Analiza śladów wskazujących na możliwość podpalenia pojazdu na wybranych przykładach

Transkrypt

1 OŚCIŁOWSKA Barbara 1 KOTULEK Grzegorz 2 BARANOWSKI Dariusz 3 Analiza śladów wskazujących na możliwość podpalenia pojazdu na wybranych przykładach WSTĘP W Państwowej Straży Pożarnej źródłem wiedzy co do przyczyny powstania zdarzenia jest program EWID. Jedną z informacji znajdujących się w każdym z meldunków jest przypuszczalna przyczyna powstania pożaru. W praktyce występują pewne problemy z wykorzystaniem danych pochodzących z tego programu. Każdy meldunek z pożaru sporządzany jest bezpośrednio po zakończeniu akcji ratowniczo-gaśniczej. Kierujący działaniami ratowniczymi nie posiada wystarczających informacji o pierwszej fazie rozwoju pożaru, nie ma możliwości oraz uprawnień do przesłuchiwania świadków. Z tego względu informacja znajdująca się w meldunku może znacznie różnić się od rzeczywistej przyczyny powstania pożaru. Większa ilość informacji co do okoliczności i przyczyny powstania pożaru możliwa jest do uzyskania podczas przeprowadzonego postępowania przez policję lub prokuraturę. Czasami zdarza się, że kierujący działaniami ratowniczymi wpisuje w pole przypuszczalna przyczyna powstania pożaru określenie nieznana. Przy takim sformułowaniu jego autor nie zostanie zapytany przez adwokata lub policjanta dlaczego uważa, że przyczyna powstania pożaru była taka czy inna. W latach podpalenia jako przyczyna powstania pożaru stanowiły prawie taki sam poziom. Wynosiły odpowiednio 33,7 %, 36,6 %, 37,9 % ogólnej liczby pożarów w kolejnych latach [1]. Referat opisuje typowe ślady wskazujące na umyślny charakter powstania pożaru w pojazdach samochodowych. 1. DEFINICJA PODPALENIA Pod pojęciem podpalenia jako przyczyny powstania pożaru należy rozumieć każde umyślne działanie człowieka (ludzi) prowadzące do zainicjowania spalania w jakiejkolwiek formie. W celu osiągnięcia tego celu mogą być stosowane różnego rodzaju materiały palne, w tym ciecze intensyfikujące proces spalania, różnego rodzaju inicjatory. W praktyce spotykane są przypadki stosowania różnego rodzaju mechanizmów opóźniających powstania pożaru, co ma gwarantować alibi dla sprawcy. Pożar powstaje wówczas w czasie gdy sprawca oddalony jest od miejsca zdarzenia. Podpalenia dokonywane są z różnych motywów. Wśród najczęściej występujących wymienić [2]: zemstę, próbę zatarcia śladów innych przestępstw, wyłudzenie odszkodowania, zastraszenie (wymuszenie okupu, haraczu), eliminację konkurencji, udział i wyróżnienie się w akcji gaśniczej, chorobę psychiczną. 1 bryg. dr Barbara Ościłowska Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Katedra Podstaw Procesów Spalania, Wybuchu i Gaszenia, Zakład Badania Przyczyn Pożarów ul. Słowackiego 52/54, PL Warszawa. 2 st. kpt. mgr inż. Grzegorz Kotulek Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Katedra Bezpieczeństwa Budowli i Rozpoznawania Zagrożeń, Zakład Analiz i Rozpoznawania Zagrożeń ul. Słowackiego 52/54, PL Warszawa. 3 sekc. mgr inż. Dariusz Baranowski Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Katedra Podstaw Procesów Spalania, Wybuchu i Gaszenia, Zakład Badania Przyczyn Pożarów ul. Słowackiego 52/54, PL Warszawa. 4916

2 2. ŚLADY WSKAZUJĄCE NA PODPALENIE POJAZDU W przypadku podpaleń na miejscu zdarzenia można odnaleźć ślady, które wskazują na taką przyczynę powstania pożaru. Do śladów tych można zaliczyć między innymi: występowanie więcej niż jednego miejsca powstania spalania, występowanie materiałów łatwopalnych w miejscach, gdzie przed pożarem takie materiały nie występowały, wyeliminowanie innych przyczyn powstania zdarzenia, powstanie spalania w miejscu gdzie nie występowały inne inicjatory, wytworzenie przez sprawcę pożaru szczególnie korzystnych warunków do rozwoju spalania, występowanie śladów innych przestępstw (włamania, zabójstwa, itp.). Na podpalenie wskazuje również wyeliminowanie wszystkich innych potencjalnych przyczyn. Kluczowe z punktu widzenia ustalenia przyczyny powstania pożaru są oględziny miejsca zdarzenia. Bardzo ważne jest przeprowadzenie oględzin bezpośrednio po zakończonej akcji gaśniczej. Wraz z upływem czasu może bowiem dojść do bezpowrotnego utracenia kluczowych dowodów w postaci próbek substancji łatwopalnej wykorzystanej do spowodowania pożaru. Istotne jest aby osoby, które zabezpieczają próbki posiadały wiedzę co do miejsca i sposobu ich pobierania. Zabezpieczając próbkę należy zwrócić uwagę czy nie została ona zanieczyszczona substancją, która mogła znajdować się w pojeździe przed pożarem, np. przez paliwo służące do napędzania silnika, inne płyny eksploatacyjne. Ponadto istotny jest rodzaj pojemnika, w którym próbka będzie przechowywana przed przeprowadzeniem badania. Z jednej strony pojemnik musi gwarantować szczelność, z drugiej strony materiał pojemnika nie może wchodzić w reakcję z próbką ponieważ doprowadzi to do zanieczyszczenia badanego materiału Spowodowanie pożaru poprzez wrzucenie podpału do wnętrza pojazdu W przypadku wrzucenia podpału do wnętrza pojazdu dochodzi do powstania pożaru w przestrzeni pasażerskiej, gdzie znajdują się inne materiały palne, które mogą podtrzymać spalanie. Wrzucenie podpału powoduje zwykle uszkodzenie szyby co prowadzi do powstania bardzo korzystnych warunków do rozwoju spalania. Z jednej strony w przestrzeni pasażerskiej znajduje się materiał palny poza podpałem, a uszkodzona szyba umożliwia swobodny dostęp tlenu do strefy spalania i odprowadzanie poza pojazd produktów spalania. Istnieje możliwość zachowania w pogorzelisku śladów substancji palnych w przypadku szybkiego zgaszenia pożaru lub wniknięcia cieczy palnej w struktury ograniczające jej parowanie i wypalenie. Bardzo rzadko zdarzają się również sytuacje, w których pomimo zastosowania podpału pożar gaśnie w sposób samoistny. Poniższe fotografie prezentują przykłady zdarzeń, w których sprawca wykorzystał ciecz palną do spowodowania pożaru. Fot. 1. Wypalenia drzwi pojazdu od strony kierowcy [3]. 4917

3 Fot. 2. Wnętrze przestrzeni pasażerskiej strzałka w kolorze czerwonym wskazuje położenie pojemnika z płynem palnym [3]. W powyższym przypadku poprzez okno od strony kierowcy wrzucono podpał na siedzisko fotela kierowcy. Wypaleniu uległa przestrzeń pasażerska. Podczas oględzin wzrokowo na fotelu ujawniono pojemnik wykonany z tworzywa sztucznego, w którym znajdowała się ciecz palna (najprawdopodobniej benzyna). Stosowanie pojemnika z tworzywa sztucznego jest dość rozpowszechnione. W czasie pożaru pojemnik bardzo szybko ulega spaleniu i nie pozostawia to czytelnych śladów w pojeździe. Czasami pojemnik zachowuje się i posiada odkształcenia termiczne jak widać na poniższych fotografiach. Fot. 3. Wnętrze przestrzeni pasażerskiej widoczne nadpalenia tylnej części fotela pasażera oraz tapicerki drzwi tylnych prawych [3]. 4918

4 Fot. 4. Wnętrze przestrzeni pasażerskiej na siedzisku kanapy tylnej odkształcony pojemnik z tworzywa sztucznego zawierający żółtawą cieczy o zapachu substancji ropopochodnej [3] Spowodowanie pożaru poprzez zastosowanie podpału na zewnątrz pojazdu Zastosowanie podpału na zewnątrz pojazdu ogranicza wykrycie sprawcy i ujęcie go w bezpośrednim pościgu ponieważ podczas podpalania nie dochodzi do wybijania szyb w pojeździe. W takim przypadku znacznie trudniej jest zabezpieczyć próbki substancji palnej zastosowanej jako podpał ponieważ na elementach pojazdu zwykle nie dochodzi do wnikania cieczy w strukturę materiału, jak ma to miejsce w kabinie pasażerskiej. Dodatkowo podczas akcji gaśniczej taka próbka w sposób naturalny jest zmywana do otoczenia. Występują również pożary, w których podpalany jest element pojazdu np. opona koła. Poniżej przedstawiono przykłady podpalenia pojazdów poprzez zastosowanie podpału na zewnątrz. Fot. 5. Ślady ściekania cieczy palnej po bryle pojazdu [3]. 4919

5 Fot. 6. Ślady ściekania cieczy palnej po bryle pojazdu [3]. Fot. 7. Pozostałości cieczy palnej na bryle pojazdu [3]. Fot. 8. Pozostałości cieczy palnej na bryle pojazdu [3]. 4920

6 Fot. 9. Silnie wypalona opona koła lewego przedniego miejsce powstania spalania [3] Spowodowanie pożaru w więcej niż jednym miejscu Spowodowanie pożaru pojazdu w więcej niż jednym miejscu występuje znacznie rzadziej niż wyżej zaprezentowane zdarzenia. Powodem takiego stanu rzeczy może być fakt, że podczas podpalania sprawca działa pod ogromną presją czasu i w dużym stresie. Podpalenie pojazdu w więcej niż jednym miejscu wymaga opanowania i wysokiej sprawności działania. Poniższe fotografie prezentują dwa przykłady tego typu pożarów. Fot. 10. Wypalony przód i tył pojazdu z zachowaną przestrzenią pasażerską [3]. 4921

7 Fot. 11. Tył pojazdu z wtopieniami po pojemniku z tworzywa sztucznego [3]. Fot. 12. Silnie wypalona lewa tylna część pojazdu [3]. Fot. 13. Silne wypalenia obszaru pomiędzy silnikiem a szybą czołową [3]. 4922

8 WNIOSKI Podpalenia pojazdów dokonywane są z różnych pobudek i w różny sposób. Ustalenie czy podpalenie było przyczyną pożaru uzależnione jest od wielu czynników wśród których elementem bardzo istotnym jest szybkie i poprawne wykonanie oględzin miejsca zdarzenia ukierunkowanych na ujawnienie i zabezpieczenie próbek środków zapalających. Istotne jest aby podczas zabezpieczania próbek nie doszło do zanieczyszczenia materiału dowodowego. Prawidłowe pobranie i zapakowanie próbek daje podstawę do prowadzenia na dalszym etapie postępowania badań laboratoryjnych umożliwiających uzyskanie informacji jakiej substancji użyto do zainicjowania spalania. Po prawidłowym zabezpieczeniu próbki istnieje również możliwość przeprowadzenia badań porównawczych z innym materiałem dowodowym np. elementami odzieży nasączonymi podpałem. Z tego względu czynności podjęte we wczesnej fazie prowadzenia postępowania dają szansę na zebranie istotnych informacji wpływających na wynik całego postępowania. Streszczenie W Państwowej Straży Pożarnej źródłem wiedzy co do przyczyny powstania zdarzenia jest program EWID. Jedną z informacji znajdujących się w każdym z meldunków jest przypuszczalna przyczyna powstania pożaru. W praktyce występują pewne problemy z wykorzystaniem danych pochodzących z tego programu. Każdy meldunek z pożaru sporządzany jest bezpośrednio po zakończeniu akcji ratowniczo-gaśniczej. Kierujący działaniami ratowniczymi nie posiada wystarczających informacji o pierwszej fazie rozwoju pożaru, nie ma możliwości oraz uprawnień do przesłuchiwania świadków. Z tego względu informacja znajdująca się w meldunku może znacznie różnić się od rzeczywistej przyczyny powstania pożaru. Większa ilość informacji co do okoliczności i przyczyny powstania pożaru możliwa jest do uzyskania podczas przeprowadzonego postępowania przez policję lub prokuraturę. Czasami zdarza się, że kierujący działaniami ratowniczymi wpisuje w pole przypuszczalna przyczyna powstania pożaru określenie nieznana. Przy takim sformułowaniu jego autor nie zostanie zapytany przez adwokata lub policjanta dlaczego uważa, że przyczyna powstania pożaru była taka czy inna. Traces s analysis in vehicles fires caused by arson Abstract In State Fire Service in Poland as source of knowledge reason of the fire program EWID is used. One of information in every report is probably fire s cause. There is some problem using this program. Of course every report is product just after fire operation is finished. Commander doesn t have enough information about first stage of the fire, he doesn t have possibility to investigate the witness. So in fact information about cause of the fire presented in report could be very different that in fact was. More information is available during investigation conducted by Police or Prosecutor s Office. Sometimes commander put in the field probably fire s cause word Unknown. After that user of EWID who put this information will not be asked by attorney or policeman: why do you think that reason of this fire was? Badanie zrealizowane w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) w ramach grantu nr DOBR-BIO4/050/13009/2013 "Opracowanie systemowych rozwiązań wspomagających prowadzenie dochodzeń popożarowych wykorzystujących nowoczesne technologie w tym narzędzia techniczne i informatyczne " BIBLIOGRAFIA 1. Biuletyny informacyjne Państwowej Straży Pożarnej za lata 2010, 2011, Z. Choroszewski Taktyka wykrywania sprawców pożarów. Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie. Szczytno Zbiory własne autorów. 4923