Zofia Dach MIKROEKONOMIA. dla studiów licenciackich

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Zofia Dach MIKROEKONOMIA. dla studiów licenciackich"

Jolanta Czajkowska
7 lat temu
Przeglądów:

2 Zofia Dach MIKROEKONOMIA dla studiów licenciackich POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE KRAKÓW 2010

3 Wydanie I: Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków 2005 Recenzent: Danuta Kopycińska Wydanie II uzupełnione: Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków 2007 Projekt okładki i stron tytułowych Mirosław Krzyszkowski / Korekta Zespół Copyright by Zofia Dach, Kraków 2010 ISBN Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Krakowie ul. Lubelska 21, Kraków tel.: , fax: http.z/ krakow@pte.pl Skład i łamanie Małgorzata Kopijka Druk i oprawa TECHNET Sp. z 0.0. ul. Biskupińska 3A, Kraków Wydanie III Objętość 14,6 ark. wyd.

Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Krakowie ul. Lubelska 21,30-003 Kraków tel.: 12634-32-59, fax: 12634-03-81 http.z/www.pte.

4 SPIS TREŚCI Wstęp Część I WPROW ADZENIE DO EKONOMII Rozdział 1 GENEZA I PRZEDMIOT EKONOMII 1.1. Powstanie ekonomii jako nauki Główne kierunki i szkoły w ekonomii Przedmiot ekonomii Czym zajmuje się ekonomia? Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna Mikroekonomia i makroekonomia Metody badań ekonomicznych Ekonomia a inne nauki 32 Rozdział 2 PROCES GOSPODAROWANIA 2.1. Potrzeby i ich rodzaje Środki zaspokojenia potrzeb Produkcja i czynniki produkcji Granica możliwości produkcyjnych Istota wyboru ekonomicznego Racjonalność gospodarowania 45

4. Metody badań ekonomicznych 28 1.5. Ekonomia a inne nauki 32 Rozdział 2 PROCES GOSPODAROWANIA 2.1. Potrzeby i ich rodzaje 35 2.2. Środki zaspokojenia potrzeb 36 2.

5 6 Część II RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA Rozdział 3 PROCES WYMIANY W UJĘCIU HISTORYCZNYM 3.1. Gospodarka naturalna a gospodarka towarowa Przesłanki powstania gospodarki towarowej Prosta produkcja towarowa Wartość użytkowa i wartość wymienna towaru Pieniądz ijego funkcje Geneza pieniądza Rodzaje pieniądza Funkcje pieniądza Pieniądz światowy 62 Rozdział 4 PODSTAWY TEORII RYNKU. ANALIZA POPYTU I PODAŻY 4.1. Pojęcie rynku i jego klasyfikacja Popyt i jego determinanty Zależność między popytem a ceną Elastyczność popytu Prosta cenowa elastyczność popytu Mieszana cenowa elastyczność popytu Dochodowa elastyczność popytu Podaż i czynniki j ą kształtuj ące Cenowa elastyczność podaży Równowaga rynkowa i mechanizm jej przywracania Cena równowagi rynkowej Zmiana równowagi rynkowej Ingerencja państwa w mechanizm rynkowy. Ceny maksymalne i minimalne 90 Rozdział 5 TEORIA ZACHOWANIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO 5.1. Gospodarstwo domowe jako podmiot gospodarczy Popyt gospodarstwa domowego Wybór pomiędzy dobrami Krańcowa stopa substytucji Ograniczenia wyboru gospodarstwa domowego Wpływ zmian dochodów oraz cen dóbr i usług na linię budżetu 105

ANALIZA POPYTU I PODAŻY 4.1. Pojęcie rynku i jego klasyfikacja 65 4.2. Popyt i jego determinanty 67 4.3. Zależność między popytem a ceną 68 4.4. Elastyczność popytu 71 4.4.1. Prosta cenowa elastyczność popytu 71 4.

6 7 Część III PODSTAWY TEORII FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW A Rozdział 6 PRZEDSIĘBIORSTWO W GOSPODARCE RYNKOWEJ 6.1. Pojęcie i cel działania przedsiębiorstwa Instytucjonalne formy organizacyjne przedsiębiorstwa Firmy małe, średnie i duże Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela Spółki i ich rodzaje Przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze 120 Rozdział 7 SPÓŁKI AKCYJNE (KORPORACJE) 7.1. Korporacyjna forma przedsiębiorstwa Struktura organizacyjna korporacji Finansowanie nowoczesnych korporacji Skutki dominacji wielkich korporacji na rynku wewnętrznym Korporacje międzynarodowe Spółki w polskim systemie prawnym Spółka cywilna Spółki handlowe Spółki z udziałem kapitału zagranicznego (Joint ventures) 148 Rozdział 8 TEORIA PRODUKCJI 8.1. Funkcja czynników produkcji Prawo wydajności nieproporcjonalnej Prawo wydajności proporcjonalnej Produkcyjność krańcowa czynników wytwórczych Produkcyjność przeciętna czynników wytwórczych Łączenie, dobór i substytucja czynników produkcji Krzywe jednakowego produktu (izokwanty) Krańcowa stopa technicznej substytucji Determinanty wyboru najkorzystniejszej metody produkcji. Izokoszty Znaczenie zasady substytucji czynników produkcji dla gospodarki 181 Rozdział 9 TEORIA KOSZTÓW 9.1. Pojęcie kosztów produkcji i ich klasyfikacja Koszty księgowe a koszty ekonomiczne 182

6.2.3. Spółki i ich rodzaje 118 6.2.4. Przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze 120 Rozdział 7 SPÓŁKI AKCYJNE (KORPORACJE) 7.1. Korporacyjna forma przedsiębiorstwa 127 7.1.1. Struktura organizacyjna korporacji 129 7.

7 Klasyfikacja kosztów produkcji Funkcja kosztów. Koszty a wielkość produkcji Zachowanie się kosztów w okresach krótkich Koszty w długim okresie Korzyści i koszty skali produkcji 195 Rozdział 10 MODELE RYNKU - STRUKTURY RYNKOWE Charakterystyka modeli rynkowych Struktura rynku od strony popytu Formy rynku oligopolistycznego Monopolizacja a postęp techniczny 207 Aneks: Antymonopolistyczna polityka państwa w Polsce w warunkach kształtowania się gospodarki rynkowej 210 Rozdział 11 REGUŁ Y PODEJMOWANIA DECYZJI PRODUKCYJNYCH W GOSPODARCE RYNKOWEJ Przychód całkowity, przeciętny i krańcowy w warunkach doskonałej konkurencji i czystego monopolu Równowaga przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego w krótkim i długim okresie Równowaga czystego monopolu Optimum produkcji monopolu w okresie krótkim i długim Polityka cenowa monopolu Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji nie doskonałej Firma w warunkach konkurencji monopolistycznej Oligopol na rynku 230 Część V SPOSOBY FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Rozdział 12 RYNEK KAPITAŁOWY Rynek finansowy a rynek kapitałowy Rynek papierów wartościowych Klasyfikacja instrumentów finansowych Charakterystyka podstawowych rodzajów papierów wartościowych Segmenty rynku papierów wartościowych Inwestorzy na rynku papierów wartościowych 248

10.3. Formy rynku oligopolistycznego 205 10.4.

8 9 Rozdział 13 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Pojęcie i funkcje giełdy Giełdy papierów wartościowych na świecie Historia giełdy papierów wartościowych w Polsce Organizacja giełdy papierów wartościowych Organa giełdy Uczestnicy giełdy Transakcje giełdowe Ustalanie cen rynkowych papierów wartościowych Informacje o kursach papierów waliościowych Strategia inwestowania na giełdzie papierów wartościowych 268 Część V RYNKI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH. PODZIAŁ DOCHODÓW Rozdział 14 RYNEK PRACY I PŁACE Popyt na pracę i podaż pracy w warunkach doskonałej konkurencji Popyt na pracę Podaż pracy Równowaga na konkurencyjnym rynku pracy Rynek pracy w warunkach konkurencji niedoskonałej Płace i zatrudnienie w warunkach monopsonu Wpływ związków zawodowych na kształtowanie zatrudnienia i płac Formy, rodzaje i systemy płac Funkcje płac Zróżnicowanie płac 284 Rozdział 15 RYNEK ZIEMI I KAPITAŁU Popyt i podaż na rynkach ziemi i kapitału Formy dochodów z nieożywionych czynników produkcji Renta ekonomiczna Czysta renta ekonomiczna Powszechna renta ekonomiczna Typowe rodzaje renty ekonomicznej Procent i stopa procentowa Stopa procentowa równowagi na rynku kredytowym 293

Strategia inwestowania na giełdzie papierów wartościowych 268 Część V RYNKI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH. PODZIAŁ DOCHODÓW Rozdział 14 RYNEK PRACY I PŁACE 14.1. Popyt na pracę i podaż pracy w warunkach doskonałej konkurencji 273 14.

9 Wpływ ryzyka inwestycyjnego oraz inflacji na stopę procentową Zysk ekonomiczny ijego źródła 296 Rozdział 16 RYNEK INFORMACJI 16.l. Społeczeństwo informacyjne Specyfika rynku informacji Informacja jako wyodrębniony sektor gospodarki 302 Literatura podstawowa 305 Literatura uzupełniająca 305

Społeczeństwo informacyjne 298 16.2. Specyfika rynku informacji 30

10 WSTĘP Niniejszy podręcznik przeznaczony jest dla studentów studiów licencjackich I roku wszystkich form studiów ekonomicznych (dziennych, wieczorowych i zaocznych). W pracy ujęto syntetycznie zagadnienia współczesnej mikroekonomii. Teorie i modele podano w formie opisowej i graficznej. Analizy, opisy i wyjaśnienia starano się ujmować w sposób jasny, aby Czytelnik mógł pojąć podstawowe kategorie i koncepcje teoretyczne, jak również poznać metody zastosowane do rozwiązywania poszczególnych zagadnień. Zarówno sposób prezentowania kolejnych tematów, jak i obszerna ich ilustracja graficzna zostały pomyślane tak, aby ułatwić zrozumienie rozpatrywanych problemów. Przedstawione w niniejszym opracowaniu koncepcje mieszczą się w nurcie ekonomii neoklasycznej. Ze względu na możliwości i potrzeby dydaktyczne, konieczne było dokonanie w nim określonego wyboru. Materiał programowy w podręczniku został podzielony na pięć części. Część pierwsza obejmuje ogólną charakterystykę ekonomii, a więc historię jej powstania, głównie kierunki w ekonomii, przedmiot oraz aspekty metodologiczne ekonomii. Omówiono w niej również podstawowe zagadnienia związane z procesem gospodarowania, czyli koniecznością dokonywania wyborów ekonomicznych. Część druga traktuje o podstawach teorii rynku i teorii zachowania gospodarstwa domowego. Omówiono tutaj także proces wymiany w ujęciu historycznym oraz istotę i funkcj e pieniądza w gospodarce rynkowej. Część trzecią poświęcono podstawom teorii funkcjonowania przedsiębiorstwa. Uwzględniono w niej formy organizacyjne przedsiębiorstwa, z wyszczególnieniem korporacji, następnie omówiono teorię produkcji, teorię kosztów, struktury rynkowe oraz równowagę przedsiębiorstwa w różnych sytuacjach rynkowych. W części czwartej, dotyczącej sposobów finansowania działalności gospodarczej, scharakteryzowano rynek kapitałowy oraz giełdę papierów wartościowych, z uwzględnieniem giełdy warszawskiej. Część piąta poświęcona jest analizie prawidłowości występujących na rynkach czynników wytwórczych - pracy, ziemi i kapitału. Omówiono w niej też ceny tych czynników, a więc takie kategorie ekonomiczne, jak: płaca, renta, procent i zysk ekonomiczny. Uwzględniono tu również rynek

Analizy, opisy i wyjaśnienia starano się ujmować w sposób jasny, aby Czytelnik mógł pojąć podstawowe kategorie i koncepcje teoretyczne, jak również poznać metody zastosowane do rozwiązywania

11 12 informacji, który we współczesnym świecie zawłaszcza coraz to większy potencjał rynkowy. W celu łatwiejszego przyswojenia materiału, ważniejsze kwestie i definicje umieszczone zostały w ramkach, jak również pytania, służące sprawdzeniu stopnia opanowania wiedzy. W podręczniku zwrócono szczególną uwagę na kojarzenie teorii ekonomii z rzeczywistością gospodarczą w naszym kraju. Wszędzie, gdzie było to tylko możliwe i uzasadnione, starano się nawiązywać do realiów transformującej się gospodarki polskiej. N a ile się to udało - oceni sam Czytelnik. Szeroko dostępne na naszym rynku podręczniki opracowane na Zachodzie, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, analizują jedynie krajów rozwiniętego kapitalizmu. Podręczniki tego typu, mimo ich wielu zalet, nie mogą być jedynym źródłem wiedzy o gospodarce dla studentów polskich. Oddając ten podręcznik w ręce Czytelników mam nadzieję, że przyczyni się on do lepszego zrozumienia zjawisk i procesów związanych z budową gospodarki rynkowej w Polsce. Zofia Dach

W podręczniku zwrócono szczególną uwagę na kojarzenie teorii ekonomii z rzeczywistością gospodarczą w naszym kraju.

Podobne dokumenty

Zofia Dach Artur Pollok Krystyna Przybylska. Zbiór zadań z mikroekonomii

Zofia Dach Artur Pollok Krystyna Przybylska Zbiór zadań z mikroekonomii POLSKIE TOWARZYSTWO KRAKÓW 2010 EKONOMICZNE Wydanie I: Wydawnictwo Naukowe SYNABA s.c., Kraków 1999 Recenzent: Marek Rekowski Wydanie