SPECJALNOŚĆ EDUKACJA ELEMENTARNA I JĘZYK ANGIELSKI (STUDIA DRUGIEGO STOPNIA)

Transkrypt

1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Studiów Edukacyjnych ul. Szamarzewskiego 89; tel , , wse@amu.edu.pl, SPECJALNOŚĆ EDUKACJA ELEMENTARNA I JĘZYK ANGIELSKI kolegium językowego w zakresie języka angielskiego (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych filologii angielskiej w zakresie specjalności nauczycielskiej (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych do przygotowania pedagogicznego w zakresie studiowanej specjalności) 1. Psychologiczne koncepcje osobowości i rozwoju człowieka jako podstawa rozumienia ucznia i realizacji procesu wychowawczo dydaktycznego. 2. Charakterystyka rozwoju psychofizycznego dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 3. Biologiczne i społeczne czynniki rozwoju dziecka jako przyczyny nieprawidłowości rozwojowych. 4. Rola rodziny w tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju dziecka. 5. Rola nauczyciela w tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 6. Problemy i trudności w procesie wychowania i nauczania dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 7. Indywidualizacja w procesie wychowania i nauczania jako warunek wszechstronnego rozwoju dziecka. 8. Współpraca nauczyciela przedszkola i szkoły z rodzicami jako warunek wspomagania rozwoju dziecka. 9. Integracja w edukacji jako środek stwarzania warunków rozwojowych dla osób niepełnosprawnych i dla rozumienia ich potrzeb. 10. Dziecko z zaburzeniami rozwoju w grupie przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym (1985) Warszawa Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju (2000) Warszawa Debesse M., Etapy wychowania (1996) Warszawa Jarosz E., Obszary diagnozowania pedagogicznego (2002) Katowice Kaja B., Zarys terapii dziecka (2001) Bydgoszcz Kendal P.,Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji (2004) Gdańsk Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie (2004) Kraków Muszyńska E., Swoboda, przymus i przemoc w relacjach dziecko-dorosły (1997) Poznań Schaffer H. R., Psychologia dziecka (2005) Warszawa Schaffer H. R., Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość (2006) Kraków Sowińska H., Michalak R. (red.) Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych dziecka (2004) Kraków Strelau J., Włodarski A., Putkiewicz Z., Podstawy psychologii dla nauczycieli (1981) Warszawa Śliwerski B., Kwieciński Z. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki T. II (2006) Gdańsk

2 SPECJALNOŚĆ - EDUKACJA ELEMENARNA I TERAPIA PEDAGOGICZNA specjalności: wychowanie przedszkolne, nauczanie początkowe, edukacja elementarna kolegium językowego (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych innych kierunków po specjalności nauczycielskiej (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych 1. Psychopedagogiczne koncepcje rozwoju i zachowania jednostki jako podstawa rozumienia prawidłowości i dysfunkcji rozwojowych dziecka. 2. Biologiczne i społeczne czynniki rozwoju jednostki. 3. Prawidłowości rozwoju psychofizycznego dziecka (norma rozwojowa, a odstępstwo od normy, różnice indywidualne, a zaburzenia). 4. Biologiczne i społeczne przyczyny nieprawidłowości rozwoju i zachowania dziecka. 5. Rola dorosłych w tworzeniu prawidłowego środowiska rozwoju dziecka (warunki skuteczności wpływu). 6. System pomocy psychologiczno-pedagogicznej dziecku z utrudnieniami w rozwoju. 7. Integracja w edukacji jako warunek prawidłowego funkcjonowania osób pełno- niepełnosprawnych. 8. Kompetencje diagnostyczne nauczyciela, a proces poznania dziecka. 9. Indywidualizacja w procesie nauczania i wychowania jako warunek wielostronnego rozwoju dziecka. 10. Dziecko z zaburzeniami w rozwoju w grupie przedszkolnej i klasie szkolnej. 11. Profilaktyka niepowodzeń szkolnych rola środowiska rodzinnego, przedszkolnego i szkolnego. 12. Współpraca nauczyciela z rodzicami i środowiskiem lokalnym jako warunek efektywnego wspomagania rozwoju dziecka. M. Bogdanowicz Ryzyko dysleksji (2002), Gdańsk M. Bogdanowicz Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym A. Brzezińska Społeczna psychologia rozwoju (2000), Warszawa E. Jarosz Obszary diagnozowania pedagogicznego (2002), Katowice B. Kaja Zarys terapii dziecka (2001), Bydgoszcz P. Kendal Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji (2004) Gdańsk M. Łobocki Teoria wychowania w zarysie (2004), Kraków B. Śliwerski, Z. Kwieciński (red) Pedagogika. Podręcznik akademicki T. II, (2006) Gdańsk H. R. Schaffer Psychologia dziecka (2005) Warszawa H. R. Schaffer Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość (2006) Kraków H. Sowińska, R. Michalak (red) Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych dziecka (2004) Kraków J. Trempała B. Harwas - Napierała (red) Psychologia rozwoju człowieka (2000) Warszawa

3 SPECJALNOŚĆ WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE I NAUCZANIE POCZĄTKOWE specjalności: wychowanie przedszkolne, nauczanie początkowe, edukacja elementarna do przygotowania pedagogicznego w zakresie studiowanej specjalności) innych kierunków w zakresie specjalności nauczycielskiej (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych do przygotowania pedagogicznego w zakresie studiowanej specjalności) kolegium językowego (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych 1. Psychologiczne koncepcje osobowości i rozwoju człowieka jako podstawa rozumienia ucznia i realizacji procesu wychowawczo dydaktycznego. 2. Charakterystyka rozwoju psychofizycznego dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 3. Biologiczne i społeczne czynniki rozwoju dziecka jako przyczyny nieprawidłowości rozwojowych. 4. Rola rodziny w tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju dziecka. 5. Rola nauczyciela w tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 6. Problemy i trudności w procesie wychowania i nauczania dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. 7. Indywidualizacja w procesie wychowania i nauczania jako warunek wszechstronnego rozwoju dziecka. 8. Współpraca nauczyciela przedszkola i szkoły z rodzicami jako warunek wspomagania rozwoju dziecka. 9. Integracja w edukacji jako środek stwarzania warunków rozwojowych dla osób niepełnosprawnych i dla rozumienia ich potrzeb. 10. Dziecko z zaburzeniami rozwoju w grupie przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym (1985) Warszawa Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji(2002) Gdańsk Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju (2000) Warszawa Debesse M., Etapy wychowania (1996) Warszawa Jarosz E., Obszary diagnozowania pedagogicznego (2002) Katowice Kaja B., Zarys terapii dziecka (2001) Bydgoszcz Kendal P.,Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji (2004) Gdańsk Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie (2004) Kraków Muszyńska E., Swoboda, przymus i przemoc w relacjach dziecko-dorosły (1997) Poznań Schaffer H. R., Psychologia dziecka (2005) Warszawa Schaffer H. R., Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość (2006) Kraków Sowińska H., Michalak R. (red.) Edukacja elementarna jako strategia zmian rozwojowych dziecka (2004) Kraków Śliwerski B., Kwieciński Z. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki T. II (2006) Gdańsk Trempała J., Harwas Napierała B., Psychologia rozwoju człowieka (2000) Warszawa

4 SPECJALNOŚĆ DORADZTWO ZAWODOWE I PERSONALNE 1. Globalizacja a przeobrażenia w świecie pracy 2. Praca w systemie wartości człowieka 3. Zapotrzebowanie na doradztwo w społeczeństwie ryzyka 4. Tendencje na współczesnym rynku pracy 5. Organizacja ucząca się jako nowe środowisko pracy 6. Determinanty sukcesu zawodowego Aronson E., Człowiek istota społeczna, Warszawa 2005 Bańka A., Zawodoznawstwo. Doradztwo zawodowe. Pośrednictwo pracy, Poznań 1995 Bauman Z., Praca konsumpcjonizm i nowi ubodzy, Kraków 2006 Gladding S.T., Poradnictwo zawodowe zajęcie wszechstronne, Warszawa 1994 Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Poznań 2006 Solarczyk-Ambrozik E., Kształcenie ustawiczne w perspektywie globalnej i regionalnej, Poznań 2004 Beck U., Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Warszawa 2002

5 SPECJALNOŚĆ - EDUKACJA DOROSŁYCH I GERONTOLOGIA Zagadnienia 1. Rozumienie pojęcia edukacja i jej interpretacja w kontekście nauk o wychowaniu 2. Edukacja i edukacja ustawiczna, zakresy znaczenia pojęć w aspekcie uwarunkowań obu procesów 3. Ludzie dorośli wobec wyzwań współczesnej cywilizacji, wobec zmian technologicznych, politycznych, globalizacji gospodarki 4. Współczesna kultura popularna jako wyzwanie dla wychowania w rodzinie oraz w instytucjach szkolnych i pozaszkolnych 5. Opieka, wychowanie i nauczanie jako kategorie oddziaływań podejmowanych wobec ludzi w różnych fazach ich życia 6. Proces adaptacji do zadań dorosłości, trudności okresu adolescencji 7. Oblicza edukacji dorosłych z punktu widzenia ucznia dorosłego 8. Relacje międzypokoleniowe we współczesnej rodzinie, ich rola i specyfika 9. Rola i miejsce człowieka starszego w polskim społeczeństwie 10. Starzenie się i starość jako problemy społeczne 11. Aktywność dorosłych w czasie wolnym i jej znaczenia dla własnego rozwoju 12. Zadania pedagoga, gerontologa, andragoga w kontekście problemów ludzi dorosłych i starszych 13. Wspomaganie rozwoju człowieka dorosłego Brzezińska A. I., (red.), 2005, Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, Gdańsk. Halik J., (red.), 2002, Starzy ludzie w Polsce. Społeczne i zdrowotne skutki starzenia się społeczeństwa, Warszawa. Pachociński R.,1999, Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń,warszawa. Solarczyk-Ambrozik E., 2004, Kształcenie ustawiczne w perspektywie globalnej i lokalnej. Między wymaganiami rynku a indywidualnymi strategiami edukacyjnymi, Poznań. Stuart-Hamilton I., 2006, Psychologia starzenia się, Poznań. Szatur-Jaworska B., 2000, Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Warszawa. Trafiałek E., Polska starość w dobie przemian, Katowice. Jankowski D, Przyszczypkowski K., Skrzypczak J., 1999, Podstawy edukacji dorosłych, Poznań

6 SPECJALNOŚĆ - EDUKACJA MEDIALNA I TECHNOLOGIE INFORMACYJNE Zagadnienia 1. Oddziaływanie mediów masowych na człowieka. 2. Społeczeństwo informacyjne w dobie nowych technologii. 3. Wpływ mediów na kulturę popularną. 4. Możliwości wykorzystania mediów w edukacji. 5. Rzeczywistość wirtualna gier komputerowych. 6. Media elektroniczne rozwój czy ograniczenie kontaktów międzyludzkich? 7. Internet źródłem informacji. 8. Zagrożenia wynikające z korzystania z mediów. 9. Kreowanie rzeczywistości społeczno-politycznej przez media. 10. Media jako narzędzie zabawy i rozrywki. zalecana literatura: Aronson E., Człowiek istota społeczna, PWN, Warszawa 2001 Kossowski P., Dziecko i reklama telewizyjna, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 1999 Jonscher Ch., Życie okablowane. Kim jesteśmy w epoce przekazu cyfrowego?, MUZA S.A., Warszawa 2001 McLuhan M., Zrozumieć media. Przedłużenie człowieka, WNT, Warszawa 2004 Postman N., Zabawić się na śmierć, MUZA S.A., Warszawa 2002

7 SPECJALNOŚĆ PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZA 1. Wychowanie i jego znaczenie dla rozwoju jednostki 2. Opieka i jej formy 3. Główne koncepcje wychowania 4. Style wychowania 5. Metody wychowania i ich charakterystyka 6. Media i ich wpływ na dziecko 7. Trudności wychowawcze 8. Praca opiekuńczo - wychowawcza z dzieckiem z grupy ryzyka 9. Praca wychowawcza z jednostką: rozwijanie różnych kompetencji wychowanka 10. Praca wychowawcza z klasą i grupami dzieci i młodzieży 11. Praca opiekuńczo wychowawcza z rodziną 12. Instytucje opieki i wychowania Brzezińska A., Lutomski G., Smykowski B.[red.](1995): Dziecko wśród rówieśnikow i dorosłych Poznań, Wyd. Zysk i S-ka. Dembo M.H. (1997): Stosowana psychologia wychowawcza, Warszawa, WSiP. Fontana D. (1998): Psychologia dla nauczycieli, Poznań, Wyd Zysk i S-ka. Gordon T. (1992): Wychowanie bez porażek, Warszawa Wyd PAX. Gordon T. (1995): Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa, Inst Wyd. PAX Izdebska J. [red.] (2003): Dziecko w rodzinie i w środowisku rówieśniczym, Białystok, Trans Humana. Kępski Cz. [red.]( 1998): Opieka i wychowanie, Lublin Wyd. UMCS Łaciak B. (1998): Świat społeczny dziecka, warszawa Wyd. Akad. Żak. Łobocki M. (2004): Teoria wychowania w zarysie, Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls. Miluska J. [red.] (2001): Psychologia rozwiązywania problemów szkoły, Poznań, Wydawnictwo Drukarnia Bonami Muszyńska E. (1997): Swoboda, przemoc i przymus w relacjach dziecko dorosły, Poznań, Wyd. Naukowe UAM. Muszyński H. (1981): Zarys teorii wychowania, (wyd.5) Warszawa, PWN. Neill A.S. (1993): Summerhill Poznań, Wyd. Zysk i S-ka. Przetacznik-Gierowska M., Włodarski Z. (1994): Psychologia wychowawcza, Warszawa, Wyd naukowe PWN. Stelmaszuk Z.W. [red.](1999): Współczesne kierunki w opiece nad dzieckiem, Warszawa, Wyd. Akad Żak

8 SPECJALNOŚĆ PROMOCJA ZDROWIA I SOCJOTERAPIA 1. Współczesne koncepcje zdrowia i czynniki warunkujące zdrowie człowieka 2. Główne problemy zdrowotne społeczeństwa polskiego i zagrożenia dla zdrowia dzieci 3. Właściwości rozwoju dziecka w różnych strefach (np. fizycznej, psychicznej, społecznej itp.), jako wyznacznik działań wychowawczych i promujących zdrowie 4. Wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwoju i zachowania 5. Rodzina, szkoła i inne instytucje wychowawcze jako miejsce rozwoju i wychowania zdrowego dziecka. 6. Przykład działań i programów profilaktycznych oraz promujących zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne współczesnego człowieka 7. Model sylwetki doradcy do spraw promocji zdrowia, edukatora zdrowotnego i socjoterapeuty 8. Promocja zdrowia w rodzinie, szkole, środowisku lokalnym. 9. Zdrowie publiczne organizacje i instytucje. 10. Poradnictwo psychopedagogiczne i pomoc psychologiczna w sytuacjach trudnych 11. Socjoterapia jako forma pomocy psychologiczno - pedagogicznej Bishop G., Psychologia zdrowia. Wrocław 2000, Wydawnictwo Astrum. R. 2,3,4. Flynn P., W trosce o zdrowie. Pomaganie z perspektywy holistycznej W: ABC pomocy psychologicznej. Warszawa 1993, Santorski & Co. S Hammer, H. (1998). Rozwój przez wprowadzenie zmian. W wa: Centrum Edukacji Medycznej Karski, J.B. (2006) Psychologiczne i antropologiczne aspekty zdrowia (Rozdział 2) w: J.B. Karski Praktyka i teoria promocji zdrowia. Wybrane zagadnienia. W wa CEDEWU Karski, J.B. (2006) Uwarunkowania zdrowia i środowiska wspierające zdrowie (Rozdział 4) w: J.B. Karski Praktyka i teoria promocji zdrowia. Wybrane zagadnienia. W wa CEDEWU Karski, J.B. (2006) Zdrowie, normy etyczne i zasady światopoglądowe (Rozdział 3) w: J.B. Karski Praktyka i teoria promocji zdrowia. Wybrane zagadnienia. W wa CEDEWU Melosik Z., Ciało i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji. Poznań Toruń 1999, Wydawnictwo EDYTOR, Sęk H., Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa 1993, PWN. S Sheridan Ch., Radacher S., Psychologia Zdrowia. Warszawa 1998, Instytut Psychologii Zdrowia PTP. R. 1, 2, 4. Woynarowska, B. (red.) (2007) Edukacja zdrowotna. Podręcznik akademicki. W-wa 2007, PWN Sawicka, K. (1999) (red.), Socjoterapia, W wa: CMPP

9 SPECJALNOŚĆ RESOCJALIZACJA Zagadnienia 1. Zaburzenia w zachowaniu, niedostosowanie społeczne, przestępczość młodzieży objawy, stadia, typologie, definicje. 2. Inspiracje, kierunki, metody i problemy współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej. 3. Zasady postępowania profilaktyczno - resocjalizacyjnego. 4. Resocjalizacja w placówkach zamkniętych dominujące koncepcje i problemy. 5. Systemy profilaktyki społecznej i resocjalizacji w środowisku otwartym. 6. Zakład karny jako instytucja resocjalizacyjna. 7. Problemy readaptacji społecznej osób odpuszczających zakłady karne. 8. Zjawisko marginalizacji społecznej. 9. Podmiotowość wychowanka w procesie resocjalizacji. 10. Źródła niedostosowania i wykolejenia społecznego. 11. Uwarunkowania i przebieg procesu diagnostycznego. 12. Charakterystyka środowisk wychowawczych współczesnej Polski (wielkie miasto, małe miasto, wieś, wieś popegeerowska) L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Warszawa M. Kalinowski, Resocjalizacja nieletnich w państwach europejskich i pozaeuropejskich, Warszawa W. Szczęsny, Zarys resocjalizacji z elementami patologii społecznej i profilaktyki, Warszawa E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna podstawowe problemy i rozwiązania, Warszawa B. Hołysz, S. Redo, Problemy więziennictwa u progu XXI wieku, Warszawa Wiedeń Kalisz E. Aronson, Człowiek istota społeczna, Warszawa B. Urban, Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość nieletnich, Kraków K. Pospiszyl. Resocjalizacja. Teoretyczne podstawy oraz przykłady programów oddziaływań, Warszawa H. Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna, Gdańsk W. Ambrozik, Dewiacje wychowawcze w środowisku wiejskim, Poznań. Sens i bezsens resocjalizacji, W-wa 2006

10 SPECJALNOŚĆ WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA kierunku pedagogika specjalna po wszystkich specjalnościach; kierunku pedagogika o specjalnościach zgodnych z profilem proponowanych studiów; innych kierunków zgodnych z profilem proponowanych studiów, np. pielęgniarstwo, położnictwo, fizjoterapia (z obowiązkiem uzupełnienia w toku studiów przedmiotów i praktyk niezbędnych. 1. Charakterystyka rozwoju dziecka w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym i przedszkolnym. 2. Rodzina jako środowisko rozwoju dziecka. 3. Biologiczne i społeczne przyczyny zaburzeń rozwoju u dzieci. 4. Rodzaje zaburzeń rozwoju u dzieci w wieku od 0 do 6 lat. 5. Dziecko z zaburzeniami rozwoju w środowisku rodzinnym. 6. Dziecko z zaburzeniami rozwoju w grupie rówieśniczej. 1. Aly M., Dziecko specjalnej troski. Pierwszy rok życia. Gdańsk 2002, GWP. 2. Bee H., Psychologia rozwoju człowieka. Poznań 2004, Wyd. Zysk i S-ka, rozdziały Brzezińska A. I. (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk 2005, GWP, rozdziały Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci wolniej rozwijających się. Warszawa 2008, WSiP, wyd. V (lub wydania wcześniejsze). 5. Obuchowska I. (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa 2005, WSiP, wyd. IV (lub wydania wcześniejsze). 6. Schaffer H.R., Psychologia dziecka. Warszawa 2005, Wyd. Nauk. PWN.

11 SPECJALNOŚĆ OGÓLNOPEDAGOGICZNA kierunku pedagogika i pedagogika specjalna po wszystkich specjalnościach innych kierunków 1. Główne kierunki pedagogiki współczesnej 2. Socjalizacja, edukacja, wychowanie na tle zmian społeczno-kulturowych 3. Społeczno-kulturowe konteksty edukacji i rozwoju współczesnego człowieka 4. Człowiek współczesny wobec wyzwań współczesnej cywilizacji 5. Wychowanie, nauczanie, opieka w rodzinie oraz w instytucjach szkolnych i pozaszkolnych 6. Etapy rozwoju człowieka w cyklu życia 7. Zadania pedagoga we współczesnym świecie 8. Dylematy współczesnego wychowania Aronson, E. (1995). Człowiek istota społeczna, Warszawa. Bee H.( 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań Wyd. Zysk i S-ka, Dryden, G., Vos, J. (2000). Rewolucja w uczeniu. Poznań. Wyd. Moderski i s-ka Gromkowska-Melosik (red.). 2007). Kultura popularna i (re)konstrukcje tożsamości. Poznań-Leszno (część I) Kwieciński, Z. Śliwerski B., (red.) (2007). Pedagogika. Podręcznik akademicki T. II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN Śliwerski, B. (2001). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Impuls