D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski
|
|
- Henryk Zając
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 International Business and Global Economy 2014, no. 33, pp Biznes miêdzynarodowy w gospodarce globalnej 2014, nr 33, s Edited by the Institute of International Business, University of Gdansk ISSN e-issn DOI / IB Wawrzyniec Michalczyk Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc³awiu D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski Celem artyku³u jest przedstawienie d³ugoterminowej stopy procentowej jako jednego z wyznaczników konwergencji, a tak e wykorzystania jej do oceny zbie noœci polskiej gospodarki w stosunku do strefy euro. Jako metodê badawcz¹ zastosowano analizê literatury i danych statystycznych. Badanie objê³o okres od maja 2004 r. do grudnia 2013 r. Wydaje siê, e d³ugoterminowa stopa procentowa stanowi jeden z istotniejszych mierników konwergencji gospodarek. Podstawow¹ tego przyczyn¹ jest wp³yw na jej poziom nie tylko uwarunkowañ rynkowych, ale równie determinant maj¹cych swoje Ÿród³o w jakoœci polityki gospodarczej (cel inflacyjny, wiarygodnoœæ w³adz, sytuacja w finansach publicznych itp.). Pomimo stosunkowo wysokiej wartoœci stopy d³ugoterminowej w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej spoza strefy euro w analizowanym okresie, mo na zaobserwowaæ d³ugookresowy trend spadkowy w zakresie ró nicy pomiêdzy jej poziomem dla Polski i œrednim w unii walutowej. To zjawisko mo e wskazywaæ na stopniowe pog³êbianie konwergencji i coraz wiêksz¹ gotowoœæ gospodarki polskiej na przyjêcie euro. The long-term interest rate as a determinant of convergence. The case of Poland The aim of the article is to present the characteristics of the long-term interest rate as one of the determinants of convergence as well as to use it in order to assess the convergence of Polish economy in relation to the euro area. As research methods, an analysis of literature and an analysis of statistical data were utilised. The research period starts in May 2004 and ends in December The long-term interest rate seems to be one of the most important measures of the economies convergence. The main reason is that its level is influenced not only by market conditions but also by determinants having their origin in the quality of economic policy (inflation target, authorities credibility, the situation in the public finance, etc.). Despite the relatively high value of the long- -term interest rate in Poland in the analysed period compared to other European Union member states outside the euro area, one can observe a long-term downward trend in the difference between its level in Poland and the monetary union s average. This phenomenon may indicate a gradual deepening of the convergence and increasing readiness of Polish economy to adopt the euro. Keywords: long-term interest rate, convergence, euro, Polish economy Klasyfikacja JEL: E40, E43, F36, G12, O47
2 90 Wawrzyniec Michalczyk Wprowadzenie Przez wiele lat zarówno ekonomiœci g³ównego nurtu, jak i politycy nie doceniali wp³ywu odpowiedniego stopnia konwergencji gospodarek wchodz¹cych w sk³ad unii walutowej na spe³nienie oczekiwañ zwi¹zanych z jej utworzeniem i funkcjonowaniem. Wyrazem tego by³o chocia by sformu³owanie tzw. hipotezy endogenicznoœci kryteriów optymalnego obszaru walutowego, a tak e, jak siê okaza³o, nadmierny optymizm przy powo³ywaniu do ycia strefy euro pod koniec lat dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku. Kryzys w europejskich finansach publicznych, chocia wynik³y z wielu ró norodnych przes³anek, przyczyni³ siê jednak do powrotu w dyskusjach ekonomicznych m.in. w³aœnie do problemu okreœlenia w³aœciwego wymaganego poziomu konwergencji gospodarek, które d¹ ¹ do przyjêcia wspólnej waluty. Celem niniejszego opracowania jest scharakteryzowanie d³ugoterminowej stopy procentowej jako jednego z wyznaczników tej konwergencji oraz wykorzystanie tego miernika do oszacowania zbie noœci gospodarki Polski wzglêdem strefy euro. Jako metodê badawcz¹ wykorzystano analizê literatury oraz danych statystycznych. Przyjêty dla analiz okres to maj 2004 r. grudzieñ 2013 r., wyznaczony, z jednej strony, momentem akcesji Polski do Unii Europejskiej, co mia³o prze³o enie na jej postrzeganie na arenie miêdzynarodowej i, poœrednio, na determinanty poziomu stopy d³ugoterminowej, a z drugiej dostêpnoœci¹ danych empirycznych w momencie przygotowywania tekstu. 1. Pojêcie konwergencji i jej zakres S³owo konwergencja (ang. convergence, czyli zbie noœæ, spójnoœæ, podobieñstwo ) okreœla pojêcie oznaczaj¹ce upodabnianie siê struktur gospodarczych, kulturowych i spo³ecznych. Pojêcie to i jego zastosowanie do analiz procesów gospodarczych, w szczególnoœci dotycz¹cych integracji monetarnej zajmuje centralne miejsce w tzw. teorii konwergencji, bêd¹cej m.in. rozwiniêciem i uzupe³nieniem teorii optymalnych obszarów walutowych. Odpowiednio wysoki poziom konwergencji (podobieñstwa) gospodarek to jedna z najistotniejszych przes³anek stabilnego funkcjonowania obszaru walutowego. Wynika to przede wszystkim z mo liwoœci wyst¹pienia tzw. wstrz¹sów asymetrycznych, uznawanych za jedno z najwiêkszych zagro eñ dla unii monetarnej, poniewa narzêdzia wspólnej polityki pieniê nej s¹ wobec nich nieskuteczne. Sposobem zapobiegania im jest tworzenie unii walutowych w³aœnie przez kraje o wysokim stopniu konwergencji [Michalczyk, 2012a, 2012b].
3 D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski 91 Teoria konwergencji wskazuje na pewne podstawowe obszary gospodarek, w ramach których powinny one byæ zbie ne, aby zapewniæ, z jednej strony, stabilnoœæ kursu walutowego przed utworzeniem unii monetarnej, a z drugiej brak wstrz¹sów asymetrycznych po jej utworzeniu. Ocena zbie noœci poszczególnych dziedzin czy wskaÿników pozwala ex ante okreœliæ podatnoœæ obszaru walutowego na ewentualne szoki [Borowiec, 2001; Borowski, 2000]. W literaturze wyró nia siê nastêpuj¹ce, podstawowe obszary tak rozumianej konwergencji: podejœcie do finansów publicznych, procesy inflacyjne (w tym sk³onnoœæ do tolerowania inflacji), cykl koniunkturalny (na którego synchronizacjê ma znaczny wp³yw rozmiar i charakter wymiany miêdzy krajami), struktura gospodarki (w tym specjalizacja oraz elastycznoœæ cenowa i dochodowa w handlu z zagranic¹) i stopa procentowa [Albiñski, 2008; Borowiec, 2001; Borowski, 2000, 2008; De Grauwe, 2003; Drabowski, 1985; Michalczyk, 2012a, 2012b; Pszczó³ka, 2006]. W tym kontekœcie nale y podkreœliæ, e dysparytet stóp procentowych zarówno w teorii, jak i czêstokroæ w praktyce stanowi jeden z najwa niejszych czynników indukuj¹cych wahania kursu, a wobec jego eliminacji w unii walutowej wywo³uj¹cych ryzyko szoków asymetrycznych. Stopê procentow¹, zarówno krótko-, jak i d³ugoterminow¹, mo na tak e traktowaæ jako zagregowany miernik stopnia konwergencji z uwagi na jej siln¹ wspó³zale noœæ z innymi obszarami i zmiennymi makroekonomicznymi, takimi jak: tempo wzrostu cen, ogólny poziom ryzyka gospodarczego w kraju czy sposób zarz¹dzania finansami publicznymi. Ten ostatni czynnik bardzo silnie wp³ywa na poziom stopy d³ugookresowej, gdy zawiera ona premiê za ryzyko zwi¹zane z ewentualnym nadmiernym zad³u aniem siê w³adz i z efektami ich polityki. Nale y te pamiêtaæ o wp³ywie tzw. efektu wypychania, czyli korekty stopy procentowej pod wp³ywem ekspansji fiskalnej i zwi¹zanego z tym zwiêkszonego popytu na kredyt na rynku finansowym [Michalczyk 2012a, 2012b]. Równie Traktat z Maastricht uznaje poziom stopy procentowej za wa ny wyznacznik zbie noœci, stwierdzaj¹c w artykule 121, e trwa³y charakter konwergencji [...] odzwierciedla siê w poziomach d³ugoterminowych stóp procentowych [Traktat, 2006]. Istotne znaczenie dla analiz konwergencji ma wyró nienie jej dwóch rodzajów nominalnej i realnej. Pierwszy z nich obejmuje podobieñstwo wy³¹cznie podstawowych ( nominalnych ) wskaÿników makroekonomicznych, takich jak inflacja, stopa procentowa czy deficyt i d³ug publiczny, i stanowi jedynie warunek konieczny odpornoœci gospodarki jednowalutowej na szoki. Konwergencja realna dotyczy natomiast rzeczywistego ( realnego ) podobieñstwa gospodarek, tj. ich struktury, cykli koniunkturalnych, wydajnoœci, dochodu itd., a skala zagro enia wstrz¹sami asymetrycznymi jest odwrotnie proporcjonalna do jej stopnia [Borowski, 2000; Frankel, 2005; Kurkowiak, 2008; Michalczyk 2012a, 2012b; Pronobis, 2008; Tchorek, 2008]. Teoria pos³uguje siê dodatkowo zró nicowanymi modelami do analiz konwergencji, wyró niaj¹c np. tzw. sigma-konwergencjê, czyli tenden-
4 92 Wawrzyniec Michalczyk cjê do zmniejszania siê skali rozproszenia dochodu pomiêdzy krajami; beta-konwergencjê, czyli dostosowanie tempa wzrostu gospodarczego w danym pañstwie do oddalenia poziomu dochodu od docelowego pu³apu równowagi; konwergencjê absolutn¹ i warunkow¹ (w zale noœci od za³o enia, czy ka dy kraj ma swój w³asny docelowy poziom równowagi, czy te poziomy te s¹ identyczne). W takim ujêciu konwergencjê realn¹ traktuje siê nie tylko jako stan, ale i jako proces [Barro, 1997; Geodecki, 2006; Michalczyk, 2012a; NBP, 2009; Soszyñska, 2008; Young, Higgins, Levy, 2008]. Ogólnie zatem ujmuj¹c, uznaje siê, e uniê monetarn¹ powinny tworzyæ gospodarki o wysokim wzajemnym poziomie konwergencji. Swego czasu jednak w literaturze toczy³a siê dyskusja na temat tego, czy ten odpowiednio wysoki poziom zbie noœci wymagany jest ju przed przyst¹pieniem danego kraju do unii (ex ante), czy te funkcjonowanie wspólnego pieni¹dza poprzez pog³êbianie stopnia integracji gospodarczej i intensyfikacjê wymiany przyczyni siê ex post do osi¹gniêcia odpowiedniego stopnia konwergencji. Jednym z efektów tej dyskusji by³o sformu³owanie tzw. hipotezy endogenicznoœci kryteriów integracji walutowej (w tym kryterium nale ytej konwergencji), zak³adaj¹cej, e kraj, który nie spe³nia ich przed przyst¹pieniem do obszaru jednowalutowego, powinien je samorzutnie spe³niæ ju po pewnym czasie przynale noœci do niego [Bilski, 2006; Borowski, 2004; De Grauwe, 2003; Frankel, 1999; Frankel, Rose, 1998; Michalczyk, 2012a, 2012b; Pszczó³ka, 2006; Verdun, 2002; Wójcik, 2005]. Mia³oby to dotyczyæ w szczególnoœci d³ugoterminowych stóp procentowych, zw³aszcza w efekcie pog³êbiania stopnia synchronizacji cykli koniunkturalnych [Michalczyk, 2012b]. Niemniej jednak, pojawia³y siê równie g³osy wskazuj¹ce na mo liwoœæ wyst¹pienia przeciwnego zjawiska, gdy pog³êbiaj¹ca siê integracja gospodarcza, poprzez specjalizacjê i rozwój handlu miêdzyga³êziowego czy wewn¹trzga³êziowego pionowego, mo e spowodowaæ zmniejszenie konwergencji w zakresie cykli koniunkturalnych [Eichengreen, 1992; Krugman, 1993]. Znaczenie hipotezy endogenicznoœci kryteriów integracji walutowej istotnie siê zmniejszy³o na skutek zjawisk kryzysowych w strefie euro na prze³omie pierwszej i drugiej dekady XXI w. Za jedn¹ z wa nych przyczyn recesji i negatywnych procesów w unii walutowej uznaje siê w³aœnie brak odpowiedniego poziomu konwergencji gospodarczej. Niedostatek konwergencji np. w przypadku Grecji przejawia³ siê przede wszystkim w sferze finansów publicznych, a z kolei w odniesieniu do Hiszpanii czy Portugalii zbyt wysokim poziomem stopy procentowej, której nag³e obni enie po przyst¹pieniu do strefy euro poskutkowa³o boomem kredytowym, napiêciami inflacyjnymi i spadkiem konkurencyjnoœci. Na tym tle mo na sformu³owaæ wniosek, e d³ugoterminowa stopa procentowa ma szczególne znaczenie w kontekœcie pomiaru konwergencji i szacowania mo liwoœci niezak³óconego funkcjonowania danej gospodarki w obszarze jednowalu-
5 D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski 93 towym. Z jednej strony, wysoki stopieñ zgodnoœci stopy d³ugoterminowej wskazuje na poziom dyscypliny finansów publicznych odpowiednio dostosowany do innych krajów pos³uguj¹cych siê wspólnym pieni¹dzem oraz na ogólny poziom ryzyka finansowego kraju. Jeœli jednak uwzglêdni siê siln¹ wspó³zale noœæ miêdzy stop¹ krótko- a d³ugoterminow¹, to wysoka konwergencja tej drugiej wzglêdem wskaÿników w pozosta³ych pañstwach unii walutowej daje przes³anki równie w³aœciwego dostosowania wspólnej polityki monetarnej do potrzeb danej gospodarki. Oddala to mo liwoœæ nadmiernej ekspansji kredytowej na skutek spadku stóp w momencie akcesji do unii, zwi¹zanego z tym nag³ego wzrostu popytu, inflacji i deficytu p³atniczego oraz, ostatecznie, utraty konkurencyjnoœci i recesji. 2. D³ugoterminowa stopa procentowa w Polsce jako wyznacznik konwergencji wzglêdem strefy euro Poniewa, jak wskazywano, stopa d³ugoterminowa jest silnie uwarunkowana w szczególnoœci przez stopê krótkoterminow¹, to w³aœnie od niej warto rozpocz¹æ analizê. Przez wiêkszoœæ analizowanego okresu (maj 2004 r. grudzieñ 2013 r.) wystêpowa³a znaczna ró nica pomiêdzy krótkoterminow¹ stop¹ procentow¹ z³otego (mierzon¹ trzymiesiêczn¹ stop¹ rynku pieniê nego) a tym samym wskaÿnikiem dla euro (rys. 1). Chocia uleg³a ona zmniejszeniu z oko³oakcesyjnego poziomu oko³o 4 5 punktów procentowych do prawie zera w roku 2007, to potem nast¹pi³ znów jej istotny wzrost do pu³apu od 3 p.p. do nawet prawie 5 p.p. w drugiej po³owie 2012 r. Pod koniec 2013 r. ró nica ustabilizowa³a siê na poziomie oko³o 2,5 p.p. Jedn¹ z przyczyn dysparytetu wydaje siê potwierdzane przez badania zjawisko odbiegania poziomu tzw. naturalnej stopy procentowej w Polsce (3,5 4%) od jej pu³apu w krajach rozwiniêtych (2 3%). Do innych czynników wp³ywaj¹cych na to zró nicowanie mo na zaliczyæ np. inne oczekiwania inflacyjne, odmienne cele banków centralnych, rozbie noœci w zakresie œredniego poziomu tempa wzrostu cen, efekt doganiania, ró nice w poziomie rozwoju i strukturze produkcji i konsumpcji oraz premiê za ryzyko zwi¹zane ze zmiennoœci¹ kursu i ni sz¹ wiarygodnoœci¹ polityki gospodarczej [Brzoza-Brzezina, 2011; Kowalewski, Tchorek, Górski, 2011]. Warto podkreœliæ, e na tle innych krajów Unii Europejskiej ró nica pomiêdzy krótkoterminow¹ stop¹ procentow¹ w Polsce i analogicznym wskaÿnikiem dla strefy euro jest mimo wszystko zasadniczo przeciêtna (rys. 2). Zw³aszcza w okresie poziom tej stopy w wiêkszoœci krajów (w szczególnoœci np. na otwie, w Rumunii czy na Wêgrzech) by³ znacznie wy szy, chocia w ostatniej
6 94 Wawrzyniec Michalczyk 8,0 6,0 Polska strefa euro ró nica 4,0 2,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 1. Krótkoterminowa stopa procentowa w Polsce i strefie euro w okresie maj 2004 grudzieñ 2013 (trzymiesiêczna stopa rynku pieniê nego; w %) ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: [Eurostat, 2014]. czêœci analizowanego okresu ( ) ju jedynie Rumunia i Wêgry osi¹ga³y po4dobne wskaÿniki co Polska. W³aœciwie we wszystkich pañstwach UE spoza strefy euro krótkoterminowa stopa procentowa od pocz¹tku roku 2012 wyka- 2 16,0 12,0 strefa euro Bu³garia Chorwacja Czechy Dania Litwa otwa Polska Rumunia Szwecja Wêgry Wlk. Brytania 8,0 4,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 2. Krótkoterminowa stopa procentowa w krajach UE pozostaj¹cych poza stref¹ euro w roku 2013 w okresie maj 2004 grudzieñ 2013 (trzymiesiêczna stopa rynku pieniê nego; w %) ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: [Eurostat, 2014].
7 D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski 95 zywa³a tendencjê spadkow¹, zgodn¹ z trendem charakterystycznym dla tego wskaÿnika w unii walutowej. Przy pominiêciu zatem zawirowañ zwi¹zanych z globalnym kryzysem konwergencja w gospodarce krajów Unii Europejskiej w tym zakresie wydaje siê pog³êbiaæ. Z kolei jako podstawê do analizy stopnia zbie noœci d³ugoterminowej stopy procentowej w Polsce wzglêdem strefy euro warto przyj¹æ, jak siê wydaje, procedurê okreœlon¹ w Traktacie z Maastricht. Zgodnie z jego zapisami, kryterium konwergencji stopy procentowej zostaje spe³nione, jeœli rentownoœæ d³ugoterminowych (dziesiêcioletnich) rz¹dowych papierów wartoœciowych w danym kraju nie przekracza wartoœci referencyjnej. Wartoœæ ta jest natomiast okreœlona jako niewa ona œrednia arytmetyczna stóp w trzech krajach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach, powiêkszona o 2 p.p. [Traktat, 2006]. Taka konstrukcja kryterium, a tak e pewne specyficzne rozwi¹zania w zakresie jego interpretacji sprawiaj¹ jednak, e jego zastosowanie ma doœæ ograniczone walory poznawcze [Michalczyk, 2013]. Przy doborze trzech pañstw o najbardziej stabilnych cenach bierze siê pod uwagê wszystkie kraje UE nie wy³¹cznie te nale ¹ce do strefy euro czy nawet nie tylko te, które planuj¹ do niej w najbli szym czasie przyst¹piæ. W zwi¹zku z tym kryterium to s³u y raczej do oceny konwergencji wzglêdem ca³ej gospodarki UE, a nie w stosunku do Unii Gospodarczej i Walutowej. Jest to w istocie efekt niedostosowania postanowieñ traktatowych sprzed ponad dwudziestu lat do bie ¹cej sytuacji. Dodatkowo, przy obliczaniu wartoœci referencyjnej organy UE przyjmuj¹, e pañstwa o znacznie odstaj¹cym w dó³ wskaÿniku inflacji (zw³aszcza ujemnym) nie s¹ krajami o najbardziej stabilnych cenach. Co wiêcej, oficjalne interpretacje, publikowane w tzw. Raportach o konwergencji, s¹ czêsto zmieniane i dostosowywane do doraÿnych potrzeb. Przed wybuchem globalnego kryzysu stwierdzano, e kraje o nawet niewielkim ujemnym tempie wzrostu cen automatycznie nie s¹ pañstwami o najbardziej stabilnych cenach. Gdy deflacja sta³a siê wszechobecna w zwi¹zku z panuj¹c¹ w gospodarce europejskiej recesj¹, zmodyfikowano tê regu³ê i uznano, e deflacja jest dopuszczalna, jeœli jej poziom nie odbiega istotnie od œredniego poziomu w UE [EBC, 2004, 2010; EC, 2004, 2010; Michalczyk, 2013; Torój, 2014]. Z kolei w 2012 r. w³adze wspólnotowe stwierdzi³y, e przy obliczaniu wartoœci referencyjnej stopy procentowej nale y te eliminowaæ kraje, które doznaj¹ kryzysu na rynku d³ugoterminowych obligacji (np. Grecja czy Irlandia) [EBC, 2012; EC, 2012; Witkowski, 2014]. Z uwagi na znaczn¹ rozbie noœæ niskiej lub ujemnej stopy inflacji wzglêdem œredniej w UE przy obliczaniu wartoœci referencyjnej pominiêto: do sierpnia 2004 r. Litwê, od listopada 2009 r. do maja 2011 r. Irlandiê, od czerwca 2010 r. do stycznia 2011 r. otwê, a od lutego 2013 r. Grecjê. Ze wzglêdu na istotne zaburzenia funkcjonowania rynków finansowych przy obliczaniu wartoœci referencyjnej po-
8 96 Wawrzyniec Michalczyk miniêto równie : od czerwca 2011 r. do stycznia 2013 r. Irlandiê i od maja 2012 r. do stycznia 2013 r. Grecjê. 12,0 1 8,0 Polska wartoœæ referencyjna ró nica 6,0 4,0 2,0-2,0-4,0-6,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 3. Wype³nianie kryterium konwergencji stóp procentowych przez Polskê w okresie maj 2004 grudzieñ 2013 (œrednioroczna rentownoœæ d³ugoterminowych papierów rz¹dowych; w %) ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: [Eurostat, 2014]. Jeœli zastosowaæ przytoczon¹ interpretacjê, okazuje siê, e Polska spe³nia³a kryterium konwergencji stóp procentowych w analizowanym przedziale czasu w nastêpuj¹cych okresach: maj 2004 r., paÿdziernik 2005 r. listopad 2009 r., styczeñ listopad 2010 r., luty kwiecieñ 2011 r., marzec kwiecieñ 2012 r. i od lutego 2013 r. (rys. 3). Co jednak charakterystyczne, rentownoœæ d³ugookresowych rz¹dowych obligacji w Polsce by³a zasadniczo stabilna: jej œrednioroczny poziom nie wykracza³ poza przedzia³ od oko³o 4 do oko³o 7%. Trudnoœci z wype³nieniem kryterium wynika³y przede wszystkim z ci¹g³ych roszad w sk³adzie grupy trzech krajów o najbardziej stabilnych cenach, co w efekcie powodowa³o skoki wartoœci referencyjnej. Pewne wnioski przynosi równie zastosowanie do oceny konwergencji wskaÿnika bardziej obiektywnego i niewra liwego na zmiany wyk³adni w³adz, jakim jest ró nica pomiêdzy d³ugoterminow¹ stop¹ procentow¹ w Polsce i jej œrednim odpowiednikiem w strefie euro (rys. 4). W analizowanym okresie ró nicê tê charakteryzuje pewna tendencja spadkowa, przerwana w okresie od po³owy 2007 r. do po³owy 2010 r. (pierwsza faza globalnego kryzysu) i w drugiej po³owie 2013 r., kiedy to wskaÿnik dla Polski uleg³ istotnemu zwiêkszeniu. Ten trend spadkowy, a tak e niewielka w istocie wartoœæ ró nicy (œrednio oko³o 1 2 p.p.)
9 D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski 97 napawaj¹ pewnym optymizmem, jeœli chodzi o pog³êbianie konwergencji w tym zakresie pomiêdzy gospodark¹ polsk¹ a strefy euro. 8,0 Polska ró nica strefa euro trend ró nicy 6,0 4,0 2,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 4. D³ugoterminowa stopa procentowa w Polsce i œrednia w strefie euro w okresie maj 2004 grudzieñ 2013 (œredniomiesiêczna rentownoœæ d³ugoterminowych papierów rz¹dowych; w %) ród³o: Opracowanie w³asne. Charakterystyczne dla badanego okresu jest jednak istotne zwiêkszenie stopnia dywergencji d³ugoterminowych stóp procentowych w samej Unii Gospodarczej i Walutowej [Michalczyk, 2012b]. Zjawisko to wyst¹pi³o w roku 2008, w³aœciwie od wybuchu globalnego kryzysu, a nasili³o siê w okresie towarzysz¹cego mu, nieco póÿniejszego, kryzysu w gospodarce europejskiej. Pierwsze symptomy pojawi³y siê w Grecji, gdzie wysoki deficyt finansów publicznych i fa³szowanie danych statystycznych poskutkowa³y za³amaniem wiarygodnoœci w³adz, spadkiem ratingu papierów wartoœciowych, utrat¹ zaufania do nich i skokiem rentownoœci obligacji [Ministerstwo Finansów, 2010]. Po nied³ugim czasie zjawiska te wyst¹pi³y w innych pañstwach, g³ównie w Portugalii, Hiszpanii, Irlandii i we W³oszech. Ró nica pomiêdzy rentownoœciami d³ugoterminowych obligacji niemieckich i greckich wzros³a z oko³o 0,2 0,3 p.p. do koñca 2007 r. do nawet ponad 27 p.p. na pocz¹tku 2012 r. W tym kontekœcie nale y przypomnieæ, e rozstêp stopy d³ugoterminowej w krajach strefy euro do pocz¹tku roku 2008 nie przekracza³ 1 2 p.p., a odchylenie standardowe tej zmiennej by³o bliskie zeru (rys. 5).
10 98 Wawrzyniec Michalczyk 3 Grecja 25,0 2 15,0 Hiszpania Irlandia Niemcy Portugalia W³ochy odchylenie standardowe w strefie euro rozstêp w strefie euro 1 5,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 5. D³ugoterminowa stopa procentowa w wybranych krajach strefy euro w okresie maj 2004 grudzieñ 2013 (œredniomiesiêczna rentownoœæ d³ugoterminowych papierów rz¹dowych; w %) ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: [Eurostat, 2014]. Zwiêkszanie siê dysparytetów w zakresie d³ugoterminowej stopy procentowej zauwa alne by³o w latach nie tylko w unii walutowej, ale i w ca³ej Unii Europejskiej [Michalczyk, 2012b]. Analiza przebiegu wartoœci odchylenia standardowego i rozstêpu rentownoœci rz¹dowych d³ugoterminowych papierów wartoœciowych wskazuje, e trend wzrostowy w zakresie obu tych wskaÿników zacz¹³ siê tu pojawiaæ w ostatnich miesi¹cach 2008 r., ale ju w pierwszej fazie mia³ znacznie wiêksze nasilenie ni w przypadku samej strefy euro (rys. 6). PóŸniej tendencja nieco z³agodnia³a, a w pierwszej po³owie roku 2010 mo na by³o zaobserwowaæ nawet spadek wartoœci mierników dyspersji. Wkrótce jednak nast¹pi³ okres kolejnego, znacznego zwiêkszania siê poziomów rozstêpu i odchylenia standardowego stopy d³ugoterminowej w pañstwach Unii Europejskiej. Trwa³ on w³aœciwie a do drugiej po³owy 2012 r., kiedy to powróci³ ostatecznie trend spadkowy. Warto jeszcze wskazaæ, jak kszta³tuje siê ró nica pomiêdzy stop¹ d³ugoterminow¹ w Polsce i w strefie euro na tle innych krajów UE pos³uguj¹cych siê walutami narodowymi. Zasadniczo, co charakterystyczne, rentownoœæ rz¹dowych d³ugoterminowych papierów wartoœciowych jest ni sza w ostatnich latach ni w strefie euro w tej grupie krajów jedynie w Szwecji, Danii, Wielkiej Brytanii i, od niedawna, Czech (rys. 7). Z kolei stopa w Polsce do wybuchu globalnego kryzysu
11 D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski 99 6,0 5,0 odchylenie standardowe (lewa skala) rozstêp (prawa skala) 42,0 35,0 4,0 28,0 3,0 21,0 2,0 14,0 1,0 7,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 6. Miary dyspersji d³ugoterminowej stopy procentowej w krajach Unii Europejskiej w okresie maj 2004 grudzieñ 2013; w % ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: [Eurostat, 2014]. 16,0 12,0 8,0 strefa euro Bu³garia Chorwacja Czechy Dania Litwa otwa Polska Rumunia Szwecja Wêgry Wlk. Brytania 4,0 V 2004 XI 2004 V 2005 XI 2005 V 2006 XI 2006 V 2007 XI 2007 V 2008 XI 2008 V 2009 XI 2009 V 2010 XI 2010 V 2011 XI 2011 V 2012 XI 2012 V 2013 XI 2013 Rysunek 7. D³ugoterminowa stopa procentowa w krajach UE pozostaj¹cych poza stref¹ euro w 2013 r. w okresie maj 2004 grudzieñ 2013 (œredniomiesiêczna rentownoœæ d³ugoterminowych papierów rz¹dowych; w %) ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie: [Eurostat, 2014].
12 100 Wawrzyniec Michalczyk nale a³a do najwy szych w UE i przewy sza³ j¹ tylko poziom tej zmiennej na Wêgrzech i w Rumunii. W okresie zawirowañ zwi¹zanych z recesj¹ polska d³ugoterminowa stopa procentowa pozosta³a stabilna, a jej poziom w innych krajach UE istotnie siê zwiêkszy³, co sprawi³o, e dysparytet pomiêdzy stop¹ w Polsce a jej odpowiednikiem w strefie euro sta³ siê jednym z ni szych spoœród krajów pos³uguj¹cych siê walutami narodowymi. Natomiast w koñcowej czêœci analizowanego okresu powróci³a tendencja z lat i pod koniec 2013 r. wiêkszy dysparytet wystêpowa³ ponownie jedynie w przypadku Wêgier i Rumunii, a tak- e Chorwacji. Podsumowanie D³ugoterminowa stopa procentowa wydaje siê stanowiæ jeden z wa niejszych wskaÿników konwergencji gospodarek. Wynika to g³ównie z faktu, e jako agregat makroekonomiczny ujmuje w sobie nie tylko uwarunkowania rynkowe wp³ywaj¹ce na nominalny koszt kredytu w danym kraju (takie, jak tempo wzrostu cen, oczekiwania inflacyjne, premia za ryzyko itd.), ale równie determinanty maj¹ce swoje Ÿród³o w sposobie prowadzenia i jakoœci polityki gospodarczej (cel inflacyjny, wiarygodnoœæ w³adz, sytuacja w finansach publicznych itp.). Ocena konwergencji gospodarki polskiej wzglêdem europejskiej w oparciu o d³ugoterminow¹ stopê procentow¹ pozwala na sformu³owanie ró nych spostrze eñ. Niemniej jednak, pomimo jej stosunkowo wysokiego poziomu na tle innych krajów UE spoza strefy euro, mo na zaobserwowaæ d³ugookresow¹ tendencjê spadkow¹ w zakresie ró nicy pomiêdzy jej wartoœci¹ dla Polski i œrednim pu³apem w obszarze wspólnego pieni¹dza. To zjawisko mo e wskazywaæ na stopniowe pog³êbianie konwergencji i coraz wiêksz¹ gotowoœæ gospodarki polskiej na przyjêcie euro. Bibliografia Albiñski P., 2008, Polski program konwergencji szansa i ryzyko realizacji, [w:] Polska w strefie euro. Szanse i zagro enia, red. J. Ostaszewski, Szko³a G³ówna Handlowa, Warszawa. Barro R. J., 1997, Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Bilski J., 2006, Miêdzynarodowy system walutowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Borowiec J., 2001, Unia ekonomiczna i monetarna. Historia, podstawy teoretyczne, praktyka,wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wroc³aw. Borowski J., 2000, Polska i UGW. Optymalny obszar walutowy?, Materia³y i Studia NBP, nr 115. Borowski J. (red.), 2004, Raport na temat korzyœci i kosztów przyst¹pienia Polski do strefy euro, NBP, Warszawa. Borowski J., 2008, Czy warto przyj¹æ euro w Polsce?, Zeszyty FOR, nr 4.
13 D³ugoterminowa stopa procentowa jako wyznacznik konwergencji. Przypadek Polski 101 Brzoza-Brzezina M., 2011, Polska polityka pieniê na. Badania teoretyczne i empiryczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. De Grauwe P., 2003, Unia walutowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Drabowski E., 1985, Teorie kursu walutowego, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. EBC, 2004, Convergence Report May 2004, Frankfurt. EBC, 2010, Convergence Report May 2010, Frankfurt. EBC, 2012, Convergence Report May 2012, Frankfurt. Eichengreen B., 1992, Should the Maastricht Treaty Be Saved?, Princeton Studies in International Finance, no. 74. EC, 2004, European Commission, Convergence Report 2004, Brussels. EC, 2010, European Commission, Convergence Report 2010, Brussels. EC, 2012, European Commission, Convergence Report 2012, Brussels. Eurostat, 2014, Interest Rates, rates/data/database [dostêp: ]. Frankel J. A., 1999, No Single Currency Regime is Right for All Countries or at All Times, NBER Working Paper Series, no Frankel J. A., 2005, Real Convergence and Euro Adoption in Central and Eastern Europe. Trade and Business Cycle Correlations as Endogenous Criteria for Joining EMU, [w:] Euro Adoption in Central and Eastern Europe. Opportunities and Challenges, ed. S. Schadler, IMF, Washington. Frankel J. A., Rose A. K., 1998, The Endogeneity of the Optimum Currency Area Criteria, Economic Journal, vol. 108, no Geodecki T., 2006, Procesy konwergencji i polaryzacji w regionach Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, nr 714 Kowalewski P., Tchorek G., Górski J. (red.), 2011, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, NBP, Warszawa. Krugman P., 1993, Lessons of Massachusetts for EMU, [w:] The Transition to Economic and Monetary Union in Europe, ed. F. Giavazzi, F. Torres, Cambridge University Press, New York. Kurkowiak B., 2008, Proces konwergencji realnej w warunkach integracji walutowej, [w:] Polska w strefie euro. Szanse i zagro enia, red. J. Ostaszewski, Wydawnictwo Szko³y G³ównej Handlowej, Warszawa. Michalczyk W., 2012a, Ewolucja polityki walutowej w Polsce po roku 1989 w perspektywie przyst¹pienia do strefy euro, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wroc³aw. Michalczyk W., 2012b, Specyfika dywergencji stóp procentowych w Unii Europejskiej, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, nr 273. Michalczyk W., 2013, Kryteria konwergencji polskiej gospodarki jako wyznacznik tempa integracji walutowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytet Szczeciñski, nr 756. Ministerstwo Finansów, 2010, Kryzys grecki geneza i konsekwencje, Warszawa. NBP, 2009, Raport na temat pe³nego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa. Pronobis M., 2008, Polska w strefie euro, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. Pszczó³ka I., 2006, Euro a integracja europejskich rynków finansowych, CeDeWu, Warszawa. Soszyñska E., 2008, Realna konwergencja w ramach integracji regionalnej, jej uwarunkowania i kana³y transmisji przyk³ad Unii Europejskiej, [w:] Systemy gospodarcze i ich ewolucja
14 102 Wawrzyniec Michalczyk w kierunku jednolitego europejskiego obszaru walutowego, red. S. SwadŸba, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice. Torój A., 2014, Raporty o konwergencji Zmiany w sposobie kalkulacji wartoœci referencyjnej dla kryterium stabilnoœci cen, 47/notatka_raport_o_konwergencji_2010.pdf [dostêp: ]. Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹, 2006, OJ C 321 z Verdun A. (red.), 2002, The Euro. European Integration Theory and Economic and Monetary Union, Rowman & Littlefield Publishers, Lanham Boulder New York Oxford. Witkowski D., 2014, Dyskrecjonalnoœæ w zakresie interpretacji wybranych zasad koordynacji polityk gospodarczych w UE wnioski dla Polski, /Dyskrecjonalnosc_w_RoK_MIP.pdf [dostêp: ]. Wójcik C., 2005, Przes³anki wyboru systemów kursowych, Wydawnictwo Szko³y G³ównej Handlowej, Warszawa. Young A. T., Higgins M. J., Levy D., 2008, Sigma convergence versus beta convergence. Evidence from U.S. county-level data, Journal of Money, Credit and Banking, vol. 40, no. 5.
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
EKONOMIA XXI WIEKU ECONOMICS OF THE 21ST CENTURY 2(14) 2017 ISSN e-issn
EKONOMIA XXI WIEKU ECONOMICS OF THE 21ST CENTURY 2(14) 2017 ISSN 2353-8929 e-issn 2449-9757 Wawrzyniec Michalczyk Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu e-mail: wawrzyniec.michalczyk@ue.wroc.pl KRÓTKO- I
Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz. Wykład 14 i 15 Polska w strefie euro
Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 14 i 15 Polska w strefie euro http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/ email: jwo@zie.pg.gda.pl Czy opłaca się wejść do strefy euro? 1. Rola
Warunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny
Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Warunki uzyskania zaliczenia
Nowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego
Nowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią
Finanse przedsiêbiorstw Katedra Strategii Gospodarczych dr Helena Baraniecka
KARTA MODU U / KARTA PRZEDMIOTU Kod moduùu Nazwa moduùu MAKROEKONOMIA Nazwa moduùu w jêzyku angielskim Macroeconomics Obowi¹zuje od roku akademickiego 2012/2013 A. USYTUOWANIE MODU U W SYSTEMIE STUDIÓW
D Huto. UTtt. rozsieneoia o Somne
D Huto UTtt rozsieneoia o Somne Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 2007 Wstęp 9 ROZDZIAŁ I Zarys teoretycznych podstaw unii monetarnej 15 1. Główne koncepcje i poglądy teoretyczne 15 1.1. Unia monetarna
Wykład 12. Integracja walutowa. Plan wykładu
Wykład 12 Integracja walutowa Plan wykładu 1. Waluta globalna 2. Teoria optymalnych obszarów walutowych 3. Europejska Unia Walutowa i Gospodarcza (EMU) 4. Działalność ECB 1 1. Waluta globalna Paul Volcker
dr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw
Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Kryzysy walutowe Modele pierwszej generacji teorii kryzysów walutowych Model Krugmana wersja analityczna
Zagregowany popyt i wielkość produktu
Zagregowany popyt i wielkość produktu Realny PKB Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 4/e Fluktuacje cykliczne Rys.4.01 (+) odchylenie Trend długookresowy Faktyczny PKB (-) odchylenie 0 Czas Oxford University
=Dá F]QLN QU s}ï v] }o] Çl] ] v]'ïv i v }l îìíï
736 M. Belka Narodowy Bank Polski Warszawa, r. Z nia na rok 2013 przed do projektu u Z nia. W ch realizowanej przez Narodowy Bank Polski 3 r. Ponadto i W na rok 2013 10 2012 r. p 2. W 2013 r. olskim w
JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO. mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki
JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. Ogólne założenia polityki pieniężnej EBC 2. Dywergencja
Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego
Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią
Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski
Załącznik do uchwały nr 548 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe Mechanizmy
Unia walutowa - opis przedmiotu
Unia walutowa - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Unia walutowa Kod przedmiotu 14.9-WZ-EkoPD-UW-S16 Wydział Kierunek Wydział Ekonomii i Zarządzania Ekonomia / Ekonomia menedżerska Profil
Spis treści. Wstęp Dariusz Rosati... 11. Część I. Funkcjonowanie strefy euro
Spis treści Wstęp Dariusz Rosati.............................................. 11 Część I. Funkcjonowanie strefy euro Rozdział 1. dziesięć lat strefy euro: sukces czy niespełnione nadzieje? Dariusz Rosati........................................
Finansowanie akcji kredytowej
Finansowanie akcji kredytowej ze źródeł zagranicznych: doświadczenia Hiszpanii i Irlandii Robert Woreta Departament Analiz Rynkowych Urząd Komisji Nadzoru Finansowego 24 września 2010 roku 1 10,0 % Negatywne
Endogeniczność kryteriów OOW/ Otwartość gospodarki i kurs walutowy
Endogeniczność kryteriów OOW/ Otwartość gospodarki i kurs walutowy Do połowy lat 90. badania empiryczne nie potwierdzały hipotezy o negatywnym wpływie wahań kursów na handel zagraniczny Obstfeld (1997),
Data Temat Godziny Wykładowca
Harmonogram zajęć w ramach Studiów Podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy EURO (IV edycja) organizowanych przez Uniwersytet Opolski przy wsparciu Narodowego Banku Polskiego (zajęcia odbywać się
Nowe relacje cen a kierunki przekszta³ceñ struktury wspó³czesnego handlu miêdzynarodowego
Wyzwania gospodarki globalnej Prace i Materia³y Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdañskiego 2012, nr 31 Challenges of the global economy Working Papers Institute of International Business University
Monitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 5 / 015 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 9 3 00 9 3 0 fax (+8 ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo
FINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz
Rezerwa obowiązkowa FINANSE dr Bogumiła Brycz Zakład Analiz i Planowania Finansowego Rezerwa obowiązkowa - częśćśrodków pienięŝnych zdeponowanych na rachunkach bankowych, jaką banki komercyjne muszą przekazać
NIERÓWNOWAGI MAKROEKONOMICZNE
NIERÓWNOWAGI MAKROEKONOMICZNE W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ OCENA W ŚWIETLE MECHANIZMU OSTRZEGAWCZEGO ALERT MECHANISM REPORT dr Kamil Kotliński Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Nauk Ekonomicznych
Przyjęcie euro przez Polskę. Potencjalne korzyści i koszty.
Przyjęcie euro przez Polskę. Potencjalne korzyści i koszty. dr Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Kolegium Gospodarki Światowej Lipiec 2017 2 1. Wstęp Polska przystąpiła do Unii Europejskiej (UE) w 2004
SZOKI MAKROEKONOMICZNE W STREFIE EURO
Jan Borowiec Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu SZOKI MAKROEKONOMICZNE W STREFIE EURO Wprowadzenie Podobieństwo szoków makroekonomicznych stanowi jedno z kryteriów optymalnych obszarów walutowych 1.
Monitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl
Integracja walutowa w Europie: geneza EMU
Integracja walutowa w Europie: geneza EMU Wykład 13 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW Copyright Gabriela Grotkowska 2 Wykład 13 Europejska integracja gospodarcza: podstawowe fakty Integracja
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro
Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 2 Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro Rozdział 1. Integracja fiskalna Rozdział 2.
dr hab. Tomasz Nieborak Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu Katedra Prawa Finansowego
dr hab. Tomasz Nieborak Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu Katedra Prawa Finansowego Pojęcie integracji Integracja to proces scalania grupy elementów, który ma miejsce w ramach poszczególnych
Monitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów
Mikroekonomia Microeconomics
KARTA MODU U / KARTA PRZEDMIOTU Kod moduùu Nazwa moduùu Nazwa moduùu w jêzyku angielskim Obowi¹zuje od roku akademickiego 2012/2013 Mikroekonomia Microeconomics A. USYTUOWANIE MODU U W SYSTEMIE STUDIÓW
Akademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Po co komu Unia Europejska i euro? Prof. dr hab. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska (Katedra Integracji Europejskiej im. Jeana Monneta; www.kawecka.eu) Poprzedniczka strefy euro Łacińska
Klub Laureatów Dolnośląskiego Certyfikatu Gospodarczego 25 kwietnia 2016 roku
25 kwietnia 2016 roku Bieżąca sytuacja gospodarcza Grzegorz Warzocha - AVANTA Auditors & Advisors www.avanta-audit.pl Międzynarodowa sytuacja gospodarcza 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% Globalne tendencje gospodarcze
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Monitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 9 / 1 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul.
Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej
Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach
ANALIZA SYTUACJI EKONOMICZNEJ PAŃSTW ASPIRUJĄCYCH DO UNII WALUTOWEJ Z WYKORZYSTANIEM KONWERGENCJI NOMINALNEJ
Krzysztof Dyrek Mgr, Wyższa Szkoła Biznesu-National-Louis University w Nowym Sączu, Wydział Nauk Społecznych i Informatyki ANALIZA SYTUACJI EKONOMICZNEJ PAŃSTW ASPIRUJĄCYCH DO UNII WALUTOWEJ Z WYKORZYSTANIEM
Dr Jakub Borowski Invest-Bank, Szkoła Główna Handlowa
Jak kryzys finansowy i fiskalny wpłyn ynął na perspektywę polskiego członkostwa w strefie euro? Dr Jakub Borowski Invest-Bank, Szkoła Główna Handlowa Wiosenna Szkoła a Leszka Balcerowicza, Forum Obywatelskiego
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wyzwania stojące przed Polską gospodarką Paweł Kruk Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 04-12-2014 r. Jeśli nie wiadomo o co chodzi, chodzi o : Pieniądze
Monitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 7 / 2014 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+48 22) 694 36 00 694 36 04 fax (+48 22) 694 41 77 e-mail: dziennikarze
BADANIE I POMIAR ROZWOJU REGIONALNEGO NA PRZYK ADZIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. Gra yna Karmowska
BADANIE ROCZNIKI I POMIAR NAUK ROZWOJU ROLNICZYCH, REGIONALNEGO SERIA G, NA T. 98, PRZYK ADZIE... z. 2, 2011 85 BADANIE I POMIAR ROZWOJU REGIONALNEGO NA PRZYK ADZIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Gra
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Wprowadzenie CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ
Spis treści Wprowadzenie...... 11 CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ Rozdział 1 Istota i zakres przedmiotowy polityki gospodarczej - Aneta Kosztowniak, Marzena Sobol 17 1.1. Pojęcie, zakres
A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 273, Wawrzyniec Michalczyk *
A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 273, 2012 * SPECYFIKA DYWERGENCJI STÓP PROCENTOWYCH W UNII EUROPEJSKIEJ WST P Globalny kryzys gospodarczy, wraz z powi zanym z nim
6.4. Długookresowe koszty błędów w bieżącej polityce antycyklicznej 191
Spis treści Wstęp 9 Rozdział 1. Rola państwa w gospodarce (Beata Skubiak) 1.1. Rola państwa w najpowszechniejszych systemach gospodarczych analiza porównawcza 11 1.2. Rola państwa w ujęciu szkół ekonomicznych
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej Konwergencja nominalna a konwergencja realna kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro? Joanna
Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 324 final 2014/0170 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. PL PL UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU
WYROK z dnia 7 wrzeœnia 2011 r. III AUa 345/11
WYROK z dnia 7 wrzeœnia 2011 r. III AUa 345/11 Sk³ad orzekaj¹cy:ssa Maria Sa³añska-Szumakowicz (przewodnicz¹cy) SSA Daria Stanek (sprawozdawca) SSA Gra yna Czy ak Teza Podanie przez p³atnika sk³adek, o
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO Marcin Mucha Ministerstwo Gospodarki Departament Analiz i Prognoz Seminarium NBP 26.09.2008 r. Plan
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski
Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia
Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 14 Unia monetarna: teoria optymalnych obszarów walutowych
Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 14 Unia monetarna: teoria optymalnych obszarów walutowych Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW 2/36 Plan wykładu: Teoria optymalnych obszarów walutowych
Monitor konwergencji nominalnej
PF Monitor konwergencji nominalnej w UE czerwiec Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Spis treści. Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa WPROWADZENIE
Spis treści Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa xiii xv WPROWADZENIE l Rozdział l. Ekonomiczne opisanie świata 3 1.1. Stany Zjednoczone 4 1.2. Unia Europejska 10 1.3. Chiny 15 1.4. Spojrzenie na inne
Strefa euro w świetle teorii optymalnego obszaru walutowego
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów studia podyplomowe MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Joanna Kowalik Strefa euro w świetle teorii optymalnego obszaru
Unia bankowa skutki dla UE, strefy euro i dla Polski. Warszawa, 29 listopada 2012 r.
Unia bankowa skutki dla UE, strefy euro i dla Polski Warszawa, 29 listopada 2012 r. Unia bankowa skutki dla UE i dla strefy euro Andrzej Raczko Narodowy Bank Polski Strefa euro Strefa euro doświadcza bardzo
Finanse publiczne i rentowność obligacji. 30 V 2012 Aleksander Łaszek
Finanse publiczne i rentowność obligacji 30 V 2012 Aleksander Łaszek Plan prezentacji 1. Dług publiczny i deficyt 2. Rentowność polskich obligacji 3. Porównanie: Polska i Czechy 4. Stopa oszczędności 30
Finanse. mgr Joanna Małecka.
Finanse mgr Joanna Małecka joanna.malecka@put.poznan.pl Literatura podstawowa Majchrzycka-Guzowska, A. (1997). Finanse w Gospodarce Rynkowej. Warszawa: WSiP S.A. Mielczarczyk, Z. (2001). Finanse. Warszawa:
Teoria integracji: Jan J. Michałek Centrum Europejskie UW
Teoria integracji: Jan J. Michałek Centrum Europejskie UW Struktura wykładu Celem tego 15 godzinnego wykładu jest zaprezentowanie podstawowych elementów teorii integracji gospodarczej, w kontekście Unii
o walutach narodowych względem strefy euro w okresie postkryzysowym
studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 41, t. 3 Wawrzyniec Michalczyk Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Konwergencja gospodarek krajów Unii Europejskiej o walutach narodowych względem
WYBRANE ZAGADNIENIA NORMALIZACJI W DZIEDZINIE JAKOŒCI
MARIAN GO ÊBIOWSKI WYBRANE ZAGADNIENIA NORMALIZACJI W DZIEDZINIE JAKOŒCI STUDIA I PRACE WYDZIA U NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZ DZANIA NR 12 211 Marian Go³êbiowski WYBRANE ZAGADNIENIA NORMALIZACJI W DZIEDZINIE
Konkurencyjnoœæ systemu podatkowego Litwy na tle krajów Unii Europejskiej
International Business and Global Economy 2014, no. 33, pp. 125 139 Biznes miêdzynarodowy w gospodarce globalnej 2014, nr 33, s. 125 139 Edited by the Institute of International Business, University of
Spis treœci. Księgarnia PWN: Marian Podstawka (red.) - Finanse. Wstêp... 13. 1. Pojêcie i funkcje finansów... 17. 2. Pieni¹dz...
Księgarnia PWN: Marian Podstawka (red.) - Finanse Spis treœci Wstêp..................................................... 13 1. Pojêcie i funkcje finansów....................................... 17 1.1.
Unia walutowa korzyści i koszty. Przystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami.
Unia walutowa korzyści i koszty rzystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami. Korzyści: Eliminacja ryzyka kursowego i obniżenie ryzyka makroekonomicznego obniżenie stóp procentowych
Monitor konwergencji nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE październik Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Wybór optymalnego kursu centralnego w ramach ERM II w kontekście zastąpienia złotego przez wspólną walutę. Marcin Konarski
Wybór optymalnego kursu centralnego w ramach ERM II w kontekście zastąpienia złotego przez wspólną walutę Marcin Konarski EURO jako waluta międzynarodowa 1. Walutą euro posługuje się dziś około 330 milionów
Analiza determinant bilansów obrotów bieżących państw członkowskich Unii
Analiza determinant bilansów obrotów bieżących państw członkowskich Unii Europejskiej w latach 1995-2011 Katarzyna Śledziewska WNE UW k.sledziewska@uw.edu.pl Plan wystąpienia Cel badania Determinanty CA
WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki
46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji
Charakter wymiany handlowej Polski z Niemcami, Rosj¹ i Chinami
International Business and Global Economy 2013, no. 32, pp. 84 96 Biznes miêdzynarodowy w gospodarce globalnej 2013, nr 32, s. 84 96 Edited by the Institute of International Business, University of Gdansk
BILANS KORZYŚCI I KOSZTÓW PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO
POLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA I INŻYNIERII PRODUKCJI BILANS KORZYŚCI I KOSZTÓW PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO Arkadiusz Skowron O P O L E 2 0 0 7 SPIS TREŚCI WSTĘP...3 1. Zagrożenia i koszty
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe
PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.
Monitor Konwergencji Nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE styczeń Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl
Różnice w wysokości stóp procentowych a nierównowagi makroekonomiczne w strefie euro
DOI: 10.18276/sip.2015.40/1-18 studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 40, t. 1 Jacek Pietrucha * Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Różnice w wysokości stóp procentowych a nierównowagi
Mechanizm dywergencji gospodarczej w strefie euro
M I S C E L L A N E A MARCIN MUCHA * Mechanizm dywergencji gospodarczej w strefie euro Wstęp Niniejszy artykuł koncentruje się na podstawowym problemie wspólnego obszaru walutowego, w tym przypadku Unii
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 416 2016 Współczesne problemy ekonomiczne. ISSN 1899-3192 Rozwój zrównoważony w wymiarze globalnym
Wykład XII Unia Gospodarczo-Walutowa
Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład XII Unia Gospodarczo-Walutowa Optymalny obszar walutowy Kiedy do euro? Danemu krajowi opłaca się przyjąć wspólną walutę wtedy, kiedy korzyści z tym
Wprowadzenie CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ
Książka Współczesna polityka gospodarcza" jest podzielona na pięć części: Teoretyczne podstawy polityki gospodarczej; Główne obszary polityki rozwoju gospodarczego; Polityka stabilizacyjna państwa; Polityka
Kryzys finansów w publicznych a przyjęcie euro przez Polskę
Kryzys finansów w publicznych a przyjęcie euro przez Polskę Dr Jakub Borowski Invest-Bank, Szkoła Główna Handlowa Jesienna Szkoła a Leszka Balcerowicza, Forum Obywatelskiego Rozwoju Warszawa, 28 listopada
Wpływ globalnego kryzysu finansowego na polską gospodarkę
Mirosław Gronicki Wpływ globalnego kryzysu finansowego na polską gospodarkę Warszawa 31 maja 2011 r. Spis treści 1. Geneza światowego kryzysu finansowego. 2. Światowy kryzys finansowy skutki. 3. Polska
Integracja Polski ze strefą euro
Integracja Polski ze strefą euro Raport dotyczący pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej Cezary Wójcik Marek Rozkrut Biuro ds. Integracji ze Strefą
Zasady wyboru promotorów, tematów prac i ustalania oceny końcowej ze studiów:
STUDIA PODYPLOMOWE MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Zasady wyboru promotorów,
Skuteczny strza³ na bramkê jest najwa niejszym elementem dzia³ania ofensywnego w grze w pi³kê no n¹.
Teoria treningu 13 Skuteczny strza³ na bramkê jest najwa niejszym elementem dzia³ania ofensywnego w grze w pi³kê no n¹. Jak Europa gra w pi³kê no n¹? Analiza sytuacji bramkowych w ME Portugalia 2004 Dane
PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch
Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch Makroekonomia jest najczęściej używanym podręcznikiem na pierwszych latach studiów ekonomicznych w większości polskich uczelni.
OCENA GOTOWOŚCI POLSKI DO UCZESTNICTWA W STREFIE EURO
Studia Prawno-ekonomiczne, t. CIII, 2017 PL ISSN 0081-6841; e-issn 2450-8179 s. 203 215 DOI: 10.26485/SPE/2017/103/12 Katarzyna MASZCZYK* OCENA GOTOWOŚCI POLSKI DO UCZESTNICTWA W STREFIE EURO (Streszczenie)
T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków
T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków Szoki makroekonomiczne. to nieoczekiwane zdarzenia zakłócające przewidywalny przebieg zmian produktu, bezrobocia i stopy procentowej Szoki popytowe (oddziałujące
Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017
Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201 2015 2016 Uwarunkowania
Jak wejście do strefy euro wpłynęłoby na konkurencyjność polskiej gospodarki? Andrzej Sławiński, Szkoła Główna Handlowa
Jak wejście do strefy euro wpłynęłoby na konkurencyjność polskiej gospodarki? Andrzej Sławiński, Szkoła Główna Handlowa 1. Kryzys w strefie euro Przyczyny obecnego kryzysu Brak koordynacji tempa wzrostu
PERSPEKTYWY REWIZJI OCENY KRYTERIÓW KONWERGENCJI W ŚWIETLE KRYZYSU FINANSOWEGO
Marta Wajda-Lichy Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie PERSPEKTYWY REWIZJI OCENY KRYTERIÓW KONWERGENCJI W ŚWIETLE KRYZYSU FINANSOWEGO 2007-2009 Wprowadzenie Kryzys finansowy 2007-2009, a w szczególności
Sveriges Riksbank
BANKOWOŚĆ CENTRALNA 1668 - Sveriges Riksbank W 1694 r. powstaje Bank of England, prawie wiek później Banco de Espana (1782), Bank of the United States (1791) czy Banque de France (1800). W XIX wieku powstały
Kierunki reform w strefie euro. Dariusz K. Rosati Warszawa, r
Kierunki reform w strefie euro Dariusz K. Rosati Warszawa, 19.09.2014r Lekcje z kryzysu Wspólna waluta spowodowała zwiększoną wzajemną współzależność finansową i ekonomiczną krajów strefy euro (EA) po
Zadłużony świat: przyczyny i skutki. Wpływ niekonwencjonalnej polityki monetarnej na poziom i wycenę długu publicznego
Katarzyna Zajdel-Kurowska / Narodowy Bank Polski Zadłużony świat: przyczyny i skutki. Wpływ niekonwencjonalnej polityki monetarnej na poziom i wycenę długu publicznego Warszawa, 9 maja 218 Zadłużony świat:
Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym w przedsiêbiorstwie Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym...
Andrzej Szopa * Andrzej Szopa Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym w przedsiêbiorstwie Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym... Wstêp Ryzyko finansowe jest
KRYZYS GOSPODARCZY A POLITYKA MONETARNA I FISKALNA W STREFIE EURO W LATACH
PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr 306 2013 Finanse publiczne ISSN 1899-3192 Jan Borowiec Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu KRYZYS
Porównanie obecnego kryzysu z roku 2007 z Wielkim Kryzysem z lat 1929-1933 str. 33
Spis treści: Wstęp str. 9 1.Przyczyny wahań cyklicznych Gabriela Wronowska str. 15 Pojęcie i fazy cyklu koniunkturalnego str. 15 Teorie wahań cyklicznych str. 19 Historia wahań cyklicznych str. 29 Porównanie
Rozwój Polski w warunkach stagnacji gospodarczej Unii Europejskiej
Witold Grostal, Dyrektor Biura Strategii Polityki Pieniężnej w NBP Rozwój Polski w warunkach stagnacji gospodarczej Unii Europejskiej VII Konferencja dla Budownictwa / 14 kwietnia 2015 r. 2005Q1 2006Q1
MAKROEKONOMIA 2. Wykład 14. Podsumowanie. dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 14. Podsumowanie dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu 1. Egzamin i warunki zaliczenia przypomnienie. 2. Czego się nauczyliśmy? Powtórka z wykładu
INTEGRACJA ZE STREF EURO Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji. dr Cezary Wójcik
INTEGRACJA ZE STREF EURO Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji dr Cezary Wójcik Plan Wstp Kilka sów o ksice Wybrany aspekt: model NNS a inflacja i ekspansja kredytowa Zakoczenie 2 Kilka sów o ksice
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 250 UWZGLÊDNIENIE PRAWA I REGULACJI PODCZAS BADANIA SPRAWOZDAÑ FINANSOWYCH
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 250 UWZGLÊDNIENIE PRAWA I REGULACJI Wprowadzenie (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r.