Wspomaganie szkół w zakresie rozwoju kompetencji matematyczno-przyrodniczych uczniów na II etapie edukacyjnym materiały dla uczestników i trenerów

Transkrypt

1 Wspomaganie szkół w zakresie rozwoju kompetencji matematyczno-przyrodniczych uczniów na II etapie edukacyjnym materiały dla uczestników i trenerów ZJAZD 4 1

2 2

3 ZAŁĄCZNIK VIII1 Zajęcia terenowe Metadane scenariusza Barwy wiosny w ogrodzie zróżnicowanie fenologiczne wybranych gatunków krzewów 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: zna znaczenie pojęcia fenologia, podaje nazwy wybranych gatunków krzewów, wymienia zmiany u roślin związane z fenologią. b) Umiejętności Uczeń potrafi: rozpoznać wybrane gatunki roślin, korzystając z przygotowanych schematów, ocenić stadium fenologiczne roślin, zaznaczyć w karcie pracy analizowane właściwości. 2. Metoda i forma pracy pogadanka, praca z kluczem, praca w grupach 3. Środki dydaktyczne karty pracy, termometry do mierzenia temperatury powietrza, kredki, pisaki 4. Przebieg lekcji a) Faza przygotowawcza Zajęcia odbywają się w ogrodzie przyszkolnym. Prowadzący przedstawia tematykę i cele zajęć oraz wyjaśnia, czym zajmuje się dziedzina nauki zwana fenologią. b) Faza realizacyjna Nauczyciel dzieli klasę na 2- lub3-osobowe grupy. Uczniowie otrzymują przykładowe kalendarze fenologiczne, z których odczytują pory roku i oznaki zmian, jakie pojawiają się u wybranych gatunków roślin. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że kwitnienie i owocowanie, to zjawiska uwarunkowane między innymi sezonowymi zmianami pogody. W ogrodzie przyszkolnym nauczyciel oznaczył cyframi od 1 do 8 wybrane stanowiska krzewów, które uczniowie będą musieli rozpoznać (załącznik 1). Na kolejnych stanowiskach uczniowie przeprowadzają analizę wybranych cech krzewów i oceniają stadium fenologiczne okazów (załącznik nr 2). c) Faza podsumowująca Uczniowie przedstawiają efekty swojej pracy. Ich karty pracy zostają ocenione. Aby uczniowie mogli sprawdzić, ile nazw gatunków udało im się zapamiętać, pod koniec zajęć losują kartki z 6 różnymi rysunkami krzewów, których nazwy będą musieli zapisać pod schematami (załącznik 3). 3

4 5. Bibliografia W. Seneta, Dendrologia część 1 i 2, PWN, Warszawa Załączniki a) Karta pracy ucznia Załącznik 1. Karta pracy nr 1. Rozpoznawanie roślin po budowie liści Na każdym stanowisku przyjrzyjcie się kształtowi liści i porównajcie je z otrzymanymi rysunkami. Po rozpoznaniu gatunków krzewów wypełnijcie tabelkę na karcie pracy nr Pięciornik krzewiasty (Potentilla fruticosa L.) Zwróć uwagę na kształt liści. 2. Irga pozioma (Cotoneaster horizontalis Decne) pojedyncze liście drobne liście ogonek liściowy 3. Hortensja bukietowa (Hydrangea paniculata Sieb. Grandiflora ) Zwróć uwagę na wygląd unerwienia. 4. Różanecznik katawbijski unerwienie liścia liście nie opadają na zimę, skórzaste, sztywne, z wierzchu błyszczą, spodem jaśniejsze 4

5 5. Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium L.) liście z kolczasto zębatym brzegiem 6. Dereń biały (Cornus alba L.) owoce unerwienie 7. Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba L.) 8. Ognik szkarłatny (Pyracantha coccinea) kształt i unerwienie liścia Źródła ilustracji: W. Seneta, Dendrologia część 2, PWN, Warszawa 1987, s. 61, 65, 88, 152, 237, 247. W. Seneta, Dendrologia część 1, PWN, Warszawa 1987, s. 32,

6 Załącznik 2. Karta pracy nr 2. Data zajęć:... Uczestnicy grupy:... Scharakteryzuj w tabelce dzisiejszą pogodę. (podczas wypełniania tabelki możesz użyć określeń, np. słonecznie, bezchmurnie, wietrznie, deszczowo, nie ma wiatru, pochmurno, suche powietrze) Składniki pogody Charakterystyka (oceń) temperatura powietrza nasłonecznie zachmurzenie wiatr, jego siła wilgotność powietrza Nr Nazwa rośliny Kwitnie /+/, brak kwitnienia /-/ Barwa kwitnących kwiatów Pączki kwiatowe są /+/. Liczba pączków na gałązce Pączki liściowe są /+/ Liczba pączków na gałązce Brak pączków kwiatowych/-/ Brak pączków liściowych /-/

7 Załącznik 3. Karta pracy nr 3. Zadanie sprawdzające Sprawdź, ile zapamiętałeś? Rozpoznaj poniższe rośliny i zapisz ich nazwy Źródła ilustracji: W. Seneta, Dendrologia część 2, PWN, Warszawa 1987, s. 61, 65, 88, 152, 237, 247. W. Seneta, Dendrologia część 1, PWN, Warszawa 1987, s. 32,

8 7. Czas trwania zajęć 2 x 45 minut 8. Uwagi do scenariusza Zajęcia można przeprowadzić w formie warsztatowej na kółku biologicznym lub innych zajęciach pozalekcyjnych. Mogą się odbyć w ogrodzie przyszkolnym lub w parku. Można je przeprowadzić z wykorzystaniem zebranych okazów zielnikowych i wówczas zrezygnować z karty pracy nr 2. 8

9 ZAŁĄCZNIK VIII2 Podstawowe operacie myślowe Analiza myślowa polega na rozłożeniu w procesie myślenia przedmiotu lub zjawiska na poszczególne elementy (cechy). Dzięki analizie możliwe jest oddzielenie ze złożonego zjawiska elementów właściwych od niewłaściwych Synteza myślowa, w przeciwieństwie do analizy, polega na łączeniu poszczególnych elementów (cech) przedmiotu lub zjawiska w jedną całość (w nowy układ) oraz wykrywaniu istotnych związków w tej całości. Porównywanie, jako jedna z operacji myślowych, polega na odnajdywaniu różnic i podobieństw zachodzących pomiędzy przedmiotami lub zjawiskami. Ta operacja myślenia następuje zwykle zgodnie z uprzednio przyjętym założeniem pod jakim względem porównywane przedmioty będą rozpatrywane, np. pod względem wielkości, kształtu, układu elementów, szybkości przebiegu (zjawiska) lub możliwości zastosowań. Abstrahowanie polega na myślowym wyodrębnieniu istotnych cech przedmiotów lub zjawisk z pominięciem cech nieistotnych. Proces ten wymaga uświadomienia sobie pewnego uszeregowania zespołu cech, celowego wyboru tych cech, które są niezbędne do danych rozważań i odrzucenia pozostałych cech uznanych ze nieistotne. Abstrahowanie jest więc poprzedzone analizą i syntezą, której wyniki podlegają określonej obróbce myślowej Uogólnianie jest procesem myślowym łączenia istotnych cech przedmiotów lub zjawisk. Abstrahowanie i uogólnianie są operacjami myślowymi ściśle ze sobą związanymi, nie są one jednak operacjami przeciwstawnymi, tak jak analiza i synteza. Złożone operacje myślowe to rozumowanie, czyli czynność myślowa, w wyniku której na podstawie sądów traktowanych jako przesłanki dochodzimy do nowych wniosków, tworzymy własną wiedzę. Podstawowe rodzaje rozumowania to: wnioskowanie, wyjaśnianie, sprawdzanie, dowodzenie. 9

10 10

11 ZAŁĄCZNIK VIII3 Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: zna pojęcie cyfry, zna pojęcie kwadratu 3 3, ) Umiejętności Uczeń: potrafi uzupełnić diagram, tak aby spełnione były określone warunki. 3) Ogólne cele rozwijanie umiejętności kreatywnego myślenia, rozwijanie uzdolnień i zainteresowań matematycznych uczniów, zachęcanie do nauki matematyki poprzez zabawę, zachęcanie do dociekania, szukania rozwiązania, podejmowania wysiłku intelektualnego, usprawnienie procesów logicznego, kreatywnego myślenia, rozwijanie inteligencji. II. Metoda pracy wykładu, pogadanki, ćwiczeniowa. III. Środki dydaktyczne Ksero z łamigłówkami do rozwiązania podczas zajęć oraz z pracą domową. IV. Przebieg lekcji 1) Faza przygotowawcza a) Sprawy organizacyjno-porządkowe: sprawdzenie obecności. b) Określenie celu i formy pracy na lekcji. c) Nauczyciel tłumaczy uczniom, co to jest Sudoku, i przedstawia im krótką historię tej łamigłówki. Co to jest Sudoku? Klasyczne Sudoku to gra logiczna w kształcie kwadratu 9 9, dodatkowo podzielonego na mniejsze kwadraty 3 3. To taka krzyżówka matematyczna bez haseł, za to z cyferkami. Istnieją również inne rodzaje Sudoku, np. Star Sudoku, Sudoku 3D, Sudoku Killer, Sudoku Hashi, Sudoku Samurai i I jeszcze kilka innych. Jak w to się gra? Puste pola kwadratu należy wypełnić w taki sposób, aby w każdym poziomym wierszu, w każdej pionowej kolumnie oraz wewnątrz każdego mniejszego dziewięciopolowego kwadratu znalazły się cyfry od 1 do 9. Skąd się wzięło Sudoku? 1783 Łamigłówka ta została wymyślona w przez genialnego matematyka z Bazylei, Leonharda Eulera. 11

12 970 Pierwsza zagadka polegająca na wstawianiu liczb ukazała się w amerykańskim magazynie z łamigłówkami matematycznymi Math Puzzles and Logic Problems. Opublikował ją amerykański publicysta interesujący się grami logicznymi pan Dell. Jednak mieszkańcy USA nie zainteresowali się zbytnio Sudoku i nawet dziś gra ta jest tam mało znana. 984 Japończycy rozpoczęli drukowanie zadań liczbowych w codziennych gazetach. 986 Sudoku przybrało ostateczną, znaną dziś formę Sudoku podbija Wielką Brytanię. Modę na Sudoku zapoczątkował brytyjski dziennik The Times Sudoku (pod obecną nazwą) dociera do Polski, gdzie zostaje opublikowane przez tygodnik Polityka. Gra ta jednak ukazywała się już wcześniej w polskiej prasie pod nazwą Dziewięć na dziewięć W Polsce odbywają się pierwsze mistrzostwa w Sudoku. 2) Faza realizacyjna a) Rozwiązywanie zadań: Zadanie 1. Rozgrzewka Na początku twojej przygody z tą niezwykłą grą uzupełnij cztery Mini-Sudoku. Puste pola diagramów uzupełnij cyframi: 1, 2, 3 i 4. Pamiętaj, że cyfry nie mogą się powtarzać w żadnej linii pionowej, poziomej oraz wewnątrz żadnego z mniejszych kwadratów. Jeśli znalazłeś rozwiązanie, to spróbuj zmierzyć się z dużym Sudoku. 12

13 Zadanie 2. Poniższy diagram uzupełnij w taki sposób, aby wszystkie cyfry od 1 do 9 znalazły się dokładnie raz w każdej linii pionowej, poziomej oraz w każdym małym kwadracie. 3) Faza podsumowująca a) Nauczyciel wraz z uczniami rozmawia na temat wrażeń po grze i mówi im, gdzie mogą znaleźć podobne łamigłówki (gazety z krzyżówkami Sudoku, internet). b) Zadanie pracy domowej załączniki. V. Bibliografia 1) Czasopismo dla dzieci Kaczor Donald z marca 2006 roku. VI. Załączniki Zadanie domowe Uzupełnij poniższe diagramy Sudoku. Cyfry pod nimi powinny Ci pomóc w początkowej fazie rozwiązywania. Każda z tych czterech cyfr powinna znaleźć się w jednym z zaznaczonych pól wewnątrz diagramu (niekoniecznie w podanej kolejności). 13

14 VII. Czas trwania lekcji 45 minut 14