RE Wprowadzenie. Wykład 1

Transkrypt

1 RE Wprowadzenie Wykład 1

2

3 Specyfika systemu elektroenergetycznego Nie ma możliwości magazynowania energii Konieczność bilansowania produkcja-odbiór Duże ograniczenia techniczne (wytwarzanie, przesył) Zależność całej gospodarki od dostaw i cen energii Naturalny monopol (firmy która ma sieć) PSE (sieci przesyłowe kraj kv) Dystrybutorzy lokalnie na terenie

4

5 Aby istniał rynek (1) TPA Third Party Access każdy sprzedający ma równy dostęp do sieci unboundling rozdzielenie firm (dystrybutorzy, PSE) na: Tylko przesył (równe prawa dla wszystkich) Tylko handel działające na rynku (konkurencyjne)

6 Aby istniał rynek (2) Oferty kupna i sprzedaży energii Giełda Kontrakty Platformy handlu Zbilansowanie ofert dzień przed dostawą (RDN) Transakcje natychmiastowe (rynki rozwinięte) Mechanizm bilansowania (pokrycia niedoborów) Rynek bilansujący Operator Systemu Przesyłowego

7 Aby istniał rynek (3) Regulator systemu Kontrola TPA Czy nie tworzą się monopole Koordynacja strategii długoterminowej rozwoju energetyki z rynkiem

8 System energetyczny Przypomnienie

9

10

11

12 Polski system energetyczny Praktycznie monokultura węgla ( MW a 95 % bloków na węgiel ; MW hydro (gł. szczytowo pompowe); 700 MW gaz) Od 15 lat praktycznie nie zmienia się zapotrzebowanie na moc eklektyczną Duża liczna bloków jest mocno wyeksploatowana (ponad 30 lat, były co prawda remontowane i odtwarzane wielokrotnie natomiast technologia jest przestarzała)

13

14 Polskie elektrownie (węglowe) elektrownia moc Bloki MW paliwo właściciel Bełchatów x360 brunatny BOT (PGE) Turów x225 brunatny BOT (PGE) Opole x360 kamienny BOT (PGE) PAK (6)x2 + 1 brunatny Elektrim (Solorz) PKE (Jaworzno, Łagisza, Siersza..) , 1, mniejsze kamienny PKE (Tauron) Kozienice x500, 8 x225 kamienny SP, Enea Połaniec 00 8x225 kamienny Elecractabel Rybnik 00 8x225 kamienny EdF/eBW Dolna Odra x225 kamienny BOT (PGE) Ostrołeka 675 3x225 kamienny SP, Energa

15 Wybrane dane największych firm energetycznych w Europie W wyniku rozdrobnienia polskie firmy nie tylko są znacznie mniejsze na tle firm europejskich lecz mają także znacznie bardziej zawężony profil działalności. Przychody, wielkość sprzedaży energii oraz obszar działalności największych firm energetycznych w Europie Sprzedaż energii (TWh) Wydobycie Wytwarzanie Przesył Dystrybucja Obrót Inne rynki paliw energii energii energii energią np. gaz 49,1 42,2 12,6 36,5 Przychody (mld EUR) ,9 EdF 341 E.ON 283 RWE 184 Vattenfall 163 Enel 137 Electrabel 11,0 112 Endesa 13,8 100 EnBW 11,0 90 Iberdrola 61 CEZ 46 BOT 0 Źródło: Raporty roczne spółek 3,4 0, ,6 2,0 18 PKE 15

16 Dlaczego konsolidacja Konsolidacja energetyki w Europie i na świecie (trend ogólny) Problem KDT (Kontraktów Długoterminowych) w Polsce Wielkie moce i majątek potrzebny dla inwestycji Od początku lat 90-tych dla finansowanie inwestycji Pozostało część az do 25 Niedozwolona pomoc państwa (wg UE) Połączenie elektrownia spółka dystrybucyjna (dla większości KDT) eliminuje koszty dla skarbu państwa Przyczyny polityczne

17 Struktura polskiego rynku elektroenergetycznego Udział rynkowy trzech największych graczy pod względem zainstalowanej mocy 15% Grupa 1 (PGE) Dolna Odra PGE 45% 29% BOT Ł2 Grupa 2 (TAURON) L5 + RZE 17% 26% PKE Energia Pro Stalowa Wola Enion 11 % 11 % Grupa 3 (ENEA) Enea Kozienice Grupa 4 (ENERGA) Energa 10% 14% 2% 15% Wytwórca Udział w rynku wytwarzania* *Mierzony produkcją Ostrołęka 11 % Udział w rynku dystrybucji Francja 97% Łotwa 96% Belgia 94% Estonia 94% Irlandia 92% Litwa 91% Słowacja 87% Słowenia 87% Luksemburg 87% Czechy 75% Niemcy 73% Hiszpania 70% Holandia 68% Węgry 67% Włochy 65% Polska 60% Austria 55% Kraje Skandynawskie 40% Wielka Brytania 40%

18

19 Nowoczesny koncern w warunkach polskich Struktura podstawowa Spółka wydzielona

20 PGE jest liczącym się graczem w Europie Środkowo-Wschodniej Najwięksi producenci energii w Europie, moc zainstalowana w GW 128,2 86,4 69,2 59,1 44,5 42,5 32,9 & Sc ot tis h 10,1 8,2 7,8 7,7 So ut he D rn ni pr oe ne rg C o en tr en er go Ve rb un d Fo rtu m 10,8 4,5 C en tr ic a 12,5 PG E C EZ Ib er dr ol In te a rn.p ow er R W E G df /S ue z E. O N Ed EN F EL /E nd es a 14,4

21 15 krajów UE

22

23 Struktura paliw w produkcji energii elektrycznej obecna (06) 16% Polska 30%37% 32% EU Gaz 18% Świat 23 Węgiel 96% Ropa 18% 14% 6% 8% 21% Ministerstwo Gospodarki

24

25

26

27

28

29 Wytwarzanie prognoza (Moce w systemie po planowanych wycofaniach oraz zapotrzebowanie na moc) Moc osiągalna brutto [MW] Węgiel Kamienny Ec Przemysłowe Węgiel Brunatny Elektrownie wodne Gaz ziemny Ministerstwo Zapotrzebowanie mocy Gospodarki

30 Polska energetyka Przewidywany brak mocy elektrycznej (09-) konieczność budowy nowych bloków energetycznych Na węgiel (ale problem z CO2) Energetyka atomowa Jedna z większych w europie ale koncerny energetyczne wciąż bardzo małe (w porównaniu do europejskich)

31 Rynki Energii Podstawy

32 Rynki energii Próba mechanizmów rynkowych (konkurencja) Tańsza energia elektryczna bardziej rynkowa gospodarka Energia towar jak każdy inny Wyważone ryzyko Oszczędności ekonomiczne Bezpieczeństwo Straty w przypadku awarii lub gwałtownych zmian cen

33 Naturalny monopol tak było zawsze Elektrownie produkują i sprzedają całość produkcji do przedsiębiorstwa kontrolującego rynek (monopolista) (zwykle państwowe) Monopolista kupuje całość produkcji i przesyła po swoich sieciach przesyłowych Monopolista sprzedaje dystrybutorom (zakładom energetycznym), które dostarczają elektryczność końcowym odbiorcom Ceny są regulowane (taryfy) ustalane przez monopolistę

34

35 Rynek energii koncepcja działania Kto na rynku Wytwórcy Dystrybutorzy Firmy przesyłowe Firmy handlowe (obrotowe) Rynek hurtowy Wytwórcy dystrybutorzy spółki obrotu detaliczny Dystrybutorzy / sp. obrotu konsumenci (mali i duzi)

36 Koncepcja zmiany w kierunku konkurencji hurt detal Sieć PSE Operator Sieć spółek (ZE) Wydzielone!

37 Obecnie w Polsce Wytwórcy energii elektrycznej 1 koncesjonowanych wytwórców (12 elektrowni, 18 EC) najwięksi wytwórcy największy 38 % (BOT) 3 największych 65,5 % (BOT, PKE, PAK) Bez taryfowania (regulacji) swobodne ceny

38 Obecnie w Polsce Przesył (kraj) monopol (ale unboundling PSE Operator Przesył) szeroki (praktycznie pełna) zakres regulacji (zatwierdzania) koncesjonowanie Taryfy Wymiana transgraniczna Plany rozwojowe sieci Instrukcja sieci (zatwierdzanie)

39 Obecnie w Polsce Dystrybucja monopole naturalne 6 (32) spółek dystrybucyjnych (koncerny 4 PL, RWE, Vatenfall) silna regulacja (praktycznie jak przesył) w strukturach koncernów było - brak rozdziału obrotu od przesyłu (nie ma niezależnych Operatorów Sieci Przesyłowych) - od 1 lipca 07 JEST ; rozdzielony (unboundling) każda spółka podzieliła się RWE Przesył / RWE Obrót

40 Obecnie w Polsce Obrót energią (handlowcy) 300 koncesjonowanych podmiotów około aktywnych około -25 % energii

41 Obecnie w Polsce problem koncernów Koncerny (pionowe) maja zarówno wytwórców jak i dystrybutorów (własny odbiór) Tylko GE (BOT) ma nadwyżkę mocy nad odbiorem (reszta musi dokupować energię od innych wytwórców na potrzeby własnych klientów detalicznych) Konsolidacja ograniczyła konkurencję (trudniejsza rola spółek handlowych)

42 Koncepcja zmiany w kierunku konkurencji hurt detal Sieć PSE Operator Sieć spółek (ZE) Wydzielone!

43

44 Rynek hurtowy Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Rynek Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon)

45 Rynek detaliczny (handel) Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Mały Odbiorca Dom, mieszkanie Sieć (unboundling) Sieć (unboundling) Duży odbiorca Blue City, PKP Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon)

46 Rynek detaliczny (dostawa) Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Mały Odbiorca Sieć (unboundling) Sieć (unboundling) Dom, mieszkanie Duży odbiorca Blue City, PKP Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Kontrakt (umowa) Dostawa fizyczna Płatności

47 Rynek dlaczego zwolniło w Polsce Konsolidacja pionowa TPA i unboundling dopiero teraz Elektrownie i spółki dystrybucyjne razem Mniejsza konkurencja na rynku hurtowym Wprowadzane procedury jak zapewnić kupno-sprzedaż w korporacji Wprowadzane procedury jak zmusić spółki w koncernie do przestrzegania reguł rynkowych Wprowadzone niedawno (07 lipiec) Wciąż w organizacji biurokracja Tendencje globalne Bezpieczeństwo energetyczne (brak energii i ceny) Krajowe przedsiębiorstwa państwowe

48 Rynek detaliczny (dostawa) 09: Ciągle taryfa URE!!! Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Mały Odbiorca Sieć (unboundling) Dom, mieszkanie Mały: 159 zmiany w 08 (13,5 mln) Średni: 24 zmiany w 08 (2,5 mln) Sieć (unboundling) Duży odbiorca Blue City, PKP Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Dostawa fizyczna Płatności

49 Dziękuję na dziś

50 RE Wprowadzenie Wykład 1 1

51 2

52 Specyfika systemu elektroenergetycznego Nie ma możliwości magazynowania energii Konieczność bilansowania produkcja-odbiór Duże ograniczenia techniczne (wytwarzanie, przesył) Zależność całej gospodarki od dostaw i cen energii Naturalny monopol (firmy która ma sieć) PSE (sieci przesyłowe kraj kv) Dystrybutorzy lokalnie na terenie 3

53 4

54 Aby istniał rynek (1) TPA Third Party Access każdy sprzedający ma równy dostęp do sieci unboundling rozdzielenie firm (dystrybutorzy, PSE) na: Tylko przesył (równe prawa dla wszystkich) Tylko handel działające na rynku (konkurencyjne) 5

55 Aby istniał rynek (2) Oferty kupna i sprzedaży energii Giełda Kontrakty Platformy handlu Zbilansowanie ofert dzień przed dostawą (RDN) Transakcje natychmiastowe (rynki rozwinięte) Mechanizm bilansowania (pokrycia niedoborów) Rynek bilansujący Systemu Przesyłowego Operator 6

56 Aby istniał rynek (3) Regulator systemu Kontrola TPA Czy nie tworzą się monopole Koordynacja strategii długoterminowej rozwoju energetyki z rynkiem 7

57 System energetyczny Przypomnienie 8

58 9

59 10

60 11

61 Polski system energetyczny Praktycznie monokultura węgla ( MW a 95 % bloków na węgiel ; MW hydro (gł. szczytowo pompowe); 700 MW gaz) Od 15 lat praktycznie nie zmienia się zapotrzebowanie na moc eklektyczną Duża liczna bloków jest mocno wyeksploatowana (ponad 30 lat, były co prawda remontowane i odtwarzane wielokrotnie natomiast technologia jest przestarzała) 12 Podsumowanie statusu polskiego systemu energetycznego 12

62 13

63 Polskie elektrownie (węglowe) elektrownia moc Bloki MW paliwo właściciel Bełchatów x360 brunatny BOT (PGE) Turów x225 brunatny BOT (PGE) Opole x360 kamienny BOT (PGE) PAK (6)x2 + 1 brunatny Elektrim (Solorz) PKE (Jaworzno, Łagisza, Siersza..) , 1, mniejsze kamienny PKE (Tauron) Kozienice x500, 8 x225 kamienny SP, Enea Połaniec 00 8x225 kamienny Elecractabel Rybnik 00 8x225 kamienny EdF/eBW Dolna Odra x225 kamienny BOT (PGE) Ostrołeka 675 3x225 kamienny SP, Energa 14 Specyfikacja największych polskich elektrowni, poza parametrami technicznymi stan własnościowy 14

64 Wybrane dane największych firm energetycznych w Europie W wyniku rozdrobnienia polskie firmy nie tylko są znacznie mniejsze na tle firm europejskich lecz mają także znacznie bardziej zawężony profil działalności. Przychody, wielkość sprzedaży energii oraz obszar działalności największych firm energetycznych w Europie Sprzedaż energii (TWh) Wydobycie Wytwarzanie Przesył Dystrybucja Obrót Inne rynki paliw energii energii energii energią np. gaz 49,1 42,2 Przychody (mld EUR) ,9 EdF 341 E.ON 283 RWE 184 Vattenfall 12,6 163 Enel 36,5 137 Electrabel 11,0 112 Endesa 13,8 100 EnBW 11,0 90 Iberdrola 61 CEZ 46 BOT 0 Źródło: Raporty roczne spółek 8,6 3,4 2,0 18 PKE 0,

65 Dlaczego konsolidacja Konsolidacja energetyki w Europie i na świecie (trend ogólny) Problem KDT (Kontraktów Długoterminowych) w Polsce Wielkie moce i majątek potrzebny dla inwestycji Od początku lat 90-tych dla finansowanie inwestycji Pozostało część az do 25 Niedozwolona pomoc państwa (wg UE) Połączenie elektrownia spółka dystrybucyjna (dla większości KDT) eliminuje koszty dla skarbu państwa Przyczyny polityczne 16

66 Struktura polskiego rynku elektroenergetycznego Udział rynkowy trzech największych graczy pod względem zainstalowanej mocy 15% Grupa 1 (PGE) Dolna Odra PGE 45% 29% BOT Ł2 Grupa 2 (TAURON) L5 + RZE 17% 26% PKE Energia Pro Stalowa Wola Enion 11 % 11 % Grupa 3 (ENEA) Enea Kozienice Grupa 4 (ENERGA) Energa 10% 14% 2% 15% Wytwórca Udział w rynku wytwarzania* *Mierzony produkcją Ostrołęka 11 % Udział w rynku dystrybucji Francja 97% Łotwa 96% Belgia 94% Estonia 94% Irlandia 92% Litwa 91% Słowacja 87% Słowenia 87% Luksemburg 87% Czechy 75% Niemcy 73% Hiszpania 70% Holandia 68% Węgry 67% Włochy 65% Polska 60% Austria 55% Kraje Skandynawskie 40% Wielka Brytania 17 40%

67 18

68 Nowoczesny koncern w warunkach polskich Struktura podstawowa Spółka wydzielona 19

69 PGE jest liczącym się graczem w Europie Środkowo-Wschodniej Najwięksi producenci energii w Europie, moc zainstalowana w GW 128,2 86,4 69,2 59,1 44,5 42,5 32,9 7,8 7,7 4,5 ric a 8,2 en t 10,1 Sc ot tis h & Fo rtu m So ut he D rn ni pr oe ne rg C o en tr en er go Ve rb un d 10,8 C 12,5 PG E EZ C R W E Ib er dr ol In te a rn.p ow er E. O N G df /S ue z Ed EN F EL /E nd es a 14,4

70 15 krajów UE 21

71 22

72 Struktura paliw w produkcji energii elektrycznej obecna (06) 16% Polska 30%37% 32% EU Gaz 18% Świat 23 Węgiel 96% Ropa 18% 14% 6% 8% 21% Ministerstwo 23 Gospodarki 23

73 24

74 25 Ilość mocy zainstalowanej na mieszkańca w porównaniu z krajami Unii Europejskiej. 25

75 26

76 27

77 28

78 Wytwarzanie prognoza (Moce w systemie po planowanych wycofaniach oraz zapotrzebowanie na moc) Moc osiągalna brutto [MW] Węgiel Brunatny Elektrownie wodne 29 Węgiel Kamienny Ec Przemysłowe Gaz ziemny Ministerstwo Zapotrzebowanie mocy 29 Gospodarki

79 Polska energetyka Przewidywany brak mocy elektrycznej (09-) konieczność budowy nowych bloków energetycznych Na węgiel (ale problem z CO2) Energetyka atomowa Jedna z większych w europie ale koncerny energetyczne wciąż bardzo małe (w porównaniu do europejskich) 30

80 Rynki Energii Podstawy 31

81 Rynki energii Próba mechanizmów rynkowych (konkurencja) Tańsza energia elektryczna bardziej rynkowa gospodarka Energia towar jak każdy inny Wyważone ryzyko Oszczędności ekonomiczne Bezpieczeństwo Straty w przypadku awarii lub gwałtownych zmian cen 32

82 Naturalny monopol tak było zawsze Elektrownie produkują i sprzedają całość produkcji do przedsiębiorstwa kontrolującego rynek (monopolista) (zwykle państwowe) Monopolista kupuje całość produkcji i przesyła po swoich sieciach przesyłowych Monopolista sprzedaje dystrybutorom (zakładom energetycznym), które dostarczają elektryczność końcowym odbiorcom Ceny są regulowane (taryfy) ustalane przez monopolistę 33

83 34

84 Rynek energii koncepcja działania Kto na rynku Wytwórcy Dystrybutorzy Firmy przesyłowe Firmy handlowe (obrotowe) Rynek hurtowy Wytwórcy dystrybutorzy spółki obrotu detaliczny Dystrybutorzy / sp. obrotu konsumenci (mali i duzi) 35

85 Koncepcja zmiany w kierunku konkurencji hurt detal Sieć PSE Operator Sieć spółek (ZE) Wydzielone! 36

86 Obecnie w Polsce Wytwórcy energii elektrycznej 1 koncesjonowanych wytwórców (12 elektrowni, 18 EC) najwięksi wytwórcy największy 38 % (BOT) 3 największych 65,5 % (BOT, PKE, PAK) Bez taryfowania (regulacji) swobodne ceny 37

87 Obecnie w Polsce Przesył (kraj) monopol (ale unboundling PSE Operator Przesył) szeroki (praktycznie pełna) zakres regulacji (zatwierdzania) koncesjonowanie Taryfy Wymiana transgraniczna Plany rozwojowe sieci Instrukcja sieci (zatwierdzanie) 38

88 Obecnie w Polsce Dystrybucja monopole naturalne 6 (32) spółek dystrybucyjnych (koncerny 4 PL, RWE, Vatenfall) silna regulacja (praktycznie jak przesył) w strukturach koncernów było - brak rozdziału obrotu od przesyłu (nie ma niezależnych Operatorów Sieci Przesyłowych) - od 1 lipca 07 JEST ; rozdzielony (unboundling) każda spółka podzieliła się RWE Przesył / RWE Obrót 39

89 Obecnie w Polsce Obrót energią (handlowcy) 300 koncesjonowanych podmiotów około aktywnych około -25 % energii 40

90 Obecnie w Polsce problem koncernów Koncerny (pionowe) maja zarówno wytwórców jak i dystrybutorów (własny odbiór) Tylko GE (BOT) ma nadwyżkę mocy nad odbiorem (reszta musi dokupować energię od innych wytwórców na potrzeby własnych klientów detalicznych) Konsolidacja ograniczyła konkurencję (trudniejsza rola spółek handlowych) 41

91 Koncepcja zmiany w kierunku konkurencji hurt detal Sieć PSE Operator Sieć spółek (ZE) Wydzielone! 42

92 43

93 Rynek hurtowy Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Rynek Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik 44

94 Rynek detaliczny (handel) Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Mały Odbiorca Dom, mieszkanie Sieć (unboundling) Sieć (unboundling) Duży odbiorca Blue City, PKP Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) 45

95 Rynek detaliczny (dostawa) Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Mały Odbiorca Sieć (unboundling) Sieć (unboundling) Dom, mieszkanie Duży odbiorca Blue City, PKP Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Kontrakt (umowa) Dostawa fizyczna Płatności 46

96 Rynek dlaczego zwolniło w Polsce Konsolidacja pionowa TPA i unboundling dopiero teraz Elektrownie i spółki dystrybucyjne razem Mniejsza konkurencja na rynku hurtowym Wprowadzane procedury jak zapewnić kupno-sprzedaż w korporacji Wprowadzane procedury jak zmusić spółki w koncernie do przestrzegania reguł rynkowych Wprowadzone niedawno (07 lipiec) Wciąż w organizacji biurokracja Tendencje globalne Bezpieczeństwo energetyczne (brak energii i ceny) Krajowe przedsiębiorstwa państwowe 47

97 Rynek detaliczny (dostawa) 09: Ciągle taryfa URE!!! Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Mały Odbiorca Sieć (unboundling) Dom, mieszkanie Mały: 159 zmiany w 08 (13,5 mln) Średni: 24 zmiany w 08 (2,5 mln) Sieć (unboundling) Duży odbiorca Blue City, PKP Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Dostawa fizyczna Płatności 48

98 Dziękuję na dziś 49