Rynki Energii. Polska i świat

Transkrypt

1 Rynki Energii Polska i świat

2 Zima ( ) Lato (lipiec 07) Jesień (pazdz. 07)

3

4 Wytwarzanie prognoza (Moce w systemie po planowanych wycofaniach oraz zapotrzebowanie na moc) Moc osiągalna brutto [MW] Węgiel Kamienny Ec Przemysłowe Węgiel Brunatny Elektrownie wodne Gaz ziemny Ministerstwo Zapotrzebowanie mocy Gospodarki

5

6

7

8 Struktura polskiego rynku elektroenergetycznego Udział rynkowy trzech największych graczy pod względem zainstalowanej mocy 15% Grupa 1 (PGE) Dolna Odra PGE 45% 29% BOT Ł2 Grupa 2 (TAURON) L5 + RZE 17% 26% PKE Energia Pro Stalowa Wola Enion 11 % 11 % Grupa 3 (ENEA) Enea Kozienice Grupa 4 (ENERGA) Energa 10% 14% 2% 15% Wytwórca Udział w rynku wytwarzania* *Mierzony produkcją Ostrołęka 11 % Udział w rynku dystrybucji Francja 97% Łotwa 96% Belgia 94% Estonia 94% Irlandia 92% Litwa 91% Słowacja 87% Słowenia 87% Luksemburg 87% Czechy 75% Niemcy 73% Hiszpania 70% Holandia 68% Węgry 67% Włochy 65% Polska 60% Austria 55% Kraje Skandynawskie 40% Wielka Brytania 40%

9 Nowoczesny koncern w warunkach polskich Struktura podstawowa Spółka wydzielona

10 Rynek hurtowy Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Rynek Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon)

11 Koncepcja zmiany w kierunku konkurencji hurt detal Sieć PSE Operator Sieć spółek (ZE) Wydzielone!

12 Regulacja światowe (1) USA początek otwierania rynków ok Europa analogicznie

13

14 Regulacja światowe (2) Europa Dyrektywa 03/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (26 czerwca 03) wspólne zasady dot. rynku wewnętrznego zasada TPA Rozporządzenie WE 1228/03 Parlamentu Europejskiego i Rady warunki dostępu do sieci wymiana transgraniczna Dyrektywa 01/77/WE zalecenia dotyczące ilości energii odnawialnej (PL 7.5 %) 25.X.03 - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 03/87/WE z dnia 13.X.03 ustanawiająca w ramach Wspólnoty System Handlu Uprawnieniami Do Emisji Gazów Cieplarnianych (SHE) obszar sprzedaży (supplies dostawy) konkurencyjny obszar przesyłu regulowany Oddzielenie przesyłu od obrotu Rewizje i szczegółówe limity emisyjne dla poszczególnych krajów (8 mln t PL) Program -- (Rada Europy 07) % red CO2, % podniesienie ef. Energetycznej, % źródła odnawialne

15 Ceny energii Europa

16 Zatrudnienie w energetyce

17 Rynek Energii Europa Raport KE (4th Benchmarking) Tylko na rynku nordyckim i brytyjskim otwarcie rynku jest efektywne nie występują bariery rozwoju konkurencji) > 50 % (Anglia / Norwegia) dużych odbiorców (large consumers) zmieniło dostawcę (sprzedawcę) > 50 % (Anglia / Norwegia) małych odbiorców (innych niż gospodarstwa domowe) (small consumers utility) zmieniło sprzedawcę Pełen rozdział przesyłu od obrotu (fizyczne rozdzielenie przedsiębiorstw) brak kontroli cen dla odbiorców komunalno-bytowych

18 Regulacje RE Polska 10 kwietnia 1997 Prawo Energetyczne (+ 26 nowelizacji) Kwiecień 1999 pierwszy harmonogram działań RE Grudzień Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów zasady działania rynku energii w Polsce w roku 00 i latach następnych) Oddzielenie produkcji od przesyłu Oddzielenie przesyłu od obrotu Mechanizmy konkurencyjne na rynku Zasada TPA Nowelizacja 4 marca 05 dostosowanie do wymogów unijnych (Dyrektywa RE) Uruchomiono rynek Instrukcje.(zasady rynku energii) nowelizacje praktycznie co rok Polityka energetyczna Polski. dokumenty strategiczne każdego z rządów (1990, 95, 00, 02, 05, 06, 08)

19 Model Rynku Energii Rynek hurtowy sieć przesyłowa Hurtownik (OH, OHT) Rynek detaliczny dystrybucja sieć rozdzielcza odbiór

20 KDT (przed 07) - Rynek konkurencyjny i regulowany

21 Rynek hurtowy Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Rynek Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon)

22 Rynek regulowany Prezes Urzędu regulacji Energetyki (Prezes URE) udzielanie koncesji zatwierdzanie taryf paliw (i innych wielkości kosztów) służących do wyliczania taryf (kosztów energii elektrycznej) zatwierdzanie instrukcji eksploatacji sieci i rynku bilansującego Inne (..)

23 Problemy RE Polska Kontrakty długoterminowe (KDT) (rozwiązane 07) Energia kolorowa zielona energia odnawialna (Dyrektywa Unii i rozporządzenie ministerstwa) czerwona - energia z kogeneracji (elektrociepłownie) (rozporządzenie ministerstwa) Bezpieczeństwo energetyczne (nadwyżka podaży i nowe inwestycje) Problem CO2 regulacje UE Ceny energii Ceny paliw Taryfy dla rynku detalicznego Słaba konkurencja na rynku

24

25

26 Skróty OHT Operator Handlowo-Techniczny (handluje ale też fizycznie produkuje) OH Operator Handlowy tylko handluje (dokonuje transakcji sprzedaży / zakupu ale nie wprowadza sam fizycznie energii do systemu) OSP Operator Systemu Przesyłowego Usługi przesyłowe Zapewnienie bilansowania Rozliczanie OSR Operator Sieci Rozdzielczej (110 kv i poniżej)

27 Handel terminy Obecnie tzw. Rynek Dnia Następnego Handluje się energia z wyprzedzeniem 1 dniowym (dziś umowy, jutro dostawa) W przygotowaniu (obecne w innych krajach europy rozwiązania) bardziej dynamiczne formy handlu (Intra-day) 6 godzin, 1 godzina, 15 minut

28 Trzy możliwości sprzedaży (rynek hurtowy) Kontrakt dwustronny (dostawa z wyprzedzeniem) Giełda Energii (RDN) Rynek Bilansujący (RDN) Handluje się wolumenami z granulacją 1 kwh (od 07)

29

30 Giełda Energii Giełda Rynek Dnia Następnego System cen krańcowych (bilansowanie popyt- podaż, preferuje dużych producentów o niskich cenach) Małe obroty (poniżej 1 % całkowitej produkcji)

31

32

33 Rynek Bilansujący Konieczność bilansowania produkcji i zużycia (popyt podaż) przez Operatora Systemu Przesyłowego System cen ofertowy Wprowadzony jako mechanizm uzupełniający rynek w Polsce znacznie większe obroty niż na Giełdzie

34 cena [zł/mwh] Rynek bilansujący: zgłoszenie oferty pasma redukcyjne płaci wytwórca minimum produkcji pasma przyrostowe płaci OSP pozycja kontraktowa energia [MWh] maksimum produkcji

35 Rynkowe ceny energii (URE)

36 st y m 04 ar m 04 aj 0 lip 4 wr 04 z 0 lis 4 0 st 4 y m 05 ar m 05 aj 0 lip 5 wr 05 z 0 lis 5 0 st 5 y m 06 ar m 06 aj 0 lip 6 wr 06 z 0 lis 6 0 st 6 y m 07 ar m 07 aj 0 lip 7 wr 07 z 0 lis 7 0 st 7 y m 08 ar m 08 aj 0 lip 8 08 Ceny na rynku hurtowym w Polsce Giełdowa cena hurtowa base-load [zł/mwh] Cena zaczyna odzwierciedlać potrzeby inwestycyjne

37 Procentowe udziały rynku energii elektrycznej w latach (Źródło: URE Strukturalna charakterystyka rynku (05 rok) )

38

39

40

41 Kierunki sprzedaży energii elektrycznej dla dziesięciu wytwórców systemowych (w TWh) (Źródło: URE Strukturalna charakterystyka rynku (05 rok) ) Rok Ogółem W KDT W kontraktach dwustronnych Na rynku spot Na rynku bilansującym (łącznie z tzw. generacja wymuszoną względami systemowymi) ,56 TWh 51,12 TWh (46,66%) 49,55 TWh (45,23%) 0,74 TWh (0,68%) 8,15 TWh (7,44%) 04 1,52 TWh 54,48 TWh (45,%) 53,81 TWh (44,65%) 1,10 TWh (0,91%) 11,13 TWh (9,23%) ,25 TWh 39,45 TWh (31,75%) 71,75 TWh (57,75%) 1,05 TWh (0,85%) 12,01 TWh (9,67%) KDT 31,75% Rynek Bilansujący 9,67% KDT Kontrakty dwustronne Spot Spot 0,85% Rynek Bilansujący Kontrakty dwustronne 57,74%

42

43 Rysunek 2. Średnie ceny energii elektrycznej uzyskiwane przez 12 największych wytwórców w poszczególnych kwartałach 04 r.(w zł/mwh)

44

45 Ocena stanu rynku Pozytywne W ogóle JEST (!) Unboundling Postępujące zmiany w kierunku liberalizacji Negatywne problemy z cenami (wpływ cen paliw i konieczności inwestycji) Minimalne ilości transakcji na segmentach czysto rynkowych (giełda) Niewielkie wykorzystanie zasady TPA Zmiany powierzchowne i blokowane przez elektrownie i spółki dystrybucyjne Nie ma wpływu na cenę dla klienta!!! Wciąż taryfowanie (09) przez URE

46

47 Średnie ceny ropy z uwzględnieniem inflacji (w latach oraz prognoza do 30) 110,00 Prognoza DOE USA 100,00 USD(XII-07)/boe 90,00 80,00 Prognoza ateńska 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00,00 10,00 0, Ministerstwo Gospodarki

48 Cena ropy naftowej ostatnie 3 lata (paźdz )

49 Cena węgla Polska 08 09

50 Dziękuje

51 Rynki Energii Polska i świat 1

52 Zima ( ) Lato (lipiec 07) Jesień (pazdz. 07) 2

53 3

54 Wytwarzanie prognoza (Moce w systemie po planowanych wycofaniach oraz zapotrzebowanie na moc) Moc osiągalna brutto [MW] Węgiel Brunatny Elektrownie wodne 4 Węgiel Kamienny Ec Przemysłowe Gaz ziemny Ministerstwo Zapotrzebowanie mocy 4 Gospodarki

55 5

56 6

57 7

58 Struktura polskiego rynku elektroenergetycznego Udział rynkowy trzech największych graczy pod względem zainstalowanej mocy 15% Grupa 1 (PGE) Dolna Odra PGE 45% 29% BOT Ł2 Grupa 2 (TAURON) L5 + RZE 17% 26% PKE Energia Pro Stalowa Wola Enion 11 % 11 % Grupa 3 (ENEA) Enea Kozienice Grupa 4 (ENERGA) Energa 10% 14% 2% 15% Wytwórca Udział w rynku wytwarzania* *Mierzony produkcją Ostrołęka 11 % Udział w rynku dystrybucji Francja 97% Łotwa 96% Belgia 94% Estonia 94% Irlandia 92% Litwa 91% Słowacja 87% Słowenia 87% Luksemburg 87% Czechy 75% Niemcy 73% Hiszpania 70% Holandia 68% Węgry 67% Włochy 65% Polska 60% Austria 55% Kraje Skandynawskie 40% Wielka Brytania 8 40%

59 Nowoczesny koncern w warunkach polskich Struktura podstawowa Spółka wydzielona 9

60 Rynek hurtowy Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Rynek Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik 10

61 Koncepcja zmiany w kierunku konkurencji hurt detal Sieć PSE Operator Sieć spółek (ZE) Wydzielone! 11

62 Regulacja światowe (1) USA początek otwierania rynków ok Europa analogicznie 12

63 13

64 Regulacja światowe (2) Europa Dyrektywa 03/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (26 czerwca 03) wspólne zasady dot. rynku wewnętrznego zasada TPA Rozporządzenie WE 1228/03 Parlamentu Europejskiego i Rady warunki dostępu do sieci wymiana transgraniczna Dyrektywa 01/77/WE zalecenia dotyczące ilości energii odnawialnej (PL 7.5 %) 25.X.03 - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 03/87/WE z dnia 13.X.03 ustanawiająca w ramach Wspólnoty System Handlu Uprawnieniami Do Emisji Gazów Cieplarnianych (SHE) obszar sprzedaży (supplies dostawy) konkurencyjny obszar przesyłu regulowany Oddzielenie przesyłu od obrotu Rewizje i szczegółówe limity emisyjne dla poszczególnych krajów (8 mln t PL) Program -- (Rada Europy 07) % red CO2, % podniesienie ef. Energetycznej, % źródła odnawialne 14

65 Ceny energii Europa 15

66 Zatrudnienie w energetyce 16

67 Rynek Energii Europa Raport KE (4th Benchmarking) Tylko na rynku nordyckim i brytyjskim otwarcie rynku jest efektywne nie występują bariery rozwoju konkurencji) > 50 % (Anglia / Norwegia) dużych odbiorców (large consumers) zmieniło dostawcę (sprzedawcę) > 50 % (Anglia / Norwegia) małych odbiorców (innych niż gospodarstwa domowe) (small consumers utility) zmieniło sprzedawcę Pełen rozdział przesyłu od obrotu (fizyczne rozdzielenie przedsiębiorstw) brak kontroli cen dla odbiorców komunalno-bytowych 17

68 Regulacje RE Polska 10 kwietnia 1997 Prawo Energetyczne (+ 26 nowelizacji) Oddzielenie produkcji od przesyłu Oddzielenie przesyłu od obrotu Mechanizmy konkurencyjne na rynku Zasada TPA Nowelizacja 4 marca 05 dostosowanie do wymogów unijnych (Dyrektywa RE) Kwiecień 1999 pierwszy harmonogram działań RE Grudzień Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów zasady działania rynku energii w Polsce w roku 00 i latach następnych) Uruchomiono rynek Instrukcje.(zasady rynku energii) nowelizacje praktycznie co rok Polityka energetyczna Polski. dokumenty strategiczne każdego z rządów (1990, 95, 00, 02, 05, 06, 08) 18

69 Model Rynku Energii Rynek hurtowy sieć przesyłowa Rynek detaliczny dystrybucja sieć rozdzielcza odbiór Hurtownik (OH, OHT) 19 Jeżeli mówi się o Rynku Energii odnosi się to do rynku hurtowego (HREE Hurtowy Rynek Energii Elektrycznej). Zgodnie z zasadą TPA, w rynku tym uczestniczyć może każdy, kto chce i spełni pewne warunki określone w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP) lub Sieci Rozdzielczej (IRiESR). Zasada TPA mówi o tym, że każdy z UR może uzyskać swobodny dostęp do sieci a co za tym idzie może sprzedawać bądź kupować energię od dowolnego odbiorcy lub dostawcy. Czyli elektrownia z południa Polski (np. Łaziska) może swobodnie sprzedawać energię odbiorcy z północy Polski, którym może być Pan Kowalski z Suwałk. To, czy ją wyprodukuje to już zupełnie inne zagadnienie. Ze względu na poziomy napięć sieć elektroenergetyczna została podzielona na sieć przesyłową (napięcia 2 kv), pozostającą w gestii OSP i sieci rozdzielcze (napięcia 110 kv,z małymi wyjątkami) pozostające w gestii Operatorów Sieci Rozdzielczej OSR (w Polsce są to 33 Zakłady Energetyczne aczkolwiek ilość OSR będzie maleć wraz z konsolidacją Zakładów Energetycznych np. grupa ENEA). W dalszych rozważaniach ograniczymy się tylko do rynku hurtowego awansując Pana Kowalskiego z Suwałk na nieistniejącego dystrybutora Kowalski sp. z.o.o. 19

70 KDT (przed 07) - Rynek konkurencyjny i regulowany

71 Rynek hurtowy Koncerny Koncerny Koncerny Wytwórcy (elektrownie) Rynek Odbiorcy (dystrybutorzy) Zakłady energetyczne Spółki handlowe (np. ATEL, PKP energetyka, Eon) Spółki handlowe wytwórców Elektrownie (wytwórcy pozostali) PAK, Połaniec, Rybnik 21

72 Rynek regulowany Prezes Urzędu regulacji Energetyki (Prezes URE) udzielanie koncesji zatwierdzanie taryf paliw (i innych wielkości kosztów) służących do wyliczania taryf (kosztów energii elektrycznej) zatwierdzanie instrukcji eksploatacji sieci i rynku bilansującego Inne (..) 22

73 Problemy RE Polska Kontrakty długoterminowe (KDT) (rozwiązane 07) Energia kolorowa Bezpieczeństwo energetyczne (nadwyżka podaży i nowe inwestycje) Problem CO2 regulacje UE Ceny energii zielona energia odnawialna (Dyrektywa Unii i rozporządzenie ministerstwa) czerwona - energia z kogeneracji (elektrociepłownie) (rozporządzenie ministerstwa) Ceny paliw Taryfy dla rynku detalicznego Słaba konkurencja na rynku 23

74 24

75 25

76 Skróty OHT Operator Handlowo-Techniczny (handluje ale też fizycznie produkuje) OH Operator Handlowy tylko handluje (dokonuje transakcji sprzedaży / zakupu ale nie wprowadza sam fizycznie energii do systemu) OSP Operator Systemu Przesyłowego Usługi przesyłowe Zapewnienie bilansowania Rozliczanie OSR Operator Sieci Rozdzielczej (110 kv i poniżej) 26

77 Handel terminy Obecnie tzw. Rynek Dnia Następnego Handluje się energia z wyprzedzeniem 1 dniowym (dziś umowy, jutro dostawa) W przygotowaniu (obecne w innych krajach europy rozwiązania) bardziej dynamiczne formy handlu (Intra-day) 6 godzin, 1 godzina, 15 minut 27

78 Trzy możliwości sprzedaży (rynek hurtowy) Kontrakt dwustronny (dostawa z wyprzedzeniem) Giełda Energii (RDN) Rynek Bilansujący (RDN) Handluje się wolumenami z granulacją 1 kwh (od 07) 28

79 29

80 Giełda Energii Giełda Rynek Dnia Następnego System cen krańcowych (bilansowanie popyt- podaż, preferuje dużych producentów o niskich cenach) Małe obroty (poniżej 1 % całkowitej produkcji) 30

81 31

82 32

83 Rynek Bilansujący Konieczność bilansowania produkcji i zużycia (popyt podaż) przez Operatora Systemu Przesyłowego System cen ofertowy Wprowadzony jako mechanizm uzupełniający rynek w Polsce znacznie większe obroty niż na Giełdzie 33

84 cena [zł/mwh] Rynek bilansujący: zgłoszenie oferty pasma redukcyjne płaci wytwórca minimum produkcji pasma przyrostowe płaci OSP pozycja kontraktowa energia [MWh] maksimum produkcji 34

85 Rynkowe ceny energii (URE) 35

86 st y m 04 ar m 04 aj 0 lip 4 wr 04 z 0 lis 4 0 st 4 y m 05 ar m 05 aj 0 lip 5 wr 05 z 0 lis 5 0 st 5 y m 06 ar m 06 aj 0 lip 6 w 06 rz 0 lis 6 0 st 6 y m 07 ar m 07 aj 0 lip 7 wr 07 z 0 lis 7 07 st y m 08 ar m 08 aj 0 lip 8 08 Ceny na rynku hurtowym w Polsce Giełdowa cena hurtowa base-load [zł/mwh] Cena zaczyna odzwierciedlać potrzeby inwestycyjne

87 Procentowe udziały rynku energii elektrycznej w latach (Źródło: URE Strukturalna charakterystyka rynku (05 rok) ) 37

88 38

89 39

90 40

91 Kierunki sprzedaży energii elektrycznej dla dziesięciu wytwórców systemowych (w TWh) (Źródło: URE Strukturalna charakterystyka rynku (05 rok) ) Rok Ogółem W KDT W kontraktach dwustronnych Na rynku spot Na rynku bilansującym (łącznie z tzw. generacja wymuszoną względami systemowymi) ,56 TWh 51,12 TWh (46,66%) 49,55 TWh (45,23%) 0,74 TWh (0,68%) 8,15 TWh (7,44%) 04 1,52 TWh 54,48 TWh (45,%) 53,81 TWh (44,65%) 1,10 TWh (0,91%) 11,13 TWh (9,23%) ,25 TWh 39,45 TWh (31,75%) 71,75 TWh (57,75%) 1,05 TWh (0,85%) 12,01 TWh (9,67%) KDT 31,75% Rynek Bilansujący 9,67% KDT Kontrakty dwustronne Spot Spot 0,85% Rynek Bilansujący Kontrakty dwustronne 57,74% 41

92 42

93 Rysunek 2. Średnie ceny energii elektrycznej uzyskiwane przez 12 największych wytwórców w poszczególnych kwartałach 04 r.(w zł/mwh) 43

94 44

95 Ocena stanu rynku Pozytywne W ogóle JEST (!) Unboundling Postępujące zmiany w kierunku liberalizacji Negatywne problemy z cenami (wpływ cen paliw i konieczności inwestycji) Minimalne ilości transakcji na segmentach czysto rynkowych (giełda) Niewielkie wykorzystanie zasady TPA Zmiany powierzchowne i blokowane przez elektrownie i spółki dystrybucyjne Nie ma wpływu na cenę dla klienta!!! Wciąż taryfowanie (09) przez URE 45

96 46

97 Średnie ceny ropy z uwzględnieniem inflacji (w latach oraz prognoza do 30) 110,00 Prognoza DOE USA 100,00 USD(XII-07)/boe 90,00 80,00 Prognoza ateńska 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00,00 10,00 0, Ministerstwo 47 Gospodarki

98 Cena ropy naftowej ostatnie 3 lata (paźdz ) 48

99 Cena węgla Polska Ceny węgla też znacznie rosną trend ostatnich lat 49

100 Dziękuje 50