Bezrobocie. 1. Pojęcie i metody pomiaru.
|
|
- Katarzyna Zielińska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 1. Pojęcie i metody pomiaru. Bezrobocie Bezrobocie to część siły roboczej, która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jako chcąca i będąca w stanie pracować. Siła robocza to inaczej: ludność aktywna zawodowo (zawodowo czynna) ogół ludzi w wieku produkcyjnym z wyłączeniem biernych zawodowo - osób, które nie pracują i nie wyrażają takiej chęci. Zgodnie z powyższą definicją, bezrobotnymi są osoby w wieku produkcyjnym (w Polsce: kobiety mające ukończone lat i mężczyźni, którzy ukończyli lata), które (a) są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz (b) pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy. Rys. 1. Struktura ludności w wieku produkcyjnym. Aktywni zawodowo Zatrudnieni (Z) Ludność w wieku (zasoby siły produkcyjnym roboczej) AZ Bezrobotni (B) LWP Bierni zawodowo BZ A zatem aktywni i bierni zawodowo składają się na ludność w wieku produkcyjnym (rys.1). Stosunek liczby osób aktywnych zawodowo - AZ (czyli zasobów siły roboczej) do liczby ludności w wieku produkcyjnym - LWP nazywamy współczynnikiem aktywności zawodowej (az), tj.: az = AZ / LWP Im wyższy jest współczynnik az, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym pracuje lub chce pracować. Jego poziom zależy od następujących czynników: poziom płac realnych, preferencje ludzi w zakresie kształcenia, model rodziny, liczba dzieci w rodzinie i sposób ich wychowywania, a także możliwości znalezienia pracy. Natomiast na zasoby osób aktywnych zawodowo składają się osoby poszukujące miejsca pracy - bezrobotni (B) oraz zatrudnieni (Z) - pracujący na własny rachunek lub wykonujący pracę najemną. Zatem: AZ = Z + B. Przekształcając powyższe równanie; otrzymujemy: B = AZ Z. Wiadomo, że: AZ = az LWP, stąd: B = az LWP Z. Z równań wynika, że rozmiary bezrobocia zależą od trzech czynników: współczynnika aktywności zawodowej, liczby ludności w wieku produkcyjnym i rozmiarów zatrudnienia (liczby miejsc pracy). W okresie krótkim dwa pierwsze czynniki są bardziej stabilne od czynnika trzeciego. Dlatego w krótkookresowych analizach zasadniczą przyczyną bezrobocia jest liczba generowanych przez gospodarkę miejsc pracy. Bezrobocie można wyrazić wielkością bezwzględną - liczbą osób bezrobotnych (B) lub względną (procentową) - wskaźnikiem stopy bezrobocia (b), który wyraża stosunek liczby bezrobotnych do aktywnych zawodowo. Wskaźnik pokazuje, jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni: b = B / AZ 100% W Polsce stosowane są dwie metody pomiaru bezrobocia: (a) metoda wykorzystywana w statystyce urzędów pracy oraz (b) metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (w skrócie: BAEL). Zgodnie z metodą stosowaną przez urzędy pracy (według stanu prawnego na 2004 r., określonego w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 r., Dz. U. Z 2004 r. Nr 99 poz. 1001) bezrobotnymi są osoby: 1) niezatrudnione i niewykonujące innej pracy zarobkowej 2) zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (osoby niepełnosprawne co najmniej w połowie czasu pracy), 2) nie uczące się w szkołach, z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych, 3) zarejestrowane we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli: ukończyły 18 lat i nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), nie nabyły prawa do emerytury lub renty, nie są właścicielami (posiadaczami) gospodarstwa rolnego, nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej. Natomiast według metody stosowanej przez GUS w BAEL, do bezrobotnych zalicza się osoby które: 1) w okresie badanego tygodnia nie pracowały (nawet przez okres 1 godziny), 2) aktywnie poszukują pracy, 3) są gotowe podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu. 4) ukończyły 15 lat i ( zgodnie ze standardami Międzynarodowej Organizacji Pracy) nie przekroczyły 74 lat. 1
2 2. Rodzaje bezrobocia. I. Bezrobocie frykcyjne (przejściowe) stanowią osoby zmieniające pracę, przechodzące z jednej pracy do drugiej, czasowo bez pracy. II. Bezrobocie strukturalne - spowodowane niedostosowaniem ludzkich kwalifikacji do wymogów gospodarki w następstwie innowacji, przekształceń, restrukturyzacji, postępu technologicznego, technicznego i organizacyjnego, spadku konkurencyjności (opłacalności) danej branży przemysłu. Przyczyną mogą być również utrudnienia mobilności geograficznej, dyskryminacja, trudności w przekwalifikowaniu się. Bezrobocie frykcyjne i strukturalne składają się na bezrobocie naturalne. Pojęcie bezrobocia naturalnego sformułował w 1967 r. Milton Friedman. Uznał on, że w ramach ogółu osób zgłaszających chęć zatrudnienia zawsze będzie istniała część osób zmieniających pracę lub oczekujących na wzrost zapotrzebowania ma swoje kwalifikacje. Zatem na rynku pracy, nawet jeśli jest w równowadze, zawsze występuje bezrobocie zwane naturalnym. Można przyjąć, że naturalna stopa bezrobocia wynosi 5% i odpowiada pełnemu zatrudnieniu i potencjalnej produkcji. Będzie ona towarzyszyć dynamicznie rozwijającej się gospodarce rynkowej, nie wywołując zbyt wielkich napięć społecznych i tworząc naturalne zaplecze potencjalnego zatrudnienia 1. III. Bezrobocie klasyczne pojawia się wtedy, gdy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu równowagi na rynku pracy wskutek działań związków zawodowych (roszczenia płacowe) lub państwa (ustawodawstwo określające warunki pracy i płacy, np. wysokość płacy minimalnej, wysokość podatków, składek ubezpieczeniowych i funduszy socjalnych, długość czasu pracy i urlopów itp.). Mówiąc bardziej ogólnie: bezrobocie to powodowane jest niedoskonałościami rynku pracy, do których zaliczymy także: złą informację o miejscach pracy i poszukiwanych zawodach, dyskryminację, utrudnienia mobilności zawodowej; Bezrobocie frykcyjne, strukturalne i klasyczne składają się na bezrobocie dobrowolne. Stanowią je osoby nie chcące przyjąć pracy przy wysokości płacy rynkowej licząc na lepszą pracę i płacę (bezrobocie frykcyjne) bądź na wzrost zapotrzebowana na swe kwalifikacje (strukturalne 2 ) bądź też takie, które zgodziły się aby ich przedstawiciele (związki zawodowe lub rząd i parlament) podnieśli płace ponad poziom równowagi rynkowej (klasyczne 3 ). IV. Bezrobocie keynesowskie (cykliczne, koniunkturalne) wynikające z niedostatku popytu całkowitego i niedostosowania się płac i cen (tzw. sztywność, lepkość płac). Spadający popyt przy sztywnych płacach powoduje spadek produkcji i zatrudnienia. Spadek ten jest tym większy im większa jest sztywność płac. Płace nie spadają wraz ze spadkiem popytu, gdyż: a) warunki pracy i płacy we wszystkich niemal krajach rozwiniętych regulowane są państwowym aktem normatywnym, jakim jest kodeks pracy, który w dużej mierze ogranicza swobodę rynku i kształtowania się płac. b) umowy o pracę i płacę zawierane są między pracodawcami i pracobiorcami na dłuższy okres w interesie obu stron: pierwsi chcą mieć pewność swoich kosztów, drudzy dochodów. c) występuje iluzja pieniężna: nie odróżnianie wartości nominalnych od realnych. Pracownicy nie akceptują spadku płacy nominalnej, bo uważają ją za stratę realną 4. Płace są głównym składnikiem kosztów (zmiennych) produkcji i decydują o cenie produktu. Obniżenie płacy nominalnej skutkowałoby spadkiem cen. Tak więc mimo spadku płac nominalnych, przy spadających cenach, ludzie mogliby kupić tyle, co wcześniej tj. dochody realne (inaczej: ilość dóbr, jaką można kupić za płacę nominalną) nie zmieniłyby się. Przedsiębiorcy powodowani iluzją pieniężną nie chcą obniżać cen. Sądzą, że realne przychody będą mniejsze i poniosą straty, podczas gdy w sytuacji spadku kosztów wytwarzania (spadku płac) przychody i zyski realne nie zmniejszą się. Zatem, gdyby nie iluzja pieniężna, nominalne płace i ceny spadałyby, a wielkości realne nie zmieniłyby się, co umożliwiłoby utrzymanie zatrudnienia. Rynek pracy obwarowany jest więc wieloma ograniczeniami, wiążącymi się z zachowaniami uczestników rynku oraz chęcią zapewnienia przez państwo pracownikom bezpieczeństwa socjalnego. W efekcie, płace mogą poruszać się co najwyżej w górę ale nie w dół, co także spowodowane jest funkcjonowaniem gospodarki w warunkach inflacji. 1 Teoria naturalnej stopy bezrobocia stała się podstawą do sformułowania prawa Okuna. Prawo to wskazuje, że na każdy procent, o jaki faktyczna stopa bezrobocia przewyższa naturalną stopę bezrobocia, realny PKB jest o 3% niższy od PKB potencjalnego, możliwego do uzyskania przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Jeśli np. przyjmiemy, że naturalna stopa bezrobocia wynosi 5% zasobów siły roboczej, zaś faktyczna stopa bezrobocia przewyższa stopę naturalną o 3%, wówczas zgodnie z prawem Okuna, realny PKB będzie mniejszy od potencjalnego PKB o 9%. Jest to szacunkowa ocena stopnia niewykorzystania czynników produkcji. 2 O polskim bezrobociu strukturalnym trudno powiedzieć, że jest dobrowolne. Zostało spowodowane rewolucyjnymi, a nie ewolucyjnymi, jak w ugruntowanych gospodarkach kapitalistycznych, zmianami w strukturze produkcji i rynku pracy. Dotyczy zbyt wielkiej liczby ludzi, jest zbyt powszechne na danym terytorium np. tam gdzie upadł jedyny, duży zakład przemysłowy, na Śląsku obszarze restrukturyzowanego górnictwa, czy ogólnie w Polsce wschodniej, w której poza wielkimi miastami nie rozwija się przemysł przetwórczy i usługowy, nie powstaje wystarczająco dużo nowoczesnych zakładów. Przyczyny strukturalne są więc w Polsce źródłem bezrobocia przymusowego, które nie daje ludziom możliwości osiągania dochodu i zwiększania popytu. 3 Uznanie bezrobocia klasycznego za dobrowolne także jest kontrowersyjne. Wszak związki zawodowe, powodujące bezrobocie, nie działają zawsze w imieniu wszystkich pracujących, a na pewno nie w imieniu bezrobotnych. 4 Płaca nominalna to ilość jednostek pieniężnych (nominał pieniężny czyli liczba złotówek) otrzymana na wykonaną pracę. Płaca realna to ilość dóbr, jaką można nabyć za płacę nominalną. Jest więc stosunkiem płacy nominalnej do poziomu cen. Jeśli ceny rosną szybciej niż płace nominalne to płaca realna spada możemy kupić mniej dóbr niż poprzednio. 2
3 Bezrobocie keynesowskie uznawane jest na przymusowe. Osoby gotowe są zaakceptować ofertę pracy za płacę innych zatrudnionych (obowiązującą na rynku) lecz nie mogą znaleźć zatrudnienia. V. Bezrobocie ukryte - dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, gdyż są oni zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy, mimo gotowości pracowania w pełnym, pracują na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji, są zniechęceni szukaniem pracy i bezskutecznymi próbami jej podjęcia. W warunkach polskich ten typ bezrobocia występuje zwłaszcza na wsi, w rolnictwie, z którego utrzymuje się 1/3 pracujących. Również stan przerostu zatrudnienia, jaki panował w czasach PRL (gdy zwalnianie ludzi nie skutkowało spadkiem produkcji) zaliczymy do bezrobocia ukrytego. Omawiane powyżej wielkości (aktywnych zawodowo: zatrudnionych i bezrobotnych, biernych zawodowo, ludność w wieku produkcyjnym) można przedstawić graficznie rys.2. Płaca realna popyt na pracę bk zatrudnieni b BZ podaż pracy AZ Z Rys. 2. Krajowy rynek pracy LWP b bezrobocie naturalne (bezrobocie strukturalne i frykcyjne), bk bezrobocie klasyczne, BZ bierni zawodowo, Z - zatrudnieni (akceptujący pracę) - podaż pracy zrealizowana AZ - aktywni zawodowo (siła robocza, podaż pracy zgłoszona) = pracujący + bezrobotni LWP - ludność w wieku produkcyjnym (AZ+BZ) Zatrudnieni, siła robocza, ludność w wieku produkcyjnym Dla pracowników płaca jest dochodem porównywanym alternatywnie z przyjemnością i korzyściami czasu wolnego, zaś dla przedsiębiorców jest ona kosztem porównywanym z produkcyjnością pracy. Krzywa popytu nachylona jest ujemnie, gdyż wzrost płacy zniechęca pracodawców do zatrudnienia, natomiast spadek płacy realnej zwiększa ilość oferowanych miejsc pracy zwiększa chęci do zatrudniania. Krzywa zatrudnionych (Z) obrazuje zwiększające się chęci ludzi do pracy wraz ze wzrostem płacy realnej. Krzywa aktywnych zawodowo AZ (zatrudnionych i bezrobotnych) również jest nachylona dodatnio, gdyż wraz ze wzrostem płacy zwiększa się aktywność zawodowa: ludzie dotychczas bierni zawodowo są umotywowani by zatrudnić się, lub - jako bezrobotni - szukać pracy. Krzywe Z i AZ zbliżają się do siebie tzn. wraz ze wzrostem płac odcinek między krzywymi zmniejsza się. Oznacza to, że maleje bezrobocie naturalne (frykcyjne i strukturalne), gdyż różnica między liczbą ludzi aktywnych zawodowo a zatrudnieniem to właśnie bezrobocie. Nie powinno to dziwić: wydaje się oczywiste, że wyższe stawki płac zachęcą do szybszego podjęcia jakiejś pracy i przyśpieszą nabywanie nowych kwalifikacji przez bezrobotnych przejściowo i strukturalnie. Krzywa ludzi w wieku produkcyjnym LWP jest pionowa, bo nie zależy od poziomu płac realnych i w danym okresie jest stała. Krzywa ta oznacza ostateczną granicę ewentualnych zasobów pracy: liczba biernych zawodowo (odcinek między AZ i LWP) zmniejsza się wraz ze wzrostem płacy. A więc rosnąca płaca zachęci także aktualnie biernych zawodowo do przejścia do zasobu aktywnych zawodowo: zatrudnionych lub szukających pracy. W ten sposób wyróżniliśmy krzywe podaży na rynku pracy, zwłaszcza: Z i AZ, wynikające z różnic miedzy podażą zgłaszaną a faktycznie zrealizowaną. Te różnice spowodowane są utrudnieniami w podjęciu pracy (bezrobocie frykcyjne i strukturalne). Analogicznie można wyróżnić dwie krzywe popytu na pracę: popyt zgłaszany i zrealizowany. Bowiem w rzeczywistej gospodarce także będą występowały ograniczenia utrudniające przyjmowanie do pracy. Przedsiębiorcy w Polsce nie zatrudniają tylu pracowników, ile wynika z wielkości zgłoszonego popytu, gdyż zniechęcają ich rozmijające się z oczekiwaniami rzeczywiste kwalifikacje kandydatów oraz propracowniczy kodeks pracy - pracodawcy obawiają się, że później nie będą mogli szybko ich zwolnić i poniosą duże koszty. Te rozbieżności między zgłoszonym i zrealizowanym popytem i podażą są zjawiskiem trwałym, dlatego bezrobocie naturalne musi towarzyszyć ogólnej równowadze w gospodarce rynkowej. 3. Neoklasyczna i keynesowska interpretacja bezrobocia przymusowego Interpretacja neoklasyczna. Ekonomiści neoklasyczni uważają że bezrobocie przymusowe powstaje w wyniku działań państwa (ustawowej gwarancji płacy minimalnej) i związków zawodowych. Sądzą zatem, że bezrobocie klasyczne jest przymusowe. Argumenty za tym twierdzeniem są poważne. Bo, czyż związki zawodowe działają w imieniu wszystkich chętnych do pracy? Czy interesy związków (aktualnie zatrudnionych) nie rozmijają się z interesem poszukujących 3
4 pracy? Czy państwo, ustalając płacę minimalną i inne obostrzenia: składki naliczane na płace, czas pracy, uprzywilejowanie kobiet i absolwentów itp., pomaga bezrobotnym? Państwo i związki zawodowe zakłócają swobodę rynku pracy, sprawiają, że jest niedoskonały, nieelastyczny tj. nie działa konkurencja płacowa i nie sprowadza rynku do równowagi. Wymuszone przez związki (i państwo poprzez płacę minimalną i kodeks pracy) podwyżki płac skłonią przedsiębiorców do odpowiednio mniejszego zatrudnienia. Teorie płac zwracają uwagę na inny aspekt usztywnienia płac przez związki zawodowe. Płaca opłacana powyżej poziomu równowagi nie tylko przyczynia się do wyższego bezrobocia w kraju, ale także stwarza silniejszą motywację do bardziej wydajnej pracy. Przedsiębiorców mało interesują społeczne skutki przymusowego bezrobocia. To problem dla państwa. Ich zainteresowania koncentrują się na wymuszaniu wyższej wydajności pracy odpowiednio do wyższego poziomu płac. Istotne jest to, by rosnące płace nie dokonywały się kosztem zysku przedsiębiorstwa, lecz znajdowały uzasadnienie w osiąganych efektach zatrudnionych pracowników Interpretacja keynesowska. Wg teorii keynesowskiej przymusowe bezrobocie jest wywołane niedostatecznym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, powodującym niski stopień wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych. Ponieważ wielkość popytu ulega koniunkturalnym wahaniom, ten typ bezrobocia nazwany został bezrobociem koniunkturalnym. W fazie ożywienia gospodarczego i dobrej koniunktury, bezrobocie znacznie się kurczy, a nawet może spaść do poziomu naturalnej stopy bezrobocia. Keynesiści sądzą, że bezrobocie nie wynika tylko z sytuacji na rynku pracy: niedoskonałości rynku, ingerencji państwa (płaca minimalna, podatki, kodeks pracy), zbyt dużej siły związków zawodowych. O zatrudnieniu i bezrobociu decyduje sytuacja na rynku dóbr, tzn. poziom całkowitego popytu (konsumpcji i inwestycji) i podaży (produkcji). Rysunek 3 przedstawia ich sposób myślenia. Rys.3. Interpretacja i sposób powstawania bezrobocia keynesowskiego. rynek produktów i usług rynek pracy Ceny płace podaż potencjalna 3) 2) 5) 6) 1) Popyt 4) ilości dóbr ilości pracowników 1) spadek popytu całkowitego na dobra 2) poziom cen jest sztywny w krótkim okresie - nie zachodzi pożądany spadek cen 3) dostosowanie się (spadek) produkcji jest szybsze niż dostosowanie się cen 4) (wraz ze spadkiem produkcji następuje) spadek popytu na pracę 5) sztywne płace (powodują, że powstaje) 6) bezrobocie keynesowskie Punktem wyjścia jest sytuacja na rynku dóbr (towarów i usług): zakładamy, że krzywa całkowitej podaży jest pionowa tzn. mamy do czynienia z tzw. produkcja potencjalną wielkością, którą gospodarka osiągnie, gdy w pełni wykorzysta zasoby np. zatrudni wszystkich chętnych do pracy. Wówczas wzrost cen nie może już spowodować wzrostu produkcji, bo nie ma już takiej możliwości - nie ma kogo zatrudnić. Dopóki popyt całkowity na dobra nie zmienia się, równowadze na rynku dóbr towarzyszy równowaga na rynku pracy a tej towarzyszy znikome bezrobocie naturalne. Możemy uznać, że bezrobocie jest zerowe. Jeżeli jednak popyt z różnych przyczyn zacznie spadać, nastąpi szereg niekorzystnych zjawisk. Będą one tym bardziej niekorzystne, że płace i ceny są (w krótkim okresie) sztywne tzn. nie dostosowują się do spadku popytu i nie spadają. Wg keynesistów spadek popytu przy sztywnych cenach spowoduje, że część dóbr nie znajdzie nabywców. Zanim jednak konkurencja (a nie jest ona jednakowa w całej gospodarce) wymusi spadek cen, do spadku popytu o wiele szybciej dostosuje się produkcja spadając. Krzywa podaży przesunie się odpowiednio w lewo. Mniejsza produkcja nie wymaga zatrudniania tylu pracowników, co wcześniej, więc następuje spadek popytu na pracę i zwolnienia. Na rynku pracy płace również są sztywne i nie spadają, skutkuje to powstaniem bezrobocia keynesowskiego przymusowego. 4
5 4. Skutki bezrobocia. Koszty prywatne bezrobocia dobrowolnego Utracona płaca Utracona możliwość zdobywania doświadczenia i tym samym pogorszenie swojej przyszłej sytuacji na rynku pracy Koszty społeczne bezrobocia dobrowolnego Ponoszenie kosztów zasiłków przez wszystkich podatników Wysokie zasiłki powodują nieefektywną alokację zasobów - redystrybucję dochodów pracujących na korzyść bezproduktywnych bezrobotnych i powiększają bezrobocie klasyczne Niedostosowanie pracy do wymogów przedsiębiorców w sytuacji zamrażania struktury bezrobocia: zbyt wysokie zasiłki, nadmiernie propracowniczy kodeks pracy demotywują do pracy i jej poszukiwania, do kształcenia się i podnoszenia kwalifikacji Mniejsza produkcja Mniejsza konkurencja na rynku pracy jest kosztem dla pracodawców i producentów Korzyści prywatne bezrobocia dobrowolnego Wysokość zasiłku Wartość czasu wolnego Korzyści społeczne bezrobocia dobrowolnego Względy solidarności społecznej dzielenia się z tymi, którym powiodło się (powodzi się) gorzej Bezrobocie motywuje do racjonalności w gospodarowaniu pracą, do właściwego alokowania zasobów ludzkich korzyści dla pracujących, których talenty i kwalifikacje są optymalnie dla nich i firmy wykorzystywane Bezrobocie frykcyjne, klasyczne, strukturalne motywuje do pracy, wzrostu wydajności, do większej mobilności zawodowej i geograficznej tj. lepszego dostosowania pracy do wymogów gospodarki (założenie: brak zasiłków) Wzrost produkcji (wyższa efektywność pracy) w długim okresie Mniejsza konkurencja na rynku pracy, z której korzystają ci, którzy chcą pracować Bezrobocie jest z reguły większe na obszarach peryferyjnych kraju, w słabiej rozwiniętych rejonach rolniczych i na obszarach restrukturyzowanego przemysłu. Brak miejsc pracy, złe warunki życia i środowiska, bieda i izolacja prowadzą do powstania na takich obszarach tzw. wspólnot rozpaczy. Ich mieszkających nie mają ani nadziei na przyszłość, ani dosyć środków do życia. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się atrakcyjny dla potencjalnych pracodawców, ponieważ jego umiejętności i doświadczenie stopniowo się dezaktualizują. Wynika to także z uprzedzenia pracodawców do ludzi żyjących przez dłuższy czas z zasiłku lub zapomogi społecznej. Nawet gdy bezrobocie ogólnie ulega zmniejszeniu, pojawiające się nowe miejsca pracy otrzymują przeważnie osoby bezrobotne dopiero od niedawna, młode i cieszące się dobrym zdrowiem. Przy dłuższym okresie pozostawania bez pracy pojawiają się destrukcyjne skutki: brak kontaktu z kolegami, izolacja społeczna, brak zaufania do samego siebie, ubóstwo, stres w rodzinie, spadek kondycji intelektualnej i duchowej, pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego, niewystarczającym stopniem mobilności zawodowej i zwiększonymi trudnościami znalezienia nowej pracy jako efekt braku dostępu do rynku mieszkaniowego i małymi możliwościami transportu. Koszty społeczne i prywatne bezrobocia przymusowego: Wyzysk pracowników, którym udało się pracę dostać. Bardzo niskie warunki pracy i płacy, zwłaszcza na rynku pracy niewykwalifikowanej. Frustracja i cierpienie ludzi, którzy nie mają możliwości zarobkowania, mimo chęci podjęcia pracy, a więc koszt raczej psychologiczny, przekładający się jednak na dramaty ludzi związane z drastycznym obniżaniem się stopy życiowej, eksmisjami z mieszkań, szukaniem żywności po śmietnikach; czasem skutkuje to takimi tragediami jak popełnienie samobójstw całej rodziny w sytuacji braku elementarnego bezpieczeństwa socjalnego. Przewlekłe bezrobocie przymusowe skutkuje rozpowszechnieniem się stylu życia kloszardów, uniemożliwia powrócenie do cywilizowanej społeczności. Wzrost szarej strefy i przestępczości jako jedynej alternatywy dla uczciwej pracy Korzyści bezrobocia przymusowego: Większa konkurencja i motywacja do pracy. 5. Likwidowanie bezrobocia. Politykę zwalczania bezrobocia prowadzi państwo. Można wyróżnić politykę pasywną, której celem jest pomoc socjalna dla osób bezrobotnych w postaci: zasiłków dla bezrobotnych, jednorazowych odszkodowań dla osób zwalnianych z pracy oraz dodatków związanych z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę. Natomiast redukowaniem bezrobocia zajmuje się polityka aktywna i nią zajmiemy się w tej części Polityka makroekonomiczna Na politykę makroekonomiczną składają się instrumenty polityki fiskalnej (podatki i wydatki budżetowe) i pieniężnej (stopy procentowe). W zależności od tego, która teoria jest podstawą prowadzonej polityki, instrumenty te skierowane są albo na stwarzanie producentom korzystniejszych ekonomicznych warunków rozwijania produkcji (teoria neoklasyczna) albo na stymulowanie całkowitego popytu na towary (teoria neokeynesowska). 5
6 Postulaty ekonomi podażowej (neo)klasycznej: - osłabianie siły związków zawodowych i ich wpływu na zarządzanie przedsiębiorstwami (płacami) i całą gospodarką 5, - bezpośrednie oddziaływanie państwa na zmniejszenie płac: likwidacja zasiłków, świadczeń socjalnych (lub ich zmniejszenie), - obniżenie podatku dochodowego (i innych obciążeń nakładanych na pracę - wysokich ubezpieczeń społecznych), co zmniejszyłoby tzw. klin podatkowy - różnicę między płacą brutto i netto tj. różnicę w postrzeganiu płacy przez pracodawcę i pracobiorcę i spowodowało wzrost zatrudnienia. płaca brutto- pracodawcy płaca netto- pracownika podatek Postulaty ekonomii popytowej - keynesowskiej bezrobocie sprowadzają się do interwencjonizmu: aktywnej roli państwa w stabilizowaniu gospodarki, wspieraniu koniunktury i wzrostu gospodarczego. Państwo powinno zwiększać popyt poprzez rządowe wydatki inwestycyjne oraz politykę pomocy społecznej. Wg Keynesa proces spadku popytu, produkcji i zatrudnienia jest mechanizmem samonapędzającym się: Spadek popytu Podaż nie znajduje zbytu po cenie akceptowanej przez firmy Tryby kryzysu Spadek dochodu <- Redukcja zatrudnienia <- Ograniczenie produkcji Spadek płac, w którym (neo)klasycy (tłumaczący procesy ekonomiczne za pomocą praw rynku tj. posługujący się klasycznymi krzywymi popytu i podaży) widzieli panaceum na bezrobocie: Spadek płac Zaangażowanie nowych pracowników staje się opłacalne Wzrost zatrudnienia, spadek bezrobocia u keynesistów postrzegany jest jako czynnik zwiększający bezrobocie: Spadek płac Spadek zakupów Spadek popytu Spadek produkcji Spadek zatrudnienia Wg doktryny keynesowskiej o popycie na pracę nie decyduje płaca, lecz wielkość oczekiwanego popytu na produkty firm. Gdy uznają one, że znajdą zbyt na swoje produkty, zwiększą zatrudnienie do poziomu zaspokajającego pokrycie popytu: Oczekiwany popyt na dobra konsumpcyjne i trwałe dobra produkcyjne Decyzja o produkcji Warunki produkcji określają liczbę pracowników niezbędnych do realizacji tej produkcji Poziom zatrudnienia Stąd też bezrobocie Keynesa likwiduje się stymulując popyt całkowity na dobra. Zadanie to należy do państwa (interwencjonizm), powinno ono stosować aktywną politykę fiskalną (budżetową) i monetarną zwiększającą chęci ludzi do konsumpcji i inwestycji, a gdyby nie dało się tego wywołać, rząd sam powinien zwiększyć swoje wydatki, nawet kosztem zwiększania deficytu i długu publicznego. Sam Keynes mawiał, że w sytuacji recesji państwo powinno płacić ludziom za kopanie dołów, a następnie za ich zasypywanie. Odnosił się więc pozytywnie do polityki świadczeń socjalnych zwiększających wielkość dokonywanych zakupów: Wzrost świadczeń socjalnych wzrost siły nabywczej gospodarstw domowych Wzrost popytu na dobra konsumpcyjne Wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych Wzrost zamówień na dobra pośrednie i dobra kapitałowe Wzrost dochodu <- Wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia 5 Nie neguje się tutaj sensu istnienia związków zawodowych jako przeciwwagi dla właścicieli kapitału. Problem sprzecznych interesów pracy i kapitału, jeśli chodzi o płace i sprawiedliwy podział dochodu, rodzi spory już od czasów Ricardo i Marksa. Wypada jednak zauważyć, że: aby w ogóle jakiś dochód podzielić, trzeba go najpierw skutecznie wypracować, wyprodukować. Jest więc wspólnym interesem dobre zarządzanie i wzrost produkcji, a nie da się tego osiągnąć, gdy realizowane będą tylko - często przesadne - związkowe postulaty wzrost płac nieuzasadnione wzrostem wydajności czy większym popytem. 6
7 Keynesiści zalecają ożywianie gospodarki poprzez konsumpcję i inwestycje: a. prywatne - dzięki tzw. ekspansywnej polityce monetarnej tj. polityce łatwego pieniądza niskiej stopy procentowej - dzięki obniżaniu podatków, co jest jednak - jak twierdzą keynesiści - mniej skuteczne w nakręcaniu koniunktury, bo na wzrost konsumpcji i inwestycji trzeba długo czekać; b. publiczne (ekspansywna polityka budżetowa) - wyższe wydatki państwa finansowane: - w najbardziej odpowiedzialnym (choć mniej skutecznym) wariancie z podatków, - długiem publicznym tj. emisją obligacji (za obecne wydatki rządu zwiększające popyt i podaż zapłacą także podatnicy, tyle że w następnych latach i wraz z odsetkami), - w najmniej odpowiedzialnym wariancie: dodrukiem pieniędzy. Pamiętać trzeba, że w sytuacji wzrostu popytu, przedsiębiorstwa najpierw pozbywają się zapasów, potem zwiększają wykorzystanie mocy produkcyjnych (lepszy rytm pracy, nadgodziny czyli wzrost efektywności pracy) i dopiero potem ewentualnie zatrudniają nowych pracowników. Gdy większemu popytowi towarzyszy inflacja (a najczęściej tak jest), firmy mogą z niej korzystać i tylko podnosić ceny. Keynesiści twierdzą jednak, że dla pełnego zatrudnienia (likwidacji bezrobocia przymusowego) warto tolerować małą inflację jeśli nad nią panujemy i przewidujemy. Problemem w polityce ożywiania gospodarki przez państwo może być wzrost importu: wraz ze wzrostem popytu rośnie też skala zakupów dóbr zagranicznych. Może być to skutkiem pojawiającej się inflacji: wzrost cen dóbr krajowych jest większy niż importowanych. Ale może także powodować inflację: gdy do produkcji dóbr, na które popyt rośnie, potrzebne są drogie zagraniczne surowce, maszyny, technologie. Im większy będzie wzrost importu i inflacji, tym większe straty krajowych producentów (także, jeśli chodzi o rynki zagraniczne), co odbije się na spadku zatrudnienia i dochodów w kraju, przy pogarszającym się bilansie handlu zagranicznego. Negatywny wpływ na zatrudnienie Pogorszenie bilansu handlowego Restrykcyjna polityka handlu zagranicznego Spadek udziałów na rynkach krajowym i zagranicznych Bilans zatrudnienia Wzrost importu Polityka ożywiania gospodarki Utrata konkurencyjności Pozytywny wpływ na zatrudnienie Wzrost podaży produktów wytwarzanych przez firmy krajowe Tendencja do wzrostu cen 5.2. Polityka mikroekonomiczna Obejmuje ona zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcję bezrobocia w określonych grupach siły roboczej. Do jej instrumentów zaliczamy: publiczne programy zatrudnienia (w szczególności programy robót publicznych"), polegające na tworzeniu przez państwo dodatkowych miejsc pracy w dziedzinach nie cieszących się zainteresowaniem sektora prywatnego; subsydiowanie zatrudnienia, polegające na udzielaniu przez państwo bezzwrotnej pomocy finansowej przedsiębiorstwom, które rezygnują z planowanej redukcji zatrudnienia lub tworzą nowe miejsca pracy (taki charakter mają w Polsce prace interwencyjne); pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy oraz pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia działalności gospodarczej na własny rachunek, subwencje dla przedsiębiorców zachęcające do szkolenia pracowników a nie zwalniania, programy zachęcające do zatrudniania; szkolenia zawodowe, umożliwiające bezrobotnym zdobywanie i zmianę kwalifikacji, dotacje na przekwalifikowanie, dokształcanie, pomoc dla absolwentów, zmiany w szkolnictwie, które spowodują, że edukacja skieruje się na praktyczne umiejętności, na uczenie młodzieży zdolności radzenia sobie z problemami, na myślenie przyczynowo skutkowe; usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy, dotyczące zwłaszcza gromadzenia i udzielania informacji o wolnych miejscach pracy i bezrobotnych poszukujących pracy. Instrumenty te mają zazwyczaj charakter selektywny, tzn. adresowane są do określonych grup siły roboczej (np. długookresowo bezrobotnych lub młodzieży). Dzięki takiemu charakterowi mają one podstawowe znaczenie dla ograniczania bezrobocia strukturalnego i frykcyjnego. Instrumenty te mogą mieć również pewne znaczenie dla redukcji bezrobocia występującego w warunkach nierównowagi na rynku pracy. 7
Rynek pracy RYNEK PRACY RYNEK PRACY RYNEK PRACY. Czynniki wpływające na podaż pracy. Czynniki wpływające na popyt na pracę
RYNEK PRACY Rynek pracy podobny do rynku dóbr i usług; elementem wymiany jest praca ludzka; bezpośrednie powiązanie pracy z człowiekiem powoduje, że rynek ten nie może być pozostawiony sam sobie; popyt
Bardziej szczegółowoBezrobocie i inne wyzwania dla polityki rynku pracy. dr Krzysztof Kołodziejczyk
Bezrobocie i inne wyzwania dla polityki rynku pracy dr Krzysztof Kołodziejczyk Plan 1. Bezrobocie definicja, rodzaje, przyczyny 2. Państwo a bezrobocie 3. Inne wyzwania rynku pracy 4. Wskaźniki rynku
Bardziej szczegółowoEkonomia 1 sem. TM ns oraz 2 sem. TiL ns wykład 06. dr Adam Salomon
1 sem. TM ns oraz 2 sem. TiL ns wykład 06 dr Adam Salomon : ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE 2 Podaż pracy Podaż pracy jest określona przez decyzje poszczególnych pracowników, dotyczące ilości czasu, który chcą
Bardziej szczegółowoMakroekonomia I Ćwiczenia
Makroekonomia I Ćwiczenia Ćwiczenia 2 Karol Strzeliński 1 Rynek Pracy Rynek, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy
Bardziej szczegółowoPodstawy ekonomii. Dr Łukasz Burkiewicz lukasz.burkiewicz@ignatianum.edu.pl Akademia Ignatianum w Krakowie
Podstawy ekonomii Wykład IV-V-VI Dr Łukasz Burkiewicz lukasz.burkiewicz@ignatianum.edu.pl Akademia Ignatianum w Krakowie Bezrobocie Bezrobocie zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych
Bardziej szczegółowoMakroekonomia II Rynek pracy
Makroekonomia II Rynek pracy D R A D A M C Z E R N I A K S Z K O Ł A G Ł Ó W N A H A N D L O W A W W A R S Z A W I E K A T E D R A E K O N O M I I I I 2 RÓŻNE TYPY BEZROBOCIA Bezrobocie przymusowe To liczba
Bardziej szczegółowoRynek pracy i bezrobocie
Rynek pracy i bezrobocie Podstawowe definicje na rynku pracy: Ludność w wieku produkcyjnym w zależności od definicji przyjmowanej przez urząd statystyczny ludność w wieku 15 lat i więcej lub ludność w
Bardziej szczegółowoNa początku XXI wieku bezrobocie stało się w Polsce i w Europie najpoważniejszym problemem społecznym, gospodarczym i politycznym.
BEZROBOCIE rodzaje, skutki i przeciwdziałanie 1 2 3 Bezrobocie problemem XXI wieku Na początku XXI wieku bezrobocie stało się w Polsce i w Europie najpoważniejszym problemem społecznym, gospodarczym i
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS
Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia i krzywa AS Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego NATURALNA STOPA BEZROBOCIA Naturalna stopa bezrobocia Ponieważ
Bardziej szczegółowo1. Pojęcie, rodzaje i skutki bezrobocia. W literaturze można spotkać różne rodzaje bezrobocia (Kwiatkowski, 2005: 395).
Bezrobocie Spis treści: 1. Pojęcie, rodzaje i skutki bezrobocia...2 2. Tendencje rozwoju bezrobocia w Polsce i innych krajach...2 3. Przyczyny bezrobocia: ujęcia klasyczne i keynesistowskie...3 4. Bezrobocie
Bardziej szczegółowoEkonomia wykład 03. dr Adam Salomon
Ekonomia wykład 03 dr Adam Salomon Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Ekonomia dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni 2 Rynki makroekonomiczne
Bardziej szczegółowoDeterminanty dochodu narodowego. Analiza krótkookresowa
Determinanty dochodu narodowego Analiza krótkookresowa Produkcja potencjalna i faktyczna Produkcja potencjalna to produkcja, która może być wytworzona w gospodarce przy racjonalnym wykorzystaniu wszystkich
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Wahania koniunktury gospodarczej Ożywienie i recesja w gospodarce Dr Joanna Czech-Rogosz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 16.04.2012 1. Co to jest koniunktura gospodarcza?
Bardziej szczegółowoMODEL AS-AD. Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie.
MODEL AS-AD Dotąd zakładaliśmy (w modelu IS-LM oraz w krzyżu keynesowskim), że ceny w gospodarce są stałe. Model AS-AD uchyla to założenie. KRZYWA AD Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM Każdy punkt
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA. STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU. STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a )
przeciętny poziom cen MODEL ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY ZAŁOŻENIA Dochód narodowy (Y) jest równy produktowi krajowemu brutto (PKB). Y = K + I + G Neoklasycyzm a keynesizm Badamy zależność
Bardziej szczegółowoI = O s KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA WNIOSKI STOPA RÓWNOWAGI STOPA RÓWNOWAGI TEORIA REALNEJ STOPY PROCENTOWEJ
realna stopa procentowa KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA koszty produkcji ponoszone przez producentów są jednocześnie wynagrodzeniem za czynniki produkcji (płaca, zysk, renta), a tym
Bardziej szczegółowoPodstawy ekonomii wykład 03. dr Adam Salomon
Podstawy ekonomii wykład 03 dr Adam Salomon Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2 Rynki
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne
WYKŁAD 2 Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne PLAN WYKŁADU Przedmiot makroekonomii Wzrost gospodarczy stagnacja wahania koniunktury Inflacja bezrobocie Krzywa Phillipsa (inflacja a bezrobocie)
Bardziej szczegółowoPolityka fiskalna (budżetowa) dr Krzysztof Kołodziejczyk
Polityka fiskalna (budżetowa) dr Krzysztof Kołodziejczyk https://flic.kr/p/b6mlmh Plan 1. Definicja polityki fiskalnej 2. Instrumentarium polityki fiskalnej 3. Budżet państwa - deficyt budżetowy - dług
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1. Modele graficzne
Makroekonomia 1 Modele graficzne Obieg okrężny $ Gospodarstwa domowe $ $ $ $ $ Rynek zasobów $ Rynek finansowy $ $ Rząd $ $ $ $ $ $ $ Rynek dóbr i usług $ Firmy $ Model AD - AS Popyt zagregowany (AD) Popyt
Bardziej szczegółowoWZROST GOSPODARCZY DEFINICJE CZYNNIKI WZROSTU ZRÓWNOWAŻONY WZROST WSKAŹNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO ROZWÓJ GOSPODARCZY. wewnętrzne: zewnętrzne:
DEFINICJE WZROST GOSPODARCZY ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. Wzrost gospodarczy zmiany ilościowe: powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości makroekonomicznych takich jak czy konsumpcja, inwestycje
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA 2. Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 1. Model AD/AS - powtórzenie Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak Plan wykładu 1. Krótkookresowe wahania koniunktury Dynamiczny model zagregowanego popytu i podaży: skutki
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 13: Model ASAD i szoki makroekonomiczne
Makroekonomia 1 Wykład 13: Model ASAD i szoki makroekonomiczne Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Plan wykładu Sytuacja na rynku pracy a położenie krzywej AS Krótko-
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Rynek pracy Bezrobocie. Opracowała: dr inż. Magdalena Węglarz
Makroekonomia Rynek pracy Bezrobocie Opracowała: dr inż. Magdalena Węglarz Plan prezentacji 1. Pojęcie i pomiar bezrobocia 2. Typy bezrobocia 3. Przyczyny bezrobocia W warunkach równowagi Ujęcie neoklasyczne
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 5: Klasyczny model gospodarki zamkniętej
Makroekonomia 1 Wykład 5: Klasyczny model gospodarki zamkniętej Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego PKB jako miara dobrobytu Produkcja w gospodarce Mierzyć już umiemy,
Bardziej szczegółowoT. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii
Teresa Łuczka Godziny konsultacji: 12 13.30 poniedziałek 15 16 wtorek p. 306 Strzelecka T. Łuczka Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mikro i makroekonomii WYKŁAD 1 (26.02)
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej)
Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (dla przypadku gospodarki zamkniętej) Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego PKB jako miara dobrobytu Produkcja w gospodarce
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej)
Makroekonomia 1 Wykład 5: Model klasyczny gospodarki (zamkniętej) Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Produkcja w gospodarce Mierzyć już umiemy, teraz: wyjaśniamy!!
Bardziej szczegółowo- potrafi wymienić. - zna hierarchię podział. - zna pojęcie konsumpcji i konsumenta, - zna pojęcie i rodzaje zasobów,
WYMAGANIA EDUKACYJNE PRZEDMIOT: Podstawy ekonomii KLASA: I TH NUMER PROGRAMU NAUCZANIA: 2305/T-5 T-3,SP/MEN/1997.07.16 L.p. Dział programu 1. Człowiek - konsument -potrafi omówić podstawy ekonomii, - zna
Bardziej szczegółowoPodstawy ekonomii wykład 06. dr Adam Salomon KTiL
wykład 06 dr Adam Salomon KTiL Ekonomia: ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE 2 Podaż pracy Podaż pracy jest określona przez decyzje poszczególnych pracowników, dotyczące ilości czasu, który chcą przeznaczyć na pracę.
Bardziej szczegółowoSpis treêci. www.wsip.com.pl
Spis treêci Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?........................ 9 1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne.............................. 10 1.1. To warto wiedzieć już na początku.............................
Bardziej szczegółowoOd czego zależy czy będę bezrobotnym
Od czego zależy czy będę bezrobotnym Bezrobocie jest to zjawisko ekonomiczne występujące w gospodarce każdego kraju. Oznacza ono sytuację, w której zapotrzebowanie (popyt) na pracę jest mniejsze od liczby
Bardziej szczegółowoCykl koniunkturalny. Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki gospodarczej
Cykl koniunkturalny Gabriela Przesławska Uniwersytet Wrocławski Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki gospodarczej Cykl koniunkturalny - definicja Cykl koniunkturalny to powtarzające się okresowo
Bardziej szczegółowoMakroekonomia I. Jan Baran
Makroekonomia I Jan Baran Model klasyczny a keynesowski W prostym modelu klasycznym zakładamy, że produkt zależy jedynie od nakładów czynników produkcji i funkcji produkcji. Nie wpływają na niego wprowadzone
Bardziej szczegółowoPieniądz, inflacja oraz mierzenie inflacji.
Pieniądz, inflacja oraz mierzenie inflacji. Pieniądz to towar powszechnie akceptowany, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań; Funkcje pieniądza :
Bardziej szczegółowoWYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA I PRAWA im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie. Makroekonomiczny rynek pracy. Izabela Krzysiak
WYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA I PRAWA im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie Makroekonomiczny rynek pracy Izabela Krzysiak Makroekonomiczny rynek pracy 1. Istota i elementy rynku pracy; popytowa i podażowa strona
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia
Makroekonomia 1 Wykład 12: Naturalna stopa bezrobocia Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego NATURALNA STOPA BEZROBOCIA Naturalna stopa bezrobocia Ponieważ bezrobocie frykcyjne
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty ABC eknomii Prof. Agnieszka Poczta-Wajda Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 18 kwietnia 2019 r. Czym zajmuje się ekonomia? zasoby potrzeby ludzkie problem rzadkości naturalne
Bardziej szczegółowoPrzykładowe pytania na egzamin ustny
Przykładowe pytania na egzamin ustny 1. Mnożnikowe mechanizmy wzrostu gospodarczego 2. Popytowe i podażowe czynniki wzrostu gospodarczego 3. Ekstensywne i intensywne czynniki wzrostu gospodarczego 4. Cykl
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII
Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,
Bardziej szczegółowoSkutki bezrobocia RYNEK PRACY
Skutki bezrobocia RYNEK PRACY Maciej Frączek Podział skutków bezrobocia Skutki bezrobocia mogą być rozpatrywane w rozmaitych wymiarach, np.: negatywne vs pozytywne; ekonomiczne vs społeczne (psychologiczne,
Bardziej szczegółowoMODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA. Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny.
MODEL IS LM POPYT GLOBALNY A STOPA PROCENTOWA Wzrost stopy procentowej zmniejsza popyt globalny. Spadek stopy procentowej zwiększa popyt globalny. Uzasadnienie: wysoka stopa procentowa zmniejsza popyt
Bardziej szczegółowoBardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca
ELEMENTY EKONOMII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Klasa: I TE Liczba godzin w tygodniu: 3 godziny Numer programu: 341[02]/L-S/MEN/Improve/1999 Prowadzący: T.Kożak- Siara I Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 dla MSEMen. Gabriela Grotkowska
Makroekonomia dla MSEMen Gabriela Grotkowska Plan wykładu 5 Model Keynesa: wprowadzenie i założenia Wydatki zagregowane i równowaga w modelu Mnożnik i jego interpretacja Warunek równowagi graficznie i
Bardziej szczegółowoPOPYT KREUJE PODAŻ - KEYNESOWSKI MODEL GOSPODARKI
Wykład: POPYT KREUJE PODAŻ - KEYNESOWSKI MODEL GOSPODARKI 13 milionów Amerykanów traci pracę Wielka depresja w USA, 1929-1933 Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936) John Maynard Keynes
Bardziej szczegółowoĆwiczenia 3, Makroekonomia II, Listopad 2017, Odpowiedzi
Ćwiczenia 3, Makroekonomia II, Listopad 2017, Odpowiedzi Pytanie 1. a) Jeśli gospodarstwo domowe otrzyma spadek, będzie miało dodatkowe możliwości konsumpcji bez konieczności dalszej pracy. Jego linia
Bardziej szczegółowoInflacja. Zgodnie z tym, co poznaliśmy już przy okazji modelu ISLM wiemy, że rynek pieniądza jest w stanie równowagi, gdy popyt jest równy podaży:
Inflacja Inflacja - wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr w jakimś okresie. Jeśli ceny wszystkich dóbr i czynników produkcji wzrastają w takim samym tempie to mamy do czynienia z czystą inflacją. Zgodnie
Bardziej szczegółowoWspółczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop Spis treści
Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop. 2017 Spis treści Przedmowa 9 Wprowadzenie 10 Część I. Główne kierunki ekonomii a teoria dynamicznej gospodarki 25
Bardziej szczegółowoOtwartość gospodarki a rynek pracy
Wykład 10 Otwartość gospodarki a rynek pracy Plan wykładu 1. Migracje 2. Handel zagraniczny 1 1. Migracje 1/14 Kraje pochodzenia 1. Migracje 2/14 Stopa imigracji w Europie zbliża się do amerykańskiej (ale
Bardziej szczegółowoWzrost gospodarczy definicje
Wzrost gospodarczy Wzrost gospodarczy definicje Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces powiększania produkcji
Bardziej szczegółowoFinanse publiczne. Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa, część 2 Michał Możdżeń
Finanse publiczne Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa, część 2 Michał Możdżeń michal.mozdzen@uek.krakow.pl Polityka fiskalna a cykl koniunkturalny Jest kilka kanałów wpływu polityki fiskalnej
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA
MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA WYKŁAD VI: MODEL IS-LM/AS-AD OGÓLNE RAMY DLA ANALIZY MAKROEKONOMICZNEJ Linia FE: Równowaga na rynku pracy Krzywa IS: Równowaga na rynku dóbr Krzywa LM: Równowaga
Bardziej szczegółowoWZROST GOSPODARCZY DEFINICJE CZYNNIKI WZROSTU ZRÓWNOWAŻONY WZROST WSKAŹNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO. Dynamika PKB w latach 2002-2010 ROZWÓJ GOSPODARCZY
DEFINICJE WZROST GOSPODARCZY ROZWÓJ GOSPODARCZY 1. Wzrost gospodarczy zmiany ilościowe: powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości makroekonomicznych takich jak czy konsumpcja, inwestycje
Bardziej szczegółowo2.1. Pasywne metody walki z bezrobociem
2.1. Pasywne metody walki z bezrobociem Przez instrumenty wskazywane jako pasywna forma walki z bezrobociem uznaje się zasiłki dla bezrobotnych oraz świadczenia przedemerytalne. Nie likwidują one bezrobocia,
Bardziej szczegółowoGlobalny kryzys ekonomiczny Geneza, istota, perspektywy
Globalny kryzys ekonomiczny Geneza, istota, perspektywy prof. dr hab. Piotr Banaszyk, prof. zw. UEP Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Gospodarki Międzynarodowej Agenda 1. Przyczyny globalnego
Bardziej szczegółowoRynek Pracy. 0 Korzystając z zasobów strony internetowej GUS znajdź oficjalne definicje podstawowych pojęć związanych z rynkiem pracy
Rynek Pracy 0 Podstawowe definicje 0 Korzystając z zasobów strony internetowej GUS znajdź oficjalne definicje podstawowych pojęć związanych z rynkiem pracy 0 http://www.stat.gov.pl/gus/ definicje_plk_html.htm?id=dzi-23.htm
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 12: Zagregowany popyt i zagregowana podaż
Makroekonomia 1 Wykład 12: Zagregowany popyt i zagregowana podaż Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Horyzont czasu w makroekonomii Długi okres Ceny są elastyczne i
Bardziej szczegółowoDeterminanty dochody narodowego. Analiza krótkookresowa
Determinanty dochody narodowego. Analiza krótkookresowa Ujęcie popytowe Według Keynesa, dosyć częstą sytuacją w gospodarce rynkowej jest niepełne wykorzystanie czynników produkcji. W związku z tym produkcja
Bardziej szczegółowoPolityka pieniężna i fiskalna
Polityka pieniężna i fiskalna Spis treści: 1. Ekspansywna i restrykcyjna polityka gospodarcza...2 2. Bank centralny i jego polityka: operacje otwartego rynku, zmiany stopy dyskontowej, zmiany stopy rezerw
Bardziej szczegółowoWarszawa, kwietnia 2012
Warszawa, 20-22 kwietnia 2012 Skutki płacy minimalnej Andrzej Rzońca Warszawa, 20 kwietnia 2012 r. Płaca minimalna w Polsce jest wysoka Na początku br. najniższe wynagrodzenie wzrosło o 8,2 proc., choć
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 07.03.2008r
Makroekonomia 07.03.2008r CREATED BY HooB Czynniki określające poziom konsumpcji i oszczędności Dochody dyspozycyjne gospodarstw domowych dzielą się na konsumpcję oraz oszczędności. Konsumpcja synonim
Bardziej szczegółowoMODEL AD-AS : MIKROPODSTAWY
Makroekonomia II Wykład 8 MODEL AD-AS : MIKROODSTAW Wykład 8 lan MODEL AD-AS : MIKROODSTAW 1.1 Długookresowa krzywa AS 1.2 Sztywność cen 1.3 Sztywność nominalnych płac 2.1 Zagregowany popyt 2.2 Równowaga
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 7 WPŁYW SZOKÓW GOSPODARCZYCH NA RYNEK PRACY W STREFIE EURO
Samer Masri ROZDZIAŁ 7 WPŁYW SZOKÓW GOSPODARCZYCH NA RYNEK PRACY W STREFIE EURO Najbardziej rewolucyjnym aspektem ogólnej teorii Keynesa 1 było jego jasne i niedwuznaczne przesłanie, że w odniesieniu do
Bardziej szczegółowoPoniższy rysunek obrazuje zależność między rynkiem pracy a krzywą AS tłumaczy jej dodatnie nachylenie.
AS a rynek pracy Poniższy rysunek obrazuje zależność między rynkiem pracy a krzywą AS tłumaczy jej dodatnie nachylenie. AS Zakładając, że jedynym (lub najważniejszym) czynnikiem produkcji jest praca, możemy
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA 2. Wykład 14. Inwestycje. dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 14. Inwestycje dr Dagmara Mycielska dr hab. Joanna Siwińska - Gorzelak 2 Plan wykładu Inwestycje a oczekiwania. Neoklasyczna teoria inwestycji i co z niej wynika Teoria q Tobina
Bardziej szczegółowoWPŁYW POLITYKI STABILIZACYJNEJ NA PRZEDSIĘBIORSTWA. Ryszard Rapacki
WPŁYW POLITYKI STABILIZACYJNEJ NA PRZEDSIĘBIORSTWA Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa ZAŁOŻENIA: 1. Mała gospodarka, analizowana w dwóch wariantach: Gospodarka zamknięta, Gospodarka otwarta.
Bardziej szczegółowo11. Emisja bonów skarbowych oznacza pożyczkę zaciągniętą przez: a) gospodarstwo domowe b) bank komercyjny c) sektor publiczny d) firmę prywatną
Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Baza monetarna to: a) łączna ilość banknotów i bilonu, znajdujących się w obiegu
Bardziej szczegółowoPOPYT KREUJE PODAŻ - KEYNESOWSKI MODEL GOSPODARKI
Wykład: POPYT KREUJE PODAŻ - KEYNESOWSKI MODEL GOSPODARKI Co zdarzyło się w czasie Wielkiej Depresji w USA? Rok Stopa bezrobocia (w %) Realny PNB (w mld USD z 1958 r.) Konsumpcja (w mld USD z 1958 r.)
Bardziej szczegółowogrupa a Istota funkcjonowania gospodarki rynkowej
grupa a Istota funkcjonowania gospodarki rynkowej... imię i nazwisko Poniższy test składa się z 15 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź.... Za
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA
Wykład: MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA Aktorzy gry rynkowej RZĄD FIRMY GOSPODARSTWA DOMOWE SEKTOR FINANSOWY Rynki makroekonomiczne Zasoby i strumienie STRUMIENIE ZASOBY Strumienie: dochody liczba
Bardziej szczegółowoBezrobocie w okresie transformacji w Polsce. Kacper Grejcz
Bezrobocie w okresie transformacji w Polsce Kacper Grejcz Plan prezentacji: 1. Wprowadzenie 2. Analiza PKB i bezrobocia lat 1990-1998 3. Bezrobocie transformacyjne 4. Prywatyzacja oddolna i odgórna 5.
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Blok III. Budżet państwa Polityka fiskalna
Makroekonomia Blok III Budżet państwa Polityka fiskalna Budżet a rola państwa w gospodarce Neoklasycy contra Keynesiści Efektywność rynku i efektywność sfery publicznej O co ten hałas? Czyli jaki jest
Bardziej szczegółowoMIKROEKONOMIA. Wykład 3 Mikroanaliza rynku 1 MIKROANALIZA RYNKU
Wykład 3 Mikroanaliza rynku 1 MIKROANALIZA RYNKU 1. POPYT Popyt (zapotrzebowanie) - ilość towaru, jaką jest skłonny kupić nabywca po ustalonej cenie rynkowej, dysponując do tego celu odpowiednim dochodem
Bardziej szczegółowoKrzywa IS Popyt inwestycyjny zależy ujemnie od wysokości stóp procentowych.
Notatka model ISLM Model IS-LM ilustruje równowagę w gospodarce będącą efektem jednoczesnej równowagi na rynku dóbr i usług, a także rynku pieniądza. Jest to matematyczna interpretacja teorii Keynesa.
Bardziej szczegółowoPlan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej
Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 dla MSEMen. Gabriela Grotkowska
Makroekonomia 1 dla MSEMen Gabriela Grotkowska Struktura wykładu Inflacja, bezrobocie i PKB Krzywa Philipsa w ujęciu tradycyjnym Przyczyny sztywności na rynku pracy: czemu płace dostosowują się w wolnym
Bardziej szczegółowoBEZROBOCIE W OKRESIE TRANSFORMACJI
BEZROBOCIE W OKRESIE TRANSFORMACJI Katarzyna Konopka BEZROBOTNY - DEFINICJA Według Głównego Urzędu Statystycznego bezrobotny to osoba w wieku od 15 do 74 lat, a w okresie badanego tygodnia: a) nie była
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 - ćwiczenia. mgr Małgorzata Kłobuszewska Rynek pracy, inflacja
Makroekonomia 1 - ćwiczenia mgr Małgorzata Kłobuszewska Rynek pracy, inflacja Przed kolokwium 90 minut Kilka zadań testowych (nie więcej niż 10), raczej z pierwszej części materiału (PKB, rynek pracy,
Bardziej szczegółowoM. Kłobuszewska, Makroekonomia 1
Podejście klasyczne a podejście keynesowskie Notatka model keynesowski Szkoła klasyczna twierdzi, że w gospodarce istnieje mechanizm w postaci elastycznych cen, który przywraca równowagę zakłóconą przez
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWY EGZAMIN Z MAKROEKONOMII I
PRZYKŁADOWY EGZAMIN Z MAKROEKONOMII I... Imię i nazwisko, nr albumu Egzamin składa się z dwóch części. W pierwszej części składającej się z 20 zamkniętych pytań testowych należy wybrać jedną z pięciu podanych
Bardziej szczegółowoTypy systemów gospodarczych
Typy systemów gospodarczych socjalizm gospodarka centralnie gospodarka sterowana wolna Typy systemów gospodarczych kapitalizm sterowany wolny Dwa główne spojrzenia na rolę państwa w gospodarce LIBERAŁOWIE,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka zasobów na rynku pracy RYNEK PRACY
Charakterystyka zasobów na rynku pracy RYNEK PRACY Maciej Frączek Status na rynku pracy Ludność (L) (w wieku 15 lat i więcej) Aktywni zawodowo (La) Bierni zawodowo (I) Pracujący (E) Bezrobotni (U) L =
Bardziej szczegółowoT7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków
T7. Szoki makroekonomiczne. Polityka wobec szoków Szoki makroekonomiczne. to nieoczekiwane zdarzenia zakłócające przewidywalny przebieg zmian produktu, bezrobocia i stopy procentowej Szoki popytowe (oddziałujące
Bardziej szczegółowoJAK HICKS TŁUMACZYŁ KEYNESA? - MODEL RÓWNOWAGI IS-LM
Wykład: JAK HICKS TŁUMACZYŁ KEYNESA? - MODEL RÓWNOWAGI IS-LM John Hicks (1904-1989) Mr Keynes and the Classics: A Suggested Interpretation (1937) Value and Capital (1939) Nagroda Nobla (1972) Model IS
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor
Makroekonomia Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor Popularny w USA i Europie Zachodniej podręcznik przeznaczony do studiowania makroekonomii na pierwszych latach studiów. Obejmuje takie zagadnienia, jak rachunek
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki
Bardziej szczegółowoMakroekonomia 1 Wykład 12: Zagregowany popyt i zagregowana podaż
Makroekonomia 1 Wykład 12: Zagregowany popyt i zagregowana podaż Gabriela Grotkowska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Nasz mapa drogowa Krzyż keynesowski Teoria preferencji płynności
Bardziej szczegółowoAnaliza cykli koniunkturalnych model ASAD
Analiza cykli koniunkturalnych model AS odstawowe założenia modelu: ceny i płace mogą ulegać zmianom (w odróżnieniu od poprzednio omawianych modeli) punktem odniesienia analizy jest obserwacja poziomu
Bardziej szczegółowoAustriacka teoria cyklu koniunkturalnego a teorie głównego nurtu. Mateusz Benedyk
Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego a teorie głównego nurtu Mateusz Benedyk 1 Krótki rys historyczny Wybrane teorie głównego nurtu: - Szkoła keynesowska - Szkoła monetarystyczna - Nowa szkoła klasyczna
Bardziej szczegółowoBudżet państwa. Polityka fiskalna
Budżet państwa. Polityka fiskalna Budżet państwa Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.
Bardziej szczegółowoAutonomiczne składniki popytu globalnego Efekt wypierania i tłumienia Krzywa IS Krzywa LM Model IS-LM
Autonomiczne składniki popytu globalnego Efekt wypierania i tłumienia Krzywa IS Krzywa LM Model IS-LM Konsumpcja, inwestycje Utrzymujemy założenie o stałości cen w gospodarce. Stopa procentowa wiąże ze
Bardziej szczegółowoPojęcie i pomiar bezrobocia Typy bezrobocia Przyczyny bezrobocia Bezrobocie a działalność państwa
Pojęcie i pomiar bezrobocia Typy bezrobocia Przyczyny bezrobocia Bezrobocie a działalność państwa dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska email: anna.kowalska@pwr.wroc.pl Miary aktywności zawodowej i bezrobocia
Bardziej szczegółowoKrótkookresowe wahania produkcji. Model AD/AS
Krótkookresowe wahania produkcji. Model AD/AS Makroekonomia II Joanna Siwińska-Gorzelak Plan wykładu Wyprowadzenie krzywych podaży Wyprowadzenie krzywej popytu Prezentacja skutków szoków popytowych i podażowych
Bardziej szczegółowob Oblicz wielkość bezrobocia, c Ile wynosi bezrobocie przymusowe, a ile dobrowolne?
Bezrobocie Zadania 1. W Hipotecji pojawiły się problemy z bezrobociem. Poniżej podajemy dane ilustrujące sytuację na rynku pracy w określonym roku. Wszystkie dane wyrażone są w tysiącach osób. Na początku
Bardziej szczegółowoJAK HICKS TŁUMACZYŁ KEYNESA? - MODEL RÓWNOWAGI IS-LM
Wykład: JAK HICKS TŁUMACZYŁ KEYNESA? - MODEL RÓWNOWAGI IS-LM Stanley Fischer o modelu IS-LM Model IS-LM jest użyteczny z dwóch powodów. Po pierwsze jako narzędzie o znaczeniu historycznym, a po drugie,
Bardziej szczegółowoWykład: ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE
Wykład: ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE Pracujący wg BAEL Za pracującą uznano każdą osobę, która w badanym tygodniu: wykonywała pracę przynoszącą zarobek lub dochód jako pracownik najemny, pracujący na własny
Bardziej szczegółowoINFORMACJE O RYNKU PRACY
INFORMACJE O RYNKU PRACY Podstawowe pojęcia w zakresie rynku pracy: RYNEK PRACY to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży i popytu pracy, obejmujące m.in. warunki na jakich dokonuje się
Bardziej szczegółowo