Pojęcie i pomiar bezrobocia Typy bezrobocia Przyczyny bezrobocia Bezrobocie a działalność państwa

Transkrypt

1 Pojęcie i pomiar bezrobocia Typy bezrobocia Przyczyny bezrobocia Bezrobocie a działalność państwa dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska anna.kowalska@pwr.wroc.pl

2 Miary aktywności zawodowej i bezrobocia

3 18-59 dla kobiet i dla mężczyzn; Od 2013 r. stopniowe wydłużenie wieku emerytalnego do 67 lat. Rys. 1

4 Osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach istniejących w gospodarce. S r Z B Z osoby pracujące B osoby niepracujące, ale szukające pracy

5 Jak mierzy się ilość osób na rynku pracy? Zgodnie z prawem pracować mogą tylko osoby po 15 roku życia. Mimo, że nie ma prawnie określonej górnej granicy wieku, w którym można pracować, większość osób przestaje szukać pracy wraz z przejściem na emeryturę. Pierwszą miarą rynku pracy jest ilość osób w wieku produkcyjnym (Lp): Wiek\ Rok

6 Nie wszystkie osoby powyżej 15 lat chcą i mogą pracować: Nauka Choroby Emerytura Brak chęci, brak wiary w znalezienie pracy. Dlatego osobno mierzy się ilość osób aktywnych zawodowo (siła robocza Sr) ( w tym szukających pracy) Wiek\ Rok

7 a r S L r p Sr zasoby siły roboczej (aktywni zawodowo) Lp liczba ludności w wieku produkcyjnym Od czego zależy wysokość współczynnika ar? Poziom i zmiany stawek płac, Preferencje jednostek w zakresie kształcenia, modelu rodziny, liczby dzieci w rodzinie, sposobu ich wychowywania, Możliwości znalezienia pracy.

8 Stopę aktywności zawodowej można mierzyć dzieląc ilość osób aktywnych zawodowo przez ilość osób w wieku produkcyjnym Wiek\ Rok ,8% 66,1% ,8% 60,5% ,6% 56,1% W Polsce w ostatnich latach obserwujemy nieznaczny wzrost aktywności zawodowej (średnia dla EU wynosi 71,2% dla osób w wieku i 63,5% dla osób w wieku 15-74).

9 Sytuacja, w której część osób w wieku produkcyjnym (18-59 dla kobiet i dla mężczyzn), zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce, pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań pracy.

10 Stopę bezrobocia liczy się jako stosunek ludzi bezrobotnych, szukających pracy (B) do liczby aktywnych zawodowo (Sr) b B S r 100% Stopa bezrobocia 10% oznacza, że 10% osób chcących pracować jest bez pracy.

11 So wpływa na stopę bezrobocia: Ilość osób bez pracy. Im wyższe B, tym wyższa stopa bezrobocia Ilość ludzi aktywnych zawodowo. Im wyższa Sr, tym mniejsza stopa bezrobocia. b B S r 100%

12 S S r r B Z B a a r r L L p p Z Współczynnika aktywności zawodowej Liczby ludności w wieku produkcyjnym Rozmiarów zatrudnienia b B S r 100% Wskaźnik stopy bezrobocia

13 Spadek stopy bezrobocia może oznaczać, że zmniejszyła się liczba ludzi jest bez pracy lub że część osób odeszło z rynku pracy (wcześniejsze emerytury, rezygnacja z szukania pracy itp.)

14 Uzupełnij tabelę: Rok pierwszy Rok drugi Liczba ludności w wieku produkcyjnym [tys. osób] Zasoby siły roboczej [tys. osób] Zatrudnienie [tys. osób] Bezrobocie [tys. osób] Stopa bezrobocia [%] Stopa zatrudnienia [%] Współczynnik aktywności zawodowej

15 Metoda stosowana przez urzędy pracy Osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy, Osoby pozostające bez pracy i nie uczące się w szkole z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych, Osoby zarejestrowane w UP, jeśli ukończyły 18 lat, kobiety nie ukończyły 60 lat, a mężczyźni 65 lat, nie nabyły prawa do emerytury, nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego, nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej. Metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) Osoby, które w okresie badanego tygodnia nie pracują, Aktywnie poszukiwały pracy w ciągu ostatnich 4 tygodni, Są gotowe podjąć pracę.

16 Podejmujący pracę Powracający i nowo wchodzący na rynek pracy Pracujący (Z) Emeryci i chwilowo nie zatrudnieni Nowo lub ponownie zatrudnieni Tracący pracy, czasowo zwolnieni, rezygnujący z pracy Bezrobotni (B) Zniechęceni pracownicy Osoby nie należące do zasobów siły roboczej bierni zawodowo (Nsr)

17 Osoby zwalniane z pracy w ramach zwolnień grupowych Osoby zwolnione z pracy w trybie indywidualnym Osoby odchodzące z pracy dobrowolnie.

18 Osoby wchodzące na rynek pracy po raz pierwszy (np. absolwenci szkół), Osoby, które po pewnym okresie pozostawania poza zasobem siły roboczej ponownie podjęły (na razie bezskuteczne) starania znalezienia miejsca pracy.

19 Bezrobotni otrzymujący pracę, Bezrobotni odchodzący z zasobu siły roboczej (np. przejścia na emerytury i renty albo zniechęcenie szukaniem pracy).

20 Poziom bezrobocia zależy od: Naturalnej stopy bezrobocia (długookresowej) Krótkookresowych wahań zatrudnienia związanych z cyklem koniunkturalnym Stopa bezrobocia jest wypadkową tych dwóch zjawisk.

21 Bezrobocie frykcyjne i strukturalne

22 Naturalna stopa bezrobocia - to stopa bezrobocia wokół której oscyluje poziom bezrobocia. Odzwierciedla poziom bezrobocia, do którego dąży gospodarka w długim okresie. Bezrobocie naturalne wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.

23 Od czego zależy prawdopodobieństwo, że osoby bezrobotne znajdą pracę? Ilości tworzonych miejsc pracy Dostępu do ofert pracy Konieczności szkoleń, przeprowadzki itp. Innych źródeł dochodu.

24 Od czego zależy prawdopodobieństwo, że osoby stracą pracę? Zamykanie stanowisk pracy związanym ze zmian technologicznymi, sektorowymi, cyklem koniunkturalnym itp. Mobilność pracowników i zadowolenia z pracy Koszty zatrudnienia nowego pracownika.

25 Wyróżniamy dwie główne przyczyny: Bezrobocie frykcyjne (związane ze zmianą miejsca pracy) Bezrobocie strukturalne (wynikające ze struktury rynku oraz trwałego braku równowagi na rynku: popyt mniejszy niż podaż pracy)

26

27 Płaca realna W1 A B AJ C LF Równowaga występuje w punkcie E: każdy kto chce podjąć pracę przy poziomie płacy realnej w*, znajduje zatrudnienie. L* - poziom pełnego zatrudnienia w* E F Naturalna stopa bezrobocia: stosunek EF do całego zasobu siły roboczej L2. LD Przy w1: występuje bezrobocie przymusowe: odcinek AB i dobrowolne: odcinek BC. L1 L* L2 Zatrudnienie, siła robocza Bezrobocie, które towarzyszy stanowi równowagi na rynku pracy nazywane jest Bezrobocie, które towarzyszy stanowi równowagi na rynku pracy nazywane jest bezrobociem równowagi lub bezrobociem naturalnym (odcinek EF).

28 Niekompletne informacje o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej, Niedoskonałość mobilności siły roboczej, Ograniczony zakres konkurencji, Niedopasowania strukturalne popytu na pracę i jej podaży.

29 Wg neoklasyków przy nadwyżce podaży nad popytem mamy bezrobocie przymusowe (odcinek BC) (stawka płac realnych w1) to konkurencja między bezrobotnymi doprowadziłaby do obniżki płac realnych, w rezultacie czego podaż pracy zmniejszyłaby się, a popyt wzrósłby aż do równowagi. Płaca realna W1 w* A E B F AJ C LD LF L1 L* L2 Zatrudnienie, siła robocza

30 Zjawisko bezrobocia tłumaczy się w tej teorii ograniczeniami w swobodnym działaniu mechanizmu rynkowego na rynku pracy. Usztywnienia płac, które są rezultatem postępowania związków zawodowych opierających się redukcjom płac. Bezrobocie (odcinek AB) nazywane jest bezrobociem dobrowolnym świadomy brak zgody pracowników na zaakceptowanie wymogów mechanizmów rynkowych.

31 Likwidacja barier i ograniczeń swobodnego działania mechanizmów rynkowych: osłabienie monopolistycznych pozycji związków zawodowych, zwiększenie elastyczności płac, usprawnienie funkcjonowania rynku pracy. Z najnowszych badan wynika ze dynamika wzrostu plac w gałęziach silnie uzwiązkowionych nie jest wyższa nie w gałęziach słabo uzwiązkowionych.

32 Krzywa AJ jest doskonale elastyczna względem istniejącego poziomu płac nominalnych aż do osiągnięcia pełnego zatrudnienia (punkt A). Występuje tendencja do ustalania się nadwyżki podaży siły roboczej nad popytem. Przyczyny tkwią w niewystarczającym popycie na towary. Gdy popyt na towary ustali się na poziomie niewystarczającym do zakupienia wytworzonej produkcji, to producenci muszą obniżyć produkcję (a tym samym zatrudnienie) do poziomu wyznaczonego przez popyt. Pojawiające się bezrobocie ma charakter przymusowego (odcinek Ls-L1) W1 L1 L2 AJ LD

33 Keynesiści odrzucają pogląd neoklasyków, ze obniżanie płac realnych może zmniejszyć bezrobocie (bo spowoduje to zmniejszenie dochodów pracowników i jeszcze mniejsze wydatki konsumpcyjne, dalsze ograniczenie produkcji i zatrudnienia). Zakładają sztywność płac nominalnych (niezmienny poziom cen). Wg tej koncepcji konieczna jest aktywna ingerencja państwa w procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia: stymulowanie popytu na towary przy pomocy instrumentów fiskalnych i pieniężnych.

34 Polityka makroekonomiczna: Wykorzystanie podatków, wydatków budżetowych, stopy procentowej i podaży pieniądza do redukcji bezrobocia. Polityka mikroekonomiczna: Publiczne programy zatrudnienia (np. roboty publiczne) Subsydiowanie zatrudnienie Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu Dla tworzenia neoklasyków nowych celem miejsc polityki pracy Pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia makroekonomicznej działalności gospodarczej jest: stworzenie Szkolenia zawodowe producentom lepszych warunków Usługi pośrednictwa pracy. ekonomicznych dla rozwijania produkcji Dla Keynesistów stymulowanie popytu na towary.

35 Różne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych: zasiłki, jednorazowe odszkodowania przy zwolnieniach z pracy, dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę.

36 Podana tabela przedstawia wielkości popytu i podaży siły roboczej przy różnych stawkach płacy realnej: Jaka stawka płacy realnej równoważy rynek pracy? Czy przy tej stawce występuje bezrobocie przymusowe? Jaka jest wielkość bezrobocia dobrowolnego? Jeśli płaca realna wynosiłaby 4zł/godz. to jaka jest wielkość zatrudnienia i bezrobocia? Ile wynosi bezrobocie dobrowolne i przymusowe? Płaca realna (zł/godz) Popyt na pracę (tys. osób) Podaż pracy (tyś. osób) Zasoby siły roboczej (tys. osób)

37 Jeśli wiadomo, że krzywa popytu na pracę ma postać: w=50-0,6l, a krzywa podaży: w=30+0,4l, a krzywa zasobu siły roboczej równa jest w=1,2l, gdzie L to liczba osób [w mln osób], a w płaca realna, oblicz: Dla jakiej wielkości siły roboczej i płacy rynek pracy znajdzie się w równowadze? Ile wynosi wielkość bezrobocia w warunkach równowagi na rynku pracy?

38 Płaca realna w2 W1 w* A B E C F AJ LD LF Podatek dochodowy sprawia, że płaca netto (w2) otrzymywana przez gospodarstwa domowe jest niższa niż płaca brutto płacona przez przedsiębiorstwa (w1). Jeżeli odcinek AB jest miarą sumy płaconego przez każdego pracownika podatku dochodowego, to wielkość zatrudnienia w równowadze wynosi: L1 L1 L* L2 Zatrudnienie, siła robocza Naturalna wielkość bezrobocia to odcinek BC. Podobnie zadziała np. obniżenia zasiłku (krzywa AJ w prawo) lub zmniejszenie wpłat na obowiązkowy FUS (krzywa LD w prawo) wzrost zatrudnienia i mniejsza naturalna stopa bezrobocia. Jeśli podatek został zlikwidowany to równowaga ustali się w punkcie E. Naturalne bezrobocie: EF < BC

39 W tabeli przedstawiono zmiany popytu na pracę i podaży pracy, towarzyszące zmianom poziomu płac realnych. Przyjmijmy, że płaca realna wynosi 5$ za godzinę. Jaka jest wielkość zatrudnienia? Oblicz wielkość bezrobocia. Ile wynosi bezrobocie przymusowe a ile dobrowolne? Załóżmy, że pracownicy kierują się w swych decyzjach wysokością zarobków netto, stawka płac realnych jest zmienna, a podatek dochody wynosi 2$ za godzinę. Ile wynosi stawka płacy równoważącej rynek pracy dla pracodawców brutto i pracowników netto? Jaki jest poziom zatrudnienia i bezrobocia? Czy istnieje nadwyżka popytu na pracę? Ile wynosi bezrobocie przymusowe a ile dobrowolne? Przypuśćmy, że został zniesiony podatek dochodowy. Ile wyniesie stawa płacy realnej równoważąca rynek pracy? Jaka będzie wielkość zatrudnienia i bezrobocia? Jak zmieni się poziom bezrobocia? Płaca realna Popyt na pracę Podaż pracy Siła robocza

40 Negatywny wstrząs podażowy powoduje obniżenie popytu na pracę (do LD2). Nowy punkt równowagi w punkcie B jest przy niższym zatrudnieniu (L1) i niższej płacy realnej (w2). Rośnie naturalne bezrobocie z EF do BC na skutek wzrostu wysokości zasiłku względem płacy realnej Płaca realna W1 w* w2 A B E G C F AJ LD1 LF LD2 Ekonomia podażowa dąży do tego by odwrócić kierunek zmiany i np. przez zmiany technologiczne przesunąć krzywą popytu w gore, zmniejszając naturalną stopę bezrobocia. Mogą pomoc ulgi podatkowego, dotacje, niższa stopa procentowa (wpływ na krzywą LD) lub obniżenie zasiłku (wpływ na krzywą AJ)./ L1 L* L2 Zatrudnienie, siła robocza

41

42 W USA zaobserwowano cykliczny związek między popytem a produkcją, zatrudnieniem i bezrobociem. Szybki wzrost lub spadek zatrudnienia prowadzi do znacznie mniejszych zmian bezrobocia. Każdy punkt procentowy, o jaki zmniejsza się stopa bezrobocia, musi zostać okupiony wzrostem realnego PNB o c.a. 2-3 punkty procentowe. To oznacza, iż bezrobocie powyżej pewnego pułapu ma negatywny wpływ na PKB i zmniejsza je odpowiednio poniżej możliwości produkcji potencjalnej. Luka między faktycznym i potencjalnym PKB (PNB) oznacza, że np. w USA w 2005r. 2% spadek produkcji był związany z 1% wzrostem bezrobocia

43 Y p Y Y p n c ( s s b n )

44 Jest wiele powodów dla których PNB może wzrastać/spadać szybciej niż zmienia się bezrobocie. Kiedy bezrobocie wzrasta: bezrobotni przestaną być aktywni zawodowo i przestaną szukać pracy, po czym nie będą uwzględniani w statystykach, zatrudnieni pracownicy mogą pracować mniej, produktywność może zmaleć, ponieważ pracodawcy mogą trzymać więcej pracowników, niż potrzebują, Jedną z implikacji w prawie Okuna jest fakt, iż wzrost produktywności pracowników wraz ze wzrostem ilości siły roboczej może mieć wpływ na wzrost produkcji bez spadku bezrobocia.

45 LDs Kiedy po recesji koniunktura się poprawia, to LD będzie rósł (z LDs do LD1), ale AJ pozostanie bez zmian na poziomie AJ2: mechanizm swoi i obcy. efekt podwyżka płac a nie zatrudnienia; mniejszy kapitał rzeczowy, spada wydajność pracy. Popyt na pracę = L2. Płaca realna w2 w1 3 F E 2 AJ2 AJ1 Przejściowe ograniczenie popytu powoduje trwały spadek zatrudnienia i produkcji oraz wzrost naturalnej stopy bezrobocia. 1 LD2 LD1 L2 L1 Zatrudnienie, siła robocza Utrudniając pełną odbudowę zatrudnienia, histereza osłabia skuteczność ekspansywnej polityki makroekonomicznej.

46

47 Frykcyjne Strukturalne Wynikające z niedostatku popytu Klasyczne.

48 BEZROBOCIE DOBROWOLNE (NATURALNE) PRZYMUSOWE (CYKLICZNE) FRYKCYJNE STRUKTURALNE

49 Niemożliwy do obniżenia minimalny poziom bezrobocia występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie. Bezrobocie frykcyjne związany jest z tym, że zmiana pracy wymaga czasu: Znalezienie odpowiedniej oferty (nie wszyscy mają dostęp do ofert pracy) Doszkolenie się (dostosowanie do nowych technologii) Zmiany miejsca zamieszkania.

50 Jedną z głównych przyczyn bezrobocia frykcyjnego są zmiany technologiczne. Sprawiają one, że: Część zawodów staje się niepotrzebna (np. maszynopistki). Konieczne staje się doszkalanie. Część sektorów gospodarki traci na znaczeniu na rzecz nowych działów np. przemysł tekstylny na rzecz przemysłu elektronicznego (wpływa to na różny rozwój regionów i konieczność przeprowadzek)

51 Co może obniżyć bezrobocie frykcyjne? Poszerzenie dostępu do ofert pracy, Organizowanie kursów i szkoleń, które pomagają nadążyć pracownikom za zmianami technologicznymi i znaleźć prace w rozwijających się sektorach, Programy wspierające firmy zatrudniające bezrobotnych (staże), Zwiększenie aktywności osób poszukujących pracę (np. przez obniżenie zasiłków).

52 Niektóre działania na rzecz pomocy bezrobotnym mogą doprowadzić do wzrostu bezrobocia frykcyjnego. Jeżeli zasiłek dla bezrobotnych jest wysoki, wtedy: Łatwiej jest odrzucić ofertę pracy, jeżeli nie jest w pełni zadowalająca, Mniej aktywnie szuka się pracę, Łatwiej odejść z pracy, wiedząc, że zasiłek dostarczy wystarczających środków.

53 Celem zasiłku jest poprawienie sytuacji materialnej osób, które straciły pracę. Wysokie zasiłki: Poprawiają sytuację najuboższych Zniechęcają do aktywnego szukania pracy i sprzyjają częstym zmianom pracy (jeżeli zasiłek jest porównywalny do pensji). Dlatego, konstruując system zasiłków, należy wziąć pod uwagę oba zjawiska.

54 W USA przeprowadzona badania (lata 80-90), na poziomie mikro, jak otrzymywanie zasiłku wpływa na intensywność szukania pracy. Okazało się, że osoby, które skończyły otrzymywać zasiłek, dwa razy częściej znajdowały pracę, niż osoby na zasiłku. W USA zasiłek stanowi około 50% pensji przez 26 tygodni (ok. 5 miesięcy).

55 Wielkość zasiłku dla bezrobotnych w Polsce zależy od stażu pracy. Okres to 6-12 miesięcy, w zależności od bezrobocia w regionie. Średnia pensja netto w 2011 to ok Staż\ miesiące <5lat 609, , lat 761,40 597, 90 >20lat 913, ,50

56 Powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji (niedopasowanie w aspektach kwalifikacyjnych, zawodowych i regionalnych). Często występuje na skutek upadku pewnych branż i gałęzi, tendencji postępu technicznego i kierunkami międzynarodowego podziału pracy.

57 W odróżnieniu od bezrobocia frykcyjnego, bezrobocie strukturalne jest wynikiem nieefektywnego rynku pracy i różnicy między popytem a podażą. Dlaczego popyt jest mniejszy niż podaż pracy? Gdyż płace nie równoważą rynku.

58 Bezrobocie strukturalne występuje, ponieważ płace są wyższe niż płaca równowagi. Dla danego poziomu zarobków podaż przewyższa popyt. Przyczyny nierównowagi: Płaca minimalna, Siła związków zawodowych, Motywująca rola płacy.

59 W Polsce w 2012r., płaca minimalna wynosiła 1500 zł, co stanowi ok. 40% średniego wynagrodzenia.

60 Zwolennicy płacy minimalnej: Pozwala osobom pracującym wyjść z ubóstwa (zapewnia minimum socjalne). Przeciwnicy płacy minimalnej: Zwiększa bezrobocie, szczególnie wśród pracowników słabo zarabiających, Pogarsza standard życia osób, które nie mogą znaleźć pracy, W USA dotyczy w znacznym stopniu (1/3) młodzieży, która i tak jest utrzymywana przez rodziców.

61 Nie ma zgodności, co do tego, jakie działania mogą wspierać najuboższych, nie uderzając w rynek pracy: Ulgi podatkowe (nie mogą być wykorzystywane przez najuboższych, gdyż ich podatki są niewystarczające). Jak obchodzone jest w Polsce prawo płacy minimalnej: Inne formy zatrudnienia np. na zlecenie, o dzieło, samozatrudnienie. Nie płacenie za nadgodziny.

62 Płaca minimalna uderza najmocniej w osoby pomiędzy rokiem życia. Różnica między płacą rynkową a płacą minimalną wynika z: Niskiej produktywności (brak doświadczenia, motywacji, wykształcenia) Młodzież gotowa jest akceptować inne formy wynagrodzenia np. szkolenia, w zamian za pensję.

63

64 Czy długość poszukiwania pracy ma związek z typem bezrobocia? Bezrobocie frykcyjne trwa zazwyczaj krótko. Dotyka osób aktywnych, znalezienie pracy wymaga zaangażowania, ale kończy się sukcesem. Bezrobocie strukturalne jest długotrwałe ze względu na nadwyżkę podaży nad popytem. Ma bardzo negatywne skutki społeczne i może prowadzić do odchodzenia z rynku pracy.

65 Polska Europa

66 < >12

67 Może wynikać ze: wzrostu podaży siły roboczej redukcji popytu na silę roboczą, osłabienie aktywności gospodarczej (tzw. bezrobocie koniunkturalne) Przyczyny: Wg keynesistów ten typ bezrobocia powstaje kiedy jest niedostateczny popyt na towary. Wg neoklasyków przyczyną są zbyt wysokie płace (tzw. bezrobocie klasyczne).

68 Silna pozycja związków zawodowych wpływa na proces negocjacji płac: Płaca nie jest wynikiem relacji podaży do popytu tylko wynikiem negocjacji. Płaca jest często wyższa niż płaca równowagi i prowadzi do redukcji zatrudnienia. Konflikt między związkowcami a pracownikami spoza związków (negocjacje regionalne versus krajowe).

69 Francja USA Polska Czechy Niemcy Włochy Szwecja Dania

70 Nie udowodniono jednak negatywnego wpływu związków na rozwój gospodarczy. Wśród krajów z niskim bezrobociem, są kraje z bardzo silnymi związkami (jak Szwecja 78%, Dania 80%).

71 Płaca może być ustalana powyżej ceny rynkowej aby zwiększyć efektywność pracy: Wyższa płaca prowadzi do większego zaangażowania i wyższej wydajności pracy Pracownicy bardziej się kontrolują, w obawie o stratę pracy Mniejsza rotacja personelu i mniejsze koszty zatrudniania i szkolenia nowych pracowników Niska płaca = negatywna selekcja.

72

73

74

75

76

77 Sektor\ Rok Rolnictwo 19,2% 12,9% Budownictwo 7,2% 8,3% Przemysł 20,5% 19,1% Usługi 51,8% 57,6% Obserwujemy spadek zatrudnienia w rolnictwie i wzrost zatrudnienia w sektorze usług i budownictwie.

78

79

80

81

82

83 Zależność stopy bezrobocia od struktury demograficznej (Polska, 2011) Wiek\Płeć Kobiety Mężczyźni ,9 23, ,2 7, ,2 7,4

84 Statystycznie, stopa bezrobocia jest wyższa dla kobiet niż dla mężczyzn. Największe różnice dla osób w wieku lata. Stopa bezrobocia dla kobiet po 55 roku życia jest niższa, ponieważ kobiety częściej przechodzą na wcześniejszą emeryturę bądź wycofują się z rynku pracy (babcie pomagają w wychowaniu wnuków)

85 Co z osobami biernymi zawodowo, czyli takimi które nie pracują i nie szukają pracy? Osoby niepracujące i nie szukające pracy (emeryci, ale nie tylko) nie są wliczane do siły roboczej (Sr) w kraju. W efekcie, nie są uwzględniane przy wyznaczaniu stopy bezrobocia.

86

87 Społeczny koszt bezrobocia: Strata dóbr i usług, które nie zostały wytworzone, ze względu na brak miejsc pracy (b. przymusowe) Koszt płatności transferowych: zasiłków (brak efektywności ekonomicznej). Prywatny koszt bezrobocia: Szczególnie dotkliwy jest koszt bezrobocia przymusowego.