SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII DLA UCZNIÓW SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ

Transkrypt

1 Parys J., Scenariusz lekcji historii dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej nt.: Początek końca... Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa w: Tarnowskie Studia Historyczne, (Rocznik Tarnowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego) T. 1 (2009), s Straszne doświadczenia okresu Holokaustu, nie potrafiły ustrzec ludzkości od podobnych tragedii. Wydarzenia z Kambodży, Ruandy, Jugosławii mogą być tego dobitnym przykładem. Pomimo tych kolejnych bolesnych dla ludzkości doświadczeń, przed nami, nauczycielami historii, stoi trudne zadanie przekazania młodzieży, że Holokaust pokazuje, do czego może doprowadzić służba fanatycznej ideologii, w której życia ludzkiego nie traktuje się jako wartości samej w sobie. SCENARIUSZ LEKCJI HISTORII DLA UCZNIÓW SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ Józef Parys POCZĄTEK KOŃCA ŻYDOWSKI LOS W PIERWSZYCH MIESIĄCACH NIEMIECKIEJ OKUPACJI TARNOWA Temat przewidziany jest do realizacji w klasie maturalnej na jednej lekcji historii. (45 minut) Cele lekcji: - dokonywanie analizy i syntezy nowych treści ze znanymi, - formułowanie ocen, sądów i opinii o znanych i poznawanych na lekcji faktach, - doskonalenie umiejętności analizy i interpretacji tekstów źródłowych, - doskonalenie umiejętności wypowiedzi na forum publicznym, - kształtowanie postawy tolerancji wobec innych narodów, - budzenie współczucia w stosunku do ludzi dotkniętych tragedią Holokaustu. W trakcie lekcji uczeń rozwija umiejętności: - krytyki źródła historycznego,

2 - analizowania i interpretowania tekstów źródłowych, - pracy z mapą historyczną, - analizy przyczynowo-skutkowej oraz formułowania ocen i wniosków, - wnioskowania na podstawie posiadanych informacji. Po zakończeniu lekcji uczeń powinien: - znać los tarnowskich Żydów z okresu od września do listopada 1939 r., - być świadomym, że Holokaust spowodował nieodwracalną zmianę oblicza kulturowego Tarnowa, - znać termin Judenrein, - być świadomym, że zagłada Żydów była przez hitlerowców zaplanowana i metodycznie przeprowadzana. Metody dydaktyczne: - wykład, - burza mózgów, - dyskusja, - analiza tekstów źródłowych, - praca z mapą. Środki dydaktyczne: - podręcznik do historii dla III klasy liceum, np. G. Szymanowski, P. Trojański, Historia, ludzie i epoki, klasa 3, Kraków 2004, wyd. I, s , - atlas historyczny, np. J. Tazbir, Atlas historyczny od 1939 r., - mapa ścienna, np. Ziemie polskie pod okupacją , - artykuł J. Parys, Początek końca Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa w: Tarnowskie Studia Historyczne, (Rocznik Tarnowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego) T. 1 (2009), oraz fragmenty tekstów źródłowych, - strona internetowa: (Wspomnienia ocalone z ognia). Przebieg lekcji: Rekapitulacja wtórna:

3 Wybrany uczeń przedstawia główne przejawy antyżydowskiej polityki Trzeciej Rzeszy do 1939 r. 1 Następny uczeń przypomina skrótowo politykę wobec ludności żydowskiej prowadzoną przez okupantów hitlerowskich na zajętych obszarach europejskich. Ponadto wyjaśnia terminy: Labensraum, Getto, Judenrat, Holokaust, Shoah, Zagłada oraz przedstawia charakterystyczne postawy ludności polskiej wobec zagłady Żydów. Burza mózgów: Uczniowie przedstawiają, jak wyglądało życie w przedwojennym Tarnowie. Wyniki ich spostrzeżeń są zapisywane na tablicy w podpunktach. Będą one pomocne w końcowej części lekcji, podczas dyskusji nad tekstem Dawida Eichenholtza, dotyczącego powojennego Tarnowa. Wprowadzenie nowego materiału: Następnie następuje przedstawienie okoliczności wkroczenia wojsk niemieckich do Tarnowa 2, nastrojów ludności w dniach poprzedzających początek okupacji miasta oraz zapoznanie z pierwszymi zarządzeniami okupacyjnymi dotyczącymi ludności żydowskiej, uwzględniając przede wszystkim wszystkie podziały, do jakich dochodziło wśród ludności żydowskiej z polecenia nazistów 3. Zadane zostaje pytanie: Jaki cel przyświecał działaniom nazistów? Odpowiedź zostanie odnaleziona po odczytaniu Telefonogramu szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy Reinharda Heydricha do dowódców grup operacyjnych Policji Bezpieczeństwa o kolejnych etapach i metodach ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej z 21 września 1939 r. 4 Należy określić: - rodzaj i charakter źródła, - okoliczności powstania źródła, - adresata i odbiorcę dokumentu, 1 Ustawy norymberskie z 1935 r., kryształowa noc, emigracja żydowska z Niemiec, pierwsze obozy koncentracyjne. 2 Zob. Parys J., Początek końca Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa w: Tarnowskie Studia Historyczne, (Rocznik Tarnowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego) T. 1 (2009), s oraz wcześniej przygotowane kopie mapy Tarnowa wykonanej przez niemieckiego żołnierza na przełomie 1940 / Zob. Parys, J., Początek końca Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa, s Przygotowane kopie ksero.

4 - co dokument ten mówi o ostatecznym rozwiązaniu? Po rozmowie na temat powyższego dokumentu przechodzimy do kolejnego etapu prowadzącego do eksterminacji 5. Wybrany uczeń odczytuje informacje dotyczące wydarzeń z 9 listopada 1939 r. 6 Szukamy odpowiedzi wraz z uczniami na pytanie: do czego pierwsze zarządzenia miały prowadzić? W tym momencie zajęć powinna wywiązać się dyskusja. Nauczyciel w trakcie dyskusji naprowadza na wypowiedź Adolfa Hitlera z 30 stycznia 1939 r. w Reichstagu, gdzie oskarżał Żydów o wywołanie przyszłej wojny i zapowiadał eksterminację narodu żydowskiego. Następuje odczytanie wypowiedzi Adolfa Hitlera 7. Konsekwencją wydarzeń z 1939 r. i następnych lat było ogłoszenie przez okupacyjne władze Tarnowa Judenrein. Ostatni etap zajęć to dyskusja nad fragmentem wypowiedzi Dawida Eichenholtza dotyczącego powojennego Tarnowa 8. Podsumowanie zajęć: Przypomnienie zarządzeń okupanta w Tarnowie dotyczących ludności żydowskiej. Wskazanie na niepowetowane straty dla miasta Tarnowa pozbawionego integralnej swej części, jaką była ludność pochodzenia żydowskiego (Jeżeli notatka zostanie zapisana na końcu zajęć, może być formą podsumowującą lekcję). Proponowana notatka: (Notatka może być zapisywana sukcesywnie podczas realizacji tematu) 1. Przed wybuchem II wojny światowej Tarnów był 56-tysięcznym miastem, w którym żyło ok. 25 tysięcy Żydów, co stanowiło 45% populacji miasta. 2. Wojska niemieckie rozpoczęły okupację Tarnowa 7 września 1939 r. 5 Pozbawienie religijnego oparcia ludność żydowskiej, jakie posiadała w synagodze. 6 Zob. Parys, J., Początek końca Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa, s Podczas odczytywania tekstu uczniowie oglądają przygotowane kserokopie zdjęć z tarnowskimi synagogami (można wykorzystać fotografie zamieszczone na stronie internetowej: ). 7 Zob. Parys, J., Początek końca Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa, s Zob. Parys, J., Początek końca Los ludności żydowskiej w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Tarnowa, s

5 3. Rozporządzenia władz okupacyjnych dotyczące tarnowskich Żydów: - zakaz wyprzedaży majątku, przekazywania go Polakom lub przechowywania go, - nakaz przekazania ważniejszych i bardziej dochodowych przedsiębiorstw w ręce niemieckie, oraz oznaczenie tych sklepów, restauracji, kawiarni gwiazdą Dawida, które przynajmniej w 50% były w własnością Żydów, - nakaz dla wszystkich Żydów powyżej 10. roku życia zostali noszenia na ramieniu białej opaski z naszytą na niej sześcioramienną gwiazdą Dawida, - zakaz rytualnego uboju zwierząt. 4. Władze niemieckie poprzez pierwsze ograniczenia dla Żydów przygotowywały się do realizacji ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej, które miało zakończyć się eksterminacją wszystkich tarnowskich Żydów i ogłoszeniem miasta Judenrein.