Cykliczna zmienność liczebności nornika północnego w dolinie Biebrzy
|
|
- Maria Kosińska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 z. borowski Cykliczna zmienność liczebności nornika północnego w dolinie Biebrzy Zbigniew Borowski Nornik północny to gryzoń najliczniej zasiedlający turzycowiska biebrzańskie, wykazujący pięcioletnie cykle liczebności. W szczytach liczebności jego zagęszczenie osiąga nawet 300 osobników/ha. Nie dziwi więc to, że stanowi on podstawę pożywienia wielu gatunków ptaków i ssaków drapieżnych. Duże wahania zagęszczenia populacji nornika północnego wynoszące od blisko 0 do 300 zwierząt/ha są kluczowym czynnikiem warunkującym liczebność populacji wielu gatunków drapieżników i ich presję na inne rodzaje ofiar. Drobne gryzonie doliny Biebrzy Środowiska doliny Biebrzy w dużym uproszczeniu podzielić można na trzy kategorie wyraźnie różniące się występującymi tam gatunkami gryzoni: Tereny otwarte porośnięte niską roślinnością (trawami i turzycami) z widoczną sukcesją wtórną w postaci zarośli wierzbowych i brzóz, często okresowo zalewane. Żyjące na tych terenach gryzonie to przede wszystkim nornik północny (Fot..1) oraz smużka i badylarka. W miejscach przekształconych przez melioracje, uprawy rolne i w pobliżu zabudowań spotkać można gatunki typowe dla agrocenoz: mysz domową, mysz polną, szczura wędrownego i nornika zwyczajnego. Tereny pokryte roślinnością drzewiastą zalesione polodowcowe wyniesienia mineralne (tzw. grądziki) i tereny leśne (olsy, grądy, zarośla wierzbowe i suche bory sosnowe). Występujące tutaj gryzonie to przede wszystkim gatunki leśne odżywiające się nasionami, takie jak: nornica ruda, mysz wielkooka leśna i mysz zaroślowa. W olsach i zaroślach wierzbowych żyją trzy inne gatunki gryzoni: orzesznica, smużka i nornik bury. Brzeg rzeki Biebrzy stanowi odmienne od dwóch pozostałych środowisko, którego skład gatunkowy w dużej mierze uwarunkowany jest przez tereny sąsiadujące z rzeką oraz stopień pokrycia brzegu rzeki przez roślinność drzewiastą. Jedynym gatunkiem niewymienionym wcześniej, żyjącym w tym środowisku, jest karczownik ziemnowodny. Najbardziej charakterystyczne dla doliny Biebrzy są ciągnące się na przestrzeni wielu kilometrów otwarte turzycowiska, tereny bardzo wyjątkowe i unikalne 55
2 cykliczna zmienność liczebnośći nornika północnego w dolinie biebrzy fot..1. Nornik północny. Fot. Zbigniew Borowski. zarówno w skali Polski, jak i Europy. Dlatego też zamieszczona w tym rozdziale charakterystyka drobnych gryzoni oraz procesów kształtujących liczebność i zróżnicowanie ich populacji dotyczyć będzie tego właśnie środowiska. Zgrupowanie gryzoni zasiedlających turzycowiska jest mało zróżnicowane, choć podlega wyraźnym sezonowym zmianom, a jedynym gatunkiem, który spotkać można tutaj przez cały rok, jest nornik północny. Jego udział w zgrupowaniu przekracza zwykle 90%. Inne gryzonie mają w nim niewielki udział, a ich obecność ograniczona jest do dwóch okresów: wiosny, gdy pojawia się smużka oraz jesieni, gdy spotkać można badylarkę. Pozostałe gryzonie, które sporadycznie odnotowywane są na turzycowisku, to: mysz zaroślowa, nornica ruda, mysz wielkooka leśna i nornik bury. Nie są one stałym elementem zgrupowania, występują rzadko, zawsze w bliskim sąsiedztwie lasu, z którego przychodzą. Obserwując zróżnicowanie gatunkowe drobnych ssaków występujące na turzycowisku, stwierdzić można, że w latach wysokich zagęszczeń populacji nornika północnego jest on tam praktycznie jedynym gatunkiem gryzonia. Natomiast w latach niskiej liczebności nornika północnego zwiększa się liczba żyjących na turzycowisku innych gatunków drobnych gryzoni. 5
3 z. borowski fot..2. Turzycowisko o strukturze kępowej typowe środowisko życia nornika północnego (a) jesienią, (b) wczesną wiosną. Fot. Petra Lantova. Biologia nornika północnego Ten niewielki, ważący od 40 do 0 g gryzoń (Fot..1) zasiedla rozległe otwarte tereny doliny rzeki Biebrzy oraz podmokłe łąki usytuowane wewnątrz kompleksów leśnych. Podstawą jego pożywienia są zielone części roślin. W okresie od listopada do kwietnia, gdy brakuje tego rodzaju pokarmu, odżywia się także korzeniami turzyc i martwymi częściami roślin. Jest gatunkiem wilgociolubnym, dlatego spotkać go można w pobliżu cieków i zbiorników wodnych. Jego preferowanym środowiskiem życia są okresowo zalewane turzycowiska o strukturze kępowej (Fot..2), bardzo ważnej dla utrzymania stabilnej populacji tego gatunku. Gniazda lokuje wysoko w kępach turzyc, dzięki czemu okresowe zalewy nie stanowią dla niego zagrożenia. Systemem rozrodczym jest promiskuityzm: samice są terytorialne, a na terytorium każdej z nich zachodzą areały kilku samców. Wielkość areałów różni się w zależności od płci i sezonu. Największe areały norniki mają wiosną, a najmniejsze późnym latem, ponadto samice mają areały średnio dwa razy mniejsze (242 m2) niż samce (525 m2). Struktura dominacji samców powiązana jest z poziomem testosteronu. Samce o wyższym poziomie tego hormonu osiągają wyższą pozycję w hierarchii socjalnej i w związku z tym mają dostęp do większej liczby samic. W takim systemie rozrodczym naturalnym zjawiskiem jest wieloojcostwo, w populacji biebrzańskiej występujące u 40% miotów. W przeciwieństwie do samców, areały samic zachodzą na siebie w niewielkim stopniu, a poziom ich nachodzenia zmienia się 57
4 cykliczna zmienność liczebnośći nornika północnego w dolinie biebrzy sezonowo. W najmniejszym stopniu terytoria samic nakładają się na siebie wiosną, przy niskim zagęszczeniu populacji, a w największym późnym latem i jesienią, gdy wzrasta liczebność populacji. Regułą jest, że młode samice zostają w bliskim sąsiedztwie miejsca, w którym się urodziły, podczas gdy młode samce emigrują i to one właśnie są siłą napędową dyspersji gniazdowej. Głównym mechanizmem stojącym za takim zróżnicowaniem zachowań u młodych osobników obu płci jest unikanie zjawiska kojarzenia krewniaczego. Sezon rozrodczy w warunkach biebrzańskich najczęściej rozpoczyna się z początkiem kwietnia i kończy z końcem września. Długość sezonu rozrodczego jest jednak zmienna, ponieważ termin jego rozpoczęcia uzależniony jest zarówno od kondycji samic po przezimowaniu, jak i jakości pokarmu dostępnego wczesną wiosną. Natomiast na termin zakończenia sezonu rozrodczego, poza długością dnia, duży wpływ ma zagęszczenie populacji. Przy niskim zagęszczeniu samice mogą rozmnażać się nawet w listopadzie. Dynamika liczebności populacji nornika północnego Dynamika liczebności populacji (czyli zmiany liczebności populacji w czasie) zmienia się zarówno w zależności od pory roku (tzw. sezonowa dynamika liczebności), jak i w ujęciu wieloletnim (np. cykle liczebności, wieloletnie fluktuacje). Na kształt sezonowej dynamiki liczebności wpływ mają trzy główne parametry populacyjne: rozród, migracja (emigracja i imigracja) i śmiertelność. W przeciwieństwie do sezonowej, wieloletnia dynamika liczebności zależy najczęściej od czynników zewnętrznych, takich jak pokarm i/lub drapieżnictwo. Przy czym cykle liczebności populacji kształtowane są przez czynniki, których wpływ widoczny jest z pewnym opóźnieniem (wytwarzające tzw. opóźnioną reakcję zależną od zagęszczenia) i powtarzające się cyklicznie, co pewien określony przedział czasowy. Sezonowa dynamika liczebności nornika północnego wykazuje charakterystyczne i powtarzalne w czasie wzorce zmian liczebności populacji zachodzących w ciągu roku. Dobrą ilustracją sezonowych zmian liczebności w populacji nornika jest wykres sezonowych zmian tempa wzrostu populacji tego gatunku (Ryc..1). Waha się ono w przedziale od -1 do 1, przez co wyraźnie wskazuje zarówno okresy ubywania (ujemne tempo wzrostu), jak i przyrostu (dodatnie tempo wzrostu) osobników w populacji. Okresem najwyższej śmiertelności (najmniejszego tempa wzrostu) jest zima i wczesna wiosna, kiedy to śmiertelność nie jest kompensowana rozrodem i wynosi często ponad 90% stanu jesiennej populacji. Dlatego też populacja nornika jest najmniej liczna wczesną wiosną, a wraz z rozpoczęciem sezonu rozrodczego (kwiecień) rozpoczyna się jej intensywny wzrost. Pierwsze mioty pojawiają się pod koniec kwietnia, a pierwsza kohorta młodych osobników zasila populację w maju i pod koniec tego miesiąca jest już dojrzała płciowo i gotowa do rozrodu. W omawianej populacji nornika największa liczba 58
5 z. borowski 0,12 Tempo wzrostu populacji R 0,0 0-0,0 VIII 2003 XII 2003 IV 2004 VIII 2004 XII 2004 III 2005 V 2005 VIII 2005 I 200 V 200 VIII 200 I 2007 IV 2007 VIII 2007 XI 2007 III 2008 IX 2008 ryc..1. Sezonowe tempo wzrostu populacji nornika północnego w latach na stałej powierzchni odłownej w Biebrzańskim Parku Narodowym. Tempo wzrostu liczone jest jako R = (Ln (N t ) Ln (N t-1 ))/t, gdzie: R tempo wzrostu, Ln logarytm naturalny, N t liczba norników w czasie t (określonym miesiącu), N t-1 liczba norników w czasie t-1 (w poprzednim miesiącu), t liczba dni pomiędzy kolejnymi sesjami (w tym przypadku zawsze miesiąc). Strzałki wskazują okresy spadku liczebności populacji. młodych rodzi się pod koniec sezonu rozrodczego w sierpniu, jednak osobniki te zatrzymują wzrost i dojrzewają płciowo dopiero wiosną w następnym sezonie rozrodczym. Największą liczebność populacja nornika osiąga pod koniec sezonu rozrodczego (sierpień lub wrzesień) i w niektórych latach zagęszczenie nornika północnego może wówczas osiągać nawet 300 osobników na ha. Jak już wcześniej wspomniano, kluczowym okresem dla dynamiki liczebności populacji tego gatunku jest zima i wczesna wiosna. Dlatego czynniki odpowiedzialne za śmiertelność zimową i wczesnowiosenną norników mają największy wpływ na dynamikę ich liczebności. Wpływ drapieżników Nornik północny stanowi pokarm wielu gatunków drapieżników żyjących zarówno na terenach otwartych, jak i w lasach. Badania i eksperymenty dotyczące presji drapieżników na populację nornika północnego przeprowadzone nad Biebrzą wskazują, że największy wpływ na dynamikę jego populacji mają ptaki drapieżne. Zwarta i gęsta roślinność pokrywająca turzycowisko, praktycznie przez cały rok, znacznie ogranicza sukces łowiecki ptaków, a tym samym ich presję na populację nornika. Na początku wiosny pojawia się jednak krótki okres (marzec kwiecień), w którym turzycowisko w zasadzie pozbawione jest pokrywy roślinnej i dodatkowo zalane wodą (Fot..2b). Ptakom drapieżnym 59
6 cykliczna zmienność liczebnośći nornika północnego w dolinie biebrzy fot..3. Metody zastosowane w eksperymentach wyłączenia drapieżnictwa: (a) ptaków przykrycie turzycowiska siatką, (b) drobnych łasicowatych (łasicy i gronostaja) ogrodzenie siatką. Fot. Zbigniew Borowski. stosunkowo łatwo jest więc wtedy dostrzec i upolować nornika. Przeprowadzone na turzycowisku eksperymenty polegające na wyłączeniu drapieżnictwa ptaków poprzez przykrycie powierzchni odłownych siatką (Fot..3a) wykazały, iż ptaki drapieżne odpowiedzialne są za wysoką śmiertelność nornika właśnie w okresie wczesnej wiosny (Ryc..2). Spośród dwóch występujących nad Biebrzą gatunków ssaków drapieżnych wyspecjalizowanych w zjadaniu gryzoni, którymi są łasica (Fot..4) i gronostaj, tylko łasica może potencjalnie wywierać wpływ na populację nornika w dolinie Biebrzy. Wynika to z faktu, iż liczebność gronostai żyjących na turzycowisku jest niewielka i nie zależy od liczebności nornika. Łasice z kolei największy wpływ na populacje tego gatunku gryzonia wywierają w momencie, gdy liczba norników przypadająca na jedną łasicę jest najmniejsza. Zdarza się to jedynie w latach niskiego zagęszczenia populacji nornika i dodatkowo pod koniec sezonu rozrodczego, gdy liczebność łasic jest najwyższa. Natomiast przy wysokich liczebnościach nornika, łasice są w stanie upolować jedynie ok. 2% dostępnych w środowisku gryzoni. Dodatkowo, najniższe tempo wzrostu populacji nornika przypada na drugą połowę zimy i wczesną wiosnę (od lutego do marca lub kwietnia), kiedy to notuje się najniższe zagęszczenia łasic (Ryc..3). Wydaje się więc, że wpływ drapieżnictwa łasic, podobnie jak i gronostai, na biebrzańską populację nornika jest mało istotny. Silna synchronizacja między liczebnością łasic a liczebnością norników (Ryc..3) wskazuje natomiast, że populacja tego drapieżnika istotnie zależy od liczebności populacji nornika północnego. 0
7 z. borowski fot..4. Łasica. Fot. Zbigniew Borowski. 140 Kontrola Eksperyment Zagęszczenie norników (os./0,25 ha) VIII 2005 XI 2005 I 200 III 200 V 200 VII 200 IX 200 XI 200 Sesje odłowne ryc..2. Średnie zagęszczenie (± odchylenie standardowe) nornika północnego na powierzchniach z wyeliminowanym (eksperyment) i naturalnym (kontrola) drapieżnictwem ptaków w ośmiu kolejnych sesjach odłownych w Biebrzańskim Parku Narodowym. W maju, na powierzchniach niedostępnych dla ptaków drapieżnych, zagęszczenie norników było istotnie większe. 1
8 cykliczna zmienność liczebnośći nornika północnego w dolinie biebrzy Zagęszczenie łasic (os./100 pułapko-nocy) 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 Łasice Norniki północne Zagęszczenie norników (os./0, ha) 0,0 VIII 2003 XII 2003 VI 2004 X 2004 IV 2005 VIII 2005 III 200 VII 200 X 200 VI 2007 X 2007 III 2008 IX Sesje odłowne ryc..3. Dynamika liczebności populacji nornika północnego i łasicy w Biebrzańskim Parku Narodowym w latach Cykl liczebności Analiza wieloletniej dynamiki liczebności populacji nornika północnego w dolinie Biebrzy wskazuje, że jest to populacja cykliczna o wyraźnych pięcioletnich cyklach liczebności (Ryc..4). W omawianej populacji, podobnie jak w innych cyklicznych populacjach drobnych ssaków, stwierdzono obecność tzw. efektu Chitty ego, uznawanego za biologiczny wskaźnik cyklu (Ryc..5). Zaobserwowano bowiem, iż rozmiary norników (ich masa ciała) zmieniają się wraz ze zmianą fazy cyklu liczebności. W fazach wzrostu i szczytu liczebności w populacji częściej spotkać można osobniki większe (cięższe), niż w fazach spadku i niskiej liczebności, kiedy to dominują osobniki mniejsze (lżejsze). W biebrzańskiej populacji nornika północnego, poza podobieństwami, zaobserwowano także wyraźne cechy różniące ją od innych cyklicznych populacji gatunków z podrodziny nornikowatych. Przede wszystkim cykl liczebności tego gryzonia w dolinie Biebrzy jest pięcioletni, podczas gdy w innych populacjach nornikowatych dominują cykle trzyletnie. Ponadto, w fazie niskiej cyklu liczebności nornika, nie stwierdzono letniego spadku jego liczebności, który wykazano dla populacji żyjących w Skandynawii i Wielkiej Brytanii. W populacjach tych jesienna liczebność nornikowatych w fazie niskiej cyklu jest niższa niż poprzedniej wiosny. W Skandynawii wykazano eksperymentalnie, że przyczyną tego letniego spadku liczebności jest drapieżnictwo łasic i gronostai. W związku z tym uważa się, że właśnie drobne łasicowate odpowiadają za obserwowaną tam cykliczność drobnych gryzoni.
9 z. borowski Liczebność norników (os./ha) ryc..4. Wieloletnia dynamika liczebności nornika północnego w Biebrzańskim Parku Narodowym w latach Wykres przedstawia liczebność populacji z jesieni, z wyjątkiem danych z Mazur (lata , czerwony kolor), gdzie liczebności szacowne były dla lata (lipiec; Gliwicz 1997). W przeciwieństwie do populacji opisanych powyżej, liczebność biebrzańskiej populacji nornika północnego jest zawsze najwyższa późnym latem, a najniższa wiosną, niezależnie od fazy cyklu liczebności. Poza tym, eksperymentalne wyeliminowanie drapieżnictwa drobnych łasicowatych poprzez ogrodzenie powierzchni odłownej szczelnym płotem (Fot..3b) nie ograniczyło śmiertelności nornika w fazie spadku jego liczebności. Dodatkowo, na badanym terenie nie stwierdzono opóźnionej reakcji zagęszczenia łasic w zależności od zagęszczenia norników, która jest elementem koniecznym do wytworzenia cyklu liczebności. W okresie niskiej liczebności norników niska była również liczebność populacji łasicy (Ryc..3). W związku z tym wydaje się, iż czynniki odpowiedzialne za cykliczność w biebrzańskiej populacji nornika północnego i populacjach norników w Skandynawii mogą być odmienne. Nasuwa się zatem oczywiste pytanie o to, jaki czynnik (lub czynniki) może być w takim razie odpowiedzialny za wytworzenie cyklu liczebności w badanej populacji nornika? Bez dodatkowych badań i eksperymentów nie można Rok Masa ciała (g) wzrost i szczyt spadek i niska liczebności liczebność Faza cyklu 2007 samice samce ryc..5. Zależność pomiędzy fazą cyklu liczebności w populacji nornika północnego w Biebrzańskim Parku Narodowym a masą ciała (średnia ± odchylenie standardowe) dorosłych osobników, tzw. efekt Chitty ego. 3
10 cykliczna zmienność liczebnośći nornika północnego w dolinie biebrzy wskazać prawdopodobnej przyczyny cyklu, znając jednak specyfikę tej populacji można nakreślić ogólny kierunek poszukiwań. Wysoka śmiertelność w fazie spadku liczebności populacji przypada na drugą połowę zimy, gdy limitowane powinny być zasoby pokarmowe. Wydawałoby się więc, iż czynnikiem takim może być ograniczenie bazy pokarmowej. Wyliczenia ilości dostępnej biomasy roślin wskazują jednak, że zapotrzebowanie pokarmowe norników północnych, nawet przy bardzo wysokim zagęszczeniu populacji, stanowi zaledwie ułamek dostępnej w środowisku biomasy roślinnej. Wydaje się natomiast, że czynnikiem, który może oddziaływać z odpowiednim opóźnieniem czasowym, zdolnym do wytworzenia opóźnionej reakcji zależnej od zagęszczenia, jest zmiana jakości bazy pokarmowej spowodowana silną presją roślinożerców. Jakość pokarmu obniżać się może w wyniku zwiększonego wytwarzania przez rośliny związków organicznych (np. fenoli) i nieorganicznych (np. krzemu) działających niekorzystnie na roślinożerców i będących elementem obrony przed nimi. Sygnałem indukującym zwiększenie zawartości tych związków w roślinie jest nasilenie presji roślinożerców, np. na skutek wzrostu zagęszczenia norników. Za tą hipotezą przemawia fakt, że termin rozpoczęcia sezonu rozrodczego przez norniki, który w dużym stopniu uwarunkowany jest jakością bazy pokarmowej, wypada później, jeżeli zagęszczenie populacji norników było wysokie poprzedniej jesieni lub wiosny. Pomimo wieloletnich badań i eksperymentów, przyczyny cykli liczebności, zarówno w biebrzańskiej populacji nornika, jak i w innych populacjach drobnych gryzoni na świecie, wciąż pozostają jedną z najbardziej intrygujących zagadek ekologii, czekającą na rozwiązanie. wybrana literatura Borkowska A., Borowski Z., Krysiuk K Multiple paternity in free-living root voles (Microtus oeconomus). Behavioural Processes 82: Borowski Z Home-range size in a population of the root vole (Microtus oeconomus, Pallas 177) of the Biebrza marshes, Poland. Säugeterkundliche Informationen 5: Borowski Z Wpływ drapieżnictwa na dynamikę populacji gryzoni na przykładzie nornika północnego (Microtus oeconomus). Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, Rozprawy i Monografie, Nr 15, Sękocin Stary. Gliwicz J Space use in the root vole: basic patterns and variability. Ecography 20: Hanski I., Turchin P., Korpimäki E., Henttonen H Population oscillations of boreal rodents: regulation by mustelid predators leads to chaos. Nature 34: Lambin X., Bretangnolle V., Yoccoz N. G Vole population cycles in northern and southern Europe: Is there a need for different explanations for single pattern? Journal of Animal Ecology 75: Raczyński J., Fedyk S., Gębczyńska Z., Pucek M Distribution of Micromammalia against natural differentiation of the Biebrza valley habitats. Polish Ecological Studies 10:
Wpływ produktywności pierwotnej łąk na demografię, dynamikę oraz kondycję populacji norników Microtus
Kamil Bartoń Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża Wpływ produktywności pierwotnej łąk na demografię, dynamikę oraz kondycję populacji norników Microtus Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej w Zakładzie
Bardziej szczegółowoThe influence of habitat isolation on space use and genetic structure of stone marten Martes foina population
The influence of habitat isolation on space use and genetic structure of stone marten Martes foina population Wpływ izolacji środowiska na użytkowanie przestrzeni i strukturę genetyczną populacji kuny
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko . Błotniaki
Imię i nazwisko email Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieżnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce
Bardziej szczegółowoZbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa
Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa Populacja bobra w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, w ostatnich 30 latach odnotowała nagły wzrost liczebności z 270 do ponad???
Bardziej szczegółowoInterakcje. Konkurencja a zespół organizmów
Interakcje Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania środowiskowe
Bardziej szczegółowoDrapieżnictwo II. (John Stuart Mill 1874, tłum. własne)
Drapieżnictwo II Jeżeli w ogóle są jakikolwiek świadectwa celowego projektu w stworzeniu (świata), jedną z rzeczy ewidentnie zaprojektowanych jest to, by duża część wszystkich zwierząt spędzała swoje istnienie
Bardziej szczegółowoKonspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I
mgr Piotr Oleksiak Gimnazjum nr.2 wopatowie. Temat. Cechy populacji biologicznej. Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I Zakres treści: Populacja cechy charakterystyczne: liczebność, zagęszczenie,
Bardziej szczegółowoSowy. Przygotowała Zuzia Górska
Sowy Przygotowała Zuzia Górska Puchacz Długość ciała (wraz z dziobem i ogonem): 60 78 cm Długość ogona: 23 29 cm Rozpiętość skrzydeł: 155 180 cm Waga: 1,6 2,8 kg samce; 2,3 4,2 kg samice Liczba jaj: 2
Bardziej szczegółowoWnioski dla praktyki i gospodarki leśnej
Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Grzegorz Neubauer, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Tomasz Wilk, Zbigniew Borowski Zadanie realizowane w ramach umowy nr OR.271.3.12.2015
Bardziej szczegółowoSzczegółowe zestawienie gatunków ssaków występujących na terenie PKPK umieszczono w tabeli.
Badania przeprowadzone w Puszczy Knyszyńskiej pod koniec lat osiemdziesiątych oraz w latach dziewięćdziesiątych wykazały występowanie 18 gatunków drobnych ssaków m.in. Puszcza Knyszyńska razem z sąsiadującymi
Bardziej szczegółowoBaza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia
Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia Jakub Borkowski Katedra Leśnictwa i Ekologii Lasu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Warszawa, 28 czerwca 2017 r. Fot. Jolanta Jurkiewicz Zdjęcie z fotopułapki,
Bardziej szczegółowoPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis
Wydra - opis oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenia długie smukłe ciało umożliwia wysoką zwinność i zwrotność w wodzie mała spłaszczona
Bardziej szczegółowoCzynniki kształtujące płodność samic jelenia (Cervus elaphus) w północno-wschodniej Polsce
Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii Tomasz Borowik Czynniki kształtujące płodność samic jelenia (Cervus elaphus) w północno-wschodniej Polsce Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej w Instytucie
Bardziej szczegółowoZrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka
Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka 1 W KRAINIE PTAKÓW BEKI PTAKI SIEWKOWE ŁĄK I PASTWISK Niska roślinność podmokłych łąk i pastwisk stanowi doskonałe siedlisko lęgowe
Bardziej szczegółowoPolityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Maria Mellin Polityka Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wobec inwestycji infrastrukturalnych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
Bardziej szczegółowoPierwszy dzień wiosny i pory roku
Pierwszy dzień wiosny i pory roku W ostatnim czasie przygotowałem kilka skryptów GrADS, których zadaniem było obliczenie średnich wieloletnich wartości danego parametru. Głównie chodziło tu o średnie wieloletnie
Bardziej szczegółowoWygląd Długość ciała 6-9 cm, długość ogona 5-8 cm, masa ciała 9-23 g. Grzbiet ma brązowo-szary ubarwienie rude, spód ciała jest kremowy.
Wygląd Długość ciała 6-9 cm, długość ogona 5-8 cm, masa ciała 9-23 g. Grzbiet ma brązowo-szary ubarwienie rude, spód ciała jest kremowy. Przejście między tymi barwami jest stopniowe. Występowanie Orzesznica
Bardziej szczegółowoKonkurencja. wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów
Konkurencja wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus...
Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieŝnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce i Ameryce. Ptaki te osiągają
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja wodniczki na lokalizacjach projektu LIFE+ Wodniczka i biomasa w 2014 r
O G Ó L N O P O L S K I E T O W A R Z Y S T W O O C H R O N Y P T A K Ó W Inwentaryzacja wodniczki na lokalizacjach projektu LIFE+ Wodniczka i biomasa w 2014 r Wykonano w ramach projektu LIFE Przyroda
Bardziej szczegółowoEKOLOGIA. Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa
EKOLOGIA Ekologia zespołów 1/26 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne Ile gatunków (bogactwo gatunkowe) Względna częstość występowania (dominacja, jednorodność)
Bardziej szczegółowoJak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000
Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią
Bardziej szczegółowoWciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 1. Systematyka Rząd - przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina - wciornastkowate (Thrypidae) 2. Biologia i opis gatunku: Gatunek,
Bardziej szczegółowoKoncepcja zagospodarowania gruntów leśnych pod liniami elektroenergetycznymi dla celów gospodarki leśnej i ochrony przyrody
Koncepcja zagospodarowania gruntów leśnych pod liniami elektroenergetycznymi dla celów gospodarki leśnej i ochrony przyrody Wojciech Gil Sękocin Stary, 23.06.2016 r. Uwarunkowania Obecnie nie ma przeszkód
Bardziej szczegółowoRaport z monitoringu wodniczki i derkacza na powierzchniach próbnych w Biebrzańskim Parku Narodowym w roku 2013
Raport z monitoringu wodniczki i derkacza na powierzchniach próbnych w Biebrzańskim Parku Narodowym w roku 2013 Wykonano w ramach projektu LIVE 11 NAT PL 422 Górna Biebrza,,Ochrona siedlisk mokradłowych
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi na terenie gminy Raczki (powiat suwalski)
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi na terenie gminy Raczki (powiat suwalski) Opracował: Lech Krzysztofiak krzysztofiak.lech@gmail.com Krzywe, 2015 Opracowanie zawiera dane dotyczące
Bardziej szczegółowoRaport z monitoringu wodniczki i derkacza na powierzchniach próbnych w Biebrzańskim Parku Narodowym w roku 2014
Raport z monitoringu wodniczki i derkacza na powierzchniach próbnych w Biebrzańskim Parku Narodowym w roku 2014 Wykonano w ramach projektu LIVE 11 NAT PL 422 Górna Biebrza,,Ochrona siedlisk mokradłowych
Bardziej szczegółowoEKOLOGIA J = Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa
EKOLOGIA Ekologia zespołów Ekologia 1 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne Ile gatunków (bogactwo gatunkowe) Względna częstość występowania (dominacja,
Bardziej szczegółowo1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r.
1 UWAGI ANALITYCZNE 1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. W maju 2002 r. w województwie łódzkim było 209,4 tys. gospodarstw
Bardziej szczegółowoDynamika zasobów ryb Bałtyku jej uwarunkowania i racjonalne wielkości połowów ryb. Jan Horbowy. e-mail: jan.horbowy@mir.gdynia.pl
Dynamika zasobów ryb Bałtyku jej uwarunkowania i racjonalne wielkości połowów ryb Jan Horbowy Morski Instytut Rybacki PIB, ul. Kołłątaja 1, 81-332 Gdynia, e-mail: jan.horbowy@mir.gdynia.pl W prezentacji
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość sukcesu rozrodczego żółwia błotnego w Polsce
Sławomir Mitrus Częstotliwość sukcesu rozrodczego żółwia błotnego w Polsce wyniki długoterminowych badań panel dyskusyjny w ramach projektu: Ochrona żółwia błotnego (Emys orbicularis) w województwie warmińsko-mazurskim
Bardziej szczegółowoMechanizmy obronne przed drapieżnikami
Drapieżnictwo może być istotnym czynnikiem selekcyjnym Mechanizmy obronne przed drapieżnikami M. Ślusarczyk Drapieżnictwo może zmniejszać dostosowanie organizmów Bezpośrednio - eliminując osobniki lub
Bardziej szczegółowoZnaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników
Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.
Bardziej szczegółowoEKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai
EKOLOGIA 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai 1/20 Sukcesja ekologiczna Proces prowadzący do powstania stabilnego ekosystemu, pozostającego w równowadze ze środowiskiem, osiąganym przez maksymalne możliwe
Bardziej szczegółowoPRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC
PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC Tetranychus urticae Koch 1835 1. Systematyka Królestwo: Typ: Podtyp Gromada: Podgromada Rząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Animalia Arthropoda Chelicerata Arachnida Acari Trombidiformes
Bardziej szczegółowo2012 w Europie - temperatura wg E-OBS (1)
2012 w Europie - temperatura wg E-OBS (1) Dziś sprawdzimy, jaki był pod względem temperatury rok 2012 w całej Europie, nie tylko w jej środkowej części. Dane pochodzą z bazy E-OBS, o której szerzej pisałem
Bardziej szczegółowoPokaż mi jak wyglądasz, a powiem ci gdzie mieszkasz.
1 Pokaż mi jak wyglądasz, a powiem ci gdzie mieszkasz. Czas trwania zajęć: 45 minut (nie obejmuje czasu połowu dafni) Potencjalne pytania badawcze: 1. Na podstawie, jakich cech budowy klasyfikujemy dafnie
Bardziej szczegółowoOMACNICA PROSOWIANKA. Ostrinia nubilalis (Hubner)
OMACNICA PROSOWIANKA Ostrinia nubilalis (Hubner) 1. Opis i biologia gatunku Omacnica prosowianka jest motylem nocnym o brązowo-beżowym zabarwieniu z charakterystycznymi zygzakowatymi poprzecznymi liniami
Bardziej szczegółowoInterakcje. wykład 6 Konsekwencje behawioralne
Interakcje wykład 6 Konsekwencje behawioralne Terytorializm terytorium aktywnie bronione, areał nie terytorializm może się wiązać z obroną zasobów dotyczy konkurencji wewnątrz- i międzygatunkowej Lottia
Bardziej szczegółowoZnaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa
Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi
Bardziej szczegółowoFormy i skala oddziaływania zwierzyny na las
Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las Zbigniew Borowski Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Jan Błaszczyk Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych Wstęp Wysokie zagęszczenia kopytnych mają
Bardziej szczegółowoInterakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami
Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Rośliny: energia dla wyższych poziomów troficznych Zwierzęta zależne pośrednio (drapieżniki, pasożyty) lub bezpośrednio: rośliny jako pokarm: liście, łodygi,
Bardziej szczegółowoGrzegorz Lesiński Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Grzegorz Lesiński Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Gdy nadchodzi zima, krajowe nietoperze nie znajdują wystarczająco dużo pokarmu i zapadają w sen zimowy czyli hibernację Historia odkrycia
Bardziej szczegółowoCzytanie pobocza Z: Forman et al. 2003
Wykład 4 R.T.T Forman, D. Sperling, J. Bissonette, A.P. Clevenger, C. Cutshall, V. Dale, L. Fahrig, R. France, C. Goldman, K. Heanue, J. Jones, F. Swanson, T. Turrentine, T. Winter Mapy Polski Rozwój dróg
Bardziej szczegółowoPuszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN
Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Tomasz Wesołowski Pracownia Badań Lasu, Uniwersytet Wrocławski Awifauna PB: podstawowe fakty Kompleks leśny
Bardziej szczegółowoPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Bóbr - opis
Bóbr - opis masywny tułów przechodzi bez zaznaczenia szyi w okrągłą głowę niewielkie oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenie charakterystyczny
Bardziej szczegółowoDrapieżnictwo. Ochrona populacji zwierząt
Drapieżnictwo Ochrona populacji zwierząt Ochrona populacji zwierząt Czy drapieżniki ograniczają liczebność ofiar? Kontrola z góry czy z dołu? Spektakularne przykłady wpływu drapieżnictwa na populacje:
Bardziej szczegółowoOchrona ptaków wodnych i błotnych w pięciu parkach narodowych odtwarzanie siedlisk i ograniczanie wpływu inwazyjnych gatunków. Polskie Ostoje Ptaków
NARODOWY SŁOWIŃSKI PARK Ochrona ptaków wodnych i błotnych w pięciu parkach narodowych odtwarzanie siedlisk i ograniczanie wpływu inwazyjnych gatunków Polskie Ostoje Ptaków Władysław Jankow Dzień Informacyjny
Bardziej szczegółowoSYTUACJA ZWIERZĄT ŁOWNYCH W POLSCE 2 0 1 3
Stacja Badawcza PZŁ Czempiń SYTUACJA ZWIERZĄT ŁOWNYCH W POLSCE 2 1 3 Opracowanie prezentuje informacje o pozyskaniu ważniejszych gatunków zwierzyny w sezonie łowieckim oraz ich liczebności w 213 roku,
Bardziej szczegółowoGenetyka populacji. Analiza Trwałości Populacji
Genetyka populacji Analiza Trwałości Populacji Analiza Trwałości Populacji Ocena Środowiska i Trwałości Populacji- PHVA to wielostronne opracowanie przygotowywane na ogół podczas tworzenia planu ochrony
Bardziej szczegółowoZagrożenia ze strony zwierząt dla zasiewu kukurydzy
https://www. Zagrożenia ze strony zwierząt dla zasiewu kukurydzy Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 4 maja 2018 Kukurydzę wyróżnia duża zawartość węglowodanów (~75g/100g ziarna), znaczny udział białka
Bardziej szczegółowoNajlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia
Najlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia Prowadzący dr inż. Tomasz Kałamarz Hoczew 17-18.10.2013 r. Ryś (Felis lynx L. 1758) Fot. R. Maczyszyn Ryś jest gatunkiem, który stanowi
Bardziej szczegółowoKP1 Zmiany liczby ludności świata i Polski
Zadanie 1. W tabeli przedstawiono przyrost naturalny na 1000 ludności na świecie i w regionach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, w przedziałach lat od 2010 r. wraz z prognozą do 2050 r. Wyszczególnienie
Bardziej szczegółowoPORÓWNYWANIE POPULACJI POD WZGLĘDEM STRUKTURY
PORÓWNYWANIE POPULACJI POD WZGLĘDEM STRUKTURY obliczanie dystansu dzielącego grupy (subpopulacje) wyrażonego za pomocą indeksu F Wrighta (fixation index) w modelu jednego locus 1 Ćwiczenia III Mgr Kaczmarek-Okrój
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE POPULACJAMI ZWIERZĄT DRYF GENETYCZNY EFEKTYWNA WIELKOŚĆ POPULACJI PRZYROST INBREDU
ZARZĄDZANIE POPULACJAMI ZWIERZĄT DRYF GENETYCZNY EFEKTYWNA WIELKOŚĆ POPULACJI PRZYROST INBREDU DRYF GENETYCZNY ) Każdy żywy organizm wytwarza więcej gamet, niż zdolne jest przetrwać (Darwin). 2) Przypadek
Bardziej szczegółowoRównanie logistyczne zmodyfikowane o ubytki spowodowane eksploatacją:
Sterowanie populacją i eksploatacja populacji Wykład 5 / 10-11-2011 (można o tym poczytać w podręczniku Krebsa) Modele eksploatacji populacji Model oparty na założeniu logistycznego wzrostu populacji (logistic
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3. DYNAMIKA ROZWOJU
WYKŁAD 3. DYNAMIKA ROZWOJU POPULACJI MODELE Z CZASEM DYSKRETNYM DR WIOLETA DROBIK- CZWARNO MODELE ZMIAN ZAGĘSZCZENIA POPULACJI Wyróżniamy modele: z czasem dyskretnym wykorzystujemy równania różnicowe z
Bardziej szczegółowoRoczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice
Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Spis treści 1. Charakterystyka gminy oraz lokalizacja czujników... 3 2. Dopuszczalne
Bardziej szczegółowoPrzepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać?
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie:
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim. Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S.
Inwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S. Terytoria wilczych watah w Puszczy Białowieskiej (jesień-zima 1997/98) Rozmieszczenie
Bardziej szczegółowoMODELE WIELOPOPULACYJNE. Biomatematyka Dr Wioleta Drobik
MODELE WIELOPOPULACYJNE Biomatematyka Dr Wioleta Drobik UKŁADY RÓWNAŃ RÓŻNICZKOWYCH ZWYCZAJNYCH Warunek początkowy: x(t 0 )=x 0, y(t 0 )=y 0 Funkcje f i g to zadane funkcje ciągłe trzech zmiennych: t,
Bardziej szczegółowo27.10. 2011. Wzrost zależny od zagęszczenia
27.10. 2011 Wzrost zależny od zagęszczenia Ochrona pop. zwierząt Rycina z Turchin 1999 Zagadnienie regulacji populacji Mechanizmy negatywnej zależności od zagęszczenia Model wzrostu logistycznego Założenia
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech
Bardziej szczegółowoSiedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie
AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Siedliskowe uwarunkowania sukcesji roślinności na wypalonym torfowisku niskim Biele Suchowolskie Marcin Sulwiński Zakład Ekologii Roślin i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii,
Bardziej szczegółowoBest for Biodiversity
Najlepsze praktyki w zakresie ochrony cietrzewi Artur Pałucki Komitet Ochrony Kuraków Szklarska Poręba 25-26.09.2014 Best for Biodiversity Rząd: Galliformes Kuraki (Grzebiące) Rodzina: Tetraonidae Głuszcowate
Bardziej szczegółowoCECHY ILOŚCIOWE PARAMETRY GENETYCZNE
CECHY ILOŚCIOWE PARAMETRY GENETYCZNE Zarządzanie populacjami zwierząt, ćwiczenia V Dr Wioleta Drobik Rodzaje cech Jakościowe o prostym dziedziczeniu uwarunkowane zwykle przez kilka genów Słaba podatność
Bardziej szczegółowoWpływ spokrewnienia na strukturę przestrzenną i socjalną populacji dzika Sus scrofa w Puszczy Białowieskiej
Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii Tomasz Podgórski Wpływ spokrewnienia na strukturę przestrzenną i socjalną populacji dzika Sus scrofa w Puszczy Białowieskiej Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej
Bardziej szczegółowoMonitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013
Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013 Marek Rycharski, Zuzanna Oświecimska-Piasko Instytut Technologiczno-Przyrodniczy www.itep.edu.pl PLAN 1. Krajobraz obszarów wiejskich 2. Założenia ogólne
Bardziej szczegółowoStan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce
Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce Roman Gula Katarzyna Bojarska Jörn Theuerkauf Wiesław Król
Bardziej szczegółowoPROGNOZA DEMOGRAFICZNA NA LATA DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO
PROGNOZA DEMOGRAFICZNA NA LATA 214-25 DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO Niniejsza informacja została opracowana na podstawie prognozy ludności na lata 214 25 dla województw (w podziale na część miejską
Bardziej szczegółowo1354 Niedźwiedź Ursus arctos
1354 Niedźwiedź Ursus arctos Liczba i lokalizacja obszarów monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie alpejskim. Prowadzony od roku 1982 monitoring gatunku obejmuje cały zasięg jego występowania,
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02 134 Warszawa BEZROBOCIE REJESTROWANE W PŁOCKU W 2015 R. ***
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02 134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania kwiecień 2016 r. Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 846 76 67
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
Bardziej szczegółowoJESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH
JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH 3 CELE OGÓLNE: rozwijanie pasji poznawania zjawisk przyrodniczych rozwijanie umiejętności analizowania obserwowanych zjawisk zrozumienie roli człowieka
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka środowiskowego w uprawach małoobszarowych. Katarzyna Klimczak
Ocena ryzyka środowiskowego w uprawach małoobszarowych Katarzyna Klimczak Poznań 2011 gorszy przypadek Ocena ryzyka środowiskowego los i zachowanie w środowisku właściwości substancji i środka ochrony
Bardziej szczegółowoBest for Biodiversity
W tym miejscu realizowany jest projekt LIFE + Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w tym w ramach sieci Natura 2000 promocja najlepszych praktyk Best for Biodiversity NAJLEPSZE PRAKTYKI
Bardziej szczegółowoGENETYKA POPULACJI. Ćwiczenia 3 Biologia I MGR
GENETYKA POPULACJI Ćwiczenia 3 Biologia I MGR Heterozygotyczność Rozpatrując różnorodność genetyczną w populacjach o układzie hierarchicznym zauważamy, że najwyższy poziom heterozygotyczności zawsze występuje
Bardziej szczegółowoPOWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data
POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,
Bardziej szczegółowoEkologia przestrzenna bielika
Ekologia przestrzenna bielika Paweł Mirski Uniwersytet w Białymstoku, Komitet Ochrony Orłów Tło badań Obszar: Północne Podlasie Siedliska: doliny rzeczne i stawy rybne, prawie brak naturalnych jezior Liczebność:
Bardziej szczegółowoKoegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa
Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa Janusz Mikoś Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Zbigniew Borowski Instytut Badawczy Leśnictwa VI sesja Zimowej Szkoły Leśnej przy IBL w 2014
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie jesienią. Określ także ich cel. Uzupełnij tabelę, wpisując swoje spostrzeżenia.
Bardziej szczegółowoRaport z monitoringu wodniczki i derkacza na powierzchniach próbnych w Biebrzańskim Parku Narodowym w roku 2015
Raport z monitoringu wodniczki i derkacza na powierzchniach próbnych w Biebrzańskim Parku Narodowym w roku 2015 Wykonano w ramach projektu LIVE 11 NAT PL 422 Górna Biebrza,,Ochrona siedlisk mokradłowych
Bardziej szczegółowoDrewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów
Drewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów Martwe drewno ( deadwood ) zamarłe i obumierające drzewa i ich części oraz martwe części żywych drzew. Organizmy saproksyliczne związane podczas swojego życia
Bardziej szczegółowoEkologia wyk. 1. wiedza z zakresu zarówno matematyki, biologii, fizyki, chemii, rozumienia modeli matematycznych
Ekologia wyk. 1 wiedza z zakresu zarówno matematyki, biologii, fizyki, chemii, rozumienia modeli matematycznych Ochrona środowiska Ekologia jako dziedzina nauki jest nauką o zależnościach decydujących
Bardziej szczegółowoBiorytmy, sen i czuwanie
Biorytmy, sen i czuwanie Rytmika zjawisk biologicznych określana jako biorytm przyporządkowuje zmiany stanu organizmu do okresowych zmian otaczającego środowiska. Gdy rytmy biologiczne mają charakter wewnątrzustrojowy
Bardziej szczegółowoZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA GATUNKÓW PTAKÓW PRZEDMOTÓW I POTENCJALNYCH PRZEDMIOTÓW OCHRONY. Grzegorz Grzywaczewski i zespół ptaki
PRZYGOTOWANIE PROJEKTÓW PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARÓW NATURA 2000: SOO DOLINA BIEBRZY I OSO OSTOJA BIEBRZAŃSKA ZAGROŻENIA I ZADANIA OCHRONNE DLA GATUNKÓW PTAKÓW PRZEDMOTÓW I POTENCJALNYCH PRZEDMIOTÓW
Bardziej szczegółowoEkologiczne i techniczne uwarunkowania wykorzystania przejść przez wybrane grupy zwierząt
Ekologiczne i techniczne uwarunkowania wykorzystania przejść przez wybrane grupy zwierząt Sabina Pierużek-Nowak i Robert W. Mysłajek Stowarzyszenie dla Natury Wilk www.polskiwilk.org.pl KONFERENCJA 17
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE ROCZNE obejmujące okres od r. do r.
Działanie B2 Wykup gruntów Do dnia 10 grudnia zakupiono 83,63 ha. Grunty skupowaliśmy w cenie od 5300 do 5500 zł/ha. Kupowane były nieruchomości znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie obecnej powierzchni
Bardziej szczegółowoTypy rozmieszczenia drzew w drzewostanach sosnowych różnego wieku z odnowienia naturalnego
Sergii Boiko Typy rozmieszczenia drzew w drzewostanach sosnowych różnego wieku z odnowienia naturalnego Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Hodowli Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa
Bardziej szczegółowoTomasz Borowik i Krzysztof Schmidt. Instytut Biologii Ssaków PAN
Raport z inwentaryzacji wilków i rysi metodą tropień zimowych oraz ocena stanu zachowania populacji tych gatunków w dużych kompleksach leśnych na terenie województwa podlaskiego Tomasz Borowik i Krzysztof
Bardziej szczegółowoPrzyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
Bardziej szczegółowoProgramy łowieckie w zakresie regulacji i zarzadzania populacją dzika. Bartłomiej Popczyk
Programy łowieckie w zakresie regulacji i zarzadzania populacją dzika Bartłomiej Popczyk Populacja dzika w Europie i Polsce od szeregu lat nieustannie wzrasta obecnie krajowa populacja dzika przekroczyła
Bardziej szczegółowoSTUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA
STUDENCI I ABSOLWENCI W OSTATNIEJ DEKADZIE - W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU, TYPU SZKOŁY i TRYBU STUDIOWANIA W mijającej dekadzie w Polsce najwięcej osób studiowało na kierunkach humanistycznospołecznych 1.
Bardziej szczegółowoOcena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia
VI KONFERENCJA NAUKOWA WODA - ŚRODOWISKO - OBSZARY WIEJSKIE- 2013 Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia A. Kuźniar, A. Kowalczyk, M. Kostuch Instytut Technologiczno - Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoTomasz Borowik, Bogumiła Jędrzejewska. Instytut Biologii Ssaków PAN. Piotr Wawrzyniak. Lipowy Most 14.06.2011
Seminarium Monitorowanie populacji zwierząt łownych i zrównoważone łowiectwo Doświadczenia z inwentaryzacji ssaków kopytnych metodą pędzeń próbnych w północno-wschodniej Polsce Tomasz Borowik, Bogumiła
Bardziej szczegółowoRytm biologiczny okresowe natężenie procesów
Rytm biologiczny okresowe natężenie procesów biologicznych i funkcji życiowych istot żywych uzależnione od czynników związanych z porą roku, obrotem Ziemi dookoła własnej osi oraz od czynników wewnątrzustrojowych.
Bardziej szczegółowo2. Tabela przedstawia najczęściej używane języki świata wg liczby ludności na co dzień posługującej się danym językiem.
1. W tabeli zestawiono wybrane państwa, w których zamieszkuje ludność pochodzenia polskiego. Określ dla każdej grupy państw najważniejszą przyczynę istnienia na ich terytoriach znacznych skupisk ludności
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi na przykładzie torfowisk zasadowych w dolinie Biebrzy
Identyfikacja siedlisk Natura 2000 metodami teledetekcyjnymi Dominik Kopeć 1, Łukasz Sławik 2, Marcin Borowisk 2, Dorota Michalska-Hejduk 1 1 Uniwersytet Łódzki, Katedra Geobotaniki i Ekologii Roślin,
Bardziej szczegółowoBiopaliwa a ptaki Przemysław Chylarecki
Biopaliwa a ptaki Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Dlaczego ptaki? Dobre wskaźniki różnorodności biologicznej Szczytowe ogniwa łańcucha troficznego integrują informację z niższych szczebli
Bardziej szczegółowoSTAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU
STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM W 2007 ROKU STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI W końcu 2007 r. liczba ludności województwa świętokrzyskiego wyniosła 1275,6 tys. osób, co odpowiadało
Bardziej szczegółowo