Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013

Transkrypt

1 Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013 Marek Rycharski, Zuzanna Oświecimska-Piasko Instytut Technologiczno-Przyrodniczy

2 PLAN 1. Krajobraz obszarów wiejskich 2. Założenia ogólne monitoringu 3. Prace w roku Opracowanie danych 5. Przykładowe wyniki Fot. P. Zaniewski

3 O PROJEKCIE Monitoring krajobrazu, obok monitoringu siedlisk, ptaków i gleb jest realizowany w ramach monitoringu efektów przyrodniczych krajowego Programu Rolnośrodowiskowego. W roku 2011 został przeprowadzony pilotażowy projekt monitoringu, rok później rozpoczęto realizację monitoringu w skali całego kraju. Obserwacje prowadzone są cyklicznie na wybranych powierzchniach. Monitoring jest wykonywany w Zakładzie Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego w ramach programu wieloletniego realizowanego w latach pod nazwą Standaryzacja i monitoring przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych na rzecz bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, finansowanego ze środków Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

4 KRAJOBRAZ OBSZARÓW WIEJSKICH krajobraz obszarów wiejskich w skali kraju jest bardzo zróżnicowany, co wynika z uwarunkowań przyrodniczych, gospodarczych i historycznych Typy krajobrazu naturalnego, A. Richling, A. Dąbrowski 1995

5 KRAJOBRAZ OBSZARÓW WIEJSKICH krajobraz obszarów wiejskich w skali kraju jest bardzo zróżnicowany, co wynika z uwarunkowań przyrodniczych, gospodarczych i historycznych typowa dla krajobrazu rolniczego jest tzw. szachownica pól/mozaika różnych użytków i upraw, związana z rozdrobnieniem własnościowym i dużą liczbą niewielkich, często niesąsiadujących ze sobą działek w poszczególnych gospodarstwach

6 KRAJOBRAZ OBSZARÓW WIEJSKICH Polska:10,42 ha

7 KRAJOBRAZ OBSZARÓW WIEJSKICH krajobraz obszarów wiejskich w skali kraju jest bardzo zróżnicowany, co wynika z uwarunkowań przyrodniczych, gospodarczych i historycznych typowa dla krajobrazu rolniczego jest tzw. szachownica pól/mozaika różnych użytków i upraw, związana z rozdrobnieniem własnościowym i dużą liczbą niewielkich, często niesąsiadujących ze sobą działek w poszczególnych gospodarstwach zwiększanie się udział terenów rzadko i nieregularnie użytkowanych, a także terenów wyłączonych z rolniczego użytkowania w różnych regionach dochodzi do intensyfikacji produkcji rolniczej i/lub komasacji gruntów, co powoduje upraszczanie struktury krajobrazu i likwidację elementów nieprodukcyjnych

8 ZAŁOŻENIA OGÓLNE 1. Cel: ocena skuteczności realizacji pakietów przyrodniczych Programu Rolnośrodowiskowego w ochronie różnorodności krajobrazowej obszarów wiejskich dokumentacja stanu i zmian krajobrazu obszarów wiejskich zwiększenie efektywności Programu Rolnośrodowiskowego w ochronie krajobrazu 2. Przedmiot analizy: wybrane kategorie pokrycia/użytkowania terenu, nieużytkowane elementy krajobrazu rolniczego 3. Cykl badań: 5 lat 4. Powierzchnia monitoringu: kwadrat o pow. 144 ha 5. Źródła danych: fotointerpretacja, badania terenowe, istniejące warstwy i mapy topograficzne

9 KATEGORIE POKRYCIA/UŻYTKOWANIA TERENU Kategorie pokrycia/użytkowania terenu Liczba kategorii rok 2012 rok 2013 Użytki rolne regularnie użytkowane 8 8 Nieużytki i użytki rolne nieregularnie użytkowane Ostoje dzikiej przyrody* Zadrzewienia i zakrzewienia 64** 94** Lasy 1 2 Zalesione grunty rolne 1 1 Wody 7 8 Tereny zabudowane, zurbanizowane, komunikacyjne 2 2 Tereny inne 1 2 Łącznie * elementy krajobrazu rolniczego nieużytkowane rolniczo stanowiące ostoje przyrody, występujące poza lasami, nieujęte w innych kategoriach ** podział ze względu na lokalizację oraz podział na: pojedyncze i grupowe, kępowe, powierzchniowe, rzędowe i pasowe, np. zadrzewienie kępowe śródpolne, zadrzewienie rzędowe rowów melioracyjnych

10 PRACE W ROKU 2013 Wprowadzenie zmian do metodyki Wybór powierzchni monitoringu 2013 Przygotowanie do fotointerpretacji Fotointerpretacja Przygotowanie do prac terenowych Prace terenowe na powierzchniach 2013 Weryfikacja danych na powierzchniach 2012 Opracowanie danych I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

11 POWIERZCHNIE MONITORINGU Typ powierzchni: kwadrat 1,2 x 1,2 km (144 ha) Docelowa liczba kwadratów w kraju: 220 Kwadraty są lokalizowane z użyciem siatki 0,3 x 0,3 km, opracowanej dla monitoringu ornitologicznego

12 POWIERZCHNIE MONITORINGU Typ powierzchni: kwadrat 1,2 x 1,2 km (144 ha) Docelowa liczba kwadratów w kraju: 220 Kwadraty są lokalizowane z użyciem siatki 0,3 x 0,3 km, opracowanej dla monitoringu ornitologicznego Przy określaniu liczby i lokalizacji kwadratów podstawową jednostką odniesienia jest makroregion fizycznogeograficzny Liczba kwadratów w makroregionie jest określana zależnie od udziału terenów rolniczych (wg CorineLandCover) oraz liczby i rozmieszczenia powierzchni badawczych pozostałych monitoringów

13 POWIERZCHNIE MONITORINGU

14 POWIERZCHNIE MONITORINGU Typ powierzchni: kwadrat 1,2 x 1,2 km (144 ha) Docelowa liczba kwadratów w kraju: 220 Kwadraty są lokalizowane z użyciem siatki 0,3 x 0,3 km, opracowanej dla monitoringu ornitologicznego Przy określaniu liczby i lokalizacji kwadratów podstawową jednostką odniesienia jest makroregion fizycznogeograficzny Liczba kwadratów w makroregionie jest określana zależnie od udziału terenów rolniczych (wg CorineLandCover) oraz liczby i rozmieszczenia powierzchni badawczych pozostałych monitoringów Kryteria ustalania szczegółowej lokalizacji powierzchni monitoringu: duża krajobrazowa reprezentatywność dla regionu fizycznogeograficznego względna jednorodność warunków geomorfologicznych brak parków narodowych i rezerwatów przyrody mały udział terenów leśnych i zabudowanych

15 POWIERZCHNIE MONITORINGU powierzchni nawiązujących rozmieszczeniem do monitoringu ornitologicznego

16 POWIERZCHNIE MONITORINGU powierzchni nawiązujących rozmieszczeniem do działek monitoringu siedliskowego

17 POWIERZCHNIE MONITORINGU powierzchni

18 POWIERZCHNIE MONITORINGU powierzchni nawiązujących rozmieszczeniem do działek monitoringu siedliskowego

19 POWIERZCHNIE MONITORINGU

20 POWIERZCHNIE MONITORINGU 2013 działki ewidencyjne: 20 Kotlina Toruńska kwadrat: kujpom_strzelewo

21 POWIERZCHNIE MONITORINGU 2013 działki RSS i RSO: 4 Kotlina Toruńska kwadrat: kujpom_strzelewo

22 POWIERZCHNIE MONITORINGU 2013 działki ewidencyjne: 127 Równina Oleśnicka kwadrat: dolsla_zbytowa

23 POWIERZCHNIE MONITORINGU 2013 działki RSS i RSO: 4 Równina Oleśnicka kwadrat: dolsla_zbytowa

24 POWIERZCHNIE MONITORINGU 2013 działki ewidencyjne: 302 Podlaski Przełom Bugu lube_derlo

25 POWIERZCHNIE MONITORINGU 2013 działki RSS i RSO: 22 Podlaski Przełom Bugu lube_derlo

26 POWIERZCHNIE MONITORINGU DANE Dane dla powierzchni monitoringu krajobrazu Łącznie w latach Poszczególne kwadraty Liczba Areał (ha) Liczba powierzchni monitoringu ornitologicznego Liczba powierzchni monitoringu siedliskowego Liczba działek RSO Liczba działek RSS Udział działek RSO i RSS (% pow.) 16,4 20,1 0,7-71,4 Liczba producentów w pakietach 3, 4 i Liczba działek ewidencyjnych Średnia powierzchnia działek ewidencyjnych (ha) 1,1 1,1 0,2-80

27 FOTOINTERPRETACJA 1. Cel: uzyskanie danych o przestrzennym zróżnicowaniu krajobrazu wskazanie obiektów do bezpośredniego rozpoznania terenowego 2. Prace wykonywane w skali 1: Obiekty: w. poligonowa obiekty nieliniowe o pow. 0,1 ha, długości i szerokość > 10 m w. punktowa obiekty nieliniowe o pow. < 0,1 ha w. liniowa obiekty liniowe o szerokości 10 m i długości > 20 m

28 FOTOINTERPRETACJA - DANE Obiekty wskazane do sprawdzenia w terenie Łącznie w latach Poszczególne kwadraty Liczba obiektów punktowych Liczba obiektów liniowych Liczba obiektów poligonowych

29 MATERIAŁY DO PRAC TERENOWYCH

30 MATERIAŁY DO PRAC TERENOWYCH

31 MATERIAŁY DO PRAC TERENOWYCH

32 MATERIAŁY DO PRAC TERENOWYCH

33 PRACE TERENOWE 1. Cel: sprawdzenie, korekta i uzupełnienie wyników fotointerpretacji 2. Zakres rozpoznania: wszystkie obiekty wskazane do sprawdzenia w czasie fotointerpretacji wyrywkowa weryfikacja obszarów niewskazanych zebranie informacji o kierunkach zmian w krajobrazie w granicach powierzchni i sąsiedztwie (obserwacje, rozmowy z rolnikami) 3. Prace uzupełniające: weryfikacja danych zebranych w roku 2012 w odniesieniu do wybranych obiektów 4. Sposoby prowadzenia dokumentacji: terenowa warstwa punktowa, raptularz, wydruk ortofotomapy, zdjęcia

34 PRACE TERENOWE TEREN. WARSTWA PUNKTOWA RAPTULARZ WYDRUK ORTOFOTOMAPY ZDJĘCIA WARSTWY DOKUMENTACYJNE

35 PRACE TERENOWE LICZBY Dane dla powierzchni monitoringu krajobrazu Łącznie w latach Poszczególne kwadraty Liczba punktów rozpoznania Liczba zdjęć Fot. E. Truszkowska

36 WARSTWY DOKUMENTACYJNE

37 PRACE TERENOWE LICZBY Dane dla powierzchni monitoringu krajobrazu Poszczególne Łącznie w latach kwadraty Liczba obiektów powierzchniowych surowych Liczba obiektów powierzchniowych po agregacji Liczba obiektów liniowych Liczba obiektów punktowych

38 OPRACOWANIE DANYCH TEREN. WARSTWA PUNKTOWA RAPTULARZ WYDRUK ORTOFOTOMAPY ZDJĘCIA WARSTWY DOKUMENTACYJNE MAPA POKRYCIA I UŻYTKOWANIA TERENU KARTA POWIERZCHNI MONITORINGU WSKAŹNIKI KRAJOBRAZOWE

39 OPRACOWANIE DANYCH MAPA POKRYCIA I UŻYTKOWANIA TERENU WSKAŹNIKI KRAJOBRAZOWE KARTA POWIERZCHNI MONITORINGU 1. Zakończenie opracowywania 55 map dla powierzchni z Realizacja prac nad mapami dla powierzchni z 2013

40 OPRACOWANIE DANYCH MAPA POKRYCIA I UŻYTKOWANIA TERENU WSKAŹNIKI KRAJOBRAZOWE KARTA POWIERZCHNI MONITORINGU Typ wskaźnika Powierzchnia ob. poligonowych (ha) Liczba ob. poligonowych Długość ob. liniowych (km) Liczba ob. punktowych RAZEM Podstawowe Sumaryczne RAZEM

41 OPRACOWANIE DANYCH MAPA POKRYCIA I UŻYTKOWANIA TERENU WSKAŹNIKI KRAJOBRAZOWE KARTA POWIERZCHNI MONITORINGU 1. Opracowanie kart dla powierzchni z roku Opracowanie bazy danych dla kart dla powierzchni z roku 2013: 12 charakterystyk ilościowych 27 charakterystyk jakościowych rekordów

42

43 WYNIKI Z POWIERZCHNI LICZBA OBIEKTÓW O POWIERZCHNI <0,1 ha (bez kategorii obiektów o łącznej liczbie <10)

44 WYNIKI Z POWIERZCHNI DŁUGOŚĆ OBIEKTÓW LINIOWYCH (km) (bez kategorii obiektów o łącznej długości <1 km) , ,0 76, ,6 1,3 2,1 2,6 2,8 4,4 4,8 7,2 14,7 16,4 17,1 23,1 2,4 16,6

45 WYNIKI Z POWIERZCHNI 2013 UDZIAŁ OBIEKTÓW POWIERZCHNIOWYCH >0,1 ha (% pow.) (bez kategorii obiektów o łącznym udziale <1%) Tereny zabudowane i zurbanizowane (B) Tereny komunikacyjne (K) Cieki naturalne (W6) 1,0 1,5 1,3 Lasy (LS) 11,9 Zadrzewienia mokradeł otwartych nieużytkowanych bądź sporad. użytk. (Z5NM) Mokradła nieleśne "naturalne", poza strefą przyrzeczną (N5) Mokradła wył. z użytkowania bądź sporad. użytk., bez wyraźnej sukcesji roślin (N6) Łąki i pastwiska wył. z użytkowania bądź sporad. użytk., z zaawansowaną sukcesją roślin (N4) Łąki i pastwiska wył. z użytkowania bądź sporad. użytk., bez wyraźnej sukcesji roślin (N3) Mokradła użytkowane (M) Łąki lub pastwiska (LP) Pastwiska (P) 1,2 1,6 3,7 1,8 3,8 6,1 5,9 7,2 Łąki (L) 26,2 Grunty orne (R) 17,

46

47 Dziękujemy za uwagę