Drapieżnictwo. Ochrona populacji zwierząt

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Drapieżnictwo. Ochrona populacji zwierząt"

Transkrypt

1 Drapieżnictwo Ochrona populacji zwierząt

2 Ochrona populacji zwierząt Czy drapieżniki ograniczają liczebność ofiar? Kontrola z góry czy z dołu? Spektakularne przykłady wpływu drapieżnictwa na populacje: naiwność ekologiczna i kaskady troficzne

3 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna: wprowadzenia obcych gatunków drapieżników

4 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna: gronostaje w Nowej Zelandii Wprowadzone w 1880 by kontrolować króliki i szczury pomimo ostrzeżeń biologów W ciągu 6 lat zauważono załamanie populacji ptaków Obecnie intensywnie zwalczane

5

6

7

8

9 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna i ludzie Dusicyon australis

10

11 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna i reintrodukcje

12 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna i reintrodukcje

13 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna i reintrodukcje Ofiary, po zaledwie 50 latach izolacji od drapieżników, zatraciły czujność Teton: odtworzenie antydrapieżniczych zachowań w ciągu 1 pokolenia Berger et al. 2001, Science 291: 1036

14 Ochrona populacji zwierząt Naiwność ekologiczna i reintrodukcje Skandynawia: >20 lat bez odtworzenia zachowań antydrapieżniczych: dłuższy okres bez wilków ( lat) i polowania z psami gończymi Sand et al. 2006, Proc R Soc B 273:1421

15 Ochrona populacji zwierząt Kaskady troficzne i mesopredator release Kaskada troficzna: drapieżniki zmniejszają liczebność ofiar, to z kolei zmniejsza konsumpcję na niższych poziomach troficznych (np. wilk > jeleń > osika) Uwolnienie mezodrapieżników: usunięcie drapieżników ze szczytu łańcucha pokarmowego powoduje wzrost liczebności mniejszych (mezo-) drapieżników i nasilenie presji na populacje ich ofiar

16 Ochrona populacji zwierząt Mesopredator release i kaskady troficzne Crooks & Soule 1999, Nature

17 Ochrona populacji zwierząt Czynniki decydujące o sile wpływu drapieżników na populacje ofiar 1. Nasilenie drapieżnictwa (jaki % populacji ofiary ginie w jednostce czasu?) nasilenie drapieżnictwa= =(liczba zabitych ofiar)/(liczebność ofiar) x 100 Liczba zabijanych ofiar: określana przez reakcję liczebnościową oraz reakcję funkcjonalną drapieżnika 2. Stopień kompensacji 3. Zabijane osobniki (wiek, płeć, status)

18 Ochrona populacji zwierząt Reakcja liczebnościowa Zmiana liczebności drapieżników w odpowiedzi na liczebność ofiary Wyzwalana przez zmiany w rozrodczości i śmiertelności drapieżnika oraz imigrację (reakcja skupiskowa)

19 Ochrona populacji zwierząt Reakcja liczebnościowa w interakcji >2 gatunków Przewidywanie i interpretowanie reakcji liczebnościowych trudniejsze niż w wypadku interakcji 1 gat. drapieżnika 1 gat. ofiary Konkurencja rzekoma: gdy liczebność jednego gat. ofiar spada z powodu reakcji liczebnościowej wspólnego drapieżnika na wzrost liczebności innego gat. ofiary Hiperdrapieżnictwo: gdy wprowadzony gat. ofiary (dobrze przystosowany do drapieżnictwa) powoduje wyginięcie rodzimego gat. ofiary poprzez wzrost liczebności wprowadzonego drapieżnika Interakcja jednostronna Wyspy oceaniczne

20 Ochrona populacji zwierząt Hiperdrapieżnictwo: króliki zabijają ptaki na Wyspach Macquaire

21

22 Ochrona populacji zwierząt Hiperdrapieżnictwo: króliki zabijają ptaki na Wyspach Macquarie Wprowadzenie królików -> koty są w stanie przetrwać zimę, silnie zwiększają liczebność Słaby efekt na króliki: wysokie tempo reprodukcji, duże zagęszczenie, liczne zachowania antydrapieżnicze

23

24

25

26 Channel Islands u wybrzeży Kalifornii: Konflikty w ochronie przyrody

27

28 Lis wyspowy, Urocyon litteralis

29

30

31 Hiperdrapieżnictwo

32

33 Courchamp et al. 2003, Science 302:1532 Wyeliminowane tylko dziki (czerwona linia) wyginięcie bardzo prawdopodobne Tylko usunięcie zarówno dzików jak i orłów (niebieska linia) ratuje lisy

34 Odławianie orłów Siedem lat starań: Pułapki sieciowe z padliną (bownet) Sieci rozpięte przed wabikami (dho-gaza net) Jajka-pułapki (injecto-egg) Sieci wystrzeliwane z helikopterów Problemy z pogodą Nieodpowiedni śmigłowiec Decyzja o wytępieniu świń (niewiele orłów; hodowla lisów)

35 Collins et al. 2009, PLoS

36 Collins et al. 2009, PLoS

37

38 Ochrona populacji zwierząt Podsumowanie 1. Naiwność ekologiczna, kaskady troficzne dowody, że drapieżnictwo może być poteżną siłą ekologiczną 2. Wpływ drapieżników na populacje ofiar zależy od: Nasilenia drapieżnictwa (odp. numeryczna x funkcjonalna) Stopnia kompensacji Tego, jakie osobniki padają ofiarą drapieżników 3. Odp. numeryczna: zmiana w liczebności drapieżnika wraz ze zmianą liczebności ofiary 4. Ważne konsekwencje odp. numerycznej z >1 gat. ofiary: konkurencja rzekoma i hiperdrapieżnictwo Ochrona populacji zwierząt

Drapieżnictwo II. (John Stuart Mill 1874, tłum. własne)

Drapieżnictwo II. (John Stuart Mill 1874, tłum. własne) Drapieżnictwo II Jeżeli w ogóle są jakikolwiek świadectwa celowego projektu w stworzeniu (świata), jedną z rzeczy ewidentnie zaprojektowanych jest to, by duża część wszystkich zwierząt spędzała swoje istnienie

Bardziej szczegółowo

27.10. 2011. Wzrost zależny od zagęszczenia

27.10. 2011. Wzrost zależny od zagęszczenia 27.10. 2011 Wzrost zależny od zagęszczenia Ochrona pop. zwierząt Rycina z Turchin 1999 Zagadnienie regulacji populacji Mechanizmy negatywnej zależności od zagęszczenia Model wzrostu logistycznego Założenia

Bardziej szczegółowo

Eksploatacja populacji. Ochrona i zarządzanie populacjami zwierząt

Eksploatacja populacji. Ochrona i zarządzanie populacjami zwierząt Eksploatacja populacji Ochrona i zarządzanie populacjami zwierząt Możliwe cele eksploatacji Uzyskiwanie możliwie największych zbiorów przez długi czas (np. rybołóstwo) Często prowadzi do wyniszczenia populacji

Bardziej szczegółowo

Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników

Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.

Bardziej szczegółowo

Wpływ drapieżników na populacje zwierzyny. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków fot. Zenon Wojtas

Wpływ drapieżników na populacje zwierzyny. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków fot. Zenon Wojtas Wpływ drapieżników na populacje zwierzyny Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków fot. Zenon Wojtas DuŜe drapieŝniki DuŜe drapieŝniki DuŜe drapieŝniki oddziaływają bezpośrednio na populacje

Bardziej szczegółowo

Dynamika wielu populacji

Dynamika wielu populacji Dynamika wielu populacji Ochrona zwierząt często wymaga rozważenia zarówno procesów wewnątrz- jak i międzypopulacyjnych Co może się zdarzyć, gdy podzielimy populację na kilka mniejszych, odizolowanych

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. wykład 5 Konsekwencje ekologiczne i ewolucyjne konkurencji

Konkurencja. wykład 5 Konsekwencje ekologiczne i ewolucyjne konkurencji Konkurencja wykład 5 Konsekwencje ekologiczne i ewolucyjne konkurencji Efekty konkurencji ekologiczne: jeden gatunek wypierany z danego siedliska przez drugi można zaobserwować spadek dostosowania (niższa

Bardziej szczegółowo

Biologia Klasa 3. - określa zakres ekologii, - wymienia biotyczne i abiotyczne

Biologia Klasa 3. - określa zakres ekologii, - wymienia biotyczne i abiotyczne Biologia Klasa 3 Dział :Wzajemne zależności między organizmami a środowiskiem Numer lekcji Temat lekcji Osiągnięcia ucznia podstawowe Osiągnięcia ucznia ponadpodstawowe 1 2 3 4 1. Charakterystyka środowiska

Bardziej szczegółowo

określa, czym się zajmują ekologia, ochrona środowiska i ochrona przyrody określa niszę ekologiczną wybranych gatunków

określa, czym się zajmują ekologia, ochrona środowiska i ochrona przyrody określa niszę ekologiczną wybranych gatunków WYMAGANIA EDUKACYJNE Z EKOLOGII Z ELEMENTAMI OCHRONY ŚRODOWISKA DLA KLASY III ZAKRES ROSZERZONY Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony Dział programu Lp. Temat Poziom wymagań konieczny (K) podstawowy

Bardziej szczegółowo

Inwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim. Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S.

Inwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim. Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S. Inwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S. Terytoria wilczych watah w Puszczy Białowieskiej (jesień-zima 1997/98) Rozmieszczenie

Bardziej szczegółowo

Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I

Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I mgr Piotr Oleksiak Gimnazjum nr.2 wopatowie. Temat. Cechy populacji biologicznej. Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I Zakres treści: Populacja cechy charakterystyczne: liczebność, zagęszczenie,

Bardziej szczegółowo

Minimalizacja oddziaływania linii kolejowych na dziko żyjące zwierzęta

Minimalizacja oddziaływania linii kolejowych na dziko żyjące zwierzęta Minimalizacja oddziaływania linii kolejowych na dziko żyjące zwierzęta Metody, doświadczenia i problemy Rafał T. Kurek fot. Krzysztof Czechowski 1 Oddziaływanie infrastruktury liniowej Formy negatywnego

Bardziej szczegółowo

Model odpowiedzi i schemat oceniania arkusza

Model odpowiedzi i schemat oceniania arkusza Nr zad. Model odpowiedzi i schemat oceniania arkusza Konkurs biologiczny etap wojewódzki 2012/2013 Gimnazjum Oczekiwana odpowiedź ucznia i punktacja Zakres punktacji za zadania 1. D. odruchem bezwarunkowym.

Bardziej szczegółowo

Dyrektywa Siedliskowa NATURA 2000. Dyrektywa Ptasia N2K - UE. N2K w Polsce. N2K w Polsce

Dyrektywa Siedliskowa NATURA 2000. Dyrektywa Ptasia N2K - UE. N2K w Polsce. N2K w Polsce NATURA 2000 Dyrektywa Siedliskowa Sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej Celem wyznaczania jest ochrona cennych, pod względem przyrodniczym i zagrożonych, składników różnorodności biologicznej.

Bardziej szczegółowo

2. CZYNNIKI ZABURZAJĄCE RÓWNOWAGĘ GENETYCZNĄ

2. CZYNNIKI ZABURZAJĄCE RÓWNOWAGĘ GENETYCZNĄ ZARZĄDZANIE POPULACJAMI ZWIERZĄT 2. CZYNNIKI ZABURZAJĄCE RÓWNOWAGĘ GENETYCZNĄ POPULACJI Fot. W. Wołkow Prowadzący: dr Wioleta Drobik Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt MIGRACJE Zmiana frekwencji

Bardziej szczegółowo

MODELE WIELOPOPULACYJNE. Biomatematyka Dr Wioleta Drobik

MODELE WIELOPOPULACYJNE. Biomatematyka Dr Wioleta Drobik MODELE WIELOPOPULACYJNE Biomatematyka Dr Wioleta Drobik UKŁADY RÓWNAŃ RÓŻNICZKOWYCH ZWYCZAJNYCH Warunek początkowy: x(t 0 )=x 0, y(t 0 )=y 0 Funkcje f i g to zadane funkcje ciągłe trzech zmiennych: t,

Bardziej szczegółowo

Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa

Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa Koegzystencja czy konflikt hodowli lasu oraz łowiectwa Janusz Mikoś Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Zbigniew Borowski Instytut Badawczy Leśnictwa VI sesja Zimowej Szkoły Leśnej przy IBL w 2014

Bardziej szczegółowo

WIELKOPOLSKI KONKURS BIOLOGOCZNY DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ROKU SZKOLNYM ETAP WOJEWÓDZKI

WIELKOPOLSKI KONKURS BIOLOGOCZNY DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ROKU SZKOLNYM ETAP WOJEWÓDZKI WIELKOPOLSKI KONKURS BIOLOGOCZNY DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ W ROKU SZKOLNYM 018-19 ETAP WOJEWÓDZKI Uwagi do modelu odpowiedzi: 1. Za odpowiedzi do poszczególnych zadań przyznaje się wyłącznie punkty całkowite.

Bardziej szczegółowo

Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami

Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Rośliny: energia dla wyższych poziomów troficznych Zwierzęta zależne pośrednio (drapieżniki, pasożyty) lub bezpośrednio: rośliny jako pokarm: liście, łodygi,

Bardziej szczegółowo

Mechanizmy obronne przed drapieżnikami

Mechanizmy obronne przed drapieżnikami Drapieżnictwo może być istotnym czynnikiem selekcyjnym Mechanizmy obronne przed drapieżnikami M. Ślusarczyk Drapieżnictwo może zmniejszać dostosowanie organizmów Bezpośrednio - eliminując osobniki lub

Bardziej szczegółowo

Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów

Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów Interakcje Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania środowiskowe

Bardziej szczegółowo

Najlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia

Najlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia Najlepsze praktyki w zakresie ochrony wilka, niedźwiedzia i rysia Prowadzący dr inż. Tomasz Kałamarz Hoczew 17-18.10.2013 r. Ryś (Felis lynx L. 1758) Fot. R. Maczyszyn Ryś jest gatunkiem, który stanowi

Bardziej szczegółowo

DRAPIEśNICTWO Zazwyczaj ludzie uwaŝają za słuszne twierdzenie, Ŝe tylko zwierzęta są drapieŝnikami, w rzeczywistości jednak wygląda to trochę inaczej DrapieŜnictwo - sposób odŝywiania się zwierząt, polegający

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie populacjami zwierząt: wprowadzenie do problematyki

Zarządzanie populacjami zwierząt: wprowadzenie do problematyki Zarządzanie populacjami zwierząt: wprowadzenie do problematyki Wielkie wymierania Konwencja Różnorodności Biologicznej 2002: zobowiązanie do ograniczenia tempa spadku bioróżnorodności do roku 2010 podpisane

Bardziej szczegółowo

Gospodarka łowiecka w północno-wschodniej Polsce

Gospodarka łowiecka w północno-wschodniej Polsce Gospodarka łowiecka w północno-wschodniej Polsce Piotr Wawrzyniak Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku RDLP Białystok w zasięgu terytorialnym ma 2 632 747ha, gdzie zarządza powierzchnią

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum

Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum Temat lekcji Ekologia a ochrona i ochrona Czym jest gatunek? Jakie czynniki ograniczają rozmieszczenie organizmów? Przegląd wybranych gatunków

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów

Konkurencja. wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów Konkurencja wykład 4 Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału z biologii do klasy III.

Rozkład materiału z biologii do klasy III. Rozkład materiału z biologii do klasy III. L.p. Temat lekcji Treści programowe Uwagi 1. Nauka o funkcjonowaniu przyrody. 2. Genetyka nauka o dziedziczności i zmienności. -poziomy różnorodności biologicznej:

Bardziej szczegółowo

Ile zjadają duże drapieżniki?

Ile zjadają duże drapieżniki? Ile zjadają duże drapieżniki? Krzysztof Schmidt 1, Rafał Kowalczyk 1,Włodzimierz Jędrzejewski 1, Henryk Okarma 2 1 Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży 2 Instytut Ochrony Przyrody PAN Ustalanie planu

Bardziej szczegółowo

Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej

Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Wnioski dla praktyki i gospodarki leśnej Grzegorz Neubauer, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Chylarecki, Arkadiusz Sikora, Tomasz Wilk, Zbigniew Borowski Zadanie realizowane w ramach umowy nr OR.271.3.12.2015

Bardziej szczegółowo

Scenariusz 13. Gimnazjum. temat: Nosił wilk razy kilka, ale czy skutecznie? autor: Joanna Reszka. Cele ogólne: Cele operacyjne: Miejsce: Formy pracy:

Scenariusz 13. Gimnazjum. temat: Nosił wilk razy kilka, ale czy skutecznie? autor: Joanna Reszka. Cele ogólne: Cele operacyjne: Miejsce: Formy pracy: Scenariusz 13 Gimnazjum autor: Joanna Reszka temat: Nosił wilk razy kilka, ale czy skutecznie? Cele ogólne: zrozumnienie zależności w łańcuchu pokarmowym i piramidzie ekologicznej, rozwijanie umiejętności

Bardziej szczegółowo

Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las

Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las Formy i skala oddziaływania zwierzyny na las Zbigniew Borowski Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Jan Błaszczyk Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych Wstęp Wysokie zagęszczenia kopytnych mają

Bardziej szczegółowo

Ekologia ogólna. wykład 6. Ekologia populacji (cd)

Ekologia ogólna. wykład 6. Ekologia populacji (cd) Ekologia ogólna wykład 6 Ekologia populacji (cd) Struktura przestrzenna rozmieszczenie równomierne zapewnia maksymalną separację osobników środowisko homogenne + antagonizmy (allelopatia u roślin) wykład

Bardziej szczegółowo

Kaskady troficzne i ekologia strachu

Kaskady troficzne i ekologia strachu Kaskady troficzne i ekologia strachu Regulacja z dołu czy od góry? Od dołu : liczebnośd organizmów na każdym poziomie troficznym ograniczana przez dostępnośd pokarmu (=przez niższy poziom troficzny) Od

Bardziej szczegółowo

OSOBNIKI W EKOSYSTEMACH (dlaczego są różnorodne?)

OSOBNIKI W EKOSYSTEMACH (dlaczego są różnorodne?) Wstęp do biologii 5. OSOBNIKI W EKOSYSTEMACH (dlaczego są różnorodne?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2015 OGRANICZENIA indywidualizmu osobników w osobności nie da się żyć nawet

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA RADA OCHRONY PRZYRODY THE STATE COUNCIL FOR NATURE CONSERVATION CONSEIL NATIONAL POUR LA PROTECTION DE LA NATURE

PAŃSTWOWA RADA OCHRONY PRZYRODY THE STATE COUNCIL FOR NATURE CONSERVATION CONSEIL NATIONAL POUR LA PROTECTION DE LA NATURE PAŃSTWOWA RADA OCHRONY PRZYRODY THE STATE COUNCIL FOR NATURE CONSERVATION CONSEIL NATIONAL POUR LA PROTECTION DE LA NATURE Member of IUCN The World Conservation Union Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa, e-mail:

Bardziej szczegółowo

Wilk w Polsce: sytuacja gatunku i strategia ochrony

Wilk w Polsce: sytuacja gatunku i strategia ochrony Wilk w Polsce: sytuacja gatunku i strategia ochrony Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN fot. Andrzej Adamczewski Status prawny gatunku Dyrektywa Siedliskowa 1. Wilk znajduje się w załączniku II

Bardziej szczegółowo

Równanie logistyczne zmodyfikowane o ubytki spowodowane eksploatacją:

Równanie logistyczne zmodyfikowane o ubytki spowodowane eksploatacją: Sterowanie populacją i eksploatacja populacji Wykład 5 / 10-11-2011 (można o tym poczytać w podręczniku Krebsa) Modele eksploatacji populacji Model oparty na założeniu logistycznego wzrostu populacji (logistic

Bardziej szczegółowo

Interakcje. Konkurencja. wykład 2

Interakcje. Konkurencja. wykład 2 Interakcje. Konkurencja wykład 2 Ekologiczna istota konkurencji Kiedy konkurujące gatunki mogą współwystępować? Kiedy na skutek konkurencji jeden z nich wyginie? wykład 2/2 Tempo wzrostu populacji Tempo

Bardziej szczegółowo

MODELE ODDZIAŁYWAŃ MIĘDZY DWIEMA POPULACJAMI

MODELE ODDZIAŁYWAŃ MIĘDZY DWIEMA POPULACJAMI MODELE ODDZIAŁYWAŃ MIĘDZY DWIEMA POPULACJAMI Biomatematyka Dr Wioleta Drobik-Czwarno UKŁADY RÓWNAŃ RÓŻNICZKOWYCH ZWYCZAJNYCH UKŁADY RÓWNAŃ RÓŻNICZKOWYCH ZWYCZAJNYCH Warunek początkowy: x(t 0 )=x 0, y(t

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Rodzaje konkurencji. Modele wzrostu populacji

Wykład 2. Rodzaje konkurencji. Modele wzrostu populacji Wykład 2 Rodzaje konkurencji. Modele wzrostu populacji Konkurencja o charakterze eksploatacji konkurencja o zasoby, które są w niedomiarze działanie jednego konkurenta zmniejsza ilość zasobów dostępną

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z biologii do klasy III gimnazjum nr programu DKW-4014-96/99

Plan wynikowy z biologii do klasy III gimnazjum nr programu DKW-4014-96/99 Plan wynikowy z biologii do klasy III gimnazjum nr DKW-4014-96/99 1. Ekologia a ochrona środowiska i ochrona 2. Czym jest gatunek? Znaczenie pojęć: ekologia, ochrona, ochrona Środowiska podwójne nazewnictwo

Bardziej szczegółowo

Wilk podstawy biologii i problemy ochrony

Wilk podstawy biologii i problemy ochrony Wilk podstawy biologii i problemy ochrony fot. Rafał Gawełda Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Występowanie: Populacje europejskie: - Europa północno-wschodnia??? - Karpaty 3 500 - G. Dynarskie-Pindos

Bardziej szczegółowo

XII EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU POZNAJEMY PARKI KRAJOBRAZOWE POLSKI etap II 11.12.2012 r.

XII EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU POZNAJEMY PARKI KRAJOBRAZOWE POLSKI etap II 11.12.2012 r. XII EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU POZNAJEMY PARKI KRAJOBRAZOWE POLSKI etap II 11.12.2012 r. ilość punktów Imię i nazwisko.. Szkoła. 1. Gdy w populacji (pewnego gatunku zwierząt) charakteryzującej się

Bardziej szczegółowo

OSOBNIKI W EKOSYSTEMACH (dlaczego są różnorodne?)

OSOBNIKI W EKOSYSTEMACH (dlaczego są różnorodne?) Wstęp do biologii 5. OSOBNIKI W EKOSYSTEMACH (dlaczego są różnorodne?) Jerzy Dzik Instytut Paleobiologii PAN Instytut Zoologii UW 2016 OGRANICZENIA indywidualizmu osobników w osobności nie da się żyć nawet

Bardziej szczegółowo

Konkurencja. Wykład 3

Konkurencja. Wykład 3 Konkurencja Wykład 3 Współistnienie nierównych konkurentów wykład 3/2 Heterogenność środowiska Do tej pory zakładaliśmy, że środowisko, w którym zachodzi konkurencja, jest homogenne W rzeczywistości: środowisko

Bardziej szczegółowo

2. ścisły zwiazek między gatunkami przynoszacy

2. ścisły zwiazek między gatunkami przynoszacy ID Testu: 29951J6 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Mutualizm to oddziaływanie pomiędzy gatunkami polegajace na A. współżyciu dwóch gatunków, z którego jeden odnosi korzyści, a dla drugiego jest ono

Bardziej szczegółowo

INTERAKCJE. DRAPIEŻNICTWO WYKŁAD 5

INTERAKCJE. DRAPIEŻNICTWO WYKŁAD 5 INTERAKCJE. DRAPIEŻNICTWO WYKŁAD 5 Bezpośrednie efekty drapieżnictwa Dynamika populacji Barbara Pietrzak, Uniwersytet Warszawski, 2018 Creel i Christianson 2008 Bezpośrednie efekty drapieżnictwa. Plan

Bardziej szczegółowo

Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN

Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Tomasz Wesołowski Pracownia Badań Lasu, Uniwersytet Wrocławski Awifauna PB: podstawowe fakty Kompleks leśny

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy system oceniania z biologii kl. II. Poziom. programu. Dział. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra

Przedmiotowy system oceniania z biologii kl. II. Poziom. programu. Dział. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Dział programu Lp. Temat Poziom Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra 12. Czym zajmuje się ekologia? wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia wymienia czynniki ograniczające występowanie

Bardziej szczegółowo

Czynniki środowiskowe mające znaczenie w życiu ptaków leśnych

Czynniki środowiskowe mające znaczenie w życiu ptaków leśnych Ekologia i ochrona ptakó ptaków leś leśnych w świetle problemó problemów gospodarki leś leśnej, obowią obowiązują zującego ustawodawstwa oraz zmian klimatycznych Rysunki E. Grzędzicka Emilia Grzę Grzędzicka

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE SZKOŁA PODSTAWOWA W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z BIOLOGII w klasie 8 Szkoły Podstawowej WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE

Bardziej szczegółowo

Staw jako ekosystem. Cel zajęć: Cele operacyjne: Czas trwania: Miejsce zajęć: Pomoce dydaktyczne: Przebieg zajęć: EKOSYSTEM Biocenoza Biotop

Staw jako ekosystem. Cel zajęć: Cele operacyjne: Czas trwania: Miejsce zajęć: Pomoce dydaktyczne: Przebieg zajęć: EKOSYSTEM Biocenoza Biotop Staw jako ekosystem. Cel zajęć: scharakteryzowanie stawu jako ekosystemu. Cele operacyjne: Uczeń: - rozpoznaje i nazywa elementy biocenozy i biotopu stawu, - rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów,

Bardziej szczegółowo

ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU

ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU wyróżnia elementy żywe i nieożywione w obserwowanym ekosystemie oblicza zagęszczenie wybranej rośliny na badanym terenie określa znaczenie wiedzy ekologicznej w życiu

Bardziej szczegółowo

Gatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody

Gatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody Gatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody Fot. Cezary Korkosz Fot. Patryk Sacharewicz Fot. Cezary Korkosz Fot. Janusz Kopik Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN/Uniwersytet Jagielloński

Bardziej szczegółowo

Europejskie i polskie prawo ochrony

Europejskie i polskie prawo ochrony Europejskie i polskie prawo ochrony przyrody wobec lasów Warsztaty Udział społeczny w zarządzaniu cennymi przyrodniczo lasami Izabelin 20-21 lutego 2015 Wymagania dyrektywy siedliskowej Natura 2000 zakaz

Bardziej szczegółowo

Łowiectwo - eksploatacja populacji

Łowiectwo - eksploatacja populacji Łowiectwo - eksploatacja populacji Cel e.p. uzyskiwanie moŝliwie największych zbiorów przez długi czas. odzyskanie w postaci plonu jak największej części energii zainwestowanej w eksploatowaną populację,

Bardziej szczegółowo

Ryś - kontrowersje. Dzikie koty w Polsce RYŚ - kontrowersje

Ryś - kontrowersje. Dzikie koty w Polsce RYŚ - kontrowersje Ryś - kontrowersje Dzika Polska Dzikie koty w Polsce RYŚ - kontrowersje 1. Reintrodukcja rysi w Kampinoskim Parku Narodowym Reintrodukcja to szereg działań na rzecz odbudowy populacji zwierząt, które wyginęły

Bardziej szczegółowo

Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003 Wykład 4 R.T.T Forman, D. Sperling, J. Bissonette, A.P. Clevenger, C. Cutshall, V. Dale, L. Fahrig, R. France, C. Goldman, K. Heanue, J. Jones, F. Swanson, T. Turrentine, T. Winter Mapy Polski Rozwój dróg

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOT : BIOLOGIA KLASA: ÓSMA. Na ocenę dobrą uczeń:

PRZEDMIOT : BIOLOGIA KLASA: ÓSMA. Na ocenę dobrą uczeń: PRZEDMIOT : BIOLOGIA KLASA: ÓSMA DZIAŁ Podstawy dziedziczenia cech Na ocenę niedostateczną Nie opanował wymagań programowych Na ocenę dopuszczającą wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się DNA

Bardziej szczegółowo

Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku

Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku wpływ inwestycji na duże ssaki drapieżne Robert Mysłajek Stowarzyszenie

Bardziej szczegółowo

Monitoring przejść dla zwierząt

Monitoring przejść dla zwierząt Monitoring przejść dla zwierząt Rafał T. Kurek Zakres, metodyka oraz harmonogram realizacji 2 Podstawy prawne W obowiązującym prawie krajowym a także europejskim, brak szczegółowych zapisów odnoszących

Bardziej szczegółowo

Bliskie Spotkanie z Biologią. Genetyka populacji

Bliskie Spotkanie z Biologią. Genetyka populacji Bliskie Spotkanie z Biologią Genetyka populacji Plan wykładu 1) Częstości alleli i genotypów w populacji 2) Prawo Hardy ego-weinberga 3) Dryf genetyczny 4) Efekt założyciela i efekt wąskiego gardła 5)

Bardziej szczegółowo

Monitoring poinwestycyjny wnioski w zakresie metodyki prowadzenia prac. Dariusz Wysocki Katedra Anatomii i Zoologii Kręgowców Uniwersytet Szczeciński

Monitoring poinwestycyjny wnioski w zakresie metodyki prowadzenia prac. Dariusz Wysocki Katedra Anatomii i Zoologii Kręgowców Uniwersytet Szczeciński Monitoring poinwestycyjny wnioski w zakresie metodyki prowadzenia prac Dariusz Wysocki Katedra Anatomii i Zoologii Kręgowców Uniwersytet Szczeciński Plan wystąpienia: 1. Monitoring ptaków lęgowych 2. Monitoring

Bardziej szczegółowo

Różnorodność gatunkowa i ponadgatunkowa

Różnorodność gatunkowa i ponadgatunkowa 14. scenariusze Różnorodność gatunkowa i ponadgatunkowa Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: ZAKRES TREŚCI: Gatunek, populacja, pula genowa, systematyka, taksonomia, biom, siedlisko, krajobraz, ekosystem.

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 24 kwietnia 2015 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 15 kwietnia 2015 r.

Warszawa, dnia 24 kwietnia 2015 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 15 kwietnia 2015 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 24 kwietnia 2015 r. Poz. 3955 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych

Bardziej szczegółowo

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca. I. Genetyka

Poziom wymagań. ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca. I. Genetyka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 8 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 NR I TEMAT DZIAŁ 1. PODSTAWY DZIEDZICZENIA CECH 1. Budowa i znaczenie DNA wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne dla klas 8

Wymagania edukacyjne dla klas 8 Wymagania edukacyjne dla klas 8 Dział Genetyka Wymagania podstawowe (+) Uczeń: - określa zakres badań genetyki - wyjaśnia, że podobieństwo dziecka do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech - rozróżnia

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 3. DYNAMIKA ROZWOJU

WYKŁAD 3. DYNAMIKA ROZWOJU WYKŁAD 3. DYNAMIKA ROZWOJU POPULACJI MODELE Z CZASEM DYSKRETNYM DR WIOLETA DROBIK- CZWARNO MODELE ZMIAN ZAGĘSZCZENIA POPULACJI Wyróżniamy modele: z czasem dyskretnym wykorzystujemy równania różnicowe z

Bardziej szczegółowo

rczość pokarmowa Optymalizacja Ŝerowania

rczość pokarmowa Optymalizacja Ŝerowania Wybiórczo rczość pokarmowa Optymalizacja Ŝerowania I. prawo termodynamiki Energia nie moŝe powstawać z niczego II. prawo termodynamiki Podczas przemian pewna ilość energii jest tracona I. prawo termodynamiki

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy VIII szkoły podstawowej

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy VIII szkoły podstawowej Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy VIII szkoły podstawowej NR I TEMAT DZIAŁ 1. PODSTAWY DZIEDZICZENIA CECH 1. Budowa i znaczenie DNA wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się DNA określa

Bardziej szczegółowo

Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer. Spis treści

Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer. Spis treści Ekologia wód śródlądowych - W. Lampert, U. Sommer Spis treści Od tłumacza Przedmowa do pierwszego wydania Przedmowa do drugiego wydania Od Autorów do wydania polskiego 1.Ekologia i ewolucja 1.1.Dobór naturalny

Bardziej szczegółowo

Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin

Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin Uwaga: wypełnić i przekazać drogą elektroniczną! Dane podstawowe: Nazwa koła: Koło

Bardziej szczegółowo

Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia

Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia Jakub Borkowski Katedra Leśnictwa i Ekologii Lasu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Warszawa, 28 czerwca 2017 r. Fot. Jolanta Jurkiewicz Zdjęcie z fotopułapki,

Bardziej szczegółowo

Best for Biodiversity

Best for Biodiversity W tym miejscu realizowany jest projekt LIFE + Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w tym w ramach sieci Natura 2000 promocja najlepszych praktyk Best for Biodiversity NAJLEPSZE PRAKTYKI

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 8. Szkoły Podstawowej im. Haliny Grabowskiej Zety w Chlinie. na rok szkolny 2018/2019

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 8. Szkoły Podstawowej im. Haliny Grabowskiej Zety w Chlinie. na rok szkolny 2018/2019 Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 8 Szkoły Podstawowej im. Haliny Grabowskiej Zety w Chlinie na rok szkolny 2018/2019 Nauczyciel: mgr Joanna Szasta 1 NR I TEMAT LEKCJI Ocena dopuszczająca Ocena

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III gimnazjum.

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III gimnazjum. Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III gimnazjum. I. Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, wyjaśnia zjawiska i procesy

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY 8 SZKOŁY PODSTAWOWEJ

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY 8 SZKOŁY PODSTAWOWEJ WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII DLA KLASY 8 SZKOŁY PODSTAWOWEJ Ocena dopuszczająca II. III. określa zakres badań genetyki wyjaśnia, że podobieństwo dziecka do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech

Bardziej szczegółowo

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ - 700 Teoria niszy, teoria neutralna SPECJACJA historia = przypadek NIEBYT PULA GATUNKÓW WYMIERANIE ewolucyjna skala czasu ograniczenia dyspersji ograniczenia środowiskowe interakcje

Bardziej szczegółowo

Ś Ń ź Ś ź Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ą Ś Ż ż ż Ż ć ć ź ź ÓĆ ć Ż Ą ć Ż ż ć Ą Ł Ś Ń ć Ś Ą Ą ż Ż Ą ź Ą ź Ą ż Ś Ń Ł Ś Ś Ó Ą ż ż Ś Ń Ł Ś ż ź ź Ą ć ż ż ć ć ż ć ż Ą ż Ł ż ć ż ż Ż ż ż ż ć Ąć ż ż ż Ż Ż ż ż ć ż ć ż ż ż Ż ż ż

Bardziej szczegółowo

Konsekwencje przyrodnicze, gospodarcze i społeczne wysokich stanów zwierzyny. Jakub Borkowski, Patryk Kaczyński

Konsekwencje przyrodnicze, gospodarcze i społeczne wysokich stanów zwierzyny. Jakub Borkowski, Patryk Kaczyński Konsekwencje przyrodnicze, gospodarcze i społeczne wysokich stanów zwierzyny Jakub Borkowski, Patryk Kaczyński Zwierzęta wstanie wolnym są własnością Skarbu Państwa, lecz prawo decydowania oich życiu

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa

EKOLOGIA. Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa EKOLOGIA Ekologia zespołów 1/26 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne Ile gatunków (bogactwo gatunkowe) Względna częstość występowania (dominacja, jednorodność)

Bardziej szczegółowo

Kolizje z dzikimi zwierzętami na drogach w Polsce

Kolizje z dzikimi zwierzętami na drogach w Polsce Kolizje z dzikimi zwierzętami na drogach Autor: Sylwia Borowska Międzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska Specjalizacja: Ochrona Przyrody Praca magisterska wykonana pod opieką prof. Michała Wasilewskiego

Bardziej szczegółowo

Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska

Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji rysia eurazjatyckiego (Lynx lynx) w Polsce (opracowany

Bardziej szczegółowo

Regulacja populacji kormorana podsumowanie funkcjonowania nowych przepisów. Opole, 29 marca 2013 r.

Regulacja populacji kormorana podsumowanie funkcjonowania nowych przepisów. Opole, 29 marca 2013 r. Regulacja populacji kormorana podsumowanie funkcjonowania nowych przepisów Opole, 29 marca 2013 r. Chronione gatunki zwierząt powodujące straty w rybostanie Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska

Bardziej szczegółowo

Ten gatunek przybył do nas całkiem niedawno i rozrabia

Ten gatunek przybył do nas całkiem niedawno i rozrabia Ten gatunek przybył do nas całkiem niedawno i rozrabia a chodzi o norkę amerykańską. W Drawieńskim Parku Narodowym obecność tego nieproszonego gościa pierwszy raz zauważono w 2009 r. Norka nie jest naszym

Bardziej szczegółowo

Dobór naturalny. Ewolucjonizm i eugenika

Dobór naturalny. Ewolucjonizm i eugenika Dobór naturalny Ewolucjonizm i eugenika Silna i słaba selekcja - symulacje W cieniu eugeniki Początki - XIX w. (Francis Galton) XX w. - eugenika totalitarna Poprawa jakości gatunku ludzkiego poprzez kierowanie

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne

Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 DZIAŁ 1. PODSTAWY DZIEDZICZENIA CECH 1. Budowa i znaczenie DNA wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się DNA określa rolę DNA w przechowywaniu i

Bardziej szczegółowo

Sterowanie populacją i eksploatacja populacji Wykład 6 (właściwie 6 i 7 dwa wykłady naraz) /

Sterowanie populacją i eksploatacja populacji Wykład 6 (właściwie 6 i 7 dwa wykłady naraz) / Sterowanie populacją i eksploatacja populacji Wykład 6 (właściwie 6 i 7 dwa wykłady naraz) / 17-11-2011 Introdukcje, zawleczenia, inwazje gatunków, walka ze szkodnikami, sterowanie małymi populacjami i

Bardziej szczegółowo

Restytucja gatunku na przykładzie żubra zajęcia w ogrodzie zoologicznym

Restytucja gatunku na przykładzie żubra zajęcia w ogrodzie zoologicznym Restytucja gatunku na przykładzie żubra zajęcia w ogrodzie zoologicznym Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Cele kształcenia: 1. pogłębienie wiedzy o biologii żubra, 2. kształcenie umiejętności prowadzenia

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. BIOLOGIA Klasa VIII

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. BIOLOGIA Klasa VIII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA BIOLOGIA Klasa VIII ROK SZKOLNY 2018/2019 mgr Joanna Ogińska 1.Zasady ogólne Każdy uczeń ma obowiązek systematycznie oraz estetycznie prowadzić zeszyt przedmiotowy i zeszyt

Bardziej szczegółowo

Polskie niedźwiedzie są zagrożone!

Polskie niedźwiedzie są zagrożone! Polskie niedźwiedzie są zagrożone! WWF -Canon / SANCHEZ & LOPE WWF -Canon / Cat HOLLOWAY Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to największy polski drapieżnik. W Polsce żyje ich około 90. Występują w Karpatach,

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA J = Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa

EKOLOGIA J = Ekologia zespołów. Struktura zespołów. Bogactwo i jednorodność gatunkowa EKOLOGIA Ekologia zespołów Ekologia 1 Struktura zespołów Jak można scharakteryzować strukturę zespołu: cechy charakterystyczne Ile gatunków (bogactwo gatunkowe) Względna częstość występowania (dominacja,

Bardziej szczegółowo

Biologia Klasa 8 AUTORZY:

Biologia Klasa 8 AUTORZY: Wymagania edukacyjne i kryteria na poszczególne oceny szkolne w odniesieniu do realizowanych treści programowych oraz sposoby sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów: - obserwacja działań uczniów na

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dziennik Ustaw Nr 34 2893 Poz. 186 186 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 28

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 8 DOBRY. DZIAŁ 1. Genetyka (10 godzin)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 8 DOBRY. DZIAŁ 1. Genetyka (10 godzin) WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 8 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Genetyka (10 godzin) określa zakres badań genetyki wyjaśnia, że podobieństwo dziecka do rodziców jest

Bardziej szczegółowo

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna

EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ Teoria niszy, teoria neutralna EKOSYSTEMY LĄDOWE WBNZ - 700 Teoria niszy, teoria neutralna SPECJACJA historia = przypadek NIEBYT PULA GATUNKÓW WYMIERANIE ewolucyjna skala czasu ograniczenia dyspersji ograniczenia środowiskowe interakcje

Bardziej szczegółowo