Insulinooporność z perspektywy dietetyka

Transkrypt

1 Insulinooporność z perspektywy dietetyka, Zakład Dietetyki, Katedra Dietetyki SGGW Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 16 stycznia 2019

2 Cele leczenia dietetycznego Redukcja i utrzymanie optymalnej masy ciała (60-85% przypadków IR związanych jest z nadmierną masą ciała i zwiększonym obwodem pasa) przynajmniej 10-15% masy ciała (20% u osób otyłych) Poprawa wrażliwości na insulinę (modyfikacja proporcji makroskładników) zmniejszenie udziału węglowodanów Zwiększenie masy mięśniowej Zmniejszenie ryzyka powikłań Poprawa jakości życia Govers E, Slof EM, Verkoelen H, Ten Hoor-Aukema NM, KDOO (2015) Guideline for the Management of Insulin Resistance. Int J Endocrinol Metab Disord 1(3): doi

3 Zasady dietoterapii insulinooporności Nie ma diety uniwersalnej, odpowiedniej dla wszystkich pacjentów z insulinoopornością W każdym przypadku dieta jest opracowana indywidualnie przez dietetyka we współpracy z lekarzem prowadzącym Dieta uzależniona od stanu zdrowia pacjenta oraz jego profilu metabolicznego Brak standardów leczenia insulinooporności Optymalny model opieki (?) KOS/ KAOS Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka nad pacjentem z cukrzycą (KAOS-Cukrzyca) Edukacja terapeutyczna i dietetyczna: indywidualnie - zależnie od oceny załącznik nr 3 część c do zarządzenia Nr 82/2013/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17 grudnia 2013 r.

4 Leczenie insulinooporności - zalecenia Govers E, Slof EM, Verkoelen H, Ten Hoor-Aukema NM, KDOO (2015) Guideline for the Management of Insulin Resistance. Int J Endocrinol Metab Disord 1(3): doi Clinical Nutrition Guideline for Overweight and Obese Adults With Type 2 Diabetes (T2D) or Prediabetes, or Those at High Risk for Developing T2D, CLINICAL GUIDELINES, Joslin Diabetes Center 2018, AJMC VOL 24, NO 7

5 Diety rekomendowane w leczeniu insulinooporności uważane za bezpieczne Dieta śródziemnomorska Z niskim indeksem glikemicznym DASH Przeciwzapalna Diety roślinne (wegańska, wegetariańska) Clinical Nutrition Guideline for Overweight and Obese Adults With Type 2 Diabetes (T2D) or Prediabetes, or Those at High Risk for Developing T2D, CLINICAL GUIDELINES, Joslin Diabetes Center 2018, AJMC VOL 24, NO 7

6 Energia Dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta zmierzona (złoty standard) wyliczona BMR wartości średnie w zależności od udziału tkanki tłuszczowej Govers E, Slof EM, Verkoelen H, Ten Hoor-Aukema NM, KDOO (2015) Guideline for the Management of Insulin Resistance. Int J Endocrinol Metab Disord 1(3): doi

7 Węglowodany Ograniczenie ilości węglowodanów jest najczęściej rekomendowanym zaleceniem dietetycznym w leczeniu IR Największy wpływ na zmniejszenie stężenia glukozy 40-45% energii z diety Minimalna ilość węglowodanów 130 g/d Zalecane węglowodany z niskim IG Wystarczająca podaż błonnika pokarmowego Pełnoziarniste produkty zbożowe, strączkowe, owoce, zielone liściaste i nieskorobiowe warzywa, mleko, jogurt Clinical Nutrition Guideline for Overweight and Obese Adults With Type 2 Diabetes (T2D) or Prediabetes, or Those at High Risk for Developing T2D, CLINICAL GUIDELINES, Joslin Diabetes Center 2018, AJMC VOL 24, NO 7

8 Błonnik pokarmowy g/1000 kcal g błonnika pokarmowego/d Większe ilości, jeśli dobrze tolerowane (nawet do 50 g/d) Produkty roślinne: warzywa, owoce, nasiona, orzechy, strączkowe, Suplementy (psyllium, skorbia oporna, beta-glukany) Clinical Nutrition Guideline for Overweight and Obese Adults With Type 2 Diabetes (T2D) or Prediabetes, or Those at High Risk for Developing T2D, CLINICAL GUIDELINES, Joslin Diabetes Center 2018, AJMC VOL 24, NO 7

9 Tłuszcze Jakość tłuszczu ważniejsza niż ilość 35-50% energii z diety [Govers i wsp. 2015] 30-40% energii z diety [Joslin Center 2018] Ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych [<10% energii z diety] Ograniczenie spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych typu trans Rekomendowane jednonienasycone kwasy tłuszczowe (oliwa, rzepakowy, awokado) Zastąpienie tłuszczów nasyconych, kwasami wielonienasyconymi z rodziny omega 3 Ryby 2 razy w tygodniu

10 Wpływ kwasów tłuszczowych i węglowodanów na insulinooporność Wyższa podaż nienasyconych tłuszczów (MUFA, PUFA) zamiast węglowodanów i tłuszczów nasyconych może poprawić HbAiC i HOMA-IR Rekomendowane większe spożycie olejów roślinnych, orzechów, ryb, warzyw bogatych w nienasycone tłuszcze (awokado) zamiast rafinowanych węglowodanów, produktów skrobiowych i cukru Imamura, Micha, Wu et al. (2016) Effects of Saturated Fat, Polyunsaturated Fat, Monounsaturated Fat, and Carbohydrate on Glucose-Insulin Homeostasis: A Systematic Review and Metaanalysis of Randomised Controlled Feeding Trials. PLoS Med 13(7): e doi: /journal.pmed

11 Białko 1-1,5/g kg aktualnej mc 20-30% energii z diety Wysoka podaż białka zmniejsza uczucie głodu i sprzyja budowaniu masy mięśniowej, korzystny wpływ na skład ciała Brak dowodów naukowych na większą efektywność podaży białka > 2g/ kg mc Podaż poniżej 0,8 g białka/kg mc może prowadzić do niedożywienia białkowego Ryby, drób bez skóry, chude gatunki mięsa, produkty mleczne, białko jaja, orzechy, nasiona, soja i inne strączkowe Clinical Nutrition Guideline for Overweight and Obese Adults With Type 2 Diabetes (T2D) or Prediabetes, or Those at High Risk for Developing T2D, CLINICAL GUIDELINES, Joslin Diabetes Center 2018, AJMC VOL 24, NO 7

12 Witaminy, składniki mineralne Witamina D Witamina B 1 Witamina B 12 Foliany Selen Magnez Jod Mangan Miedź Cynk Chrom Govers E, Slof EM, Verkoelen H, Ten Hoor-Aukema NM, KDOO (2015) Guideline for the Management of Insulin Resistance. Int J Endocrinol Metab Disord 1(3): doi

13 Suplementy diety cynamon ekstrakt zielonej herbaty morwa biała żeń-szeń polifenole koenzym Q10 kwas alfa liponowy kwasy omega-3

14

15 Aktywność fizyczna Przynajmniej 30 minut (umiarkowanie intensywna aktywność fizyczna) przez 5 dni w tygodniu Bardziej intensywna aktywność fizyczna - 20 minut trzy razy w tygodniu minut, przez 6-7 dni w tygodniu dla pacjentów otyłych w celu redukcji masy ciała Plan ćwiczeń uzgodniony ze specjalistą/trenerem Spacer, pływanie, jazda na rowerze 1 godzina dziennie Clinical Nutrition Guideline for Overweight and Obese Adults With Type 2 Diabetes (T2D) or Prediabetes, or Those at High Risk for Developing T2D, CLINICAL GUIDELINES, Joslin Diabetes Center 2018, AJMC VOL 24, NO 7

16

17 Chude mięso, ryby, jaja lub białko roślinne Warzywa Węglowodany z niskim IG

18 Dieta spersonalizowana Kaloryczność diety dostosowana do potrzeb, jeśli konieczne dieta z deficytem energii Dieta bogata w kolorowe warzywa i owoce (przynajmniej 9 porcji/d z przewagą warzyw) Roślinne źródła białka i chude mięso/ryby/drób, jako źródło białka zwierzęcego Przynajmniej 2 porcje tłustych ryb (120 g każda) Głównie pełnoziarniste produkty zbożowe (kasze, brązowy ryż, makrony gotowane al dente) Przynajmniej 30 g błonnika/d Duży udział przypraw (curry, imbir, pieprz ), ziół Dieta z niskim indeksem glikemicznym Napoje - woda, herbata zielona, biała Ograniczenie czerwonego mięsa i pełnotłustych produktów mlecznych Ograniczenie tłuszczów nasyconych i typu trans Ograniczenie żywności wysoko przetworzonej

19 Produkty Niski indeks IG <55 Średni indeks IG Wysoki indeks IG > 70 Owoce Świeże i suszone: jabłka, pomarańcze, grejpfruty, gruszki, morele, czereśnie, wiśnie, truskawki, poziomki, maliny, brzoskwinie, śliwki, sok z jabłek, żurawiny... Banany świeże, ananasy, mango, kiwi, arbuzy, winogrona, rodzynki, figi, daktyle, owoce z puszki Banany suszone, owoce smażone w cukrze, suszone daktyle Warzywa Wszystkie sałaty i kapusty, szpinak, ogórki, świeża kukurydza, fasolka, brokuły, kalafior, marchewka świeża, pomidory, papryka, zielony ogórek, rzodkiewki, rzepa, szparagi, grzyby... Ziemniaki gotowane lub pieczone w mundurkach (nie rozgotowane), buraki, marchewka gotowana, kukurydza konserwowa i popcorn Ziemniaki smażone, chipsy, frytki, puree z ziemniaków instant Produkty mleczne Chude mleko, maślanka, jogurty, niesłodzone, kwaśne mleko, chude sery

20 Pieczywo Razowy chleb jęczmienny, chleb gryczany, pumpernikiel, pełnoziarnisty Większość pieczywa i wyrobów cukierniczych z mąki białej i razowej, chleb chrupki Bagietki, rogaliki francuskie, gofry, bułki z mąki rafinowanej, chrupki kukurydziane i inne przekąski słodzone lub solone Makarony Pełnoziarniste, razowe, produkowane z mąki nierafinowanej Wszystkie makarony białe" z mąki rafinowanej Przetwory zbożowe Otręby pszenne i owsiane, kasza jęczmienna, gryczana, całe ziarna żyta i pszenicy Musli i płatki zbożowe naturalne, owsianka, kuskus Płatki śniadaniowe słodzone ze zbóż oczyszczonych, płatki kukurydziane, kasza jaglana Ryż Ryż dziki, ryż biały parboiled (preparowany termicznie) Ryż Basmati brązowy i biały, ryż jaśminowy, ryż biały długoziarnisty Ryż instant, ryż ekspandowany Rośliny strączkowe Soczewica, ciecierzyca, fasola groch, soja Nasiona i orzechy Orzechy włoskie, laskowe, arachidowe, pekany, migdały, nasiona słonecznika, pestki dyni Orzechy kokosowe, ziarno sezamu