Opracowanie. COBO 34/2012 n. 400

Transkrypt

1

2 Opracowanie COBO 34/2012 n. 400

3 WSTĘP Prezentowane opracowanie wyników Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych i Rolniczych (PDOiR) z roślinami strączkowymi obejmuje pięć gatunków bobik, groch siewny (dwie serie), łubin wąskolistny, łubin żółty i soję. W grochu siewnym odrębnie badano odmiany jadalne i ogólnoużytkowe o większych wymaganiach glebowych oraz odmiany pastewne na glebach słabszych. Tak też publikowane są wyniki doświadczeń. Sposób przedstawienia wyników zorientowany jest na odbiorców znających problematykę odmianową. Publikacja ta, obok Listy Opisowej Odmian (LOO), stanowi główne źródło informacji o wartości gospodarczej zarejestrowanych odmian, badanych w danym roku w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego. Celem badań jest systematyczne sprawdzanie wartości gospodarczej większości odmian z krajowego rejestru (KR), w doświadczeniach lokalizowanych w różnych rejonach Polski. Oprócz wyników doświadczeń z doborami odmian ustalonymi w COBORU, do opracowania włączono wyniki doświadczeń z zestawami odmian ustalanymi przez Zespoły Wojewódzkie PDOiR. Stosunkowo większym zainteresowaniem cieszą się doświadczenia regionalne z jadalnymi odmianami grochu siewnego. Wyniki tych doświadczeń publikowane są w wydawnictwach regionalnych. Pięć doświadczeń z bobikiem realizowano w porozumieniu z Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB. W roku 2011 założono łącznie 70 doświadczeń. W 10 doświadczeniach dobory odmian ustalono regionalnie. Do pełnej syntezy przyjęto wyniki 67 doświadczeń. Doświadczenia polowe, których wyniki zamieszczono w niniejszym opracowaniu, prowadzono według ramowych metodyk 1). Doświadczenia z grochem siewnym odmianami jadalnymi i ogólnoużytkowymi założono w układzie 1-rozkładalnym. Doświadczenia z soją założono w układzie losowanych bloków kompletnych, na- tomiast z bobikiem, grochem siewnym odmianami pastewnymi oraz łubinem wąskolistnym i łubinem żółtym w układzie z grupowaniem odmian. W zależności od gatunku, powierzchnia pojedynczego poletka wynosiła 13,86 m 2 (groch siewny), 16,50 m 2 (bobik, łubin wąskolistny, łubin żółty, soja). Ilość wysiewu poszczególnych odmian obliczono w oparciu o zalecaną dla odmiany obsadę nasion, masę 1000 nasion i zdolność kiełkowania nasion. Plon nasion i masę 1000 nasion podano przy wilgotności 15%. Dla wszystkich badanych gatunków, poza bobikiem, wykonano analizy cech jakościowych nasion. Zawartość białka i włókna określano dla odmian wszystkich czterech gatunków, natomiast zawartość tłuszczu oznaczono w nasionach odmian łubinów i soi. Substancje swoiste (alkaloidy) badano w nasionach łubinów. Oznaczono także intensywność pobierania wody przez nasiona jadalnych i ogólnoużytkowych odmian grochu, przydatnych do uprawy na glebach żyznych. Szczegółowe informacje dotyczące warunków meteorologicznych w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian są corocznie publikowane w opracowaniu COBORU Przegląd warunków meteorologicznych. Natomiast w niniejszym opracowaniu wskazano na szczególne zjawiska pogodowe, mające wpływ na wzrost i rozwój roślin. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych gatunków ilustrują mapki ) Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych. 1. Rośliny rolnicze Strączkowe, COBORU, Słupia Wielka 1998 oraz Uzupełnienie do obowiązujących wskazówek.., Słupia Wielka Objaśnienia: skala 9-stopniowa: 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny).

4 BOBIK Doświadczenia w roku 2011 założono w 9 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania włączono wyniki wszystkich założonych doświadczeń. Zbadano 8 odmian, wśród których najliczniej (5) reprezentowane były odmiany niesamokończące niskotaninowe. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z bobikiem w roku 2011 W większości miejscowości doświadczenia założono pod koniec trzeciej dekady marca, natomiast najpóźniej w Radostowie (9 kwietnia). Wschody roślin były dobre. Najdłuższy okres od siewu do wschodów odnotowano we Wrócikowie (prawie miesiąc), chociaż warunki pogodowe były korzystne. Przymrozki w pierwszej dekadzie maja nie miały większego wpływu na rozwój roślin. Średni początek kwitnienia przypadł tydzień wcześniej w porównaniu do roku Najdłużej kwitły rośliny w Karzniczce, natomiast dwa tygodnie krócej w południowo-zachodniej części kraju (Zybiszów, Pawłowice). Częste deszcze podczas kwitnienia źle wpłynęły na wiązanie strąków w niektórych miejscowościach (Karzniczka). Odbiło się to na mniejszych plonach nasion. Najpóźniej dojrzewały rośliny w Karzniczce i Radostowie (chłodno i częste opady deszczu). Skutkowało to także najpóźniejszymi zbiorami w pierwszej dekadzie września (w Karzniczce odmiany niesamokończące). Silniejsze wyleganie przed zbiorem nasion wystąpiło w Przecławiu, gdzie już w okresie początku dojrzewania zdarzały się silne ulewy. Średni plon nasion, który uzyskano w 2011 r. był zdecydowanie większy od zebranego w roku 2010 (o 47%). Średnio największe plony uzyskano w Zybiszowie, Głubczycach i Przecławiu (ponad 63 dt z ha).

5 - 5 - Tabela 1 BOBIK. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2011, 2010 Odmiany Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny Ilość zdolność masa 1000 Obsada wysiewu kiełkowania nasion nasion % g (szt./m 2 ) kg/ha niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 2002 DANKO HR Choryń niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 2002 HR Strzelce Amulet 2008 HR Strzelce Kasztelan 2006 HR Strzelce Leo 2004 HR Strzelce Olga 2003 HR Strzelce samokończące wysokotaninowe 7 Granit 2006 HR Strzelce Optimal 1996 DANKO HR Choryń Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone przyjęte do syntezy 9 7 Kol. 3: DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, HR Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR

6 - 6 - Tabela 2 BOBIK. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2011, 2010 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, ,6 7, ,6 6, Przedplon: - zboża kukurydza gorczyca Wapnowanie: - po przedplonie pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej nie stosowano Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 9 7

7 - 7 - Tabela 3 BOBIK. Plon nasion odmian. Lata zbioru 2011, 2010 Plon nasion Liczba doświadczeń (dt z ha) Odmiany odchylenia od wzorca Wzorzec ,2 37,0 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 9 7 2,2-1,1 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 9 7-2,1-1,0 3 Amulet 9 7 1,4 0,8 4 Kasztelan 9 7 0,3 1,6 5 Leo 9 7 0,2-1,2 6 Olga 9 7-3,2-3,5 samokończące wysokotaninowe 7 Granit 9 7-0,5 0,5 8 Optimal 9 7-4,2-3,0 Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Albus, Bobas, Granit, Kasztelan Tabela 4 BOBIK. Porażenie przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca, skala 9º). Lata zbioru 2011, 2010 Odmiany Askochytoza bobiku Czekoladowa plamistość bobiku Rdza bobiku Wzorzec 7,2 7,2 6,8 7,2 7,1 7,4 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 0,1 0,2 0,1-0,5 0,4 0,2 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 0,1-0,1 0,1-0,1-0,3 0,2 3 Amulet 0,2 0,2 0,4-0,1 0,0-0,2 4 Kasztelan -0,1 0,1 0,0 0,1-0,3-0,2 5 Leo 0,1 0,3 0,6 0,1 0,4-0,1 6 Olga 0,4 0,2 0,2-0,1 0,2-0,4 samokończące wysokotaninowe 7 Granit -0,1 0,0-0,2-0,9 0,3-0,3 8 Optimal 0,0-0,2 0,0-0,8 0,7-0,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Albus, Bobas, Granit, Kasztelan; 2010 Albus, Kasztelan

8 Tabela 5 BOBIK. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Odmiany Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu Długość okresu od siewu do: ogólnego w fazie początku kwitnienia początku kwitnienia początku dojrzewania dojrzałości technicznej skala 9º szt./m 2 skala 9º liczba dni Wzorzec 8,6 8,1 xx xx 8,4 8, niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas -0,1-0, ,1-0, niesamokończące niskotaninowe 2 Albus -0,1-0, ,3-0, Amulet -0,3-0, ,4-0, Kasztelan -0,1 0, ,1 0, Leo -0,3 0, ,3-0, Olga -0,1 0, ,4-0, samokończące wysokotaninowe Granit 0,2 0, ,2 0, Optimal 0,1 0, ,2 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Albus, Bobas, Granit, Kasztelan; 2010 Albus, Kasztelan Kol. 3: xx wielkości zalecane dla odmian podane w tabeli 1 kol. 6

9 cd. tabeli 5 Wyleganie w fazie Długość fazy Łamliwość łodyg Wysokość roślin kwitnienia Odmiany początku kwitnienia końca kwitnienia przed zbiorem liczba dni skala 9º cm Wzorzec ,9 8,7 8,6 7,8 7,4 7,2 7,4 6, niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 0-3 0,0 0,2-0,1-0,2-0,1 0,0-0,5 0,2 8 2 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 0 0 0,0 0,2-0,1-0,2 0,3 0,1 0,4 0, Amulet 1 0-0,1 0,2-0,1 0,4-0,1 0,2-0,1 0, Kasztelan 1 0 0,1-0,2 0,0 0,2-0,5-0,1-0,4-0, Leo ,1 0,4-0,1 0,0-0,5 0,0-0,5 0, Olga 1 0-0,4 0,2-0,3 0,0 0,4 0,1-0,1-1,0 2-7 samokończące wysokotaninowe 7 Granit ,1 0,4 0,1 0,0 0,3-0,4 0,5 0, Optimal ,4 0,4 0,0-1,4 0,0-1,2 0,1-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Albus, Bobas, Granit, Kasztelan; 2010 Albus, Kasztelan Kol. 9,10: po osiągnięciu fazy przez najpóźniejszą odmianę

10 cd. tabeli 5 Odmiany Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków Osypywanie nasion Masa 1000 nasion Uszkodzenia nasion przez strąkowce skala 9º % skala 9º g % Wzorzec 8,0 8,2 10,1 7,0 8,6 9,0 8,3 8, ,4 6,2 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas -0,5-0,3 9,2 8,8 0,0-0,2-0,1 0, ,6 0,9 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 0,1 0,0-5,1 0,0 0,1 0,0 0,4 0, ,2 1,0 3 Amulet -0,2-0,5 2,1 10,6-0,1-0,3-0,3-0, ,9 1,8 4 Kasztelan 0,1 0,0-5,3 0,0 0,0 0,0 0,2-0, ,9-1,0 5 Leo -0,2-0,3-2,4 9,9 0,0-0,2 0,1-0, ,5-4,1 6 Olga -0,2-0,1-2,2-1,7 0,0-0,2 0,2-0, ,6 0,5 samokończące wysokotaninowe Granit 0,3 0,2 1,2 3,3-0,1-0,3-0,5-0, ,4 3,1 8 Optimal 0,3 0,4 2,0-4,2-0,4-0,2-0,7-0, ,2-0,8 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Albus, Bobas, Granit, Kasztelan; 2010 Albus, Kasztelan

11 GROCH SIEWNY ODMIANY JADALNE I OGÓLNOUŻYTKOWE O WIĘKSZYCH WYMAGANIACH GLEBOWYCH W roku 2011 doświadczenia założono w 17 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania przyjęto wyniki 16 doświadczeń. Przebadano 15 odmian. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z grochem siewnym jadalnym i ogólnoużytkowym w roku 2011 Warunki pogodowe przy siewie były dobre. Najwcześniej założono doświadczenie w Słupi, a prawie trzy tygodnie później, w końcu drugiej dekady kwietnia, w Ciciborze Dużym. Wschody roślin były dobre i wyrównane. Na ogół pogoda sprzyjała rozwojowi roślin. Jednak już w końcu kwietnia niskie temperatury, zwłaszcza nocami, przyhamowały wzrost roślin. Silne przymrozki (od -7ºC do -10ºC) w pierwszej dekadzie maja spowodowały uszkodzenia stożków wzrostu niektórych odmian (w Chrząstowie). W dalszym okresie wegetacji warunki pogodowe poprawiły się i w pierwszej dekadzie czerwca rośliny rozpoczęły kwitnienie. Okres kwitnienia był szcze- gólnie krótki w Chrząstowie i Białogardzie (tydzień), a najdłuższy w Bezku, Głębokiem i Kochcicach (15 16 dni). W większości miejscowości długość fazy kwitnienia w porównaniu do roku 2010 była krótsza. W rejonach o dużej ilości opadów w lipcu odnotowano silne wyleganie roślin (Pawłowice, Cicibór Duży, Krzyżewo, Słupia, Kochcice, Modzurów). Dojrzewanie roślin było zakłócone przez dość obfite opady. Najszybciej odmiany grochu zaczęły dojrzewać w Falęcinie, Modzurowie i Kościelnej Wsi, najpóźniej w Radostowie i Ciciborze Dużym. Różnica w terminie dojrzewania wynosiła około dwóch tygodni. W niektórych miejscowościach dojrzewanie było bardzo szybkie (Pawłowice, Bezek), spowodowane dużymi opadami i wysokimi temperaturami. Wobec długo utrzymującego się okresu nadmiernego uwilgotnienia gleby wystąpiły na roślinach objawy porażenia chorobami. Silniejsze porażenie fuzaryjnym więdnięciem i zgorzelową plamistością grochu odnotowano w Radostowie i Krzyżewie. Warunki meteorologiczne w trakcie zbioru były zróżnicowane w miejscowościach. Obfite deszcze opóźniły i utrudniały zbiór w Krzyżewie, Sulejowie, Ciciborze Dużym i Karzniczce. Plony nasion zbierano różnie najczęściej jednoetapowo, rzadziej dwuetapowo. Poziom plonowania odmian w roku 2011 był o 9% mniejszy od uzyskanego w roku Rozpiętość plonowania w poszczególnych doświadczeniach była bardzo duża. Jeżeli uwzględni się plony w Radostowie, to w Słupi i Kochcicach odmiany plonowały dwukrotnie lepiej. Duże plony zebrano także w Krzyżewie i w Pawłowicach. W Kościelnej Wsi doświadczenie zostało silnie porażone fuzariozą, a plony były bardzo niskie. Błąd doświadczalny był zbyt duży, stąd wyniki tego doświadczenia pominięto w syntezie.

12 Tabela 1 GROCH SIEWNY odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2011, 2010 Odmiana Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania masa 1000 nasion Ilość wysiewu Obsada nasion % g (szt./m 2 ) kg/ha Batuta 2009 DANKO HR Choryń Bohun 2005 PHR Tulce Boruta 2007 DANKO HR Choryń Brylant 2002 DANKO HR Choryń Cysterski 2008 PHR Tulce Ezop 2004 DANKO HR Choryń Kavalir 2007 Selgen a.s. CZ Lasso 2008 Limagrain Belgium N.V. BE Medal 2007 HR Smolice Mentor 2011 HR Smolice Santana 2005 KWS Lochow GmbH DE Tarchalska 2004 DANKO HR Choryń Terno 2006 Selgen a.s. CZ Wenus 2003 DANKO HR Choryń Zekon 2005 Selgen a.s. CZ Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone przyjęte do syntezy Kol. 3: DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, BE Belgia, CZ Czechy, DE - Niemcy

13 Tabela 2 GROCH SIEWNY odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2011, 2010 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - 6,6 7, ,6 6, ,6 5,5-8 Przedplon: - zboża rzepak buraki 25 - Wapnowanie: - po przedplonie pod przedplon pod przed przedplon wcześniej nie stosowano Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 16 13

14 Tabela 3 GROCH SIEWNY odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Plon Zawartość Liczba doświadczeń nasion białka ogólnego białka ogólnego włókna surowego Odmiana (dla plonu nasion) dt z ha kg z ha % suchej masy Wzorzec ,4 52, ,7 22,9 6,1 5,7 1 Batuta 14 5,9 99-0,2-0,1 2 Bohun ,8-0, ,6-0,5 0,5 0,4 3 Boruta ,7-1, ,3-0,2-0,3-0,2 4 Brylant 14-1, ,3 0,0 5 Cysterski ,4 1, ,5-0,8 0,1 0,4 6 Ezop ,3-1, ,2 0,6 0,0-0,3 7 Kavalir ,7-0, ,4 0,7-0,6 0,0 8 Lasso ,4 1, ,4-0,4-0,3 0,0 9 Medal ,0-1, ,2-0,4 0,0-0,1 10 Mentor 16-0,5-7 0,1-0,2 11 Santana ,0-1, ,4-0,2 0,2 0,2 12 Tarchalska ,5 3, ,5-0,9 0,1 0,1 13 Terno ,8-0, ,1 0,5-0,2 0,0 14 Wenus ,9-1, ,1-0,7-0,1 0,1 15 Zekon ,2-2, ,2 0,2 0,4-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno

15 Tabela 4 GROCH SIEWNY odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Porażenie przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca, skala 9º). Lata zbioru 2011, 2010 Fuzaryjne Zgorzelowa plamistość Mączniak Mączniak Rdza grochu Odmiana więdnięcie grochu grochu prawdziwy grochu rzekomy grochu Wzorzec 7,5 8,5 8,2 8,2 8,3 7,6 7,8 7,4 8,3 6,9 1 Batuta 1,1-0,2 0,1 0,6-0,1 2 Bohun 0,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 0,1-0,4-0,1 0,1 3 Boruta -0,1-0,1-0,2 0,0-0,3 0,2-0,6-0,3 0,3 0,1 4 Brylant -0,1-0,4-0,4-0,6-0,5 5 Cysterski -0,2-0,3 0,0-0,2 0,0-0,1-0,1 0,1-0,1 0,1 6 Ezop 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2-0,1 0,1 0,0 0,2 0,4 7 Kavalir -0,1-0,1 0,0 0,1 0,0 0,4 0,2-0,2 0,1 0,1 8 Lasso -0,5-0,1-0,1 0,2 0,3 0,2 0,3 0,7 0,3 0,4 9 Medal -0,2 0,1-0,1-0,3-0,1-0,1-0,8-0,8 0,0-0,9 10 Mentor 0,6 0,1 0,1 0,5 0,3 11 Santana -0,6-0,3-0,2-0,2 0,0-0,1-0,1-0,4-0,3 0,1 12 Tarchalska -0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,2-0,3 0,1 0,3-0,6 13 Terno 0,3-0,1-0,1 0,0-0,2-0,1 0,3 0,4-0,1 0,1 14 Wenus -0,3-0,2-0,3-0,1-0,1 0,2-0,4-0,4 0,3-0,6 15 Zekon 0,3 0,0-0,1 0,0 0,1 0,2-0,4 0,4 0,2 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno

16 Tabela 5 GROCH SIEWNY odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Odmiana Liczba Ocena stanu Długość okresu od siewu do: Ocena Długość fazy roślin po ogólnego w fazie wschodów początku początku dojrzałości kwitnienia wschodach początku kwitnienia kwitnienia dojrzewania technicznej skala 9º szt./m 2 skala 9º liczba dni Wzorzec 8,5 8,3 xx xx 7,9 8, Batuta 0,0-5 0, Bohun -0,2 0, ,5-0, Boruta 0,0 0, ,2 0, Brylant 0,0-4 -0, Cysterski 0,1 0, ,2 0, Ezop -0,2 0, ,2 0, Kavalir 0,1 0, ,0 0, Lasso 0,1-0, ,3 0, Medal 0,2 0, ,0 0, Mentor 0,1-3 0, Santana -0,1 0, ,3-0, Tarchalska 0,1 0, ,0 0, Terno 0,2-0, ,4 0, Wenus -0,1 0, ,3-0, Zekon 0,1 0, ,0-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno Kol. 3: xx wielkości zalecane dla odmiany podane w tabeli 1 kol. 6

17 cd. tabeli 5 Odmiana Wyleganie Udział roślin Wysokość Równomierność zielonych przed Pękanie Osypywanie w fazie początku w fazie końca przed roślin dojrzewania zbiorem strąków nasion kwitnienia kwitnienia zbiorem jednofazowym skala 9º cm skala 9º % skala 9º Wzorzec 8,9 8,9 8,2 7,9 5,1 4, ,8 8,0 2,9 0,5 8,5 8,5 8,5 8,0 1 Batuta 0,1 0,0 0,4 5-0,1 0,7 0,4 0,4 2 Bohun -0,1 0,1 0,0 0,1 0,7-0, ,0-0,2-0,2 0,0-0,7-0,5-0,5-0,1 3 Boruta 0,1 0,1-0,2 0,1 0,3 0, ,6-0,4 0,6 0,7 0,1 0,5-0,1 0,0 4 Brylant 0,1-0,2-0,5 0-0,3-0,6-0,2-0,1 5 Cysterski 0,1 0,0 0,0-0,4-0,9-1, ,8 0,4-1,1-0,5-0,8-1,2-0,8-0,8 6 Ezop 0,1 0,1 0,4 0,2 0,6 0, ,2-0,1 1,3 0,4 0,4 0,5 0,4 0,1 7 Kavalir -0,1-0,1-0,2-0,4-0,6-0, ,0 0,1 0,3-0,3-0,1 0,7-0,2-0,1 8 Lasso -0,1 0,1-0,3-0,1-0,2-0, ,1-0,4-0,7 0,2-0,1 0,3-0,1 0,2 9 Medal 0,1-0,1 0,1-0,4 0,5-0, ,7 0,2-0,9-0,2-0,1-0,2 0,1-0,1 10 Mentor -0,3-0,4-0,2 7 0,1-0,5 0,1 0,0 11 Santana -0,1 0,0 0,2-0,1 0,4-0, ,5 0,4-0,8-0,5-0,4-0,5-0,4-0,4 12 Tarchalska 0,0-0,2-0,1 0,2 0,1 0, ,2-0,1-0,5 0,4 0,4-0,5 0,2 0,1 13 Terno 0,0 0,0-0,4-0,4-1,1-0, ,0-0,2 0,0 0,4-0,4 0,5-0,3 0,2 14 Wenus -0,1 0,0 0,0 0,2-0,2-0, ,1 0,1-0,5-0,4-0,3-0,5-0,1-0,1 15 Zekon 0,1 0,1-0,4-0,5-0,9-0, ,4-0,2-0,5-0,4 0,1-0,5 0,1-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno Kol. 9,10: po osiągnięciu fazy przez najpóźniejszą odmianę

18 cd. tabeli 5 Odmiana Masa 1000 nasion Frakcje nasion pozostałość nasion na sicie o średnicy oczek 7 mm 6 mm 5 mm Udział nasion o średnicy mniejszej od 5 mm Uszkodzenia nasion przez: pachówkę strąkóweczkę strąkowca g % Wzorzec ,7 20,4 66,4 68,5 7,8 10,6 1,2 0,5 0,6 0,8 2,4 2,4 1 Batuta ,1 5,1 5,0-0,2 0,3-0,7 2 Bohun ,3-14,1-0,7-10,5 17,9 23,6 1,0 1,0 0,4-0,2-1,7-0,4 3 Boruta ,9 18,6-10,0-13,7-2,6-4,9-0,4-0,1 0,0 0,5-0,4-0,8 4 Brylant 31 19,9-16,0-4,0 0,0 0,2 1,2 5 Cysterski ,3-14,8-5,8-12,0 23,2 26,3 0,8 0,5-0,1-0,2-0,5-0,2 6 Ezop ,7 6,6 0,4-2,7-1,0-3,7-0,1-0,2-0,2 0,6 0,0 0,0 7 Kavalir ,1-7,5 3,6 2,3-0,6 5,3 0,0 0,0 0,0 0,3-1,1 1,0 8 Lasso ,7-12,5 2,6-9,4 12,3 20,5 0,6 1,3 0,9 0,1-0,8-0,2 9 Medal ,9 0,1-8,0 5,7-4,6-5,5-0,3-0,3-0,2-0,2 0,3-0,5 10 Mentor ,4-1,5 15,3 1,5-0,3-0,4 11 Santana ,7-7,3 6,0 6,4 1,8 1,0-0,2-0,1 0,2-0,5 0,5 0,5 12 Tarchalska ,9-4,4 2,3 0,6 1,6 3,5 0,2 0,3 0,3 0,1-0,1-0,8 13 Terno ,9 5,2-8,7-4,3-2,3-0,8 0,1-0,1-0,2-0,2-0,5 0,3 14 Wenus ,5-6,5 3,2 1,3 4,1 5,1 0,1 0,1-0,2-0,2-0,1-1,2 15 Zekon ,0-9,8 4,1 3,5 6,7 6,3 0,1 0,0 0,0-0,2-1,7-2, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno

19 Tabela 6 GROCH SIEWNY odmiany jadalne i ogólnoużytkowe. Intensywność pobierania wody (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2011, 2010 Intensywność pobierania wody przyrost wagi nasion po określonym czasie moczenia (w godzinach) Odmiana % suchej masy Wzorzec 12,1 24,4 35,1 56,4 55,8 76,0 68,4 86,2 100,2 108,9 1 Batuta -2,6-5,6-9,0-9,5-8,4 2 Bohun 0,0-9,3-1,3-13,5-1,6-12,8-2,2-10,0 1,6 2,0 3 Boruta -0,3-1,0-4,7-1,1-4,7-0,8-3,8-0,2-2,8-1,0 4 Brylant 16,9 19,9 15,9 13,5 4,1 5 Cysterski 0,1 2,7 3,9 0,3 3,1-0,1 3,0-0,4 1,7-0,1 6 Ezop -0,3 3,2 2,6 2,6 3,2 1,5 2,8-0,3-0,1-2,9 7 Kavalir 5,0 6,7 8,6 10,5 8,6 8,8 7,2 7,8 2,1 1,9 8 Lasso -3,2-1,1-3,4-4,6-3,2-1,4-1,5 2,2 1,8 5,9 9 Medal -2,6-2,3-5,8-7,0-8,8-5,1-8,5-4,7-5,2-2,9 10 Mentor -1,9 1,0 1,6 2,6-2,8 11 Santana 0,2 1,6 2,4 1,7 4,7 0,5 4,9 0,1 2,5 0,7 12 Tarchalska 1,7-4,0-0,5-5,7-2,3-5,3-3,0-5,0-3,9-2,5 13 Terno -1,6-0,8-4,5 1,4-5,7 3,3-4,7 5,2 1,5 4,7 14 Wenus 1,5 4,1-0,1 1,7-3,0 0,4-4,4-1,3-5,5-2,9 15 Zekon 6,3 3,4 8,8 4,5 7,3 3,3 5,6 3,3 2,9 1, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno

20 GROCH SIEWNY ODMIANY PASTEWNE O MNIEJSZYCH WYMAGANIACH GLEBOWYCH Doświadczenia w roku 2011 założono w 13 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania przyjęto wyniki wszystkich doświadczeń. Zbadano 13 odmian, wśród których 7 stanowiły odmiany wąsolistne. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z grochem siewnym pastewnym w roku 2011 W czterech miejscowościach doświadczenia założono w ostatnich dniach marca. Najpóźniej odmiany wysiano w Marianowie i Ciciborze Dużym (pod koniec drugiej dekady kwietnia). W doświadczeniu w Rumejkach wystąpiło wymycie części nasion w rzędach przez inten- sywny deszcz. Wschody roślin były na ogół dobre i wyrównane. Na początku maja znacznie ochłodziło się. W Tomaszowie Bolesławieckim wystąpił duży opad mokrego śniegu 2 i 3 maja. W wielu miejscowościach pod koniec pierwszej dekady maja odnotowano znaczne przygruntowe przymrozki (do -10ºC). Młode rośliny zostały częściowo uszkodzone, zwłaszcza w Wyczechach, Głodowie, Bobrownikach i Rumejkach. Od połowy maja pogoda poprawiła się. W większości miejscowości rośliny zaczęły zakwitać w pierwszej dekadzie czerwca. Okres kwitnienia był krótki w Białogardzie i Bobrownikach (tydzień), a szczególnie wydłużył się w Szepietowie i Rumejkach (ponad 3 tygodnie). W większości miejscowości faza kwitnienia trwała krócej w porównaniu do roku Dojrzewanie nasion w większości doświadczeń utrudniły częste i obfite opady. W północno-wschodniej części Polski (Marianowo, Szepietowo, Rumejki, Cicibór Duży) dopiero w trzeciej dekadzie lipca nasiona uzyskały dojrzałość techniczną, a zbiór nastąpił w pierszej dekadzie sierpnia. Wskutek nadmiernego uwilgotnienia nasiona zaczęły porastać. W południowo-zachodniej części kraju (Tomaszów Bolesławiecki, Pawłowice) zbiór nieznacznie opóźniono, oczekując poprawy pogody. W roku 2011 średni plon nasion praktycznie nie różnił się od plonu w roku Rozpiętość plonowania w miejscowościach była bardzo duża. Plony nasion powyżej 40 dt z ha zebrano w Tomaszowie Bolesławieckim, Ciciborze Dużym i w Szepietowie. Bardzo słabe plony odnotowano w Świebodzinie (15 dt z ha).

21 Tabela 1 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2011 Odmiany Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność masa Ilość Obsada kiełko wysiewu nasion wania nasion (szt./m 2 ) % g kg/ha wysokie 1 Marych* N 2003 HR Smolice Muza* N 2009 HR Smolice Roch NZ 2000 PHR Tulce średniowysokie 4 Eureka N 2003 PHR Tulce Gwarek N 2004 PHR Tulce Hubal N 2005 DANKO HR Klif N 2008 PHR Tulce Milwa* N 2005 HR Smolice Model* N 2011 HR Smolice Pomorska* N 2000 PHR Tulce Sokolik* N 2001 PHR Tulce Turnia* N 2011 PHR Tulce Wiato N 1998 PHR Tulce Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone przyjęte do syntezy 13 9 Kol. 1: * odmiana wąsolistna (typ afila); N odmiana nasienna, NZ odmiana nasienno-zielonkowa; Kol. 3: DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR

22 Tabela 2 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2011, 2010 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, ,6 7, ,6 6, ,6 5,5-22 Przedplon: - zboża rzepak - 11 Wapnowanie: - pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej nie stosowano Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 13 9

23 Tabela 3 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Plon Zawartość Liczba doświadczeń nasion białka ogólnego białka ogólnego włókna surowego Odmiany (dla plonu nasion) dt z ha kg z ha % suchej masy Wzorzec ,3 34, ,3 25,7 6,4 6,1 wysokie 1 Marych ,0-7, ,4 0,5-0,4-0,4 2 Muza ,5-3, ,1-1,0-0,2-0,5 3 Roch ,4-6, ,7-0,2 0,0 0,1 średniowysokie 4 Eureka ,0 1, ,3-0,8-0,3-0,2 5 Gwarek ,1-2, ,3 0,2-0,6-0,5 6 Hubal ,9 3, ,3-0,3 0,0-0,3 7 Klif ,8-3, ,7 0,9-0,6-0,1 8 Milwa ,3-0, ,0-0,7 0,4 0,6 9 Model 13-0,3-1 0,2-0,3 10 Pomorska ,2-1, ,1-0,8 0,7 0,4 11 Sokolik ,0-1, ,4-0,8 0,2 0,3 12 Turnia 13-0, ,8-0,1 13 Wiato ,7-1, ,6 1,1-0,1 0, Liczba doświadczeń Kol. 3-6: wzorzec: 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; 2010 Hubal, Sokolik, Wiato

24 Tabela 4 GROCH SIEWNY - odmiany pastewne. Porażenie przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca, skala 9º). Lata zbioru 2011, 2010 Fuzaryjne więdnięcie grochu Zgorzelowa plamistość grochu Mączniak prawdziwy grochu Mączniak rzekomy grochu Odmiany Wzorzec 8,1 8,6 8,3 7,8 8,3 8,1 7,3 8,1 wysokie 1 Marych 0,9-0,8-0,1 0,1-0,1 0,0 0,8-0,2 2 Muza 0,9 0,1 0,1 0,0 0,2 0,4 0,0-0,3 3 Roch -0,1-0,8 0,2 0,3 0,1 0,1-0,5 0,1 średniowysokie 4 Eureka 0,9-0,8-0,6-0,2 0,1 0,0 0,3-0,6 5 Gwarek 0,0-0,1 0,2 0,1-0,1-0,3-0,2 6 Hubal -0,1 0,2-0,2-0,1-0,3-0,2 0,0 0,2 7 Klif 0,9-0,4 0,3-0,1 0,2-0,3 0,0-0,6 8 Milwa -1,1-0,8-0,1 0,6-0,1 0,7 0,0-0,1 9 Model -0,1-0,1-0,3-0,3 10 Pomorska -0,1-0,4 0,2 0,2 0,2 0,4 0,3 0,1 11 Sokolik 0,9 0,1 0,3 0,1 0,1 0,3-0,5-0,2 12 Turnia -1,1 0,3 0,2 0,3 13 Wiato -0,1-0,3-0,7 0,1 0,2-0,1-0,3-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; 2010 Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 2: brak danych

25 Tabela 5 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Ocena stanu ogólnego Długość okresu od siewu do: Liczba roślin Ocena wschodów w fazie początku początku początku dojrzałości (po wschodach) Odmiany kwitnienia kwitnienia dojrzewania technicznej skala 9º szt./m 2 skala 9º liczba dni Wzorzec 8,5 8,6 xx xx 8,3 8, wysokie 1 Marych 0,2 0, ,0 0, Muza 0,2 0, ,2 0, Roch -0,2 0, ,4-0, średniowysokie 4 Eureka -0,1 0, ,0 0, Gwarek 0,1 0, ,1-0, Hubal 0,2 0, ,1 0, Klif -0,3-0, ,3-0, Milwa 0,1 0, ,2 0, Model 0,3-3 0, Pomorska -0,1 0, ,1 0, Sokolik 0,0 0, ,1 0, Turnia -0,1-6 -0, Wiato -0,1-0, ,2-0, Liczba doświadczeń Kol.1: wzorzec: 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; 2010 Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 3: xx - wielkości zalecane dla odmian podane w tabeli 1 kol. 6

26 cd. tabeli 5 Odmiany Długość fazy kwitnienia w fazie początku kwitnienia Wyleganie w fazie końca kwitnienia przed zbiorem Wysokość roślin Równomierność dojrzewania liczba dni skala 9º cm skala 9º Wzorzec ,7 8,2 7,8 6,1 4,7 2, ,0 7,9 wysokie 1 Marych 2 2-0,6-0,6-2,2-0,7-1,9-0, ,3 0,4 2 Muza 5 0 0,3 0,4 0,7 1,5 1,2 1, ,5 0,1 3 Roch 4 3-2,2-1,8-3,1-1,2-2,4-0, ,4 0,0 średniowysokie 4 Eureka 0 1-0,1-0,1-0,7 0,7-0,1 0, ,0 0,1 5 Gwarek 2 0-0,6 0,4-0,8 0,0-0,5 0, ,7-0,3 6 Hubal ,2 0,2-0,5 0,2 0,3 0, ,1 0,3 7 Klif ,4-0,2-1,3-0,5-1,7-0, ,9-0,2 8 Milwa 0 1 0,0-0,3 0,4 1,1 0,7 1, ,6 0,6 9 Model 1 0,1 0,9 1,8 1 0,2 10 Pomorska 1 0 0,2-0,1 0,6 0,9-0,2 0, ,3 0,2 11 Sokolik 0-1 0,3 0,6 0,4 0,6-0,9 0, ,2-0,1 12 Turnia 1 0,0 0,2 0,2 2 0,1 13 Wiato 2 1-0,3-0,5-2,0-0,8-2,5-0, ,1-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; 2010 Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 9,10: po osiągnięciu fazy przez najpóźniejszą odmianę

27 cd. tabeli 5 Odmiany Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków Osypywanie nasion Masa 1000 nasion Uszkodzenia nasion przez strąkowce % skala 9º g % Wzorzec 1,5 1,3 7,6 7,5 8,0 6, ,4 1,5 wysokie 1 Marych 0,9-1,3 0,4-0,7 0,2 0, ,6 0,3 2 Muza 4,3-1,3 0,9-1,2 0,5-0, ,4 1,8 3 Roch 1,1 0,0 0,4 0,0 0,2 0, ,5 0,0 średniowysokie 4 Eureka -0,9-1,3-0,3 0,3-0,3-0, ,1-0,2 5 Gwarek 0,5-0,3-0,6 0,0-0,2-0, ,3 0,7 6 Hubal 0,2-1,0-0,2 0,0-0,1 0, ,1 0,2 7 Klif 2,2 2,0-0,5 0,3-0,4 0, ,1 0,1 8 Milwa -1,1-1,3 0,2 0,3 0,0-0, ,1 0,2 9 Model -0,6 0,2 0,3 0 1,8 10 Pomorska 0,6-1,0 0,4 0,3 0,2 0, ,1 0,6 11 Sokolik -0,3 0,0 0,1 0,0 0,0-0, ,2 0,6 12 Turnia 0,0 0,2 0,4-5 -0,5 13 Wiato -0,8 1,0-0,7 0,0-1,2 0, ,6-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; 2010 Hubal, Sokolik, Wiato

28 ŁUBIN WĄSKOLISTNY Doświadczenia w roku 2011 zlokalizowano w 12 miejscowościach (rys.1). Do opracowania wykorzystano wyniki 11 doświadczeń. Przebadano 14 odmian, wśród których 11 stanowiły odmiany niesamokończące. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z łubinem wąskolistnym w roku 2011 Doświadczenia założono w dobrych warunkach agrometeorologicznych. W Marianowie i Ciciborze Dużym siew doświadczeń nieznacznie opóźniono ze względu na zbyt duże uwilgotnienie gleby. W większości miejscowości wschody roślin przebiegały w korzystnych warunkach i były wyrównane. W Głodowie, Bobrownikach, Wyczechach, Marianowie i Nowym Lublińcu silne przymrozki w pierwszej dekadzie maja (przy gruncie od -7ºC do -10ºC) przyhamowały wzrost roślin wszystkich odmian. W niektórych miejscowościach bardzo małe opady w maju (Rarwino, Białogard, Nowy Lubliniec) niekorzystnie wpłynęły na rozwój roślin. Najszybciej zaczęły kwitnąć rośliny w Bobrownikach i Kościelcu (w końcu maja). Przebieg pogody sprzyjał na ogół kwitnieniu, chociaż długość tej fazy była wydłużona na północy kraju. Najdłużej kwitły rośliny we Wrócikowie i Marianowie (ponad trzy tygodnie), najkrócej w Głodowie i Białogardzie (10 dni). W Głodowie już przed kwitnieniem obserwowano wystąpienie Fusarium sp., które najsilniej poraziło odmiany Karo, Sonet i Neptun. W północno-wschodniej części kraju (Ruska Wieś, Marianowo) wystąpiła brunatna plamistość liści. Wiązanie strąków i dojrzewanie nasion w większości doświadczeń przebiegało normalnie. Przy sprzyjającej pogodzie obserwowano dobre wiązanie strąków na pędach bocznych (Nowy Lubliniec, Wyczechy). W trudniejszych warunkach, np. przy bardzo wysokich temperaturach, w drugiej połowie czerwca występowało słabe zawiązywanie strąków oraz ich zrzucanie. W większości miejscowości nasiona uzyskały dojrzałość techniczną w trzeciej dekadzie lipca. Najwcześniej dojrzałość osiągnęły odmiany w Bobrownikach (pod koniec pierwszej dekady lipca). W przeciwieństwie do silnego wylegania w latach 2009 i 2010, w roku 2011 nie odnotowano wylegania łubinu przed zbiorem. Najwcześniej zebrano plony w Ciciborze Dużym, Kościelcu, Ruskiej Wsi i Wrócikowie. Warunki przy zbiorach były dość dobre, jednak w niektórych miejscowościach opady utrudniły zbiór (Cicibór Duży, Nowy Lubliniec). Średni plon uzyskany w 2011 roku był dwukrotnie mniejszy od plonu nasion w roku Stosunkowo największe plony nasion zebrano w Rarwinie i w Kawęczynie (powyżej 40 dt z ha). Szczególnie niskie plony zebrano w Bobrownikach i Ruskiej Wsi, a zdyskwalifikowano doświadczenie w Głodowie. Bezpośrednią przyczyną dyskwalifikacji było bardzo silne porażenie wszystkich odmian fuzaryjnym więdnięciem roślin, obniżającym plon nasion do około 5 dt z ha.

29 Tabela 1 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2011, 2010 Odmiany Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny Ilość zdolność masa 1000 Obsada wysiewu kiełkowania nasion nasion (szt./m 2 ) % g kg/ha niesamokończące 1 Baron 2002 HR Smolice Bojar 2007 HR Smolice Dalbor 2011 HR Smolice Graf 2004 HR Smolice Heros 2011 HR Smolice Kadryl 2010 PHR Tulce Kalif 2006 HR Smolice Karo * 2001 PHR Tulce Mirela * 1981 HR Smolice Neptun 2009 HR Smolice Zeus 2002 HR Smolice samokończące 12 Boruta 2002 Saatzucht Steinach DE Regent 2009 HR Smolice Sonet 1999 PHR Tulce Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone przyjęte do syntezy Kol. 1: * odmiana o wysokiej zawartości alkaloidów Kol. 3: HR Smolice "Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR", PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, Saatzucht Steinach Saatzucht Steinach GmbH & Co KG, DE Niemcy

30 Tabela 2 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2011, 2010 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, ,6 7, ,6 6, ,6 5,5-17 Przedplon: - zboża rzepak - 8 Wapnowanie: - pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej nie stosowano Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 11 12

31 Tabela 3 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Plon Zawartość Liczba białka włókna tłuszczu alkaloidów doświadczeń nasion białka ogólnego Odmiany ogólnego surowego surowego (suma) (dla plonu nasion) dt z ha kg z ha % suchej masy Wzorzec ,9 30, ,9 32,5 15,9 17,5 7,2 7,3 0,020 0,014 niesamokończące 1 Baron ,4 0, ,3 1,1-0,2 0,2 0,0-0,5 0,004 0,011 2 Bojar ,4-0, ,7-1,9 0,1 0,1 0,3-0,2-0,003-0,005 3 Dalbor 11 1,2 25-0,3 0,0-0,1-0,003 4 Graf ,3 0, ,8 0,8 0,3 0,7-0,2 0,0 0,002-0,002 5 Heros 11 1,3 24-0,4-0,6-0,2 0,006 6 Kadryl ,3-0, ,7-0,2 0,3 0,5 0,0-0,4 0,011 0,004 7 Kalif ,2-0, ,1-0,8-0,1-0,7 0,1 0,0 0,000 0,002 8 Karo * ,0-0, ,2 0,7-0,1 0,1-0,5-0,3 0,973 0,955 9 Mirela * ,7-2, ,8 2,1-0,1 0,0 0,2-0,2 1,017 1, Neptun ,2-1, ,9 1,8-0,9-1,4 0,1-0,6-0,001 0, Zeus ,1-1, ,8 0,3-1,0-0,7 0,5 0,3 0,004 0,001 samokończące 12 Boruta ,6 0, ,2 0,6 0,0-0,1-0,4-0,5 0,007 0, Regent ,9-0, ,9-1,5-0,1 0,3 0,5-0,1-0,009-0, Sonet ,3-4, ,4-2,6-0,4-0,3 0,1-0,6 0,008 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: * odmiana o wysokiej zawartości alkaloidów Kol. 3,4: wzorzec: 2011, 2010 Boruta, Graf, Kalif, Regent Kol. 5-8: wzorzec: 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; 2010 Graf, Kalif

32 Tabela 4 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Porażenie przez ważniejsze choroby oraz ocena stanu roślin (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Odmiany Fuzaryjne więdnięcie łubinu Brunatna plamistość liści łubinu Szara plamistość liściu łubinu (opadzina) Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia skala 9º szt./m 2 skala 9º Wzorzec 8,2 7,3 8,4 8,3 8,9 8,6 8,2 8,3 xx xx 7,6 7,4 niesamokończące 1 Baron 0,1-0,1-0,4-0,3-0,4-0,2-0,1 0, ,2 0,1 2 Bojar -0,7-0,5 0,1-0,6-0,1-0,1-0,2 0, ,0 0,5 3 Dalbor -0,5-0,3-0,4 0,2-7 0,2 4 Graf 0,2 0,1 0,1-0,1-0,1 0,0-0,2-0, ,1-0,1 5 Heros -0,8-0,3-0,3 0,2-4 0,1 6 Kadryl 0,2-0,1 0,0-0,5-0,3-0,1 0,3 0, ,3 0,3 7 Kalif -0,1-0,2 0,1 0,0 0,1 0,0-0,1 0, ,2 0,1 8 Karo * -0,7-0,3-0,3-0,1-0,6-0,1 0,0 0, ,0 0,4 9 Mirela * -1,2-0,8-0,6-0,2-1,2-0,6 0,1-0, ,3 0,3 10 Neptun -0,8-0,7-0,1-0,2-0,4-0,1 0,1 0, ,2 0,2 11 Zeus -0,7-0,1-0,3-0,1 0,0-0,3 0,1-0, ,2 0, samokończące 12 Boruta 0,0 0,5 0,0-0,2 0,1 0,0 0,1 0, ,1 0,5 13 Regent -0,1-0,1-0,3-0,3 0,0 0,0 0,2 0, ,2 0,5 14 Sonet -0,9-0,4-0,4-0,1-0,7-0,5 0,5 0, ,6 0,8 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; 2010 Graf, Kalif; * odmiana o wysokiej zawartości alkaloidów Kol. 6: xx wielkości zalecane dla odmian podane w tabeli 1 kol. 6

33 Tabela 5 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Odmiany Długość okresu od siewu do: Długość okresu od początku do końca kwitnienia pędu łanu głównego w fazie końca kwitnienia Wyleganie początku kwitnienia początku dojrzewania dojrzałości technicznej przed zbiorem liczba dni Wzorzec ,9 8,6 8,9 7,5 niesamokończące 1 Baron ,0-0,1 0,0 0,2 2 Bojar ,1 0,0 0,1 0,3 3 Dalbor ,0 0,0 4 Graf ,1 0,1 0,1 0,0 5 Heros ,0 0,0 6 Kadryl ,4 0,0-0,2-0,1 7 Kalif ,4-0,1-0,2 0,0 8 Karo * ,2 0,3-0,1 0,2 9 Mirela * ,4 0,0-0,3 0,1 10 Neptun ,1 0,0 0,1 0,0 11 Zeus ,4 0,2-0,7 0, samokończące 12 Boruta ,1 0,1 0,1 0,1 13 Regent ,1 0,2 0,1 0,4 14 Sonet ,1 0,1 0,1 0,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; 2010 Graf, Kalif; * odmiana o wysokiej zawartości alkaloidów Kol. 7: po osiągnięciu fazy przez odmianę najpóźniejszą

34 cd. tabeli 5 Odmiany Wysokość roślin Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków Osypywanie nasion po 10 dniach po 20 dniach po 10 dniach po 20 dniach od dojrzałości technicznej Masa 100 nasion cm skala 9º % g Wzorzec ,9 7,8 4,3 3,4 0,8 0,4 1,9 1,5 0,5 0,3 1,5 1, niesamokończące 1 Baron ,3 0,1-1,3-0,5-0,4 0,3-0,9 0,5-0,4 0,0-0,9 0, Bojar 0-4 0,1 0,2 0,0-0,7 0,4 0,0 0,7 0,2 0,5 0,0 0,7 0, Dalbor -3 0,5-2,1-0,1-0,4-0,3-0,6-7 4 Graf 1 1-0,5 0,1 3,5 0,1-0,1 0,1-0,6-0,6-0,4 0,0-0,8-0, Heros -6 0,6-2,1-0,2 0,0-0,4 0, Kadryl 7 3-0,5 0,1 4,4 0,2-0,5-0,1-0,4-0,5-0,4 0,0-1,1-0, Kalif ,5-0,1 1,2-0,1 0,2-0,1 0,1 0,6 0,4 0,0-0,1 0, Karo ,4 0,2-1,2-0,8-0,2 0,0 0,4 0,4-0,4-0,1 0,3-0, Mirela 1 3 0,3 0,2-2,0-1,4 13,6 21,4 25,1 40,8 5,7 19,0 21,7 38, Neptun ,7 0,3-2,7-1,2 0,0 0,0-0,1 0,5 0,0 0,3-0,5 0, Zeus 4 4 0,1 0,2-0,7-0,8 0,4 0,6 1,1 1,4-0,2 0,8 0,5 1, samokończące 12 Boruta 2 0 0,3 0,2-1,9-0,5-0,3 0,7-0,3 0,5-0,4 0,1 0,5-0, Regent ,6 0,9-2,8-2,1 0,2 0,6 0,8 1,6 0,5 0,6 0,3 0, Sonet ,0 1,2-3,8-2,7 0,5 0,6-0,2 0,6 0,1 0,7-0,1 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; 2010 Graf, Kalif; * odmiana o wysokiej zawartości alkaloidów

35 ŁUBIN ŻÓŁTY W roku 2011 założono 12 doświadczeń, z których jedno zdyskwalifikowano polowo (rys. 1). Opracowano wyniki 11 doświadczeń. Przebadano 8 odmian, a wśród nich 6 odmian niesamokończących i 2 samokończące. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z łubinem żółtym w roku 2011 Doświadczenia założono w korzystnych warunkach agrometeorologicznych. Najwcześniej wysiano odmiany w Bobrownikach, Głodowie, Sulejowie i Świebodzinie w końcu marca. Opóźniono siewy w Marianowie i Ciciborze Dużym ze względu na suchą i chłodną pogodę. Wschody roślin na ogół przebiegały w korzystnych warunkach i były wyrównane (poza Marianowem i Nowym Lublińcem). Silne spadki temperatury na początku maja wpłynęły ujemnie na wzrost i rozwój roślin. W Tomaszowie Bolesła- wieckim odnotowano nawet opady śniegu. Utworzona pokrywa śnieżna miała grubość 10 cm. W Nowym Lublińcu niskie temperatury (do -7,5ºC) w połączeniu z niedoborem opadów osłabiły wschodzące siewki. Zaobserwowano również pierwsze objawy porażenia zgorzelą fuzaryjną. W dalszym okresie wegetacji od połowy maja i na początku czerwca zasadniczo brakowało opadów. Najszybciej zaczęły kwitnąć rośliny w Bobrownikach i w Świebodzinie (na początku lipca), a najpóźniej w Marianowie (12 dni później). Tam też faza kwitnienia trwała najkrócej, tylko 7 dni. Różnice w początku dojrzewania nasion między miejscowościami były znaczne. Najwcześniej w Świebodzinie, a trzy tygodnie później zaczęły dojrzewać odmiany w Białogardzie. Ze względu na nadmierną ilość opadów szczególnie trudne warunki dojrzewania odnotowano w Marianowie, Ciciborze Dużym, Białogardzie i Tomaszowie Bolesławieckim. Toteż w miejscowościach tych zbiory nasion były opóźnione. Najpóźniej zbierano nasiona w Białogardzie, gdzie mimo ochrony chemicznej, na początku dojrzewania odmiany zostały porażone antraknozą. Silniejsze wyleganie przed zbiorem odnotowano w Tomaszowie Bolesławieckim, Ciciborze Dużym i Uhninie (oceny 6,5-7º). W Ciciborze Dużym zaobserwowano porażenie odmiany Parys antraknozą, postępujące już od połowy czerwca. Silne porażenie chorobą spowodowało, że nie wydała ona plonu nasion. Średni plon uzyskany w 2011 roku był o 25% większy od plonu nasion w roku Największy plon uzyskano w Białogardzie (ponad 38 dt z ha), najmniejszy w Bobrownikach (11 dt z ha). Ze względu na drastycznie małą obsadę roślin na poletkach we wszystkich powtórzeniach zdyskwalifikowano polowo doświadczenie w Nowym Lublińcu.

36 Tabela 1 ŁUBIN ŻÓŁTY. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2011 Odmiany Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny Ilość zdolność masa 1000 Obsada wysiewu kiełkowania nasion nasion (szt./m 2 ) % g kg/ha niesamokończące 1 Baryt 2011 PHR Tulce Dukat 2006 PHR Tulce Lord 2006 HR Smolice Mister 2003 PHR Tulce Parys 1988 HR Smolice Talar 2008 PHR Tulce samokończące 7 Perkoz 2008 HR Smolice Taper 2002 PHR Tulce Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone przyjęte do syntezy Kol. 3: HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce

37 Tabela 2 ŁUBIN ŻÓŁTY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2011, 2010 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - 6,6 7, ,6 6, ,6 5,5-33 Przedplon: - zboża rzepak - 8 Wapnowanie: - pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej nie stosowano Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 11 12

38 Tabela 3 ŁUBIN ŻÓŁTY. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, 2010 Liczba Zawartość Plon doświadczeń białka włókna tłuszczu alkaloidów Odmiany (dla plonu nasion białka ogólnego ogólnego surowego surowego suma granina nasion) dt z ha kg z ha % suchej masy Wzorzec ,9 16, ,6 43,8 15,3 15,9 6,7 5,9 0,014 0,023 0,000 0,000 niesamokończące 1 Baryt 11-0,2 17 1,3-0,1-0,3-0,001 0,000 2 Dukat ,8-0, ,1-0,1-0,8-0,5 0,3 0,2 0,005 0,001 0,000 0,000 3 Lord ,1-0, ,2 0,3 0,4-0,4-0,3-0,3 0,000-0,003 0,000 0,000 4 Mister ,4 0, ,2-0,4-0,1 0,4-0,1 0,2 0,002 0,001 0,000 0,000 5 Parys ,3-1, ,3-0,5-1,3-0,8 0,2 0,3-0,001-0,005 0,002 0,007 6 Talar ,4-0, ,2 0,4 0,1-0,4 0,1-0,2-0,002-0,001 0,000 0,000 samokończące Perkoz ,8-0, ,9-2,0 0,6 1,1 1,0 1,0 0,001 0,004 0,000 0,000 8 Taper ,1-2, ,3-0,9-0,2-0,2 0,4 0,1 0,002-0,003 0,000 0,001 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2011, 2010 Mister, Talar