12. Groch siewny. Tabela 1 Groch siewny. Odmiany badane. Rok zbioru 2011 Rok wpisania Odmiana Lp. w Polsce

Transkrypt

1 12. Groch siewny Zalety roślin strączkowych są powszechnie znane. Stanowią one bardzo cenne źródło białka w żywieniu człowieka i zwierząt. Wykorzystanie białka z krajowych zasobów mogłoby znacznie ograniczyć import śruty sojowej, na którą polskie rolnictwo wydaje rocznie ponad 300 mln dolarów. Strączkowe odgrywają również znaczącą rolę w zwiększaniu produkcyjności gleby. Stanowią dobry przedplon dla wielu gatunków roślin. Pozostawiają w glebie znaczną ilość azotu i substancji organicznych, poprawiają strukturę gleby, meliorują ją (pozytywny wpływ palowego korzenia u łubinów), są najtańszym sposobem zwiększania plonów roślin następnych i poprawienia ich jakości. W celu zrównoważenia opłacalności produkcji gatunków roślin strączkowych wprowadzono w 2010 roku system dopłat, który spowodował zwiększenie zainteresowania tą grupą roślin. Chcąc uzyskać zadawalający plon roślin strączkowych konieczna jest znajomość agrotechniki danego gatunku ale i gruntowna wiedza na temat odmian. Najliczniejszą grupę w Krajowym Rejestrze Odmian - biorąc pod uwagę rolnicze rośliny strączkowe - stanowi groch siewny. Obecny stan to 30 odmian: z czego 17 odmian - o większych wymaganiach glebowych i 13 - o mniejszych wymaganiach. W 2011 roku Krajowy Rejestr zmniejszył się o trzy odmiany, z rejestru skreślono następujące odmiany: Brutus, Dymek, Goplik, Profi, Turkus i Merlin. Zarejestrowano natomiast jedną odmianę ogólnoużytkową Mentor oraz dwie odmiany pastewne - Model i Turnia. W grupie odmian o większych wymaganiach glebowych są wyłącznie formy wąskolistne. W drugiej grupie funkcjonują zarówno formy wąsolistne jak i liściaste. Tabela 1 Groch siewny. Odmiany badane. Rok zbioru 2011 Rok wpisania do Krajowego Kod kraju Odmiana Lp. Rejestru Odmian pochodzenia w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę lub w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce Wenus 2003 PL 2 Ezop 2004 PL 3 Tarchalska 2004 PL 4 Bohun 2005 PL Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5, Tulce 5 Santana 2005 DE KWS Lochow Polska sp. z o.o., Kondratowice ul. Słowiańska 5, Prusy 6 Zekon 2005 CZ Oseva Polska sp. z o.o., ul. Kopanina 77, Poznań 7 Terno 2006 CZ Oseva Polska sp. z o.o., ul. Kopanina 77, Poznań 8 Kavalir 2007 CZ Oseva Polska sp. z o.o., ul. Kopanina 77, Poznań 9 Medal 2007 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, Kobylin 10 Cysterski 2008 PL Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5, Tulce 11 Lasso 2008 PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20, Strzelce 12 Boruta 2007 PL 13 Brylant 2002 PL 14 Batuta 2009 PL 15 Mentor 2011 PL Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR Smolice 146, Kobylin 108

2 W województwie łódzkim testowano dwa gatunki roślin strączkowych: groch siewny i łubin żółty. Doświadczenia te przeprowadzono w Sulejowie: z grochem siewnym, jednoczynnikowe czteropowtórzeniowe, liczące 15 odmian jadalnych i ogólnoużytkowych i łubinem żółtym sześciopowtórzeniowe 8 kreacji z grupami odmian. W 2011 roku badano 15 odmian grochu siewnego, w 2010 roku 12 odmian, a w 2009 roku 11 odmian. W 2011 roku testowano 8 odmian łubinu żółtego, w latach badano 7 odmian. W opracowaniu przedstawiono informacje dotyczące odmian łubinu żółtego, bo jedynie z tym gatunkiem prowadzone było doświadczenie w województwie łódzkim. Ze względu na wzrost popularności tych gatunków w terenie zdecydowano w niniejszym opracowaniu zamieścić informacje o wynikach przeprowadzonych badań. Tabele z plonem, ważniejszymi chorobami i właściwościami rolniczo-użytkowymi zawierają dane z trzylecia , poza nowo zarejestrowaną odmianą Baryt, której wyniki pochodzą z jednego roku. Drugim liczącym się gatunkiem w grupie strączkowych jest łubin żółty. Stan liczbowy Krajowego Rejestru Odmian w 2011 roku nie zmienił się. Zarejestrowanych jest osiem odmian sześć o niesamokończącym i dwie o samokończącym typie wzrostu. Z rejestru skreślono odmianę Juno, a zarejestrowano nową odmianę niesamokończącą Baryt. Tabela 2. Groch siewny. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru 2011 SDOO Powiat Kompleks rolniczej przydatności gleby Klasa bonitacyjna gleby SULEJÓW Piotrkowski pszenny dobry III b ph gleby w KCl 6,50 Przedplon jęczmień jary Data siewu Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru Nawożenie mineralne - kg/ha N (kg/ha) 25 P 2 O 5 (kg/ha) 22 K 2 O (kg/ha) 95 Nawożenie dolistne Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (ml/100 kg nasion ) Vitavax 250 FS 400 Herbicyd (l/ ha) Linurex 500 SC + Command 480 EC-1,0 + 0,2 Basagran 480 SL-3,0 Insektycyd (l/ha) Sherpa 100 EC 0,2 Insektycyd (l/ha) Sumi Alpha 050 EC 0,2 109

3 Tabela 3 Groch siewny. Wyniki ogólne dla odmian. Rok zbioru 2011 Lp. Cecha Sulejów 1 Pełnia wschodów (data: dzień, miesiąc) Ocena wschodów (skala 9 o ) 8,8 3 Początek kwitnienia (data: dzień, miesiąc) Ocena stanu ogólnego (skala 9 o ) 7,0 5 Wyleganie w fazie początku kwitnienia (skala 9 o ) 9,0 6 Koniec kwitnienia (data: dzień, miesiąc) Wyleganie w fazie końca kwitnienia (data: dzień, miesiąc) 9,0 8 Wysokość roślin przed zbiorem (cm) 58 9 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 6,1 10 Porażenie przez zgorzel naczyniową (skala 9 o ) 7,1 11 Porażenie przez mączniaka rzekomego (skala 9 o ) 7,3 12 Dojrzałość techniczna (data: dzień, miesiąc) Pękanie strąków (skala 9 o ) 8,6 14 Równomierność dojrzewania (skala 9 o ) 7,0 15 Masa 1000 nasion (g) Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 17,2 17 Plon nasion (dt/ha) 42,4 Tabela 4 Groch siewny. Plon nasion odmian (%wzorca). Rok zbioru 2011 Lp. Odmiana SDOO Sulejów Wzorzec (dt z ha) 42,4 1 Wenus 92 2 Ezop 97 3 Tarchalska Bohun Santana 79 6 Zekon Terno Kavalir Medal Cysterski Lasso Boruta Brylant Batuta Mentor 105 Wzorzec 2011 wszystkie badane odmiany 110

4 Tabela 5 Groch siewny. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2011, 2010, 2009 Lp. Odmiana Wzorzec (dt z ha) 42,4 55,4 54,4 48,9 50,7-1 Wenus Ezop Tarchalska Bohun Santana Zekon Terno Kavalir Medal Cysterski Lasso Boruta Brylant Batuta Mentor 105 Liczba doświadczeń Wzorzec: 2009, 2010, 2011 wszystkie badane odmiany

5 Tabela 6 Groch siewny. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2011, Lp. Odmiana Liczba lat badań Zgorzel naczyniowa Askochytoza Mączniak właściwy Wzorzec ( skala 9 o ) 7,1 8,2 9,0 9,0 7,3 6,9-1 Wenus 3-1,3-0,5 0,0 0,0-1,3-1,2 2 Ezop 3 0,2 0,2 0,0 0,0-0,3-0,4 3 Tarchalska 3-1,8-0,4 0,0 0,0-1,0-0,5 4 Bohun 3 1,9 0,5 0,0 0,0 0,5-0,3 5 Santana 3-2,1-0,7 0,0 0,0 0,2-0,2 6 Zekon 3 0,9 0,3 0,0 0,0-0,3 0,2 7 Terno 3 0,9 0,2 0,0 0,0 1,7 1,0 8 Kavalir 3-0,6 0,0 0,0 0,0 0,5 0,7 9 Medal 3 0,9 0,4 0,0 0,0-2,3-1,5 10 Cysterski 3 1,7 0,0 0,0 0,0 0,5 0,4 11 Lasso 3-1,3-0,4 0,0 0,0 1,7 1,8 12 Boruta 2-1,6 0,0-1,5 13 Brylant 1-0,8 0,0-1,3 14 Batuta 1 1,9 0,0 1,7 15 Mentor 1 0,9 0,0 1,7 Liczba doświadczeń Wzorzec: w roku 2009, 2010, 2011 wszystkie badane odmiany Skala 9 o 9 oznacza stan najlepszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny,

6 Lp Tabela 7 Groch siewny. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2011, Odmiana Liczba lat badań Wyleganie w fazie końca kwitnienia (skala 9 o ) Wyleganie przed zbiorem (skala 9 o ) Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Długość okresu wegetacji (liczba dni) Wzorzec 9,0 7,4 6,1 4, ,0 276, Wenus 3 0,0 0,1-0,2-0, ,0-7, Ezop 3 0,0 0,3-0,2 0, ,0 12, Tarchalska 3 0,0 0,2-0,5 0, ,0 4, Bohun 3 0,0-0,4 0,8-0, ,0-37, Santana 3 0,0 0,8 0,3 0, ,0-1, Zekon 3 0,0-0,5-1,5-1, ,0-12, Terno 3 0,0-0,1-2,5-0, ,0 47, Kavalir 3 0,0-0,3-1,5-0, ,0 15, Medal 3 0,0-0,3-2,2-1, ,0 5, Cysterski 3 0,0 0,1-5,2-3, ,0-42, Lasso 3 0,0 0,1 0,0 0, ,0-13, Boruta 2 0,0 0,5 4 36, Brylant 1 0,0-2,5-2 41, Batuta 1 0,0 0,5 7 2, Mentor 1 0,0 0,8 8-44,0 106 Liczba doświadczeń Wyleganie: wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec: w roku 2011, 2010, wszystkie badane odmiany, Długość okresu wegetacji - liczba dni od siewu do dojrzałości technicznej

7 Doświadczenie z grochem w 2011 roku założono w optymalnym terminie przy bardzo sprzyjającej pogodzie. Ciepły i suchy kwiecień zapewnił szybkie, równomierne i dobre wschody oraz odpowiednie warunki początkowego wzrostu roślin. Gwałtowne ochłodzenie z przymrozkami i opadami śniegu na początku maja, przyhamowało wzrost grochu - uszkodzeń roślin nie stwierdzono. Niestabilna pogoda w maju i czerwcu (duże amplitudy temperatur) osłabiły kondycję odmian. Niskie rośliny szybko zaczęły kwitnąć. Niewielkie wyleganie odmian (oprócz odmiany Cysterski) było wynikiem małej wysokości roślin. Stan ogólny grochu można było określić jako słaby. Skrócenie wysokości roślin, średnio o ok. 20 cm, było powodem znacznego obniżenia plonu nasion. Nasiona odmian były jednak dorodne o największej w trzyleciu MTN. Burze i intensywne opady w okresie dojrzewania utrudniały zbiór plonu. W 2010 roku doświadczenie było również wcześnie założone. Chłodny kwiecień z nocnymi przymrozkami wydłużył wschody odmian. Tabela 8. Wykaz odmian grochu siewnego znajdujących się w Krajowym Rejestrze w roku 2011 Lp Gatunek/ odmiana Rok rejestracji jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne o większych wymaganiach glebowych średniowysokie 1 Baryton Batuta Bohun Boruta Brylant Cysterski Ezop Kavalir Lasso Medal Mentor Phönix Santana Tarchalska Terno Wenus Zekon 2005 pastewne o mniejszych wymaganiach glebowych wysokie 1 Marych Muza Roch 2000 średniowysokie 4 Eureka Gwarek Hubal Klif Milwa Model Pomorska Sokolik Turnia Wiato

8 Bardzo mokry (146,9 mm) i chłodny maj znacznie spowolnił początkowy wzrost roślin i osłabił ich kondycję. Kilkudniowe upały pod koniec pierwszej dekady czerwca spowodowały szybkie zakwitanie grochu. Rośliny niskie, osłabione chłodem i nadmiarem wody w glebie gwałtownie zaczęły kwitnąć. Znaczne ocieplenie i mocne uwilgotnienie gleby w okresie wypełniania strąków przyczyniły się do uzyskania zadawalającego plonu. Dojrzewanie grochu przypadło na okres wysokich temperatur przekraczających 35 o C. Rośliny szybko i równomiernie zaczęły zasychać. Odmiany późne znacznie skróciły okres wegetacji i przez to obniżyły swój potencjał plonotwórczy i MTN. Plonowanie w roku 2009 było na podobnym poziomie co w roku 2010, ale nasiona charakteryzowały się dużą MTN. Susza w kwietniu i maju opóźniła pojawienie się mączniaka rzekomego, a jego sporadyczne symptomy jedynie na wąsach czepnych, nie stanowiły większego zagrożenia dla roślin. Optymalne warunki pogodowe w okresie kwitnienia i wypełniania się strąków rokowała dobre plony. Częste opady w okresie dojrzewania spowodowały silne wyleganie roślin i utrudniły ich zbiór. W tym to roku obserwowano największe wyleganie odmian. Plon nasion (% wzorca) dla wszystkich badanych odmian w 2011 roku wynosił 42,4 dt/ha i był niższy o 13,0 dt/ha od roku ubiegłego. Średnia dla wszystkich odmian w 2010 roku wynosiła 55,4 dt/ha, a w 2009 roku 54,4 dt/ha. Analizując tabelę plonowania należy uznać odmianę Batuta za najbardziej plenną. Na uwagę zasługują również odmiany: Lasso, Terno, Tarchalska, Medal i Mentor, przy czym odmiany Medal i Tarchalska wykazują skłonność do porażania mączniakiem rzekomym. W rejonie województwa łódzkiego patogen ten stanowi niewątpliwy problem w produkcji grochu siewnego. Zarejestrowane nowe odmiany grochu Mentor i Batuta potwierdzają postęp hodowlany w tym gatunku, który jest widoczny nie tylko w plenności lecz w lepszej zdrowotności i odporności na wyleganie. Bardzo istotną cechą grochu mającą zasadniczy wpływ na wysokość uzyskiwanych plonów jest podatność na wyleganie. W 2011 roku, w fazie końca kwitnienia, ze względu na niski wzrost roślin, nie obserwowano wylegania u żadnej z odmian. Tendencja do wylegania przed zbiorem była bardzo zróżnicowana. Odmiana Cysterski wylega najbardziej. U odmian Terno, Brylant, Medal i Zekon odnotowano również skłonność do wylegania. Szczegółowe informacje o podatności odmian na wyleganie zawierają charakterystyki odmian