WSTĘP

Transkrypt

1

2

3 WSTĘP Prezentowane opracowanie wyników porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych (PDOiR) z roślinami strączkowymi obejmuje pięć gatunków bobik, groch siewny (odmiany ogólnoużytkowe i odmiany pastewne), łubin wąskolistny, łubin żółty i soję. W takim też układzie publikowane są wyniki doświadczeń. Sposób przedstawienia wyników zorientowany jest na odbiorców znających problematykę odmianową. Publikacja ta, obok Listy Opisowej Odmian (LOO), stanowi główne źródło o wartości gospodarczej zarejestrowanych odmian, badanych w danym roku w ramach programu PDOiR. Celem badań jest systematyczne sprawdzanie wartości gospodarczej większości odmian z krajowego rejestru (KR), w doświadczeniach lokalizowanych w różnych rejonach Polski. Oprócz wyników doświadczeń z doborami odmian ustalonymi w Centrali COBORU, do opracowania włączono wyniki doświadczeń z zestawami odmian ustalanymi przez Zespoły Wojewódzkie PDOiR. Stosunkowo większym zainteresowaniem cieszą się doświadczenia regionalne z jadalnymi odmianami grochu siewnego. Wyniki wszystkich doświadczeń w danym województwie publikowane są w wydawnictwach regionalnych. Pięć doświadczeń z bobikiem realizowano w porozumieniu z Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB. W roku 2012 założono łącznie 74 doświadczenia. Część doświadczeń pozabudżetowych realizowano według doboru odmian ustalonego regionalnie, a część zgodnie z doborem odmian przekazanym przez Centralę COBORU. Do opracowania zakwalifikowano 71 doświadczeń. Doświadczenia polowe, których wyniki zamieszczono w niniejszym opracowaniu prowadzono według ramowych metodyk 1). Doświadczenia z grochem siewnym odmianami ogólnoużytkowymi założono w układzie 1-rozkładalnym, z soją w układzie losowanych bloków kompletnych, natomiast z bobikiem, grochem siewnym odmianami pastewnymi oraz łubinem wąskolistnym i łubinem żółtym w układzie z grupowaniem odmian. W zależności od gatunku, powierzchnia pojedynczego poletka wynosiła 13,86 m 2 (groch siewny) lub 16,50 m 2 (bobik, łubin wąskolistny, łubin żółty, soja). Ilość wysiewu poszczególnych odmian obliczono w oparciu o zalecaną dla odmiany obsadę nasion, masę 1000 nasion i zdolność kiełkowania nasion. Plon nasion i masę 1000 nasion podano przy wilgotności 15%. Dla wszystkich badanych gatunków, poza bobikiem, wykonano analizy cech jakościowych nasion. Zawartość białka i włókna określano dla odmian wszystkich czterech gatunków, natomiast zawartość tłuszczu oznaczono w nasionach odmian łubinów i soi. Substancje swoiste (alkaloidy) badano w nasionach łubinów. Oznaczono także intensywność pobierania wody przez nasiona ogólnoużytkowych odmian grochu. Szczegółowe informacje dotyczące warunków meteorologicznych w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian są corocznie publikowane w opracowaniu COBORU Przegląd warunków meteorologicznych. Natomiast w niniejszym opracowaniu wskazano na szczególne zjawiska pogodowe, mające wpływ na wzrost i rozwój roślin. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych gatunków ilustrują mapki ) Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych. 1. Rośliny rolnicze Strączkowe, COBORU, Słupia Wielka 1998 oraz Uzupełnienie do obowiązujących wskazówek..., Słupia Wielka Objaśnienia: skala 9-stopniowa: 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny).

4 Agnieszka Osiecka BOBIK Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych 2012 Doświadczenia w roku 2012 założono w 9 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania włączono wyniki wszystkich założonych doświadczeń. Testowano 8 odmian, wśród których najliczniej (5) reprezentowane były odmiany niesamokończące niskotaninowe. Badano także jedną odmianę niesamokończącą wysokotaninową i dwie samokończące wysokotaninowe. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z bobikiem w roku 2012 W większości miejscowości doświadczenia założono pod koniec trzeciej dekady marca. Najwcześniej bobik wysiano w Przecławiu (20.03), natomiast najpóźniej w Radostowie (6.04). Wschody roślin były bardzo dobre lub dobre. Bobik najdłużej wschodził we Wrócikowie i Pawłowicach. Przymrozki w pierwszej i drugiej dekadzie maja w Głubczycach i Pawłowicach nie miały większego wpływu na rozwój roślin. Faza rozwoju wegetatywnego bobiku przebiegała generalnie w warunkach dość wysokich temperatur i niedoboru opadów. Z początkiem kwitnienia pogoda w większości rejonów Polski ulegała poprawie pojawiały się opady. W roku 2012 początek kwitnienia średnio przypadał w pierwszych dniach czerwca, podobnie jak w roku Najwcześniej rośliny zakwitły w Głubczycach, najpóźniej w Rarwinie i Karzniczce. Bobik najdłużej kwitł we Wrócikowie (32 dni), a najkrócej w Rarwinie (18 dni). Tam, gdzie utrzymywała się korzystna aura, wiązanie strąków było intensywne. Rośliny dojrzewały w pierwszej dekadzie sierpnia. Dojrzałość techniczną najszybciej obserwowano w Pawłowicach, a prawie miesiąc później na północy Polski (Karzniczka, Radostowo). W Karzniczce zastosowano desykację roślin. W większości doświadczeń na roślinach obserwowano objawy chorób. Jedynie w Zybiszowie porażenie nie wystąpiło. Stopień porażenia był zróżnicowany. Czekoladową plamistością i askochytozą najbardziej porażone były rośliny w Radostowie, a objawy rdzy były najsilniejsze w Przecławiu. W niektórych miejscowościach masowo pojawiały się mszyce (Pawłowice, Rarwino). Silniejsze wyleganie przed zbiorem nasion wystąpiło w Przecławiu i Radostowie, mimo że tam rośliny nie były najwyższe. Rośliny we Wrócikowie urosły do wysokości średnio około 150 cm natomiast w Karzniczce były średnio o około 70 cm niższe. Wszystkie doświadczenia zebrano jednofazowo. Najwcześniej w Pawłowicach i Przecławiu w pierwszej dekadzie sierpnia. Dwa kolejne doświadczenia zebrano nieco później, ale również w tej samej dekadzie. Pojedyncze doświadczenia zbierano w drugiej i trzeciej dekadzie sierpnia. W trzech przypadkach bobik był gotowy do zbioru dopiero w pierwszej dekadzie września. Średni plon nasion (45 dt z ha), który uzyskano w roku 2012 był mniejszy od zebranego w roku 2011 o 18%. Średnio największe plony uzyskano w Radostowie 63 dt z ha, a najmniejsze w Kochcicach 30 dt z ha.

5 - 3 - Tabela 1 BOBIK. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania masa 1000 nasion Rok zarejestrowania Planowana obsada nasion Ilość wysiewu % g szt./m 2 kg/ha niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 2002 DANKO HR Choryń niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 2002 HR Strzelce Amulet 2008 HR Strzelce Kasztelan 2006 HR Strzelce Leo 2004 HR Strzelce Olga 2003 HR Strzelce samokończące wysokotaninowe 7 Granit 2006 HR Strzelce Optimal Wo 1996 DANKO HR Choryń Bilans doświadczeń: - założone i przyjęte do syntezy 9 9 Kol. 3: DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, HR Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR Kol. 1: Wo odmiana skreślona z krajowego rejestru na wniosek hodowcy w grudniu 2012 roku

6 - 4 - Tabela 2 BOBIK. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2012, 2011 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - 6,6 7, ,6 6, Przedplon: - zboża ziemniaki gorczyca 11 Wapnowanie: - po przedplonie pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 9 9

7 - 5 - Tabela 3 BOBIK. Plon nasion odmian. Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Liczba doświadczeń Plon nasion (dt z ha) odchylenia od wzorca Wzorzec ,4 55,2 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 9 9 4,8 2,2 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 9 9 1,2-2,1 3 Amulet 9 9 3,5 1,4 4 Kasztelan 9 9 0,5 0,3 5 Leo 9 9-1,4 0,2 6 Olga 9 9-1,5-3,2 samokończące wysokotaninowe 7 Granit 9 9-2,3-0,5 8 Optimal Wo 9 9-4,7-4,2 Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian; 2011 Bobas, Albus, Kasztelan, Granit Wo odmiana skreślona z KR Tabela 4 BOBIK. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Askochytoza bobiku Czekoladowa plamistość bobiku Rdza bobiku skala 9º Wzorzec 7,2 7,2 6,6 6,8 7,8 7,1 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 0,3 0,1 0,3 0,1 0,2 0,4 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 0,1 0,1 0,0 0,1 0,0-0,3 3 Amulet 0,0 0,2 0,2 0,4-0,1 0,0 4 Kasztelan 0,2-0,1 0,2 0,0-0,3-0,3 5 Leo 0,3 0,1 0,3 0,6 0,3 0,4 6 Olga 0,3 0,4 0,3 0,2 0,2 0,2 samokończące wysokotaninowe 7 Granit -0,7-0,1-0,7-0,2-0,2 0,3 8 Optimal Wo -0,6 0,0-0,6 0,0-0,2 0,7 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian; 2011 Bobas, Albus, Kasztelan, Granit Wo odmiana skreślona z KR

8 Tabela 5 BOBIK. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia początku kwitnienia Długość okresu od siewu do początku dojrzewania dojrzałości technicznej skala 9º szt./m 2 skala 9º liczba dni Wzorzec 8,5 8, ,3 8, niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 0,0-0, ,2 0, niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 0,0-0, ,0-0, Amulet -0,1-0, ,1-0, Kasztelan -0,2-0, ,1-0, Leo -0,1-0, ,1-0, Olga 0,0-0, ,1-0, samokończące wysokotaninowe 7 Granit 0,1 0, ,1 0, Optimal Wo 0,2 0, ,1 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian; 2011 Bobas, Albus, Kasztelan, Granit; Wo odmiana skreślona z KR

9 cd. tabeli 5 Wyleganie w fazie Długość fazy kwitnienia końca kwitnienia odmiany Łamliwość łodyg Wysokość roślin Odmiany przed zbiorem najwcześniejszej najpóźniejszej liczba dni skala 9º cm Wzorzec ,7 8,9 7,6 8,6 7,4 7,4 7,9 7, niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 1 0 0,3 0,0-0,5-0,1-0,8-0,1-0,4-0, niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 1 0 0,1 0,0-0,2-0,1 0,2 0,3 0,6 0, Amulet 1 1 0,1-0,1-0,3-0,1-0,5-0,1-0,4-0, Kasztelan 1 1 0,3 0,1 0,0 0,0-0,2-0,5 0,0-0, Leo 1 2 0,3-0,1-0,5-0,1-1,2-0,5-0,8-0, Olga 1 1-0,2-0,4-0,5-0,3-0,3 0,4-0,5-0,1 2 2 samokończące wysokotaninowe 7 Granit ,2-0,1 1,0 0,1 1,4 0,3 0,8 0, Optimal Wo ,7-0,4 0,9 0,0 1,3 0,0 0,7 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian; 2011 Bobas, Albus, Kasztelan, Granit; Wo odmiana skreślona z KR

10 cd. tabeli 5 Odmiany Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem Pękanie strąków Osypywanie nasion Masa 1000 nasion Uszkodzenia nasion przez strąkowce skala 9º % skala 9º g % Wzorzec 8,0 8,0 9,9 10,1 8,3 8,6 8,2 8, ,2 10,4 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas -0,4-0,5 3,9 9,2 0,0 0,0 0,0-0, ,2-1,6 niesamokończące niskotaninowe 2 Albus 0,3 0,1-0,8-5,1 0,0 0,1-0,2 0, ,1 0,2 3 Amulet -0,1-0,2 0,9 2,1-0,1-0,1-0,1-0, ,7 1,9 4 Kasztelan -0,1 0,1-1,0-5,3-0,2 0,0 0,2 0, ,6-0,9 5 Leo -0,3-0,2 2,2-2,4-0,1 0,0 0,2 0, ,2-2,5 6 Olga -0,2-0,2-2,9-2,2 0,0 0,0-0,3 0, ,6 0,6 samokończące wysokotaninowe 7 Granit 0,3 0,3-2,3 1,2 0,2-0,1 0,1-0, ,9 2,4 8 Optimal Wo 0,5 0,3 0,0 2,0 0,3-0,4 0,1-0, ,6-1,2-8 - Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian; 2011 Bobas, Albus, Kasztelan, Granit; Wo odmiana skreślona z KR

11 Piotr J. Domański Joanna Paczocha GROCH SIEWNY ODMIANY OGÓLNOUŻYTKOWE Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych 2012 W roku 2012 doświadczenia założono w 17 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania przyjęto wyniki wszystkich doświadczeń. Przebadano 11 odmian. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z odmianami ogólnoużytkowymi grochu siewnego w roku 2012 Warunki agrometeorologiczne podczas siewu na ogół były dobre. Jedynie w Głębokim gleba była mało zasobna w wilgoć. Najwcześniej, na początku trzeciej dekady marca, założono doświadczenie w Pawłowicach, a ponad dwa tygodnie później w Bezku, Czesławicach, Ciciborze Dużym i Krzyżewie. Wschody roślin przebiegały w zróżnicowanych warunkach, jednak na ogół były dobre i wyrównane. W Głębokim zostały one opóźnione z powodu niedostatecznej ilości wilgoci w glebie, a w Krzyżewie z powodu niskich temperatur powietrza i powtarzających się przymrozków. Na początkowy wzrost i rozwój roślin wpływ miały zmienne warunki meteorologiczne. Na spowolnienie wzrostu roślin niekorzystnie wpłynęły znaczne spadki temperatur w maju, szczególnie w Białogardzie oraz Sulejowie. Niedostatek opadów w maju szczególnie źle wpłynął na kondycję roślin w Białogardzie, Głębokim, Kochcicach i Chrząstowie. W Sulejowie dodatkowo zaobserwowano uszkodzenia roślin przez mszyce. W późniejszym okresie wegetacji warunki pogodowe poprawiły się, zwłaszcza pod wzglę- dem uwilgotnienia i pod koniec trzeciej dekady maja rośliny rozpoczęły kwitnienie. Najszybciej zakwitły rośliny w Kawęczynie (28.05). Faza kwitnienia rozpoczęła się w ostatnich dniach maja także w Falęcinie, Kościelnej Wsi, Pawłowicach oraz Głębokim. W pozostałych miejscowościach początek kwitnienia zanotowano w pierwszej dekadzie czerwca. Okres kwitnienia w większości miejscowości trwał od 14 do 19 dni. Wyraźnie dłużej kwitły rośliny w Chrząstowie (23 dni) oraz Głębokim (25 dni). We wszystkich miejscowościach długość fazy kwitnienia była dłuższa niż w roku Na wydłużenie tej fazy oraz zawiązywanie strąków miały wpływ występujące w tym okresie opady. Gwałtowne burze i obfite opady deszczu pod koniec czerwca i w lipcu spowodowały wyleganie roślin w Chrząstowie, Kochcicach, Krzyżewie, Modzurowie, Radostowie, Słupi i Sulejowie. Dojrzewanie roślin było zakłócone przez wtórne przyrosty spowodowane obfitymi opadami i wysokimi temperaturami w lipcu (Chrząstowo, Głębokie), natomiast w Sulejowie na przyhamowanie dojrzewania roślin wpłynęło ochłodzenie w drugiej i trzeciej dekadzie lipca. W Bezku dotkliwa susza występowała od fazy kwitnienia do zbioru. Najszybciej odmiany grochu zaczęły dojrzewać w Kochcicach, Modzurowie i Pawłowicach (3.07), najpóźniej w Radostowie (22.07), Ciciborze Dużym i Krzyżewie (18.07). Różnica w terminie dojrzewania wynosiła około dwóch tygodni. W Głodowie, Karzniczce i Radostowie dokonano desykacji doświadczenia. Wobec długo utrzymującego się okresu nadmiernego uwilgotnienia gleby, któremu towarzyszyły wysokie temperatury, na roślinach wystąpiły objawy porażenia chorobami. Silniejsze porażenie fuzaryjnym więdnięciem odnotowano w Bezku i Krzyżewie, gdzie wystąpiła również zgorzelowa plamistość grochu oraz mączniak prawdziwy. W Modzurowie rośliny zostały porażone przez mączniaka prawdziwego, natomiast w Białogardzie wystąpiło silne porażenie przez mączniaka rzekomego rośliny kilkakrotnie opryskiwano fungicydami. Niewielkie porażenie rdzą grochu odnotowano w Karzniczce i Ciciborze Dużym. Warunki meteorologiczne w trakcie zbioru w większości miejscowości były dość korzystne. Obfite deszcze opóźniły i utrudniały zbiór w Krzyżewie. Plony nasion zbierano najczęściej jedno-

12 etapowo. Dwuetapowo zebrano doświadczenia w Kawęczynie, Sulejowie i Słupi. Poziom plonowania odmian w roku 2012 był nieznacznie wyższy od uzyskanego w roku Rozpiętość plonowania w poszczególnych doświadczeniach była bardzo duża. Najwyższe plony zebrano w Chrząstowie i Słupi (nieco ponad 70 dt z ha), natomiast najsłabiej odmiany grochu ogólnoużytkowego plonowały w Białogardzie, Modzurowie, Bezku i Kościelnej Wsi (około 40 dt z ha). Tabela 1 GROCH SIEWNY odmiany ogólnoużytkowe. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2012, 2011 Odmiana Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania masa 1000 nasion Planowana obsada nasion (szt./m 2 ) Ilość wysiewu (kg/ha) % g , Akord 2012 PHR Tulce Batuta 2009 DANKO HR Choryń Boruta 2007 DANKO HR Choryń Brylant Wo 2002 DANKO HR Choryń Cysterski 2008 PHR Tulce Ezop 2004 DANKO HR Choryń Lasso 2008 Limagrain Belgium N.V. BE Mecenas 2012 HR Smolice Medal 2007 HR Smolice Mentor 2011 HR Smolice Tarchalska 2004 DANKO HR Choryń Bilans doświadczeń: - założone wyłączone z opracowania 1 - przyjęte do syntezy Kol. 1: Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku Kol. 3: DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, BE Belgia

13 Tabela 2 GROCH SIEWNY odmiany ogólnoużytkowe. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2012, 2011 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - 6,6 7, ,6 6, Przedplon: - zboża ziemniaki buraki Wapnowanie: - po przedplonie pod przedplon pod przed przedplon wcześniej Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 17 16

14 Tabela 3 GROCH SIEWNY odmiany ogólnoużytkowe. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiana Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) Plon Zawartość nasion białka ogólnego białka ogólnego włókna surowego dt z ha kg z ha % suchej masy Wzorzec ,3 47, ,4 21,7 5,9 6,1 1 Akord 17 0,8-4 -0,5 0,4 2 Batuta ,7 5, ,9-0,2 0,3-0,1 3 Boruta ,0 0, ,6-0,3 0,0-0,3 4 Brylant Wo ,0-1, ,1-0,3 0,1 0,0 5 Cysterski ,7-1, ,2-0,5 0,2 0,1 6 Ezop ,5-0, ,2 0,2 0,1 0,0 7 Lasso ,1 2, ,0-0,4-0,1-0,3 8 Mecenas 17 0,8 16 0,0-0,4 9 Medal ,4 1, ,8-0,2 0,0 0,0 10 Mentor ,0-0, ,5 0,1 0,0-0,2 11 Tarchalska ,8 1, ,3-0,5 0,0 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Akord, Ezop, Mecenas, Mentor, Tarchalska; 2011 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno; Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku

15 Tabela 4 GROCH SIEWNY odmiany ogólnoużytkowe. Porażenie przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca, skala 9º). Lata zbioru 2012, 2011 Fuzaryjne Zgorzelowa Mączniak Mączniak Rdza grochu Odmiana więdnięcie grochu plamistość grochu prawdziwy grochu rzekomy grochu Wzorzec 7,8 7,5 8,3 8,2 7,8 8,3 7,5 7,8 8,6 8,3 1 Akord -0,4-0,1-0,1-0,3 0,2 2 Batuta 0,4 1,1 0,2-0,2 0,1 0,1 0,1 0,6 0,4-0,1 3 Boruta 0,0-0,1 0,0-0,2 0,2-0,3-0,3-0,6-0,2 0,3 4 Brylant Wo -0,3-0,1 0,0-0,4 0,0-0,4-0,5-0,6-0,2-0,5 5 Cysterski -0,1-0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,1 0,4-0,1 6 Ezop 0,2 0,3 0,0 0,2 0,0 0,2 0,1 0,1-0,3 0,2 7 Lasso -0,3-0,5-0,2-0,1 0,0 0,3 0,1 0,3 0,2 0,3 8 Mecenas 0,0-0,1 0,2 0,2-0,2 9 Medal 0,1-0,2-0,1-0,1-0,3-0,1-0,6-0,8-0,3 0,0 10 Mentor 0,3 0,6 0,0 0,1 0,0 0,1 0,3 0,5 0,2 0,3 11 Tarchalska -0,1-0,1 0,3 0,1-0,2 0,0-0,2-0,3 0,1 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Akord, Ezop, Mecenas, Mentor, Tarchalska; 2011 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno; Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku

16 Tabela 5 GROCH SIEWNY odmiany ogólnoużytkowe. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiana Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia Długość okresu od siewu do: Długość fazy kwitnienia początku kwitnienia początku dojrzewania dojrzałości technicznej skala 9º szt./m 2 skala 9º liczba dni Wzorzec 8,5 8, ,2 7, Akord -0,1-1 -0, Batuta 0,0 0, ,2 0, Boruta 0,0 0, ,0-0, Brylant Wo -0,2 0, ,3-0, Cysterski -0,1 0, ,2-0, Ezop -0,1-0, ,0-0, Lasso -0,1 0, ,0 0, Mecenas 0,0-1 0, Medal 0,0 0, ,1 0, Mentor 0,2 0, ,1 0, Tarchalska 0,0 0, ,0 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Akord, Ezop, Mecenas, Mentor, Tarchalska; 2011 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno; Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku

17 cd. tabeli 5 Odmiana Wyleganie Wysokość roślin Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków Osypywanie nasion w fazie początku w fazie końca przed zbiorem kwitnienia kwitnienia skala 9º cm skala 9º % skala 9º Wzorzec 8,9 8,9 8,3 8,2 4,8 5, ,6 7,8 4,2 2,9 8,2 8,5 8,2 8,5 1 Akord 0,1 0,1-0,1-7 0,2-1,7-0,1-0,2 2 Batuta 0,1 0,1 0,0 0,0 0,4 0, ,4-0,1 1,7 0,7 0,6 0,4 0,5 0,4 3 Boruta 0,1 0,1-0,1-0,2-0,3 0, ,2-0,6-0,6 0,6-0,7 0,1-0,4-0,1 4 Brylant Wo -0,2 0,1-0,1-0,2-0,6-0, ,0-0,3 0,2-0,6-0,9-0,2-0,4-0,1 5 Cysterski -0,9 0,1 0,0 0,0-0,7-0, ,6 0,8-1,3-1,1-0,4-0,8-0,5-0,8 6 Ezop -0,2 0,1-0,1 0,4-0,2 0, ,5-0,2 1,9 1,3-0,1 0,4-0,1 0,4 7 Lasso 0,1-0,1-0,4-0,3-0,7-0, ,3 0,1-2,1-0,7-0,1-0,1-0,2-0,1 8 Mecenas 0,1 0,0 0,5-2 0,3-0,3 0,1 0,0 9 Medal -0,2 0,1 0,0 0,1 0,1 0, ,0 0,7-0,5-0,9-0,1-0,1 0,1 0,1 10 Mentor -0,2-0,3-0,1-0,4 0,0-0, ,2 0,1-1,2-0,5 0,2 0,1 0,4 0,0 11 Tarchalska 0,1 0,0 0,0-0,1-0,2 0, ,3-0,2 1,4-0,5-0,1 0,4-0,1 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Akord, Ezop, Mecenas, Mentor, Tarchalska; 2011 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno; Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku Kol. 9,10: po osiągnięciu fazy przez najpóźniejszą odmianę

18 cd. tabeli 5 Odmiana Masa 1000 nasion Frakcje nasion pozostałość nasion na sicie o średnicy oczek 7 mm 6 mm 5 mm udział nasion o średnicy mniejszej od 5 mm Uszkodzenia nasion przez: pachówkę strąkóweczkę strąkowca g % Wzorzec ,6 24,7 54,9 66,4 32,6 7,8 4,9 1,1 1,2 0,6 0,9 2,4 1 Akord 9 0,2 3,5-2,6-1,2 0,0 0,3 2 Batuta ,5-10,1 2,1 5,1-2,5 5,0-0,1-0,2 0,1 0,3-0,1-0,7 3 Boruta ,8 12,9 9,0-10,0-18,8-2,6-2,0-0,4 0,6 0,0 0,1-0,4 4 Brylant Wo ,6 19,9 7,1-16,0-11,2-4,0-1,4 0,0 0,2 0,2 0,0 1,2 5 Cysterski ,6-18,3-14,6-5,8 17,4 23,2 0,8 0,8-0,2-0,1-0,4-0,5 6 Ezop ,6 0,7 7,4 0,4-10,7-1,0-0,4-0,1 0,6-0,2 0,0 0,0 7 Lasso ,6-15,7-0,3 2,6 3,2 12,3-0,3 0,6 0,8 0,9-0,4-0,8 8 Mecenas -10-2,0-4,2 6,3-0,2-1,1-0,1 9 Medal ,5 12,9 10,7-8,0-14,8-4,6-2,4-0,3-0,2-0,2-0,4 0,3 10 Mentor ,7-15,4-9,6-1,5 9,7 15,3 2,6 1,5 0,1-0,3 0,0-0,4 11 Tarchalska ,8-3,9 2,9 2,3-2,8 1,6-0,8 0,2 0,4 0,3-0,1-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Akord, Ezop, Mecenas, Mentor, Tarchalska; 2011 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno; Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku

19 Tabela 6 GROCH SIEWNY - odmiany ogólnoużytkowe. Intensywność pobierania wody (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Intensywność pobierania wody przyrost wagi nasion po określonym czasie moczenia (w godzinach) Odmiana % suchej masy Wzorzec 11,0 12,1 39,3 35,1 60,7 55,8 74,5 68,4 108,0 100,2 1 Akord -2,3-3,4-0,4 1,2 2,8 2 Batuta 1,9-2,6 2,4-5,6-1,6-9,0-4,6-9,5-1,7-8,4 3 Boruta 1,8-0,3 3,8-4,7 4,0-4,7 3,3-3,8-1,1-2,8 4 Brylant Wo 14,3 16,9 21,4 19,9 17,9 15,9 14,5 13,5 3,9 4,1 5 Cysterski -1,4 0,1-0,6 3,9-1,8 3,1-3,1 3,0 0,4 1,7 6 Ezop 0,9-0,3 6,1 2,6 6,7 3,2 6,3 2,8 0,6-0,1 7 Lasso 2,6-3,2 8,5-3,4 8,1-3,2 7,3-1,5 4,1 1,8 8 Mecenas -0,7-4,0-5,2-4,9 1,0 9 Medal 0,2-2,6-6,9-5,8-11,3-8,8-12,7-8,5-5,5-5,2 10 Mentor -0,2-1,9-0,8 1,0-1,1 1,6-1,7 2,6-3,3-2,8 11 Tarchalska 2,2 1,7 2,1-0,5 0,1-2,3-0,9-3,0-1,1-3, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Akord, Ezop, Mecenas, Mentor, Tarchalska; 2011 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno; Wo odmiana skreślona z KR w grudniu 2012 roku

20 Piotr J. Domański Joanna Paczocha GROCH SIEWNY ODMIANY PASTEWNE Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych 2012 Doświadczenia w roku 2012 założono w 16 miejscowościach (rys. 1). Do opracowania przyjęto wyniki 15 doświadczeń. Zbadano dziesięć odmian, w tym jedną odmianę wysoką. Wśród badanych odmian pięć to odmiany wąsolistne. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z odmianami pastewnymi grochu siewnego w roku 2012 Warunki agrometeorologiczne przy zakładaniu doświadczeń były korzystne. W Marianowie prace agrotechniczne oraz siew zostały opóźnione z powodu długo utrzymującej się niskiej temperatury i przygruntowych przymrozków. Najwcześniej założono doświadczenia w Naroczycach (23.03), Bobrownikach i Głodowie (24.03). Pod koniec marca odmiany wysiano także w Pawłowicach, Białogardzie, Świebodzinie i Wyczechach. Około dwóch tygodni później, na początku drugiej dekady kwietnia, założono doświadczenia w Rumejkach, Ciciborze Dużym, Krzyżewie i Marianowie. Wschody roślin były na ogół dobre i wyrównane. Niskie temperatury i mała ilość opadów w kwietniu opóźniły wzejście roślin w Głodowie, Marianowie i Krzyżewie. W Krościnie Małej odnotowano opóźnienie wschodów, ale tylko na kilku poletkach. Wyjątek stanowiły rośliny odmiany Eureka, które wolniej i nierównomiernie wschodziły na jednym z powtórzeń. Wskutek braku odpowiedniej obsady roślin na poletku w tym powtórzeniu, wyniki wyłączono z obliczeń. Warunki w początkowej fazie wzrostu i rozwoju roślin były zróżnicowane. Znaczne spadki temperatur w maju wystąpiły w Białogardzie, Naroczycach i Tomaszowie Bolesławieckim. Występujący w tym samym czasie niedobór opadów skutkował pogorszeniem się stanu roślin i przyhamowaniem ich rozwoju. W większości miejscowości rośliny zaczęły kwitnąć pod koniec pierwszej i na początku drugiej dekady czerwca. Najwcześniej zakwitły w Bobrownikach (30.05) i Naroczycach (31.05), a najpóźniej w Ciciborze Dużym, Rumejkach (13.06) oraz Krzyżewie (14.06). Okres kwitnienia był szczególnie krótki w Świebodzinie (9 dni), ale także w Białogardzie, Bobrownikach oraz Rumejkach (12 dni). Szczególnie wydłużył się w Szepietowie, Wyczechach i Marianowie (nieco ponad 3 tygodnie). Obfite opady oraz optymalne temperatury spowodowały wydłużenie fazy kwitnienia oraz sprzyjały zawiązywaniu strąków. We wszystkich miejscowościach, poza Szepietowem i Rumejkami, faza ta była dłuższa w porównaniu z rokiem Dojrzewanie roślin było zakłócone przez występujące w tym czasie opady. Najszybciej, pod koniec pierwszej dekady lipca, zaczęły dojrzewać rośliny w Świebodzinie, Pawłowicach, Krościnie Małej i Marianowie, natomiast wyraźnie najpóźniej w Kościelcu (28.07). Różnica średniego terminu początku dojrzewania odmian grochu między skrajnymi miejscowościami sięgała trzech tygodni. Częste i obfite opady burzowe w czerwcu, lipcu, a także w sierpniu spowodowały silne wyleganie roślin w Ruskiej Wsi, Marianowie, Krzyżewie, Szepietowie i Rumejkach, odbijając się niekorzystnie na wysokości plonów. W Rumejkach silnie wylegnięcie roślin skutkowało gniciem łodyg, osypywaniem nasion oraz ich porastaniem. W Świebodzinie z powodu dwóch nawalnych opadów na początku lipca wymyte zostały całe rośliny, co spowodowało znaczne różnice w plonowaniu odmian. Duży błąd doświadczenia był powodem wyłączenia wyników z tej miejscowości z opracowania. Warunki pogodowe sprzyjały występowaniu chorób pochodzenia grzybowego. Silniejsze

21 porażenie fuzaryjnym więdnięciem, zgorzelową plamistością grochu oraz mączniakiem prawdziwym zanotowano w Krzyżewie i Naroczycach. Mniejsze natężenie zgorzelowej plamistości wystąpiło także w Krościnie Małej oraz Wyczechach, a mączniaka prawdziwego w Świebodzinie. W Białogardzie silnie poraził rośliny mączniak rzekomy. Ratując to doświadczenie wykonano kilka oprysków fungicydami. W północnej i wschodniej części Polski (Białogard, Wyczechy, Ruska Wieś, Marianowo, Krzyżewo, Cicibór Duży) nasiona uzyskały dojrzałość techniczną dopiero w trzeciej dekadzie lipca, a w Rumejkach na początku sierpnia. Warunki atmosferyczne w okresie zbioru były zróżnicowane. Częste opady i nadmiar wilgoci w glebie w części miejscowości znacznie utrudniały zbiór (Marianowo, Krzyżewo, Szepietowo, Rumejki). Doświadczenia najczęściej zbierano jednoetapowo, jedynie w Marianowie, Naroczycach i Tomaszowie Bolesławieckim zbioru dokonano dwufazowo. W roku 2012 średni plon nasion był o około 16% wyższy niż w roku Poziom plonowania między miejscowościami nie był zbyt zróżnicowany. Najwyższe plony uzyskano w Pawłowicach i Krzyżewie (średnio około 53 dt z ha), natomiast w Kościelcu zebrano prawie dwukrotnie mniejszy plon nasion. Tabela 1 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2012 Odmiany Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania (%) masa 1000 nasion (g) Planowana obsada nasion (szt./m 2 ) Ilość wysiewu (kg/ha) , wysokie 1 Muza* N 2009 HR Smolice średniowysokie 2 Eureka N 2003 PHR Tulce Gwarek Wo N 2004 PHR Tulce Hubal N 2005 DANKO HR Klif Wo N 2008 PHR Tulce Milwa* N 2005 HR Smolice Model* N 2011 HR Smolice Sokolik* N 2001 PHR Tulce Turnia* N 2011 PHR Tulce Bilans doświadczeń: - założone wyłączone z opracowania 1 - przyjęte do syntezy Kol. 1: * - odmiana wąsolistna (typ afila), N odmiana nasienna, Wo odmiana skreślona z KR w 2012 roku (po założeniu doświadczeń) Kol. 3: DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR

22 Tabela 2 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2012, 2011 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, ,6 7, ,6 6, ,6 5,5 7 - Przedplon: - gryka kukurydza rzepak zboża Wapnowanie: - pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 15 13

23 Tabela 3 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Plon Zawartość Liczba doświadczeń nasion białka ogólnego białka ogólnego włókna surowego Odmiany (dla plonu nasion) dt z ha kg z ha % suchej masy Wzorzec ,8 35, ,1 22,3 6,6 6,4 wysokie 1 Muza* ,1 0, ,2 0,1-0,2-0,2 średniowysokie 2 Eureka ,1-1, ,5 0,3-0,1-0,3 3 Gwarek Wo ,4 4, ,9 0,3-0,1-0,6 4 Hubal ,2 3, ,3 0,3-0,1 0,0 5 Klif Wo ,5 0, ,2 0,7-0,4-0,6 6 Milwa* ,2-0, ,4 0,0 0,6 0,4 7 Model* ,0-0, ,5 0,2-0,1-0,3 8 Sokolik* ,0 1, ,4-0,4 0,2 0,2 9 Turnia* ,0-0, ,6-0,8 0,0-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia odmian średniowysokich; 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; * odmiana wąsolistna; Wo odmiana skreślona z KR w 2012 roku

24 Tabela 4 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Porażenie przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca, skala 9º). Lata zbioru 2012, 2011 Fuzaryjne więdnięcie grochu Zgorzelowa plamistość grochu Mączniak prawdziwy grochu Mączniak rzekomy grochu Odmiany Wzorzec 7,1 8,1 7,3 8,3 7,6 8,3 7,0 7,3 wysokie 1 Muza* 0,1 0,9 0,5 0,1 0,4 0,2-0,5 0,0 średniowysokie 2 Eureka -0,1 0,9-0,2-0,6-0,1 0,1-0,2 0,3 3 Gwarek Wo -0,1 0,2-0,1 0,0 0,1 0,0-0,3 4 Hubal 0,0-0,1 0,0-0,2 0,2-0,3-0,2 0,0 5 Klif Wo 0,0 0,9 0,0 0,3 0,1 0,2 0,0 0,0 6 Milwa* -0,3-1,1-0,2-0,1-0,3-0,1-0,2 0,0 7 Model* 0,2-0,1-0,2-0,1-0,3-0,3-0,5-0,3 8 Sokolik* 0,1 0,9 0,3 0,3 0,1 0,1 0,1-0,5 9 Turnia* 0,2-1,1 0,2 0,3 0,4 0,2 1,0 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia odmian średniowysokich; 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; * odmiana wąsolistna; Wo odmiana skreślona z KR w 2012 roku Kol. 2: brak danych

25 Tabela 5 GROCH SIEWNY odmiany pastewne. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Ocena stanu ogólnego w fazie początku początku początku Długość okresu od siewu do: Liczba roślin Ocena wschodów (po wschodach) kwitnienia kwitnienia dojrzewania skala 9º szt./m 2 skala 9º liczba dni dojrzałości technicznej Wzorzec 8,5 8, ,2 8, wysokie 1 Muza * 0,2 0, ,1 0, średniowysokie 2 Eureka -0,1-0, ,1 0, Gwarek Wo 0,1 0, ,0 0, Hubal 0,2 0, ,0 0, Klif Wo -0,6-0, ,8-0, Milwa* 0,1 0, ,3 0, Model* 0,1 0, ,3 0, Sokolik* 0,2 0, ,2 0, Turnia* -0,1-0, ,1-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia odmian średniowysokich; 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; * odmiana wąsolistna; Wo odmiana skreślona z KR w 2012 roku

26 cd. tabeli 5 Odmiany Długość fazy kwitnienia w fazie początku kwitnienia Wyleganie w fazie końca kwitnienia przed zbiorem Wysokość roślin Równomierność dojrzewania liczba dni skala 9º cm skala 9º Wzorzec ,3 8,7 6,4 7,8 3,4 4, ,9 8,0 wysokie 1 Muza* 2 5 0,4 0,3 1,1 0,7 1,1 1, ,4-0,5 średniowysokie 2 Eureka ,6-0,1-0,9-0,7-0,4-0, ,2 0,0 3 Gwarek Wo ,4-0,6-0,7-0,8-0,4-0, ,5-0,7 4 Hubal ,8-0,2-0,7-0,5-0,3 0, ,1 0,1 5 Klif Wo ,8-0,4-1,5-1,3-1,1-1, ,5-0,9 6 Milwa* 0 0 0,7 0,0 1,1 0,4 1,0 0, ,5 0,6 7 Model* 2 1 0,7 0,1 1,7 0,9 2,1 1, ,0 0,2 8 Sokolik* ,6 0,3 0,6 0,4-0,8-0, ,1 0,2 9 Turnia * 2 1 0,6 0,0 0,3 0,2-0,1 0, ,2 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia odmian średniowysokich; 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; * odmiana wąsolistna; Wo odmiana skreślona z KR w 2012 roku Kol. 9,10: po osiągnięciu fazy przez najpóźniejszą odmianę

27 cd. tabeli 5 Odmiany Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków Osypywanie nasion Masa 1000 nasion Uszkodzenia nasion przez: strąkowce pachówkę strąkóweczkę % skala 9º g % Wzorzec 2,3 1,5 6,0 7,6 7,2 8, ,4 1,4 2,9 3,8 wysokie 1 Muza* 1,4 4,3 0,9 0,9 0,2 0, ,9 0,4 0,7 1,0 średniowysokie 2 Eureka -1,1-0,9-0,3-0,3 0,0-0, ,1 0,1-0,1-0,4 3 Gwarek Wo 0,9 0,5 1,4-0,6 0,0-0, ,1-0,3 0,6 1,8 4 Hubal -0,2 0,2 0,7-0,2 0,0-0, ,1 0,1-0,7 0,2 5 Klif Wo 1,1 2,2 0,2-0,5 0,2-0, ,6-0,1 0,4-0,2 6 Milwa* -0,3-1,1-0,6 0,2-0,1 0, ,7-1,1-0,3-1,4 7 Model * 0,3-0,6 0,3 0,2 0,2 0, ,4 1,8 0,4 1,2 8 Sokolik* -0,2-0,3-0,8 0,1-0,2 0, ,1-0,2-0,2-0,2 9 Turnia * -0,5 0,0-0,8 0,2-0,2 0, ,1-0,5-0,2-0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia odmian średniowysokich; 2011 Eureka, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia; * odmiana wąsolistna; Wo odmiana skreślona z KR w 2012 roku

28 Agnieszka Osiecka ŁUBIN WĄSKOLISTNY Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych 2012 W roku 2012 doświadczenia realizowano w 12 miejscowościach rys.1. W badaniach, testowano 15 odmian zarejestrowanych 12 niesamokończących, a wśród nich dwie gorzkie i trzy samokończące. Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z łubinem wąskolistnym w roku 2012 Większość doświadczeń z odmianami łubinu wąskolistnego założono w sprzyjających warunkach agrometeorologicznych. Jedynie w nielicznych przypadkach siewy były opóźnione, głównie ze względu na niskie temperatury (przymrozki) i wychłodzenie gleby. Wschody roślin przebiegały w zróżnicowanych warunkach pogodowych. W części doświadczeń były szybkie i wyrównane. Niejednokrotnie duże wahania temperatur (Marianowo, Nowy Lubliniec) i ulewne deszcze w kwietniu (Wrócikowo), bądź niedobór opadów (Marianowo) były przyczyną ich spowolnienia. Szczególnie niesprzyjające dla roślin były ulewy w kwietniu we Wrócikowie, gdyż spowodowały zasklepienie gleby, uniemożliwiając prawidłowy rozwój roślin. Ta sytuacja miała bezpośredni wpływ na dalszy przebieg wegetacji i nierównomierną obsadę roślin. Z powodu obciążenia tego doświadczenia dużym błędem statystycznym podjęto decyzję o wyłączeniu wyników plonowania z obliczeń. Wegetatywny wzrost roślin był determinowany głównie przez warunki wilgotnościowe. W tym okresie notowano niedobór opadów lub ich nadmiar. Tylko w skrajnych przypadkach wpływ na rozwój roślin był negatywny (Białogard). Rośliny najszybciej zakwitły w Kawęczynie, Bobrownikach i Głodowie (w końcu maja). W Wyczechach i Ruskiej Wsi fazę tę obserwowano w początku drugiej dekady czerwca. Faza kwitnienia trwała najdłużej we Wrócikowie i Marianowie (prawie miesiąc), a jej koniec odnotowano w pierwszej dekadzie lipca, najkrócej w Nowym Lublińcu (około dwa tygodnie). W większości punktów doświadczalnych kwitnienie zakończyło się w ostatniej dekadzie czerwca. W Głodowie i Nowym Lublińcu po czerwcowych opadach rośliny wyległy. W ostatniej ze wspomnianych miejscowości zjawisko utrzymało się do zbiorów, gdyż tam rośliny były najwyższe (średnio 82 cm). Najniższe rośliny były w Kościelcu (średnio 48 cm). Natężenie objawów chorób nie było duże. Niewielkie porażenie roślin antraknozą wystąpiło tylko w trzech doświadczeniach. W czterech punktach doświadczalnych obserwowano objawy zgnilizny twardzikowej (Wyczechy, Kawęczyn, Nowy Lubliniec, Cicibór Duży). Choroba ta na łubinie w ostatnich latach pojawia się coraz częściej. Wiązanie strąków i dojrzewanie nasion najczęściej przebiegało w mało sprzyjających warunkach. Faza ta, albo była wydłużona z powodu nadmiaru opadów, albo skrócona w wyniku działania wysokich temperatur. Najwcześniej wiązanie strąków rozpoczęło się w Kościelcu, tam też rośliny najszybciej osiągnęły dojrzałość techniczną (w końcu drugiej dekady lipca). Najczęściej rośliny dojrzewały jednak w ostatniej dekadzie lipca, a najpóźniej, bo w drugiej dekadzie sierpnia w Ruskiej Wsi i Wyczechach. Cztery doświadczenia zdesykowano przed zbiorem nasion. Plon najwcześniej zbierano w Kościelcu (w trzeciej dekadzie lipca). We wszystkich pozostałych miejscowościach do zbiorów przystąpiono w sierpniu. Realizowano je w przeciągu całego miesiąca. Najczęstszą tego przyczyną były opady deszczu. Najpóźniej zebrano nasiona w Wyczechach (miesiąc później niż w Kościelcu). Średni plon nasion uzyskany w 2012 roku był o 14% wyższy niż w roku Wyraźnie najmniejszy plon łubinu wąskolistnego zebrano w Nowym Lublińcu, a największy w Białogardzie i Głodowie.

29 Tabela 1 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Hodowca zdolność kiełkowania Materiał siewny masa 1000 nasion Rok zarejestrowania Planowana obsada nasion Ilość wysiewu % g szt./m 2 kg/ha niesamokończące wysokoalkaloidowe 1 Karo 2001 PHR Tulce Oskar 2012 HR Smolice niesamokończące niskoalkaloidowe 3 Baron Wo 2002 HR Smolice Bojar 2007 HR Smolice Dalbor 2011 HR Smolice Graf 2004 HR Smolice Heros 2011 HR Smolice Kadryl 2010 PHR Tulce Kalif 2006 HR Smolice Neptun 2009 HR Smolice Tango 2012 PHR Tulce Zeus 2002 HR Smolice samokończące niskoalkaloidowe 13 Boruta 2002 Saatzucht Steinach DE Regent 2009 HR Smolice Sonet 1999 PHR Tulce Bilans - założone doświadczeń: - wcześniej zakończone 1 - wyłączone z opracowania 1 - przyjęte do syntezy Kol. 1: Wo odmiana skreślona z krajowego rejestru roku (wygaśnięcie okresu wpisu) Kol. 3: HR Smolice "Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR", PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, Saatzucht Steinach Saatzucht Steinach GmbH & Co KG, DE Niemcy

30 Tabela 2 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2012, 2011 Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, ,6 7, ,6 6, ,6 5,5 - Przedplon: - zboża Wapnowanie: - pod przedplon pod przedprzedplon wcześniej Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 - średnio K 2 O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 12 11

31 Tabela 3 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Plon oraz cechy jakościowe nasion odmian. Lata zbioru 2012, 2011 Plon Zawartość Liczba białka włókna tłuszczu alkaloidów nasion białka ogólnego Odmiany doświadczeń ogólnego surowego surowego (suma) (dla plonu nasion) dt z ha kg z ha % suchej masy odchylenia od wzorca Wzorzec ,2 27, ,9 30,9 16,3 15,9 7,0 7,2 0,022 0,020 niesamokończące wysokoalkaloidowe 1 Karo ,4-1, ,2-1,2 0,3-0,1-0,8-0,5 1,035 0,973 2 Oskar 11-2,1-40 0,6-0,3-0,2 0,989 niesamokończące niskoalkaloidowe 3 Baron Wo ,1-0, ,1 1,3-0,6-0,2-0,2 0,0 0,010 0,004 4 Bojar ,3-1, ,3-0,7 0,7 0,1 0,2 0,3-0,007-0,003 5 Dalbor ,5 1, ,3-0,3-0,7 0,0 0,1-0,1-0,006-0,003 6 Graf ,4 1, ,0 1,8 0,0 0,3-0,1-0,2 0,004 0,002 7 Heros ,5 1, ,9-0,4-0,5-0,6-0,2-0,2 0,002 0,006 8 Kadryl ,6 2, ,0 0,7 0,4 0,3 0,0 0,0 0,000 0,011 9 Kalif ,1 0, ,2-1,1 0,3-0,1 0,1 0,1-0,000 0, Neptun ,5-0, ,8 0,9-1,1-0,9 0,2 0,1-0,002-0, Tango 11 1,4 88 1,8 0,0-0,1 0, Zeus ,6 1, ,4 0,8-0,1-1,0 0,6 0,5-0,001 0, samokończące niskoalkaloidowe 13 Boruta ,6-0, ,5 0,2 0,6 0,0-0,5-0,4-0,003 0, Regent ,1-0, ,9-0,9 0,2-0,1 0,2 0,5-0,009-0, Sonet ,4-2, ,7-2,4 0,9-0,4-0,1 0,1-0,002 0,008 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian niskoalkaloidowych; 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; Wo odmiana skreślona z KR

32 Tabela 4 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby oraz ocena stanu roślin (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Fuzaryjne więdnięcie łubinu Brunatna plamistość liści łubinu Szara plamistość liści łubinu (opadzina) Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia skala 9º szt./m 2 skala 9º Wzorzec 8,1 8,2 8,6 8,4 8,1 8,9 8,1 8, ,7 7,6 niesamokończące wysokoalkaloidowe 1 Karo -0,4-0,7 0,3-0,3 0,2-0,6 0,4 0, ,5 0,0 2 Oskar -0,2 0,3 0,1-0,1-1 -0,1 niesamokończące niskoalkaloidowe 3 Baron Wo 0,1 0,1-0,2-0,4 0,1-0,4 0,2-0, ,2-0,2 4 Bojar -0,2-0,7-0,4 0,1 0,0-0,1 0,2-0, ,1 0,0 5 Dalbor -0,1-0,5-0,5-0,3 0,0-0,4-0,2 0, ,2 0,2 6 Graf 0,2 0,2 0,2 0,1 0,3-0,1-0,7-0, ,8-0,1 7 Heros -0,1-0,8-0,1-0,3 0,0-0,3-0,1 0, ,2 0,1 8 Kadryl -0,2 0,2 0,2 0,0 0,3-0,3-0,9 0, ,9 0,3 9 Kalif 0,3-0,1 0,4 0,1 0,2 0,1 0,3-0, ,3-0,2 10 Neptun 0,0-0,8-0,4-0,1-0,7-0,4 0,4 0, ,5 0,2 11 Tango 0,2 0,1 0,1 0,4-1 0,4 12 Zeus 0,1-0,7 0,3-0,3 0,3 0,0-0,1 0, ,0 0, samokończące niskoalkaloidowe 13 Boruta 0,0 0,0 0,3 0,0 0,1 0,1 0,2 0, ,1 0,1 14 Regent 0,0-0,1 0,2-0,3 0,3 0,0 0,0 0, ,0 0,2 15 Sonet -0,3-0,9 0,1-0,4-0,7-0,7 0,4 0, ,4 0,6 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian niskoalkaloidowych; 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; Wo odmiana skreślona z KR

33 Tabela 5 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Odmiany Długość okresu od siewu do Długość okresu od początku do końca kwitnienia pędu łanu w fazie końca kwitnienia Wyleganie początku początku dojrzałości technicznej głównego przed zbiorem kwitnienia dojrzewania liczba dni skala 9º Wzorzec ,2 8,9 8,3 8,9 niesamokończące wysokoalkaloidowe 1 Karo ,1-0,2 0,1-0,1 2 Oskar ,2 0,2 niesamokończące niskoalkaloidowe 3 Baron Wo ,1 0,0 0,1 0,0 4 Bojar ,1 0,1 0,1 0,1 5 Dalbor ,2 0,0 0,2 0,0 6 Graf ,1 0,1 0,0 0,1 7 Heros ,0 0,0 0,2 0,0 8 Kadryl ,2-0,4-0,3-0,2 9 Kalif ,1-0,4-0,1-0,2 10 Neptun ,8 0,1-0,4 0,1 11 Tango ,1-0,3 12 Zeus ,1-1,4 0,0-0, samokończące niskoalkaloidowe 13 Boruta ,3 0,1-0,2 0,1 14 Regent ,3 0,1 0,3 0,1 15 Sonet ,3 0,1 0,3 0,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian niskoalkaloidowych; 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; Wo odmiana skreślona z KR Kol. 7: po osiągnięciu fazy przez odmianę najpóźniejszą

34 cd. tabeli 5 Odmiany Wysokość roślin Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków Osypywanie nasion Masa po 10 dniach po 20 dniach po 10 dniach po 20 dniach 1000 od dojrzałości technicznej nasion cm skala 9º % g Wzorzec ,9 7,9 3,4 4,3 1,5 0,8 4,2 1,9 0,8 0,5 2,4 1, niesamokończące wysokoalkaloidowe 1 Karo 3-2 0,3 0,4-0,9-1,2-1,3-0,2-2,4 0,4-0,5-0,4-1,3 0, Oskar 3 0,0-0,3-1,2 0,9-0,4-1,6-12 niesamokończące niskoalkaloidowe 3 Baron Wo ,2 0,3 0,7-1,3 6,0-0,4 7,9-0,9 3,4-0,4-1,5-0, Bojar ,2 0,1-0,8 0,0-0,2 0,4 1,4 0,7-0,3 0,5-1,0 0, Dalbor ,1 0,5-0,3-2,1-1,1-0,1 0,0-0,4 0,0-0,3-0,6-0, Graf 4 1-0,7-0,5 2,7 3,5 1,8-0,1 1,4-0,6-0,6-0,4-1,1-0, Heros ,2 0,6-1,5-2,1-1,2-0,2-1,3 0,0-0,4-0,4-0,5 0, Kadryl 9 7-0,3-0,5 1,4 4,4-1,3-0,5-0,9-0,4-0,7-0,4-1,7-1, Kalif 6 1-0,5-0,5 2,0 1,2-1,3 0,2-2,1 0,1-0,6 0,4-1,7-0, Neptun ,2 0,7-1,6-2,7-1,2 0,0-2,0-0,1-0,4 0,0-1,3-0, Tango 9-0,8 4,2 0,1-1,2-0,3-1, Zeus 8 4-0,1 0,1-0,4-0,7-0,8 0,4 1,3 1,1-0,6-0,2-1,6 0, samokończące niskoalkaloidowe 13 Boruta 2 2 0,4 0,3-1,1-1,9-0,3-0,3-1,3-0,3 0,1-0,4 2,4 0, Regent ,7 0,6-2,0-2,8-0,8 0,2-1,5 0,8-0,5 0,5-1,1 0, Sonet ,9 1,0-3,2-3,8 0,2 0,5-1,8-0,2 0,9 0,1-0,2-0,1 8 4 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z wszystkich badanych odmian niskoalkaloidowych; 2011 Boruta, Graf, Kalif, Regent; Wo odmiana skreślona z KR