Maria KA A, Jan UNARSKI ISSN

Transkrypt

1 by the Institute of Forensic Research ISSN THE DISASTERS ORGANISATION OF INVESTIGATIONS AND THE SPECIAL NATURE OF EXPERT OPINIONS VIS-A-VIS ` THE NEEDS OF SOCIETY AND THE ADMINISTRATION OF JUSTICE CONFERENCE Maria KA A, Jan UNARSKI In sti tute of Fo ren sic Re search, Kraków, Po land The Di sas ters Or gani sa tion of In ves ti ga tions and the Spe cial Na ture of Ex pert Opin ions Vis- -Vis the Needs of So ci ety and the Ad min is tra tion of Jus - tice Con fer ence was held in War saw on 7 July It was or gan ised by the Prof. Dr. Jan Sehn In sti tute of Fo ren sic Re search in Kraków un der the hon or ary pa - tron age of the Min is ter of Jus tice, Krzysztof Kwiat - kow ski. The meet ing was held in the mag nif i cent Su - preme Court Build ing, thanks to the hos pi tal ity of Pro - fes sor Lech Gardocki, First Pres i dent of the Su preme Court. The great im por tance of the con fer ence theme was un der lined by its lo ca tion and by the par tic i pa tion of the Min is ter of Jus tice, Krzysztof Kwiatkowski, who greeted guests and de liv ered the open ing ad dress, which has been pub lished in this edi tion of Prob lems of Fo - ren sic Sci ences. In his speech, the Min is ter ex pressed the hope that a con ven ing of such an em i nent group of spe cial ists would en able the ground work to be laid for im prov ing stan dards of pro ce dure in the event of a di - sas ter. He ini ti ated this pro cess by pos ing sev eral fun - da men tal ques tions. Al though this was not the first con fer ence on di sas - ters this year, the grav ity of the sub ject and its close - ness in time to the Smolensk di sas ter of 10 April 2010 meant that a large group of peo ple par tic i pated in it. Among the 87 del e gates were: the Pres i dent of the Crim i nal Cham ber of the Su preme Court, Pro fes sor Lech Paprzycki, the Under sec re tary of State at the Min is try of Jus tice, Min is ter Zbigniew Wrona, The Deputy Attorney General, Attorney Marzena Kowalska, the Vice-Rec tor of the Uni ver sity of War saw, Pro fes - sor Tadeusz Tomaszewski, and also rep re sen ta tives of civil and mil i tary ap peal, dis trict and re gional pros e cu - tors, di rec tors of fac ul ties and de part ments of fo ren sic med i cine and three na tional con sul tants: Pro fes sor Bar bara Œwi¹tek fo ren sic med i cine con sul tant, Pro - fes sor Juliusz Jakubaszko emer gency med i cine con - sultant, Dr. Piotr Burda clinical toxicology consultant, and also Pro fes sor Jaros³aw Berent, Pres i dent of the Pol ish So ci ety of Fo ren sic Med i cine and Crim i nol ogy, Tadeusz Ryœ, Chair man of the Na tional Rail way Accident Investigation Commission, Agata Kaczyñska, Secretary of the State Com mis sion for Air craft Ac ci dent In ves ti ga tion and nu mer ous rep re sen ta tives of fo ren - sic sci ence. The rapid growth and de vel op ment of civ i li za tion has been ac com pa nied by an in crease in var i ous types of di sas ters in re cent years. The aim of the con fer ence was to pres ent and dis cuss the prob lems faced by: the ad min is tra tion of jus tice, med i cal ser vices and var i ous ex pert com mis sions in con nec tion with un for tu nate events which have im pacted a sig nif i cant num ber of peo ple. Dur ing four ses sions, in vited speak ers pre - sented 13 pa pers, whose full texts had been pub lished in book form by the pub lish ing house of the In sti tute of Fo ren sic Re search and were in cluded amongst the con fer ence ma te ri als. In the ses sion Man ag ing post-ac ci dent ac tiv i ties the lec tur ers were: Pro fes sor Tadeusz Rot ter, a psy - chol o gist from Opole Uni ver sity, who dis cussed types of di sas ters, their sec ond ary ef fects and also pub lic reactions and psy cho log i cal as sess ments con cern ing casualties in di sas ters and ac ci dents; Dr. Krzysztof

2 The Disasters Organisation of Investigations Karsznicki from the At tor ney Gen eral s Of fice, who pre sented the le gal ba sis for ac tions of state com mis - sions and pub lic pros e cu tors at the di sas ter scene in Po land and abroad, and also Dr. Jan Unarski from the In sti tute of Fo ren sic Re search, who in di cated dif fer - ences in ap proaches to in ves ti gat ing causes of di sas - ters in Po land and in the world (in Ger many, France, It aly, Hol land, Fin land and Great Brit ain), at the same time re fer ring to Eu ro pean Un ion guide lines. The sec ond ses sion, en ti tled Co op er a tion with the ad min is tra tion of jus tice by agen cies tak ing part in ex - plan a tory pro ceed ings and in ves ti ga tions dealt with the fol low ing top ics: the le gal ba sis for the func tion ing of the Air Ac ci dent In ves ti ga tion Com mis sion (Agata Kaczyñska Sec re tary of the Com mis sion), the Na - tional Rail Ac ci dent In ves ti ga tion Com mis sion (Ta - deusz Ryœ Chair man of the Com mis sion), Eu ro pean rec om men da tions for in ves ti gat ing ac ci dents and the con cep tion of the Na tional Trans port Ac ci dent In ves - ti ga tion Com mit tee (Dr. Jan Unarski In sti tute of Fo - ren sic Re search, Pro fes sor Ryszard Krystek Gdañsk Uni ver sity of Tech nol ogy). In the next ses sion: Or gani sa tion and co or di na - tion of ac tiv i ties at di sas ter scenes, is sues re lat ing to the se cur ing of the scene of the in ci dent and its protection were pre sented (Adam Pêœko Pol ish Po lice Head - quarters), current organisation and capabilities of emergency medical services (Professor Juliusz Jakubaszko na tional con sul tant in emer gency med i cine) and also cur rent or gani sa tion and ca pa bil i ties of fo ren sic med i - cine (Pro fes sor Barbara Œwi¹tek na tional con sul tant in fo ren sic med i cine). In the last ses sion: Iden ti fi ca tion of vic tims, col - lect ing traces and ex pert ex am i na tions the pos si bil i - ties and ad vis abil ity of car ry ing out var ies types of analyses in disaster conditions, i.e. genetic (Dr. Tomasz Kupiec In sti tute of Fo ren sic Re search), anthropologi cal (Andrzej Czubak In sti tute of Fo ren sic Re search), tox i co log i cal, criminalistic, phonoscopic and tech ni - cal anal y ses (As sis tant Pro fes sor Maria Ka³a Director of the In sti tute of Fo ren sic Re search) were dis cussed. The ses sions were rounded off with a speech by the ap - pel late pros e cu tor in Szczecin, Beata Nowakowska, who spoke about the ex pe ri ences of pros e cu tors at di - sas ter scenes, il lus trated by the ex am ple of the bus ac - ci dent in Grenoble. The con fer ence ended with a lively dis cus sion and a speech by the Under sec re tary of State at the Min is try of Jus tice, Dr. Zbigniew Wrona. The con fer ence was sup posed to con clude with for mu la tion of an swers to the ques tions posed by the Min is ter of Jus tice in his ad dress. How ever, af ter care - ful con sid er ation, the or gan is ers de cided that these ques tions were so fun da men tal and im por tant, es pe - cially at the pres ent mo ment, that they re quired deeper sci en tific dis cus sions than were pos si ble in a one day con fer ence. It seems rea son able to ap point a com mit - tee of spe cial ists from var i ous fields, e.g. pros e cu tion ser vices, po lice, emer gency med i cal ser vices and state committees, whose members, answering questions concerning their rel e vant fields, would cre ate a draft agreement mod elled on the Brit ish Mem o ran dum of Un der stand ing be tween the Crown Pros e cu tion Ser - vice and the Air Ac ci dents In ves ti ga tion Branch, Ma - rine Ac ci dent In ves ti ga tion Branch and Rail Ac ci dent In ves ti ga tion Branch of Oc to ber It should be noted that not only in Po land but also in other Eu ro pean coun tries, the pros e cu tor s of fice con duct ing the in ves ti ga tion at the site of ac ci dents and di sas ters does not have lead ing sta tus. Ob sta cles are en coun tered in the se cur ing of ev i dence ma te rial in ac cor dance with re quire ments of the Code of Crim i nal Pro ce dure, es pe cially when ev i dences are in di vis i ble or there are dif fi cul ties with their iden ti fi ca tion. Fur - ther more, un der other laws that have been drawn up on the ba sis of signed in ter na tional agree ments, state com mis sions are guar an teed pri or ity and un lim ited ac - cess to the site of the in ci dent and to se cur ing traces, so it is es sen tial to de velop prin ci ples of co op er a tion that are ac cept able to both sides, i.e. com mis sions and pros e cu tion. Oth er wise, re ports from the work of these com mis sions may be of lit tle use to the con ducted in - ves ti ga tion, and even less to the ju di cial pro cess. Due to the oc cur ring in con sis ten cies, it seems nec es sary that the ad min is tra tion of jus tice should guar an tee it - self ac cess to ma te ri als, and also such shar ing of in for - ma tion con cern ing the event as would en able ef fec tive con duct ing of the in ves ti ga tion. In re la tion to air and rail trans port, the sit u a tion is more dif fi cult in that the rel e vant com mis sions are al - ready op er at ing and have le gal sta tus, whereas the na - scent sea com mis sion and the planned road com mis sion are still at the or gani sa tional stage, where leg is la tive pro cesses have not yet been the sub ject of in ter de part - men tal agree ments. In or der to pre vent pos si ble con flicts be tween the ac tions of state com mis sions and the ad min is tra tion of jus tice, the Eu ro pean Un ion, us ing the Brit ish Mem o - ran dum of Un der stand ing... of 2008 as its model, has pro posed the draw ing up of ap pro pri ate agree ments guar an tee ing ap pro pri ate cir cu la tion of doc u ments and ac cess to the scene of the in ci dent by both par ties. The anal y sis in the Mem o ran dum... needs to be care fully con sid ered, since the so lu tion ad vo cated in it means that the po si tion of the pros e cu tion both in Great Brit - ain and in other Eu ro pean coun tries is rel a tively weak.

3 220 M. Ka³a, J. Unarski This lim its the pos si bil ity of ef fec tive con duct ing of an in ves ti ga tion. Bear ing in mind the agree ment worked out in the Mem o ran dum..., the Pol ish ad min is tra tion of jus tice should take care to ne go ti ate more fa vour able con di - tions of co op er a tion for it self in the con duct ing of in - ves ti ga tions at least con cern ing those types of trans port where state com mis sions do not yet ex ist and to try to se cure broader ac cess to po ten tial ev i dence ma te rial. This agree ment con tains the ab so lute min i mum, with - out which the ef fec tive ness of an in ves ti ga tion is low. Ir re spec tive of this, it is es sen tial for the pros e cu tion to se cure the or gani sa tional phase of the in ves ti ga tion in or der that the ne go ti ated agree ment may be ef fec tively ex e cuted.

4 KONFERENCJA KATASTROFY ORGANIZACJA BADAÑ I SPECYFIKA EKSPERTYZ A POTRZEBY SPO ECZNE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŒCI W dniu 7 lip ca 2010 r. odby³a siê w War szaw ie kon - ferencja Katastrofy organizacja badañ i specyfika ekspertyz a po trzeby spo³ecz ne i wy miaru sp rawi e - dliwoœci. Zor gan izo wa³ j¹ In styt ut Eks pert yz S¹do wych im. Prof. dra Jana Seh na w Kra kow ie pod ho nor owym patronatem Ministra Sprawiedliwoœci Krzysztofa Kwiat - kows kiego. Ob rady to czy³y siê w okaza³ej sie dzib ie S¹du Najwy szego dziêki goœcinnoœci prof. dra hab. Lecha Gardockiego, Pierwszego Prezesa S¹du Najwy szego. Ho nor owy pa tron at i lo kal iza cja ob rad po dkreœli³y znaczenie problematyki konferencji. Uczestników zaszczyci³ swoj¹ obecnoœci¹ Minister Sprawiedliwoœci, Krzysz tof Kwiat kows ki, który po wita³ go œci, a na stê pnie wyg³osi³ pr zem ówienie wpro wad zaj¹ce, które jest opub - likowane w niniejszym tomie czasopisma Z Zag adn ieñ Nauk S¹do wych. W swym wyst¹pie niu mi nis ter wy razi³ nadziejê, e obrady tak znakomitego gremium specja - listów stworz¹ pod stawy do do skon ale nia st anda rdów po stêp owa nia w przy padku za istn ienia ka tas trofy. Pro ces ten zainicjowa³, stawiaj¹c kilka zasadniczych pytañ. Mimo e w bie ¹cym roku nie by³a to pierw sza kon - fer encja na te mat ka tas trof, to waga te matu i zb ie noœæ cza sowa z tra giczn ym wy dar zeni em z 10 kwiet nia 2010 r. pod Smole ñskiem spo wod owa³y, e wziê³o w niej udzia³ licz ne gro no osób. Wœr ód 87 zgro mad zony ch byli miêdzy in nymi: Pre zes Izby Kar nej S¹du Naj wy szego, sê dzia prof. dr hab. Lech Pa przycki, Pod sek reta rz Sta nu w Mi ni - sterstwie Sprawiedliwoœci, minister dr Zbigniew Wrona, Zas têpca Pro kur ato ra Ge ner alne go, pro kur ator Marze na Ko wals ka, Pro rekt or Uniw ersy tetu Warszawskie - go, prof. dr hab. Ta deu sz To mas zewski, a ta k e przed - stawiciele cywilnych i wojskowych prokuratorów apelacyjnych, okrêgowych i rejonowych, kierownicy katedr i za k³adów me dyc yny s¹do wej, trzech kon sultantów krajowych: prof. dr hab. Bar bara Œwi¹tek kon sult ant ds. medycyny s¹do wej, prof. dr hab. Ju liusz Ja kub aszko kon - sult ant ds. me dyc yny ra tunk owej, dr Piotr Bur da konsul - tant ds. toksykologii klinicznej, a tak e prof. dr hab. Jaro - s³aw Be rent, prze wodn icz¹cy Pol skiego Towa rzys twa Me dyc yny S¹do wej i Kry min olo gii, Ta deu sz Ryœ, prze - wodn icz¹cy Pañs twow ej Ko mis ji Ba dan ia Wy pad ków Kolejowych, Agata Kaczyñska, sekretarz Pañstwowej Ko mis ji Ba dan ia Wy pad ków Lot nic zych i licz ni przed - stawiciele nauk s¹dowych. Ostatn ie lata po kaza³y, e w na stê pstwie dy nam iczne - go rozwoju cywilizacji coraz czêœciej dochodzi do ró - nego ro dzaju ka tas trof. Ce lem kon fer encji by³o przed stawie nie i prze dysk uto wan ie prob lemów, przed ja kimi sta - j¹: wy miar sp rawiedliwoœci, s³u by me dyczne i ró ne ko - mis je eks perck ie w zwi¹zku z nie szczê œliwymi wyda - rze niami, któ rych skut ki dotk nê³y znacz nej licz by osób. Podczas czterech sesji zaproszeni wyk³adowcy przedstaw ili 13 refer atów, który ch pe³ne tek sty zo sta³y opub li - ko wane w for mie ksi¹ ko wej przez wy dawn ictwo In - sty tutu Eks pert yz S¹do wych i zna laz³y siê w ma ter ia³ach kon fer ency jnych. W sesji Zarz¹dzanie czynnoœciami powypadkowy - mi wyk³ad owc ami byli: prof. dr hab. Ta deu sz Rot ter, psy chol og z Uniw ersy tetu Opols kiego, który omówi³ ro - dzaje ka tas trof, ich skut ki wtór ne oraz od czuc ia spo³ecz - ne i oceny psy chol ogi czne do tycz¹ce strat w ka tas trofa ch oraz wy padk ach; dr Krzysz tof Karsz nicki z Pro kur atu ry Ge ner alnej, kt óry przed stawi³ pod stawy praw ne dzia - ³ania pañs twowych ko mis ji i pro kur atu ry na miej scu zda - rzen ia w kra ju i za gra nic¹, a tak e dr in Jan Unars ki z In styt utu Eks pert yz S¹do wych, kt óry wska za³ na ró n i - ce w pode jœciach do ba dan ia przy czyn ka tas trof w Pol sce i na œwi ecie (w Niem czech, we Fran cji, W³oszech, Ho - landii, Finlandii i Wielkiej Brytanii), odnosz¹c siê jednoczeœnie do wy tyczn ych Unii Eu rop ejsk iej. W dru giej se sji za tytu³owan ej Wspó³pra ca z wy - miarem sprawiedliwoœci organów uczestnicz¹cych w po - stêpowaniach wyjaœniaj¹cych i dochodzeniach przed - sta wiono pod stawy praw ne funk cjon owa nia Pañs twow ej Komisji Badania Wypadków Lotniczych (Agata Kaczyñ - ska sekretarz Komisji), Pañstwowej Komisji Badania Wy pad ków Ko lej owy ch (Ta deu sz Ryœ prze wodn icz¹cy Ko mis ji) oraz eu rop ejsk ie re kom enda cje dla ba dañ wy - pad ków i ko nce pcjê Kra jow ej Ko mis ji Ba dan ia Wy pad - ków Trans port owy ch (dr in. Jan Unars ki In styt ut Eks - per tyz S¹do wych, prof. dr hab. Ry szard Kry stek Poli - technika Gda ñska). W kolejnej sesji Organizacja i koordynacja dzia³añ na miejscu katastrof zosta³y przedstawione zagadnienia do tycz¹ce za bezp iecz ania miej sca zda rzen ia i jego ochro na (Adam Pêœko Ko menda G³ówna Po lic ji), ak - tualnej organizacji i mo liwoœci ratownictwa medyczne - go (prof. dr hab. Ju liusz Ja kub aszko kra jowy kon sul - tant ds. me dyc yny ra tunk owej) oraz ak tua lnej or gan iza cji i mo li woœ ci me dyc yny s¹do wej (prof. dr hab. Bar bara Œwi¹tek kra jowy kon sult ant ds. me dyc yny s¹do wej). W ostatniej sesji Identyfikacja ofiar, pobieranie œladów i ba dan ia eks perck ie zo sta³y om ówione mo liwoœci i celowoœæ przeprowadzenia ró nego rodzaju badañ w warunkach zaistnia³ej katastrofy, tj. genetycznych (dr To - masz Ku piec In styt ut Eks pert yz S¹do wych), an tro p olo-

5 222 M. Ka³a, J. Unarski gicz nych (An drzej Czu bak In styt ut Eks pert yz S¹dowych), toksykologicznych, kryminalistycznych, fonoskopij nych i tech niczn ych (dr hab. Ma ria Ka³a dy rekt or In - styt utu Eks pert yz S¹do wych). Czêœæ referatow¹ konfe - rencji zakoñczy³o wyst¹pienie prokuratora apelacyjnego w Szczecinie, Beaty Nowakowskiej, która mówi³a o do - œwiadczeniach prokuratorów z prac na miejscu katastrof na przyk³adzie wy padku au tob uso wego w Gre nob le. Ob rady za koñ czy³y siê yw¹ dys kusj¹ oraz wyst¹pie - niem podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwoœci, dra Zbi gniewa Wro ny. Pod sum owa niem kon fer encji mia³o byæ oprac owa nie od pow iedzi na py tan ia po staw ione w wyst¹pie niu Mini - stra Sprawiedliwoœci. Po przemyœleniach organizatorzy uznali jed nak, e py tan ia te s¹ tak za sadn icze i wa ne, szczególnie w obecnej chwili, e wymagaj¹ bardziej meryt ory cznych dys kus ji ni tryb kon fer ency jny. Za sadne wy daje siê powo³anie gre mium spe cjalistów z ró nych dzie dzin, np. pro kur atu ry, po lic ji, ra town ictwa medycz - ne go i ko mis ji pa ñst wowych, kt óre go cz³on kow ie, od - powiadaj¹c na pytania dla w³aœciwych sobie obszarów dzia³ania, stwo rzyl iby pro jekt po roz umi enia na wzór bry - tyjs kiego Me mor andum of Un ders tandi ng be tween the Crown Pro sec uti on Se rvice and the Air Acc ide nts Inves - tigation Branch, Marine Accident Investigation Branch and Rail Acc ide nt Inves tiga tion Branch of Octo ber Zauw a yæ nale y, e nie tyl ko w Pol sce, ale rów nie w in nych kra jach Eu ropy, sta tus pro kur atu ry pro wadz¹ - cej do chod zenie na miej scu wypa dków i ka tas trof nie jest wiod¹cy. Za bezp iecz anie ma ter ia³u do wod owe go zgod - nie z wy mag ani ami ko deksu po stêp owania kar nego na - traf ia na ba riery w sz czeg ólnoœci wó wczas, gdy do wody s¹ nie pod zielne lub ist niej¹ tru dnoœci z ich ident yfi kacj¹. Nad to na mocy in nych ustaw po wsta³ych w oparc iu o pod - pisane konwencje miêdzynarodowe, a gwarantuj¹cych pañ stwo wym ko mis jom pi erw szeñstwo i nie ogran icz ony dostêp do miejsca zdarzenia i zabezpieczania œladów, ko - nieczne wydaje siê wypracowanie zasad wspó³pracy ak - cept owa lnej dla obu stron, tj. ko mis ji i pro kur atu ry. W przeciwnym wy padku ra porty z prac tych ko mis ji mo - g¹ mieæ nie wielk¹ prz ydatnoœæ dla pro wad zone go œledz - twa, a jesz cze mniejsz¹ dla pro cesu s¹do wego. Z uwagi na wyst êpuj¹ce rozb ie noœci wy daje siê ko nieczne, aby wymiar sprawiedliwoœci zagwarantowa³ sobie mo liwoœæ dostêpu do materia³ów, a tak e tak¹ wymianê informacji dotycz¹cych zdarzenia, która umo liwi³aby skuteczne prowadzenie œledztwa. W od nies ieniu do trans portu lot nic zego i ko lej owe go sy tua cja jest o tyle trud niejs za, e sto sowne ko mis je ju dzia³aj¹ i maj¹ umoc owa nie praw ne, na tom iast po wsta - j¹ca ko mis ja mor ska i pla now ana dro gowa znaj duj¹ siê na takim etapie prac organizacyjnych, w którym procesy legislacyjne nie by³y jeszcze przedmiotem uzgodnieñ miêdzyresortowych. Aby za pob iec ewent ual nym kon flikt om miê dzy dzia - ³aniami pañstwowych komisji i wymiaru sprawiedliwoœ - ci, Unia Eu rop ejska, wzo ruj¹c siê na bry tyjs kim po rozu - mie niu Me mor andum of Un ders tandi ng... z 2008 roku, za prop ono wa³a wy prac owa nie od pow iedni ch uz god nieñ gwa rant uj¹cych od pow iedni obieg dokumentów i dostêp do miej sca zda rzen ia dla obu stron. Anal iza Me mor an - dum... wy maga re fleks ji, gdy wy nika z nie go stosun - kowo s³aba po zyc ja pro kur atu ry zar ówno w Wiel kiej Bry tan ii, jak i w in nych kra jach Eu ropy. Ogran icza to mo li woœæ sku teczn ego pro wad zenia do chod zenia. Maj¹c na uwad ze wy prac owa ne w ra mach Memo - randum... po roz umi enie, pol ski wy miar sp rawied li woœ - ci po win ien za dbaæ o wy neg ocj owan ie dla sie bie korzystniejszych warunków wspó³pracy w prowadzeniu dochodzenia przynajmniej w zakresie tych rodzajów trans - portu, w który ch nie ist niej¹ jesz cze ko mis je pa ñst wowe oraz st araæ siê za bez pieczyæ szer szy dost êp do po tenc jal - ne go ma ter ia³u do wod owe go. To, co za wiera tr eœæ tego po roz umi enia, jest ab sol utnym mi nim um, bez kt óre go skutecznoœæ dochodzenia jest niewielka. Niezale nie od tego konieczne jest zabezpieczenie organizacyjne fazy do chod zenia ze stro ny pro kur atu ry tak, aby wynegocjo - wane porozumienie mog³o byæ skutecznie re aliz owa ne.