U S T AWA. z dnia. o zmianie ustawy Kodeks postpowania cywilnego, ustawy Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw 1),2)

Transkrypt

1

2 U S T AWA Projekt z dnia o zmianie ustawy Kodeks postpowania cywilnego, ustawy Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw 1),2) Art. 1. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z pón. zm. 3) ) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) art. 39 otrzymuje brzmienie: Art. 39. Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak równie z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrzdze testamentowych wytacza si wyłcznie przed sd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da si ustali, przed sd miejsca, w którym znajduje si majtek spadkowy lub jego cz. ; 2) art. 610 otrzymuje brzmienie: Art Poza tym do ogłoszenia i orzeczenia stosuje si odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku. 2. Jeeli w terminie wskazanym w ogłoszeniu nikt si nie zgłosi albo zgłosiwszy si nie wykae własnoci, sd stwierdzi zasiedzenie, jeeli zostało ono udowodnione. ; 3) art. 628 otrzymuje brzmienie: Art Do czynnoci w postpowaniu spadkowym, które nale do zakresu działania sdów, wyłcznie właciwy jest sd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da si ustali, sd miejsca, w którym znajduje si majtek spadkowy lub jego cz (sd spadku). W braku powyszych podstaw sdem spadku jest sd rejonowy dla m.st. Warszawy. ; 1) 2) 3) Niniejsza ustawa słuy stosowaniu rozporzdzenia (UE) nr 650/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właciwego, uznawania i wykonywania orzecze, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzdowych dotyczcych dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego powiadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE L 201 z , str. 107, z pón. zm.). Niniejsz ustaw zmienia si ustaw z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, ustaw z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, ustaw z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej, ustaw z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, ustaw z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sdowych w sprawach cywilnych oraz ustaw z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne midzynarodowe. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 293, 379, 435, 567, 616, 945, 1091, 1161, 1296, 1585, 1626, 1741 i 1924 oraz z 2015 r. poz. 2, 4, 218 i 539.

3 2 4) art. 664 otrzymuje brzmienie: Art Osoba powołana na wykonawc testamentu, która odmawia przyjcia tego obowizku, powinna owiadczy o tym ustnie do protokołu albo pisemnie z podpisem urzdowo powiadczonym w sdzie spadku albo przed notariuszem. Pełnomocnictwo do złoenia takiego owiadczenia powinno by pisemne z podpisem urzdowo powiadczonym. ; 5) w art. 673 pkt 4 otrzymuje brzmienie: 4) wezwanie, aby spadkobiercy w cigu trzech miesicy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdy w przeciwnym razie mog by pominici w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku. ; 6) art. 675 i art. 676 otrzymuj brzmienie: Art Po upływie trzech miesicy od dnia ogłoszenia sd wyznaczy w celu rozpoznania zgłoszonych da rozpraw, na któr wezwie take osoby, które zgłosiły danie i podały miejsce zamieszkania. Art Jeeli w cigu trzech miesicy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosił nabycia spadku albo, zgłosiwszy je, nie udowodnił go na rozprawie, sd wyda postanowienie stwierdzajce nabycie spadku przez spadkobierców, których prawa zostały ustalone. ; 7) w czci czwartej w ksidze drugiej po tytule VII dodaje si tytuł VIIa w brzmieniu: TYTUŁ VIIa Europejskie powiadczenie spadkowe Art W zakresie nieuregulowanym w rozporzdzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właciwego, uznawania i wykonywania orzecze, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzdowych dotyczcych dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego powiadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE L 201 z , str. 107, z pón. zm.) do postpowa dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego stosuje si odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego, chyba e przepisy ponisze stanowi inaczej. Art W postpowaniach dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego sd moe orzeka na posiedzeniu niejawnym. Przepisu art nie stosuje si. Art Sd z urzdu dorcza postanowienie w przedmiocie wydania europejskiego powiadczenia spadkowego wraz z pouczeniem o przysługujcym rodku

4 3 odwoławczym. Uzasadnienie postanowienia sporzdza si tylko na danie uczestnika postpowania zgłoszone w terminie tygodnia od dnia jego dorczenia albo gdy uczestnik, który takiego dania nie zgłosił, wniósł rodek odwoławczy w ustawowym terminie. 2. Wnioskodawcy dorcza si postanowienie o wydaniu europejskiego powiadczenia spadkowego wraz z powiadczonym odpisem tego powiadczenia. Art W razie stwierdzenia, e istnieje okrelona w rozporzdzeniu, o którym mowa w art , podstawa do zmiany lub uchylenia europejskiego powiadczenia spadkowego, sd moe je zmieni lub uchyli take z urzdu. Art Sd z urzdu dorcza postanowienie o sprostowaniu, zmianie lub uchyleniu europejskiego powiadczenia spadkowego albo o zawieszeniu jego skutków wraz z pouczeniem o przysługujcym rodku odwoławczym. Przepis art zdanie drugie stosuje si odpowiednio. Postanowienia w tym przedmiocie sd dorcza z urzdu take wszystkim osobom, którym wydano powiadczone odpisy europejskiego powiadczenia spadkowego. Art Na postanowienie sdu pierwszej instancji w przedmiocie wydania, sprostowania, zmiany, uchylenia albo zawieszenia skutków europejskiego powiadczenia spadkowego przysługuje zaalenie. 2. Na postanowienie sdu drugiej instancji wydane w wyniku rozpoznania zaalenia skarga kasacyjna nie przysługuje. 3. W postpowaniach uregulowanych w niniejszym tytule skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje.. Art. 2. W ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 164, z pón. zm. 4) ) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) w art. 79 po pkt 1a dodaje si pkt 1b w brzmieniu: 1b) podejmuje czynnoci dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego; ; 2) po art. 81 dodaje si art. 81a w brzmieniu: Art. 81a. Notariusz odmawia dokonania czynnoci notarialnej w protokole. Do protokołu nie stosuje si przepisów art pkt 7 i 8 oraz art ; 4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 993 i 1585 oraz z 2015 r. poz. 218.

5 4 3) art. 82 otrzymuje brzmienie: Art. 82. Osob, której odmówiono dokonania czynnoci notarialnej, poucza si o prawie i trybie zaskarenia odmowy. Osoba ta w terminie tygodnia od dnia odmowy dokonania czynnoci notarialnej moe da na pimie sporzdzenia i dorczenia uzasadnienia odmowy. Notariusz sporzdza uzasadnienie w terminie tygodnia od dnia otrzymania dania. ; 4) w art otrzymuje brzmienie: 1. Na odmow dokonania czynnoci notarialnej osoba zainteresowana moe wnie, w terminie tygodnia od dnia dorczenia uzasadnienia odmowy, a gdy nie zadała w przepisanym terminie dorczenia uzasadnienia odmowy od dnia, w którym dowiedziała si o odmowie, zaalenie do sdu okrgowego właciwego ze wzgldu na siedzib kancelarii notarialnej notariusza odmawiajcego dokonania czynnoci notarialnej. Zaalenie wnosi si za porednictwem tego notariusza. Jest on obowizany ustosunkowa si do zaalenia w terminie tygodnia i wraz z zaaleniem przedstawi swoje stanowisko sdowi oraz dorczy je osobie zainteresowanej, chyba e sporzdził i dorczył ju tej osobie uzasadnienie odmowy. Sd rozpoznaje zaalenie na rozprawie, stosujc odpowiednio przepisy Kodeksu postpowania cywilnego o postpowaniu nieprocesowym. ; 5) art. 95b otrzymuje brzmienie: Art. 95b. 1. Przed sporzdzeniem aktu powiadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób, które mog wchodzi w rachub jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a take osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne (osoby zainteresowane), z zastrzeeniem art. 95ca. 2. Odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie za niegodnego powoduje utrat statusu osoby zainteresowanej. ; 6) w art. 95c: a) w 2 pkt 6 otrzymuje brzmienie: 6) owiadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili mierci;, b) w 4 po pkt 2 dodaje si pkt 2a w brzmieniu: 2a) projekt protokołu dziedziczenia oraz protokoły obejmujce owiadczenia o wyraeniu zgody na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem, o ile zostały sporzdzone; ;

6 5 7) po art. 95c dodaje si art. 95ca i art. 95cb w brzmieniu: Art. 95ca. 1. Na wniosek osoby zainteresowanej przy jej udziale notariusz sporzdza projekt protokołu dziedziczenia. 2. Do sporzdzenia projektu protokołu dziedziczenia przepis art. 95c stosuje si odpowiednio. 3. Osoba zainteresowana moe w owiadczeniu złoonym przed notariuszem, który sporzdził projekt protokołu dziedziczenia, albo przed innym notariuszem potwierdzi dane zamieszczone w projekcie protokołu dziedziczenia i wyrazi zgod na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnego z projektem. 4. Do spisania protokołu obejmujcego owiadczenie, o którym mowa w 3, przepis art. 95c 1 stosuje si odpowiednio. Wypis projektu protokołu dziedziczenia stanowi załcznik do protokołu obejmujcego to owiadczenie. 5. Jeeli wszystkie osoby zainteresowane zło owiadczenie, o którym mowa w 3, notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale co najmniej jednej osoby zainteresowanej. 6. Osoby zainteresowane, które nie złoyły wczeniej owiadczenia, o którym mowa w 3, mog takie owiadczenie złoy, uczestniczc w spisaniu protokołu dziedziczenia. Art. 95cb. 1. Notariusz moe zwraca si do organów administracji publicznej oraz organów wykonujcych zadania z zakresu administracji publicznej o udzielenie informacji lub o wydanie dokumentów stanowicych dowód faktu istotnego dla sporzdzenia aktu powiadczenia dziedziczenia. 2. Notariusz moe zwróci si do Ministra Sprawiedliwoci o udzielenie tekstu właciwego prawa obcego. Celem ustalenia treci właciwego prawa obcego notariusz moe zastosowa take inne odpowiednie rodki. ; 8) w art. 95e: a) 1 otrzymuje brzmienie: 1. Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporzdza akt powiadczenia dziedziczenia, jeeli nie ma wtpliwoci co do istnienia jurysdykcji krajowej, treci właciwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokoci udziałów w spadku, a w przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny take co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, i przedmiotu zapisu.,

7 6 b) w 2: uchyla si pkt 3, pkt 4 otrzymuje brzmienie: 4) w sprawie brak jurysdykcji krajowej., c) dodaje si 3 w brzmieniu: 3. Jeeli spadek ma przypa jako spadkobiercy ustawowemu gminie lub Skarbowi Pastwa, a przedstawione przez osob zainteresowan dowody nie s wystarczajce do sporzdzenia aktu powiadczenia dziedziczenia, notariusz moe sporzdzi akt powiadczenia dziedziczenia dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie dokonane na koszt osoby zainteresowanej. Przepisy art. 673 i art. 674 Kodeksu postpowania cywilnego stosuje si odpowiednio. ; 9) w art. 95f w 1: a) pkt 6 otrzymuje brzmienie: 6) tytuł powołania do spadku i wysoko udziałów w spadku, a w razie dziedziczenia testamentowego okrelenie formy testamentu;, b) pkt 7a otrzymuje brzmienie: 7a) wskazanie osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, oraz przedmiotów tych zapisów, chyba e osoby te nie chc lub nie mog by zapisobiercami albo zapisy windykacyjne okazały si bezskuteczne;, c) uchyla si pkt 9; 10) w dziale II po rozdziale 3a dodaje si rozdział 3b w brzmieniu: Rozdział 3b Europejskie powiadczenie spadkowe Art. 95q. W zakresie nieuregulowanym w rozporzdzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właciwego, uznawania i wykonywania orzecze, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzdowych dotyczcych dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego powiadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE L 201 z , str. 107, z pón. zm.) do czynnoci dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego stosuje si odpowiednio przepisy o sporzdzaniu aktu powiadczenia dziedziczenia, chyba e przepisy ponisze stanowi inaczej.

8 7 Art. 95r. Przy czynnociach dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego stosuje si odpowiednio przepisy art. 670, art i art. 676 Kodeksu postpowania cywilnego. Art. 95s. 1. Przy czynnociach dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego połczonych z wydatkami notariusz moe odmówi dokonania czynnoci notarialnej, jeeli strona nie złoy zaliczki na ich pokrycie w wysokoci i terminie okrelonym przez notariusza. 2. Jeeli strona nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny poniedanej przez notariusza zaliczki, moe wystpi z wnioskiem do sdu rejonowego właciwego ze wzgldu na jej miejsce zamieszkania o zwolnienie w całoci lub w czci od ponoszenia tych wydatków. Przepis art. 6 stosuje si odpowiednio. Art. 95t. Notariusz stwierdza w protokole wydanie, zmian, uchylenie, sprostowanie lub zawieszenie skutków europejskiego powiadczenia spadkowego, jak równie odmow dokonania tych czynnoci. Do protokołu nie stosuje si przepisów art pkt 7 i 8 oraz art Art. 95u. 1. Notariusz z urzdu dorcza wypis protokołu obejmujcego wydanie lub odmow wydania europejskiego powiadczenia spadkowego wraz z pouczeniem o przysługujcym rodku odwoławczym. Uzasadnienie tych czynnoci notariusz sporzdza w terminie tygodnia na danie uczestnika zgłoszone w terminie tygodnia od dnia dorczenia wypisu protokołu albo gdy uczestnik, który takiego dania nie zgłosił, wniósł rodek odwoławczy w ustawowym terminie. 2. Wnioskodawcy dorcza si wypis protokołu obejmujcego wydanie europejskiego powiadczenia spadkowego wraz z powiadczonym odpisem tego powiadczenia. Art. 95w. W razie stwierdzenia, e istnieje okrelona w rozporzdzeniu, o którym mowa w art. 95q, podstawa do zmiany lub uchylenia europejskiego powiadczenia spadkowego, notariusz moe je zmieni lub uchyli take z urzdu. Art. 95x. Notariusz z urzdu dorcza wypis protokołu obejmujcego sprostowanie, zmian lub uchylenie europejskiego powiadczenia spadkowego albo zawieszenie jego skutków, jak równie odmow dokonania tych czynnoci, wraz z pouczeniem o przysługujcym rodku odwoławczym. Przepis art. 95u 1 zdanie drugie stosuje si odpowiednio. Wypis protokołu obejmujcego te czynnoci notariusz z urzdu dorcza

9 8 take wszystkim osobom, którym wydano powiadczone odpisy europejskiego powiadczenia spadkowego. Art. 95y. 1. Na czynnoci notariusza w przedmiocie wydania, sprostowania, zmiany, uchylenia albo zawieszenia skutków europejskiego powiadczenia spadkowego przysługuje zaalenie. Przepisy art. 83 stosuje si odpowiednio. 2. Na postanowienie sdu drugiej instancji wydane w wyniku rozpoznania zaalenia skarga kasacyjna nie przysługuje. 3. W postpowaniach uregulowanych w niniejszym rozdziale skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje.. Art. 3. W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz ) ) art. 987 otrzymuje brzmienie: Art Jeeli osoba powołana jako wykonawca testamentu nie chce tego obowizku przyj, powinna złoy odpowiednie owiadczenie przed sdem albo notariuszem.. Art. 4. W ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2015 r. poz. 86 i 211) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) w art. 4a w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie: 1) zgłosz nabycie własnoci rzeczy lub praw majtkowych właciwemu naczelnikowi urzdu skarbowego w terminie 6 miesicy od dnia powstania obowizku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2 8 i ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesicy od dnia uprawomocnienia si orzeczenia sdu stwierdzajcego nabycie spadku lub zarejestrowania aktu powiadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego powiadczenia spadkowego, z zastrzeeniem ust. 2 i 4, oraz ; 2) w art. 6 w ust. 1 pkt 2b otrzymuje brzmienie: 2b) przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego z chwil uprawomocnienia si orzeczenia sdu stwierdzajcego nabycie spadku, postanowienia czciowego stwierdzajcego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu powiadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego powiadczenia spadkowego;. 5) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz. 827 oraz z 2015 r. poz. 4, 397 i 539.

10 9 Art. 5. W ustawie z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 389 i 539) w art. 19 po ust. 4a dodaje si ust. 4b w brzmieniu: 4b. Konsul nie moe dokonywa czynnoci dotyczcych europejskich powiadcze spadkowych.. Art. 6. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2015 r. poz. 520) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) w art. 23: a) w ust. 1 w pkt 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: odpisy prawomocnych orzecze sdu, a w przypadku orzecze dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego odpisy orzecze, w sprawach o:, b) w ust. 2 pkt 2 otrzymuje brzmienie: 2) odpisy aktów powiadczenia dziedziczenia oraz odpisy europejskich powiadcze spadkowych. ; 2) w art. 24 w ust. 2b w pkt 1: a) lit. c otrzymuje brzmienie: c) prawomocnych orzecze sdu, a w przypadku orzecze dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego orzecze sdu,, b) po lit. e dodaje si lit. ea w brzmieniu: ea) aktów powiadczenia dziedziczenia lub europejskich powiadcze spadkowych,. Art. 7. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sdowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1025, z pón. zm. 6) ) w art. 24 w ust. 1 kropk zastpuje sirednikiem i dodaje si pkt 4 w brzmieniu: 4) wydanie europejskiego powiadczenia spadkowego.. Art. 8. W ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne midzynarodowe (Dz. U. Nr 80, poz. 432 i z 2014 r. poz. 827) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) uchyla si art ; 2) w rozdziale 16 dodaje si art w brzmieniu: Art Prawo właciwe dla spraw spadkowych okrela rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właciwego, uznawania i wykonywania orzecze, przyjmowania i 6) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2014 r. poz i 1306 oraz z 2015 r. poz. 2, 4, 238 i 539.

11 10 wykonywania dokumentów urzdowych dotyczcych dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego powiadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE L 201 z , str. 107, z pón. zm.).. Art. 9. Przepisów: 1) art ustawy zmienianej w art. 1, 2) art. 79 pkt 1b i art. 95q 95y ustawy zmienianej w art. 2, 3) art. 19 ust. 4b ustawy zmienianej w art. 5, 4) art ustawy zmienianej w art. 8 w brzmieniu nadanym niniejsz ustaw, nie stosuje si do spadków otwartych przed dniem 17 sierpnia 2015 r. Art. 10. Ustawa wchodzi w ycie z dniem 17 sierpnia 2015 r.

12 UZASADNIENIE I. Cel i załoenia projektu 1. W dniu 16 sierpnia 2012 r. weszło w ycie rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właciwego, uznawania i wykonywania orzecze, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzdowych dotyczcych dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego powiadczenia spadkowego 1) (zwane dalej rozporzdzeniem albo rozporzdzeniem nr 650/2012 ). Rozporzdzenie to, poczwszy od 17 sierpnia 2015 r., bdzie stosowane w sposób bezporedni bez potrzeby implementacji do polskiego systemu prawnego. Niektóre kwestie przewidziane w rozporzdzeniu nie zostały jednak uregulowane wyczerpujco, w zwizku z czym zachodzi konieczno wprowadzenia przepisów, które uzupełni t regulacj na poziomie prawa krajowego. 2. Charakter niezupełny maj zawarte w rozporzdzeniu unormowania dotyczce nowego instrumentu prawnego w postaci europejskiego powiadczenia spadkowego. Powiadczenie to jest aktem, który bdzie potwierdzał prawa do spadku lub prawa do poszczególnych przedmiotów spadkowych, jakie przysługuj spadkobiercom, zapisobiercom, wykonawcom testamentów lub zarzdcom spadku (por. art. 63 ust. 1 i 2 rozporzdzenia). W myl art. 69 ust. 1 rozporzdzenia powiadczenie to ma wywoływa jednolite skutki prawne we wszystkich pastwach członkowskich, bez potrzeby przeprowadzania jakiegokolwiek szczególnego postpowania. W rozporzdzeniu pozostawiono pastwom członkowskim swobod w okrelaniu organów, które uzyskaj kompetencj do wydawania europejskich powiadcze spadkowych, przewidujc, e oprócz sdów (w szerokiej definicji tego pojcia zawartej w art. 3 ust. 2 rozporzdzenia) mog nimi by take inne organy, które na mocy prawa krajowego s właciwe do rozpoznawania spraw spadkowych (por. pkt 70 motywów i art. 64 rozporzdzenia). Projekt zakłada, e czynnoci dotyczce europejskich powiadcze spadkowych zostan powierzone sdom, z wyłczeniem moliwoci wydawania orzecze w tym przedmiocie przez referendarzy sdowych, oraz notariuszom wystpujcym w roli organu uprawnionego do rozpoznawania tego rodzaju spraw spadkowych, których działania 1) Dz. Urz. UE L 201 z , str. 107, z pón. zm. 1

13 bd podlegały instancyjnej kontroli ze strony sdu. Sdowa i notarialna droga uzyskania europejskiego powiadczenia spadkowego maj funkcjonowa jako równorzdne i niezalenie od siebie tryby, których wybór bdzie naleał do zainteresowanych podmiotów. Przyjte w tym zakresie w projekcie rozwizania uwzgldniaj, e sdy s właciwe we wszystkich sprawach spadkowych, a w obecnym stanie prawnym brak jest uzasadnienia do ograniczania tej właciwoci o sprawy dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego. Kompetencje na tym polu zostały przyznane take notariuszom, poniewa nie ma przeszkód ustrojowych do wykonywania przez notariuszy zada z zakresu ochrony prawnej w sprawach, w których nie wystpuje spór o prawo. Taki co do zasady charakter maj sprawy dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego, w szczególnoci naley podkreli, e wydanie tego powiadczenia nie jest moliwe, jeeli okolicznoci, które maj by powiadczone, s kwestionowane (art. 67 ust. 1 zd. 2 lit. a rozporzdzenia). W zwizku z ustanowieniem europejskiego powiadczenia spadkowego powstaje take konieczno wprowadzenia do prawa krajowego przepisów regulujcych organizacj i przebieg postpowa dotyczcych tego powiadczenia w zakresie, w jakim nie zostało to unormowane w samym rozporzdzeniu. Projekt opiera si na załoeniu, e reim tych postpowa powinien nawizywa do modelu ukształtowanych w systemie postpowa, w których załatwiane s sprawy podobnego rodzaju. W przypadku postpowania toczcego si przed sdem jako wzorzec zostało w zwizku z tym przyjte postpowanie o stwierdzenie nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego, a w odniesieniu do postpowania prowadzonego przed notariuszem postpowanie majce na celu wydanie aktu powiadczenia dziedziczenia. W projekcie regulacje te zostały przystosowane do potrzeb postpowa dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego. W przypadku postpowania sdowego zaproponowane zmiany maj w zasadzie charakter uzupełniajcy. Natomiast ustanowienie notarialnego postpowania w przedmiocie europejskiego powiadczenia spadkowego wizało si z koniecznoci czciowej przebudowy trybu sporzdzania aktu powiadczenia dziedziczenia uregulowanego w ustawie z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (dalej: pr. not. ), majcej na celu zwikszenie jego elastycznoci przy wykorzystaniu 2

14 rozwiza podobnych do tych, jakie obowizuj w postpowaniu prowadzonym przed sdem. 3. Pozostałe propozycje zmian zawarte w projekcie stanowi poredni konsekwencj wejcia w ycie rozporzdzenia nr 650/2012 albo nowelizacji wprowadzanych w zwizku z jego wejciem w ycie. W tej grupie naley wymieni zmiany, którymi zostan objte ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sdowych w sprawach cywilnych oraz ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne midzynarodowe. II. Zmiany Kodeksu postpowania cywilnego 1. Projekt zakłada, e regulacje z zakresu postpowa dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego prowadzonych przez sd zostan zamieszone w nowym tytule (VIIa) w ksidze drugiej czwartej czci Kodeksu postpowania cywilnego, która powicona jest midzynarodowemu postpowaniu cywilnemu. Przemawia za tym z jednej strony transgraniczny, a z drugiej w znacznym stopniu autonomiczny charakter tych postpowa, które nie mog by klasyfikowane jako typowe postpowania rozpoznawcze (prowadzone w trybie nieprocesowym). Grupa tych postpowa obejmuje postpowania główne zwizane z wydaniem, zmian albo uchyleniem europejskiego powiadczenia spadkowego, a nadto postpowania uboczne, które w zakresie uregulowanym w rozporzdzeniu mog dotyczy sprostowania lub zawieszenia skutków takiego powiadczenia. W wietle projektu wymienione postpowania w zakresie odrbnie nieunormowanym w rozporzdzeniu albo w Kodeksie postpowania cywilnego maj by prowadzone przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego (projektowany art k.p.c.). W postpowaniu tym s bowiem rozpoznawane sprawy najbardziej zblione w swym charakterze do spraw dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego. W konsekwencji zaproponowanego odesłania reim postpowa w tych sprawach oprócz przepisów, które reguluj je bezporednio, bd wyznaczały przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego 3

15 (art. 669 i nast. k.p.c.), w tym przepisy wstpne dotyczce spraw z zakresu prawa spadkowego (art k.p.c.), oraz przepisy ogólne o postpowaniu nieprocesowym (art. 506 i nast. k.p.c.). Ponadto w postpowaniach dotyczcych europejskich powiadcze spadkowych bd take odpowiednio stosowane przepisy o procesie, poniewa postpowania te naley kwalifikowa jako innego rodzaju postpowania unormowane w kodeksie w rozumieniu art k.p.c. Postpowania dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego zostały ukształtowane jako postpowania prowadzone przez sd z fakultatywnym wyłczeniem obowizku podejmowania czynnoci, które na mocy przepisów szczególnych mog by wykonywane przez referendarzy sdowych (np. w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika z urzdu lub braków pism procesowych por. art i art w zw. z art k.p.c.). W postpowaniach tych w odrónieniu od postpowania o stwierdzenie nabycia spadku wyznaczenie rozprawy bdzie zaleało od uznania sdu, poniewa projekt przewiduje moliwo orzekania przez sd take na posiedzeniu niejawnym, co jest odstpstwem od reguły wyraonej w art. 669 k.p.c. W tym zakresie wzito pod uwag, e sprawy dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego mog mie w niektórych przypadkach całkowicie bezsporny charakter. Bdzie tak midzy innymi wtedy, gdy podlegajce powiadczeniu prawa zostan uprzednio ustalone w prawomocnym orzeczeniu (np. o stwierdzeniu nabycia spadku lub o ustanowieniu kuratora spadku). W tej sytuacji rezygnacja z wyznaczania rozprawy pozwoli usprawni przebieg postpowania, w szczególnoci przyspieszy wydanie europejskiego powiadczenia spadkowego. W art. 70 rozporzdzenia przewidziano, e europejskie powiadczenie spadkowe ma by przechowywane w oryginale przez właciwy organ, natomiast zainteresowanym podmiotom bdzie wydawane w powiadczonych odpisach. W projekcie przyjto, e sporzdzenie powiadczenia, jak i jego odpisów, musi zosta poprzedzone wydaniem postanowienia przez sd (por. projektowany art i 2 k.p.c.). Ponadto w przepisach rozporzdzenia został ustanowiony obowizek zawiadomienia wszystkich beneficjentów o wydaniu europejskiego powiadczenia spadkowego, a osób, którym wydano powiadczony odpis tego powiadczenia o kadym jego sprostowaniu, zmianie lub uchyleniu (art. 67 ust. 2 i art. 71 ust. 3 rozporzdzenia). Realizacj tego wymogu zapewnia wprowadzenie obowizku 4

16 dorczania przez sd z urzdu postanowie wydawanych w tym przedmiocie (projektowany art zd. 1 i art zd. 1 i 3 k.p.c.). Lege non distinguente obowizek ten bdzie odnosił si zarówno do postanowie wydanych na rozprawie, jak i na posiedzeniu niejawnym, które maj by dorczane bez uzasadnienia (projektowany art zd. 1 i art zd. 1 i 3 k.p.c.). Rozwizanie to modyfikuje nie tylko ogólne reguły dorczania postanowie, lecz take ich uzasadnienia oraz zaskarania. Postanowienia te bd bowiem podlegały uzasadnieniu na danie uczestnika postpowania zgłoszone w terminie tygodnia od dnia dorczenia postanowienia albo wtedy, gdy uczestnik, który takiego dania nie zgłosił, wniesie rodek odwoławczy w ustawowym terminie. Termin ten w odniesieniu do kadego postanowienia naleało bdzie liczy od dnia jego dorczenia, a w przypadku uczestników postpowania, którzy wnieli o sporzdzenie uzasadnienia postanowienia i jego dorczenie od dnia dorczenia uzasadnienia. W projekcie przewidziano, e rodkiem odwoławczym w sprawach dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego bdzie zaalenie, podobnie jak ma to miejsce w wikszoci pozostałych midzynarodowych postpowa cywilnych, a take wyłczono moliwo wnoszenia w tych sprawach skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia (projektowany art k.p.c.). 2. Pozostałe zmiany Kodeksu postpowania cywilnego powizane z wejciem w ycie rozporzdzenia nr 650/2012 maj zrónicowany charakter, słu jednak bezporednio lub porednio jego skutecznemu stosowaniu. Zmiana brzmienia art. 39 i art. 628 k.p.c. ma na celu ujednolicenie łczników wskazujcych na właciwo miejscow sdu spadku z kryteriami, które decyduj o istnieniu jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych (zgodnie z art. 4 rozporzdzenia nr 650/2012, podstawowym łcznikiem jurysdykcji w sprawach spadkowych jest miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili jego mierci 2) ), i jako taka ma słuy zapewnieniu faktycznej skutecznoci rozporzdzenia. 2) Pojcie sprawy spadkowej w rozumieniu rozporzdzenia nr 650/2012 jest pojciem autonomicznym, w zwizku z tym nie mona wykluczy (przynajmniej teoretycznie), e pewne sprawy, które s sprawami spadkowymi w rozumieniu k.p.c, nie zostan objte zakresem rozporzdzenia. Naley te pamita, e przepisy k.p.c. o jurysdykcji w sprawach spadkowych bd miały zastosowanie w sprawach spadkowych dotyczcych spadków otwartych przed dniem 17 sierpnia 2015 r., które nie s objte zakresem rozporzdzenia nr 650/2012 ratione temporis. W obu tych przypadkach w interesie polskiego wymiaru sprawiedliwoci oraz polskich podmiotów ley to, aby polskie sdy miały jak najszersze 5

17 Miejsce zwykłego pobytu (pojcie autonomiczne prawa UE, rozumiane jako miejsce, w którym dana osoba zazwyczaj przebywa i w którym znajduje si główne centrum egzystencji danej osoby, a o którym przesdzaj przede wszystkim okolicznoci natury faktycznej) wystpuje ju obecnie w kodeksie postpowania cywilnego, przede wszystkim jako łcznik jurysdykcji, ale take jako łcznik właciwoci miejscowej sdu (por. art. 41 k.p.c. dotyczcy powództw ze stosunku małestwa), wic jego wprowadzenie w omawianym zakresie nie powinno byródłem istotnych problemów (pewne wskazówki interpretacyjne, jak ustala ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy, zawieraj zreszt motywy 23 i 24 preambuły do rozporzdzenia nr 650/2012; za na tle szczególnie skomplikowanych i nietypowych stanów faktycznych wykładni pojcia zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy moe dokona Trybunał Sprawiedliwoci Unii Europejskiej w procedurze prejudycjalnej). Naley te wskaza, e w kontekcie rozporzdzenia nr 650/2012 w zasadzie w kadej sprawie spadkowej i tak niezbdne bdzie ustalenie miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, aby stwierdzi, czy sd polski posiada jurysdykcj w danej sprawie (a take, czy prawem właciwym jest prawo polskie), wic wprowadzenie ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy zamiast ostatniego miejsca zamieszkania take jako łcznika właciwoci miejscowej zredukuje zakres niezbdnych ustale w sprawach spadkowych (nota bene po wejciu w ycie z dniem 1 marca 2015 r. nowej ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz. U. poz ze zm., w akcie zgonu jego odpisie inaczej ni do tej pory nie jest ju wskazywane ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego por. art. 95 ust. 1 nowego Prawa o aktach stanu cywilnego). Projekt zawiera propozycj skrócenia z szeciu do trzech miesicy okresu, w jakim w razie wezwania spadkobierców przez ogłoszenie mona zgłasza si do udziału w postpowaniu o stwierdzenie nabycia spadku i wykazywa prawa do dziedziczenia (projektowane art. 673 pkt 4, art. 675 i art. 676 k.p.c.). W dobie powszechnego dostpu do rodków komunikowania si na odległo dotychczasowy termin szeciu miesicy jest zbyt długi i negatywnie wpływa na sprawno postpowania o stwierdzenie nabycia spadku. Taka rozpito tego terminu mogłaby równie utrudnia osignicie celów podstawy jurysdykcji, a wic take jurysdykcj opart na ostatnim miejscu zamieszkania spadkodawcy. W zwizku z tym w art k.p.c. zachowano wszystkie dotychczasowe łczniki jurysdykcji (podobna technika legislacyjna została przyjta przy okazji zmian przepisów k.p.c. zwizanych z wykonaniem rozporzdzenia UE nr 4/2009 dotyczcego spraw alimentacyjnych). 6

18 postpowania o wydanie europejskiego powiadczenia spadkowego, które ma pozwala na szybkie, łatwe i skuteczne załatwienie transgranicznej sprawy spadkowej, a przepisy nie wykluczaj aby w jego toku wezwanie zainteresowanych mogło nastpi take przez ogłoszenie publiczne (pkt 67 motywów i art. 66 ust. 4 rozporzdzenia). Konsekwencj zmiany art. 673 pkt 4 k.p.c. jest zmiana art k.p.c., polegajca na skreleniu w nim zdania drugiego, które wobec ujednolicenia terminu, o którym mowa w tym przepisie, z terminem proponowanym w nowelizowanym art. 673 pkt 4 k.p.c. staje si bezprzedmiotowe. W projekcie zmiany art. 664 k.p.c. zaproponowano poszerzenie katalogu czynnoci notarialnych w sprawach spadkowych o uprawnienie do odbierania przez notariusza owiadczenia o odmowie przyjcia funkcji przez osob, która została powołana na wykonawc testamentu. Obecnie notariusz jest umocowany jedynie do wydawania zawiadczenia o powołaniu na wykonawc testamentu (art. 665 k.p.c.). Waga i charakter obu tych czynnoci s natomiast zblione i nie ma powodów do ograniczania kompetencji notariuszy tylko co do jednej z nich, tym bardziej e projekt powierza notariuszom czynnoci dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego, które moe by wykorzystywane take w celu wykazania statusu wykonawcy testamentu. III. Zmiany ustawy Prawo o notariacie Proponowane zmiany ustawy Prawo o notariacie odnosz si do trzech grup przepisów objtych t ustaw, których przedmiotem regulacji jest: ogólny tryb dokonywania czynnoci notarialnych; sporzdzanie aktów powiadczenia dziedziczenia; podejmowanie przez notariusza czynnoci dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego. 1. Zmiany w zakresie ogólnego trybu dokonywania czynnoci notarialnych maj na celu wyeliminowanie czci wtpliwoci, które obecnie powstaj przy stosowaniu przepisów regulujcych ten tryb, albo usunicie braków istniejcych w obrbie tej regulacji, które obniaj sprawno lub efektywno działa podejmowanych przez notariuszy albo wprowadzaj w tym zakresie stan niepewnoci. Cho odnosz si one do kwestii ogólnych dotyczcych trybu dokonywania czynnoci notarialnych, to maj istotne znaczenie take dla skutecznego stosowania przepisów rozporzdzenia regulujcych czynnoci dotyczce europejskiego powiadczenia 7

19 spadkowego. W tej grupie zmian naley wymieni propozycje przepisów, w których przewiduje si, e: odmowa dokonania czynnoci notarialnej przez notariusza powinna zosta stwierdzona w protokole, do którego nie stosuje si wymogów okrelonych w art pkt 7 i 8 oraz w art pr. not. (projektowany art. 81a pr. not.), danie sporzdzenia uzasadnienia odmowy dokonania czynnoci notarialnej naley złoy w terminie tygodnia (projektowany art. 82 pr. not.), tygodniowy termin do wniesienia zaalenia na odmow dokonania czynnoci notarialnej naley liczy od dorczenia uzasadnienia odmowy, a gdy osoba zainteresowana nie zadała w przepisanym terminie dorczenia uzasadnienia odmowy od dnia, w którym dowiedziała si o odmowie (projektowany art pr. not.), zaalenie na odmow dokonania czynnoci notarialnej jest rozpoznawane przez sd okrgowy w trybie postpowania nieprocesowego (projektowany art pr. not.). Jednoczenie ze wzgldu na tre art. 19 ust. 5 ww. ustawy o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej, który przewiduje odpowiednie stosowanie pr. not. do czynnoci notarialnych wykonywanych przez konsulów naley wyjani, e przepisy te, w szczególnoci przepisy dotyczce formy, w jakiej nastpuje odmowa dokonania czynnoci notarialnej, nie znajd zastosowania do czynnoci notarialnych wykonywanych przez konsulów w takim zakresie, w jakim kwestie ich dotyczce zostan w sposób szczególny uregulowane w przepisach Prawa konsularnego (por. projekt nowej ustawy Prawo konsularne, wpisany do Wykazu prac legislacyjnych RM pod nr UB 30, przyjty przez Rad Ministrów w dniu 24 marca 2015 r.). 2. W przepisach regulujcych sporzdzanie aktów powiadczenia dziedziczenia pozostaje oczywicie jako zasada dotychczasowe rozwizanie wymagajce osobistego udziału i jednoczesnej obecnoci osób, które mog wchodzi w rachub jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi oraz osób, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Utrudniało ono jednak znacznie uzyskanie notarialnego powiadczenia dziedziczenia. Stało si to dokuczliwe zwłaszcza po rozszerzeniu przez ustawodawc krgu spadkobierców ustawowych. 8

20 Dlatego te projekt przewiduje rozwizanie wprowadzajce wyłom od zasady osobistego, jednoczesnego stawienia si przed notariuszem sporzdzajcym protokół dziedziczenia wszystkich zainteresowanych osób. W proponowanym rozwizaniu wan rol odgrywa projekt protokołu dziedziczenia. Sporzdza go notariusz, na wniosek osoby nalecej do krgu osób zainteresowanych (definicj tych osób podano w art. 95b 1 pr. not.), na podstawie owiadczenia tej osoby, w którym ujawnia ona okolicznoci niezbdne do sporzdzenia protokołu dziedziczenia (okolicznoci te wymienia art. 95c 2 pr. not.). Wszystkie inne osoby zainteresowane mog w owiadczeniach składanych przed wybranymi przez siebie notariuszami potwierdzi dane zamieszczone w projekcie protokołu i wyrazi zgod na sporzdzenie protokołu dziedziczenia zgodnego z projektem. Jeeli wszystkie osoby zainteresowane zło takie owiadczenia, notariusz sporzdza protokół dziedziczenia zgodny z projektem przy udziale co najmniej jednej osoby zainteresowanej. Osoby zainteresowane, które nie złoyły wczeniej owiadcze, o których mowa, mog takie owiadczenia złoy, uczestniczc w sporzdzeniu przez notariusza protokołu dziedziczenia. Projekt zawiera równie propozycj umocowania notariuszy do pozyskiwania od organów wykonujcych zadania z zakresu administracji publicznej informacji oraz dokumentów stanowicych dowód faktu istotnego dla sporzdzenia aktu powiadczenia dziedziczenia (projektowany art. 95cb 1 pr. not.). Rozwizanie to ma dostarczy notariuszom rodki umoliwiajce kontrol owiadcze składanych przez osoby ubiegajce si o wydanie aktu powiadczenia dziedziczenia oraz słuy wzmocnieniu prewencyjnej funkcji notariatu przy dokonywaniu tego rodzaju czynnoci. Ponadto proponuje si, aby przy sporzdzaniu aktu powiadczenia dziedziczenia notariusz mógł w celu ustalenia treci właciwego prawa obcego wzorem uprawnienia, jakie przysługuje sdowi w postpowaniu cywilnym zwróci si do Ministra Sprawiedliwoci o udzielenie tekstu właciwego prawa obcego lub podj inne odpowiednie rodki, np. skorzysta z opinii eksperta (projektowany art. 95cb 2 pr. not.). Na podstawie dodawanego art. 95q rozwizania te znajd oczywicie zastosowanie take przy dokonywaniu przez notariuszy czynnoci dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego. 9

21 W projekcie zaproponowano take uchylenie art. 95e 2 pkt 3 (wyłczajcego moliwo sporzdzenia aktu powiadczenia dziedziczenia w sytuacji, gdy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Pastwa) oraz zmian brzmienia pkt 4 pr. not. (wyłczajcego moliwo sporzdzenia aktu powiadczenia dziedziczenia w sytuacji, gdy spadkodawca w chwili mierci był cudzoziemcem lub, nie posiadajc adnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodz prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomoci połoonej za granic). Przepisy te ograniczaj nadmiernie kompetencje notariuszy w sprawach spadkowych, a dodatkowo mog utrudnia prawidłowe stosowanie rozporzdzenia (rozporzdzenie wprowadza jedno postpowanie dotyczce wydawania europejskiego powiadczenia spadkowego, z tych te wzgldów projektowane przepisy regulujce czynnoci dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego dokonywane przez notariuszy do których na podstawie dodawanego art. 95q bd stosowane przepisy o akcie powiadczenia dziedziczenia powinny by, w miar moliwoci, oparte na podobnych zasadach jak regulacje dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego wydawanego przez sd). Proponowanej w projekcie rezygnacji z wyłczenia moliwoci wydawania przez notariuszy aktu powiadczenia dziedziczenia w sytuacjach, o których mowa w art. 95e 2 pkt 3 pr. not., towarzyszy propozycja umoliwienia notariuszowi w takich sprawach wezwania spadkobierców przez ogłoszenie (dodanie 3 w art. 95e pr. not.). Rozwizanie to ma rozwia ewentualne obawy co do pełnej miarodajnoci ustale dokonywanych wyłcznie na podstawie owiadcze przedstawicieli gminy czy Skarbu Pastwa. Proponowana zmiana wyłczenia moliwoci wydawania przez notariuszy aktu powiadczenia dziedziczenia w sytuacjach, o których mowa w art. 95e 2 pkt 4 pr. not., polega natomiast na zwizaniu notariusza przy sporzdzaniu aktu powiadczenia dziedziczenia ogólnymi podstawami jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych. Dotychczasowa regulacja w omawianym zakresie była szcztkowa i niespójna z unormowaniami przyjtymi w postpowaniu cywilnym. Stała si zreszt anachroniczna ju po wejciu w ycie ustawy Prawo prywatne midzynarodowe z 2011 r., poniewa nakazuje notariuszowi odmow sporzdzenia aktu powiadczenia dziedziczenia take w takich przypadkach, gdy wprawdzie 10

22 spadkodawca jest cudzoziemcem, ale prawem właciwym dla sprawy spadkowej jest prawo polskie. Ta jej cecha stałaby si jeszcze bardziej widoczna po rozpoczciu stosowania rozporzdzenia. 3. Reim prawny czynnoci notariusza dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego został zaprojektowany przy uwzgldnieniu dwóch głównych załoe. Czynnoci te, w zakresie, w jakim nie s one uregulowane rozporzdzeniem nr 650/2012, maj by mianowicie dokonywane na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów regulujcych sporzdzanie aktów powiadczenia dziedziczenia (przywoływany ju projektowany art. 95q pr. not.), a równoczenie przewidziane w jego ramach rozwizania szczegółowe s dokładnym odwzorowaniem unormowa ustanowionych na potrzeby postpowa dotyczcych europejskiego powiadczenia spadkowego, które bd prowadzone przed sdem. Uwaga ta odnosi si do przepisów okrelajcych: zasady dorczania wypisu protokołu obejmujcego wydanie lub odmow wydania europejskiego powiadczenia spadkowego, a take uzasadniania tych czynnoci (projektowany art. 95u pr. not.), oraz zasady dorczania wypisu protokołu obejmujcego inne czynnoci dotyczce tego powiadczenia i ich uzasadniania (projektowany art. 95x pr. not.), moliwo zmiany lub uchylenia z urzdu przez notariusza europejskiego powiadczenia spadkowego (projektowany art. 95w pr. not.), moliwo zaskarenia w drodze zaalenia czynnoci podejmowanych przez notariusza w przedmiocie europejskiego powiadczenia spadkowego (projektowany art. 95y 1 pr. not.), niedopuszczalno wnoszenia skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia w sprawach zwizanych z czynnociami notariusza w przedmiocie europejskiego powiadczenia spadkowego (projektowany art. 95y 2 i 3 pr. not.). Ukształtowany w ten sposób tryb dokonywania czynnoci przez notariusza wymagał uzupełnienia w zakresie, w jakim odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów regulujcych sporzdzanie aktów powiadczenia dziedziczenia nie jest wystarczajce. W zwizku z tym projekt przewiduje, e czynnoci notariusza dotyczce europejskiego powiadczenia spadkowego, jak równie odmowa ich dokonania, powinny by stwierdzone w protokole 11

23 sporzdzanym bez zachowania wymogów wynikajcych z art pkt 7 i 8 oraz z art pr. not. (projektowany art. 95t pr. not.). Przyjto równie (projektowany art. 95s pr. not.), e przy dokonywaniu tych czynnoci notariusz bdzie odpowiednio stosował przepisy postpowania o stwierdzenie nabycia spadku w zakresie dotyczcym ogłosze (art i art. 676 k.p.c.) oraz miał obowizek z urzdu bada okolicznoci istotne dla podjcia czynnoci dotyczcej europejskiego powiadczenia spadkowego (odesłanie do art k.p.c.). Z uwagi na to, e czynnoci takie jak wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie mog powodowa istotne wydatki, proponuje si, aby notariusz mógł odmówi dokonania czynnoci notarialnej, jeeli strona, która wniosła o podjcie czynnoci połczonej z takimi wydatkami, nie wyasygnuje odpowiedniej zaliczki na ten cel, okrelonej przez notariusza (projektowany art. 95s 1 pr. not.). Jednoczenie, aby nie pozbawi strony, która nie jest w stanie ponie takich wydatków, moliwoci uzyskania u notariusza europejskiego powiadczenia spadkowego, wprowadza si moliwo ubiegania si przez stron o zwolnienie od ww. wydatków, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów art. 6 pr. not. regulujcych zwolnienie od ponoszenia wynagrodzenia notariusza (projektowany art. 95s 2 pr. not.). IV. Zmiany innych ustaw 1. Zmiana ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny dotyczy art. 987 i jest cile zwizana ze zmian art. 664 k.p.c., który umoliwia osobie powołanej na wykonawc testamentu złoenie owiadczenia o odmowie przyjcia takiego obowizku take przed notariuszem. 2. Zmiany w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn s konsekwencj wprowadzenia europejskiego powiadczenia spadkowego jako dodatkowego dokumentu, który moe słuy wykazywaniu praw do spadku. Polegaj one na okreleniu terminu, w którym powstaje obowizek zgłoszenia nabycia własnoci w drodze dziedziczenia w celu uzyskania zwolnienia od podatku od spadków i darowizn (art. 4a ust. 1 ww. ustawy) oraz w którym powstaje obowizek podatkowy (art. 6 ust. 1 pkt 2b), w sytuacjach gdy dokumentem potwierdzajcym nabycie własnoci bdzie europejskie powiadczenie spadkowe. Miarodajny przy okrelaniu tych terminów bdzie moment wydania europejskiego powiadczenia spadkowego, które zgodnie z art. 69 i art. 73 ust. 1 rozporzdzenia 12

24 nr 650/2012 jest skuteczne ju z momentem jego wydania przez właciwy organ. Powysze dotyczy sytuacji, w których europejskie powiadczenie spadkowe bdzie jedynym dokumentem potwierdzajcym nabycie własnoci w drodze dziedziczenia (tzn. gdy nie bdzie poprzedzone wydaniem postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku lub sporzdzeniem aktu powiadczenia dziedziczenia). 3. Zmiana ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej ma na celu wyłczenie moliwoci podejmowania przez konsulów czynnoci dotyczcych europejskich powiadcze spadkowych. Podobne rozwizanie obowizuje co do dopuszczalnoci sporzdzania przez konsulów aktów powiadczenia dziedziczenia (art. 19 ust. 4a tej ustawy). 4. Zmiana w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, podobnie jak w przypadku nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn, stanowi konsekwencj wprowadzenia europejskiego powiadczenia spadkowego jako dodatkowego dokumentu, który moe słuy wykazywaniu praw do nieruchomoci nabytych w drodze dziedziczenia. Polega ona przede wszystkim na uzupełnieniu listy dokumentów przekazywanych starostom przez sdy i notariuszy na podstawie art. 23 tej ustawy o odpisy europejskiego powiadczenia spadkowego. Istotne jest przy tym, e w przypadku orzeczenia sdowego dotyczcego wydania europejskiego powiadczenia spadkowego bez znaczenia jest kwestia prawomocnoci orzeczenia, poniewa jak wskazano wyej europejskie powiadczenie spadkowe jest skuteczne z momentem jego wydania. Zmiany w art. 24 ustawy s natomiast konsekwencj zmian w jej art Zmiana ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sdowych w sprawach cywilnych polega na dodaniu przepisu, w którym okrela si wysoko opłaty od wniosku o wydanie europejskiego powiadczenia spadkowego. Proponowana wysoko opłaty (300 zł) uwzgldnia przede wszystkim znaczcy nakład pracy, którego wymaga bdzie wydanie europejskiego powiadczenia spadkowego. Powiadczenie musi zawiera cały szereg bardzo szczegółowych ustale, w tym wskazanie ich podstawy, i samo wypełnienie niezwykle rozbudowanego, w porównaniu chociaby z typowym postanowieniem o stwierdzenie nabycia spadku, formularza przewidzianego w rozporzdzeniu wykonawczym Komisji (UE) nr 1329/2014 z dnia 9 grudnia 2014 r. (Dz. Urz. UE L 13

25 z ) ustanawiajcego formularze, o których mowa w rozporzdzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właciwego, uznawania i wykonywania orzecze, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzdowych dotyczcych dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego powiadczenia spadkowego, jest bardzo czasochłonne. Naley równie podkreli, e europejskie powiadczenie spadkowe bdzie skuteczne we wszystkich pozostałych pastwach członkowskich UE, do których ma zastosowanie rozporzdzenie nr 650/2012, bez potrzeby dopełniania za granic dodatkowych procedur i ponoszenia zwizanych z tym zazwyczaj kosztów (w przypadku dokumentów krajowych mog powstawa dodatkowe koszty, zwizane z uznawaniem i stwierdzaniem wykonalnoci). 6. Zmiany w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne midzynarodowe polegaj na: a) uchyleniu art ustawy ze wzgldu na to, e materia, której dotycz te przepisy, została uregulowana w rozporzdzeniu nr 650/2012; b) wprowadzeniu do ustawy przepisu wskazujcego, e prawo właciwe w sprawach spadkowych okrela rozporzdzenie nr 650/2012, co jest zgodne z praktyk przyjt w tej ustawie w stosunku do innych rozporzdze UE. Naley zwróci uwag, e moc art. 1 ust. 2 pkt f rozporzdzenia z zakresu jego zastosowania wyłczono wano formaln ustnych rozrzdze na wypadek mierci. Kwestia ta pozostawiona wic została ustawodawcy krajowemu. Prawo spadkowe wielu pastw (w tym prawo polskie) dopuszcza testamenty ustne. W praktyce moe wic pojawi si konieczno poszukiwania prawa właciwego do oceny, czy wymagania w zakresie formy takiego testamentu zostały spełnione. Nie zachodzi jednak potrzeba uregulowania tej kwestii w krajowym prawie prywatnym midzynarodowym. Polska jest bowiem stron konwencji haskiej dotyczcej kolizji praw w przedmiocie formy rozrzdze testamentowych z r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 34, poz. 284), a konwencja ta reguluje take prawo właciwe do oceny wymaga obejmujcych form testamentów ustnych. Rozporzdzenie nr 650/2012 nie tylko utrzymało w mocy konwencj hask z 1961 r., lecz przyznało jej pierwszestwo przed własnymi postanowieniami dotyczcymi formy testamentów. Take wic po rozpoczciu stosowania 14