Laser jest urzàdzeniem generujàcym

Transkrypt

1 DERMATOCHIRURGI A Wyrne urzàdzeni lserowe w codziennej prktyce dermtologicznej lek. med. Jonn Mgdzirz-Orlitz Solmed Centrum Medycyny Estetycznej i Dermtologii w Cz stochowie Lser jest urzàdzeniem generujàcym lu wzmcnijàcym jednorodne promieniownie elektromgnetyczne (Light Amplifiction y Stimulted Emission of Rdition). Âwit o lserowe jest koherentne, emitowne wiàzki tego Êwit sà skolimowne (równoleg e) i ulegjà minimlnemu rozproszeniu. Podwliny pod prc kolejnych konstruktorów lser po o y Einstein. Pierwsze urzàdzenie przypominjàce lser powst o dopiero w 1954 r. Ntomist w roku 1961 po rz pierwszy zstosowno lser w dermtologii i okulistyce. Kolejne lt to stopniowy rozwój urzàdzeƒ lserowych. Post p medycyny i techniki w osttnim dziesi cioleciu pozwoli n szerokie zstosownie lserów w tkich dziedzinch, jk chirurgi, okulistyk, rehilitcj i dermtologi. Wyór odpowiedniego rodzju urzàdzeni i w Êciwej techniki prcy z u yciem promieni lserowych pozwl n osiàgni cie precyzji, lepszych efektów i skrócenie procesu leczeni. W dermtologii wykorzystywne jest Êwit o o d ugoêci fli od 100 nm do nm (promieniownie ultrfioletowe, widzilne, podczerwieƒ). D ugoêç promieniowni emitownego przez lser jest zle n od oêrodk lserowego, którym mo e yç ci o st e (np. ruin), ciecz (rodmin) lu gz (dwutlenek w gl, rgon). Nzw dnego lser pochodzi od Êrodk emitujàcego promieniownie. W teli 1 przedstwiono dost pne oecnie rodzje lserów. Promienie lserowe wywo ujà w tknkch nst pujàcee efekty: - fototermiczne, - fotochemiczne, - fotolcyjne, - fotodestrukcyjne. W dermtologii wykorzystywne Ryc. 1 Pcjentk lt 27, plm cfé u lit, leczenie lserem 1064/532 nm typu Q-switch: ) przed ziegiem, ) po ziegu. Femle ptient 27-yers-old, stin Cfé u lit, lser tretment 1064/532 nm type Q-switch: ) efore intervention, ) fter intervention. DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /

2 D ERMATOCHIRURGIA jest przede wszystkim dzi nie fototermiczne. Zsorowne fotony podlegjà zminie n energi cieplnà, co prowdzi do miejscowego wzrostu tempertury. Czs dzi- ni ciep i wysokoêç tempertury mogà prowdziç do kogulcji, w rezultcie do odprowni tknki i jej zniszczeni. Kogulcj termiczn powoduje niszczenie komórek, dltego lser jest wykorzystywny do kontrolownej destrukcji zmin choroowych w or ie nskórk i skóry w Êciwej [1,2]. Efekt cieplny (odprownie tknki) pozwl n wykorzystnie lser w ziegch fotoodm dzni Wyrne urzàdzeni lserowe w codziennej prktyce dermtologicznej STRESZCZENIE S ow kluczowe: lseroterpi, zminy skórne, wskzni Rozwój technik lserowych pozwoli n wykorzystnie urzàdzeƒ lserowych w wielu dziedzinch medycyny, w tym tk e w dermtologii. Dzi nie lser: fototermiczne, fotolcyjne, fotochemiczne i fotodestrukcyjne, pozwl n leczenie ró nego rodzju zmin skórnych. W codziennej prktyce dermtologicznej znlz y zstosownie lsery o ró nej d ugoêci fli i mocy, z dok dnie okreêlonymi wskznimi medycznymi do ich zstosowni. Njcz Êciej stosowne to: KTP (532 nm), CO 2 ( nm), Nd:YAG (1064 nm), Nd:YAG typu Q-switch, Er:YAG (2940 nm), Er:szk o (1550 nm), iostymulcj lserow. Czynnik ekonomiczny wymusz koniecznoêç zstosowni lserów we wskznich niestndrdowych. Nle y jednk pmi tç, e nie m urzàdzeni, które mo n zstosowç w k dym wskzniu. JednoczeÊnie, mimo e zstosownie lseroterpii pozwl n uzysknie szyszych i lepszych efektów leczniczych, nle y pmi tç o wskznich i przeciwwskznich, tk e powik nich po tej metodzie leczeni. Selected lser devices in everydy dermtologicl prctice SUMMARY Key words: lser therpy, skin lesions, indictions The development of lser techniques hs llowed the use of lser equipment in mny res of medicine, including dermtology. Lser ction: photo-therml, photo-ltive, photochemicl nd photo-destructive llows for the tretment of vrious skin chnges. In everydy prctice, lsers with different wvelengths re pplied in dermtology, under crefully defined medicl indictions for their use. The most commonly used re: KTP (532 nm), CO 2 ( nm), Nd:Yg (1064 nm), Nd:Yg Q-switch type, Er:Yg (2940 nm), Er:glss (1550 nm) lser io-stimultion. Economic fctors force the need for the use of lsers eyond the stndrd indictions. Plese note, however, tht there is no device tht cn e used in every indiction. At the sme time, despite the fct tht the ppliction lser therpy llows for quicker nd etter therpeutic results, one needs to e sure of the indictions, contrdictions nd complictions fter this method of tretment. Ryc. 2 Pcjentk 30 l., znmi nczyniowe, leczenie lserem 532 nm z u yciem skner: ) przed ziegiem, ) po 8 ziegch. Femle ptient 30-yers-old, vsculr mole, 532 nm lser tretment with the use of scnner: ) efore the tretment, ) fter 8 procedures. skóry, czyli do wyg dzni zmrszczek. Efekt fototermolizy wyiórczej, pozwl n precyzyjne oddzi- ywnie n tknk. Jest to mo liwe poprzez odpowiedni doór d ugoêci fli, czsu impulsu i energii npromienini. Âwit o lser oddje energi w miejscu, gdzie zostnie poch oni te przez czàsteczki sorujàce chromofory, tkie jk hemogloin, melnin, kolgen, wod. Mo e yç emitowne w sposó ciàg y, zli ony do ciàg ego (qusicontinous) lu pulscyjny czy Q- -switch, co pozwl n szersze wykorzystnie dnego typu lser do usuwni ró nego rodzju zmin metodà np. kogulcji, ci ci àd fototermolizy. Dzi ki tym w Êciwo- Êciom lsery mo n wykorzystç w leczeniu ró norodnych zmin: nczyniowych, rwnikowych, w usuwniu ow osieni i ttu u czy w korekcji lizn. W dermtologii znlz zstosownie szereg lserów emitujàcych ró nà d ugoêç fli (tel 2) [1]. W codziennej prktyce dermtologicznej njcz Êciej wykorzystywne 310 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /2009

3 DERMATOCHIRURGI A sà lsery typu KTP-532 nm (potsowo-tytnowo-fosforowy), CO nm, Nd:YAG 1064 nm (neodymowo-jgowy), tk e lser typu Q-switch, diodowy ( nm). W osttnim czsie znlz zstosownie równie lser Er-szk o nm (erowo-szklny). Lekrz, mjàc do dyspozycji pewne rodzje tych urzàdzeƒ, mo e si nimi umiej tnie pos u yç do leczeni ró norodnych zmin skórnych, równie tkich, które sà poz podstwowymi wskznimi wykorzystni dnego lser. Lser KTP 532 nm Promieniownie lser o d ugoêci fli 532 nm powstje w wyniku przepuszczeni Êwit lser Nd: YAG o d ugoêci fli 1064 nm przez kryszt potsowo-tytnowo-fosforowy (KTP). Dzi ki temu zmniejszon zostje o po ow d ugoêç fli. Âwit o jest sorowne przez Tel 1 Podzi lserów w zle noêci od oêrodk czynnego Clssifiction of lsers depending on the ctive centre Rodzj oêrodk Nzw oêrodk D ugoêç fli Lsery gzowe Lsery n ciele st ym Lsery n cieczy Lsery pó przewodnikowe - helowo-neonowy (He-Ne) - rgonowy (Ar) - zotowy - kryptonowy - n dwutlenku w gl (CO 2 ) - n tlenku w gl - ruinowy - neodymowy n szkle - erowy n yg (Er:YAG) - tulowy n yg (Tm:YAG) - holmowy n yg (Ho:YAG) - tytnowy n szfirze (Ti:szfir) - n centrch rwnych - rwnikowe, np. n rodminie - z àczowe (diodowe) - ezz àczowe nm lu 633 nm nm, 488 nm - 514,5 nm nm nm, 676 nm nm nm nm nm nm nm nm nm lu nm Ryc. 3 Pcjentk lt 38, przerwieni pos oneczne n twrzy, leczenie lserem 1550 nm: ) przed zstosowniem lser, ) po jednym ziegu. Femle ptient 38-yers-old, solr lentigos in the fce region, 1550 nm lser tretment: ) efore the tretment, ) fter the tretment. oksyhemogloin. Wskzni do zstosowni tego rodzju lser to przede wszystkim zminy nczyniowe: pjàczki nczyniowe, nczyniki strcze, telengiektzje, znmion nczyniowe typu port-wine stin (PWS), nczyniki gwiêdziste. Lser KTP mo e yç tk e zstosowny w leczeniu zmin rwnikowych, pos onecznych orz do uzyskni efektu fotoodm dzni i usuwni k pek ó tych [3]. Ten typ lser stosowno równie w terpii zmin mi czk zkênego (molluscum contgiosum), opornego n konwencjonlne metody leczeni [4]. Znne sà dne o korzystnych rezulttch zstosowni lser KTP w leczeniu tràdziku pospolitego (cne vulgris) orz tràdziku ró owtego (rosce) [5,6]. Wskznimi dodtkowymi, zle nymi od mocy lser, sà: w ókniki (firom), rodwki ojotokowe (verruce seorrhoice), rozrost gruczo ów ojowych (hyperplsi seceum), rodwki p skie (verruce plne), znmion nskórkowe, proski, zskórniki, ttu koloru czerwonego [7]. Lser CO 2 Promieniownie fli o d ugoêci nm wykzuje powinowctwo do wody, co pozwl n zstosownie tego typu lser g ównie do odprowni i fotokogulcji tknek. Lser CO 2 jest trktowny jko lser chirurgiczny i stosowny z dorym skutkiem w leczeniu k ykcin DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /

4 D ERMATOCHIRURGIA c d e f Ryc. 4 Pcjent lt 36, lizny pourzowe, leczenie lserem 1550 nm:,, c) przed leczeniem, d, e, f) po 4 ziegch. Ptient 36-yers-old, posttrumtic scrs, 1550 nm lser tretment:,, c) efore the tretment, d, e, f) fter 4 procedures. koƒczystych [8]. Okz si równie skuteczny w leczeniu rhinophym. Dne dost pne w piêmiennictwie wskzujà, e pe ne usuni cie ptologicznej tknki mo n uzyskç podczs 2-3 ziegów wykonywnych w 4-8-tygodniowych odst pch czsu. U wszystkich pcjentów uzyskno stysfkcjonujàce efekty kosmetyczne [9]. Ten rodzj lser jest stosowny równie z dorym skutkiem w leczeniu rodwek ojotokowych (verruce seorrhoice), rodwek wirusowych, w ókników, nerwikow ókników, nczynikow- ókników, gruczolków potowych, znmion nskórkowych, nowotworów skóry. U ywno go tk e do wyg dzni i modelowni skóry, oczyszczni splonej lu mrtwiczej tknki orz do usuwni ttu y [1,2,10,11]. Podczs ziegu lserem CO 2 powstje efekt cieplny prowdzàcy do okurczeni w ókien kolgenowych, odprowni nskórk i nciàgni ci skóry. Nowoczesne systemy lserowe pozwljà n kontrolowne odprownie nskórk i uszkodzenie jedynie wrstwy rodwkowtej (20-40 µm). W zwiàzku z tym stosowne sà w leczeniu pos onecznych uszkodzeƒ skóry, tkich jk plmy soczewicowte, rogowcenie s oneczne (kertosis ctinic), tk e do usuwni ognisk rk podstwnokomórkowego (crcinom socellulre BCC) orz w ziegch korekcji zmrszczek i skóry [2,12]. odm dzni Lser erowo-ygowy Lser erowo-ygowy (Er:YAG) emituje fl o d ugoêci 2940 nm. Spektrum sorpcji jego Êwit jest szerokie, prwie c kowicie pokryw si ze szczytem sorpcji wody i plsuje si lisko sorpcji kolgenu. W zwiàzku z tym prmetrem Ryc. 5 W óknik mi kki w okolicy szyi: ) przed leczeniem, ) ezpoêrednio po usuni ciu z uxyciem lser KTP 532 nm. Firom molle on neck: ) efore removl, ) directly fter the removl with use of KTP 532 nm lser. 312 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /2009

5 DERMATOCHIRURGI A Tel 2 Lsery stosowne w dermtologii Lsers pplied in dermtology Lser ekscymerowy rgonowy rwnikowy miedziowy kryptonowy Nd:YAG KTP z oty ruinowy leksndrytowy diodowy Er:szk o Er:YAG CO 2 iostymulcyjny D ugoêç fli (nm) 193, , , 577, , , , helowo-neonowy, pó przewodnikowy g okoêç penetrcji promieni lser jest ogrniczon. Lser Er:YAG dzi powy ej progu lcji, co powoduje g sze usuwnie tknek i mniejsze uszkodzenie termiczne. Wskznie do jego zstosowni to przede wszystkim odm dznie skóry poprzez leczenie powierzchownych zmrszczek. Jk wynik z dnych piêmiennictw, ten typ lser mo e yç stosowny równie do leczeni lizn potràdzikowych, znmion nskórkowych, gruczolków ojowych, gruczolków potowych, rozrostów gruczo ów ojowych, k pek ó tych, rodwek wirusowych, rhinophym, melsm, tk e w choroie Drier, Hiley-Hiley orz kostnikch skóry (osteom) [1,2]. Lser Nd:YAG Q-switch (1064 lu 532 nm) Lser neodymowo-itrowo-glinowo-grntowy emituje dwie d ugo- Êci fl: Êwit o o d ugoêci 1064 nm lu 532 nm. Posid try prcy tzw. Q-switch, dzi ki czemu mo e generowç impulsy Êwit o rdzo krótkich czsch trwni i stosunkowo du ej mocy szczytowej. Fl w zkresie podczerwieni wnik g oko do skóry (4-6 mm) ze wzgl du n s à zdolnoêç sorcji Êwit przez wod, melnin i hemogloin. Dzi ki temu ten typ lser stosowny jest do usuwni zmin rwnikowych tkich jk: znmi Oty, plm cfé u lit, piegi, przerwieni pos oneczne. Znne sà równie informcje o du ej skutecznoêci lser Nd:YAG typu Q-switch w usuwniu mtorskich, profesjonlnych, kosmetycznych i pourzowych ttu y koloru czrnego, nieiesko-czrnego i czerwonego [13]. Efekty ocenione jko dore lu doskon e uzyskno u 8 pcjentów, czyli dl 26 zmin z 38 poddnych ziegowi, po wykonniu pojedynczego ziegu usuwni k pek ó tych lserem Nd:YAG typu Q- -switch o d ugoêci fli 1064 nm. Brk jkiegokolwiek uszkodzeni skóry pozwl n powtrznie ziegu w rzie koniecznoêci [19]. Komincj lser o d ugoêci 1064 i 532 nm pozwl n wykonnie ziegów nieinwzyjnego odm dzni skóry, dzi ki czemu dochodzi do poprwy jej kolorytu, Ryc. 6 Pcjent lt 44, lizn pourzow, leczenie lserem 1550 nm: ) przed leczeniem, ) po 3 ziegch. Ptient 44-yers-old, posttrumtic scr, 1550 nm lser tretment: ) efore the tretment, ) fter 3 tretments. zmniejszeni przerwieƒ, redukcji nierównoêci, przeudowy kolgenu. W wyniku ziegu ulegjà wyrênemu zmniejszeniu rozszerzone pory, zminy zskórnikowe i niewielkie zminy krostkowe. Ryc. 7 Zskórniki w okolicy czo owej: ) przed zstosowniem lser 532 nm, ) po 4 ziegch z u yciem lser. Comedones on the forhed re: ) efore the tretment with the 532 nmlser, ) fter 4 procedures with the lser. DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /

6 D ERMATOCHIRURGIA Tel 3 Wskzni dermtologiczne do zstosowni ró nych typów lserów Skin chnges which cn e treted with lser Typ zminy zminy nczyniowe: pjàczki, nczyniki, telengiektzje, znmion nczyniowe typu PWS, przerwieni, rozrosty gruczo ów ojowych, rodwki wirusowe, rodwki ojotokowe, znmion nskórkowe, w ókniki, mi czk zkêny rhinophym, rodwki ojotokowe, rodwki wirusowe, w ókniki, nerwikow ókniki, nczynikow ókniki, znmion nskórkowe, fotoodm dznie gruczlki potowe, kertosis ctinic, nowotwory (np. BCC) lizny potràdzikowe, znmion nskórkowe, gruczolki ojowe, gruczolki potowe, rozrosty gruczo ów ojowych, k pki ó te, rodwki wirusowe, rhinophym, melsm, choro Drier, choro Hiley-Hiley, kostniki skóry (osteom) znmi Oty, plm cfe u lit, piegi, przerwieni pos oneczne, k pki ó te, rozszerzone pory, ttu lizny troficzne, potràdzikowe, pooprzeniowe, fotostrzenie skóry, przerwieni pos oneczne, melsm, rozst py Lser lser KTP 532 nm lser CO nm lser Er:YAG 2940 nm lser Nd:YAG Q-switch1064/532 nm lser Er:szk o 1550 nm Lser Er:szk o 1550 nm Lser erowo-szklny emituje fl z zkresu Êredniej podczerwieni, o d ugoêci 1550 nm (Frxel, Mosic). Z jego poêrednictwem dochodzi do wytworzeni mikroskopijnych uszkodzeƒ termicznych (microscopic therml zone MTZ), prowdzàcych do powstni miejscowej mrtwicy skóry i denturcji kolgenu. Oszry MTZ sà otoczone zdrowà nieuszkodzonà tknkà (nskórkiem i skórà w Êciwà), co pozwl n szykie wygojenie. Metod poleg n fototermolizie punktowej, zwnej wyspowà. Dzi ki zstosowniu ró nej g stoêci punktów uszkodzeƒ termicznych n cm 2 i ró nej mocy, co z tym idzie g okoêci dzi ni, lser ten jest stosowny do leczeni lizn troficznych, potràdzikowych, pooprzeniowych, fotostrzeni skóry orz do leczeni przerwieƒ [ ]. Widocznà poprw kolorytu i fktury (u 50% dnych) uzyskno, stosujàc fototermoliz wyspowà w leczeniu rozst pów (strie l, strie rur) [17]. Lser iostymulcyjny Niskoenergetyczne promieniownie lserowe jest wykorzystywne w lserch helowo-neonowych lu pó przewodnikowych, zwnych mi kkimi. Znjdujà one szerokie zstosownie dzi ki wp ywowi promieni n nprwcze procesy tknkowe. Widomo, e stymulujà tkie procesy, jk metolizm, oddychnie, podzi komórek, dzi nie uk du immunologicznego, tk e powodujà przyspieszenie syntezy kolgenu. Niezwykle istotny jest fkt, e nie powodujà przy tym efektu cieplnego. Dltego wykorzystuje si je w tkich dziedzinch medycyny, jk rehilitcj, ortopedi, chirurgi, lryngologi, stomtologi, ginekologi i dermtologi. Zstosownie lser iostymulcyjnego o Êwietle czerwonym lu podczerwonym przyspiesz leczenie trudno gojàcych si rn, owrzodzeƒ o ró nej etiologii, odle yn, tràdziku pospolitego, oprzeƒ, odmro eƒ i choró wirusowych (opryszczk, pó psiec). Lser iostymulcyjny (helowo-neonowy) jest u yteczny tk e w leczeniu ielctw. W dniu polegjàcym n nêwietlniu ognisk ielctw zloklizownych w okolicy g owy i/lu szyi Êwit em lser o d ugoêci fli 632,8 nm uzyskno repigmentcj (>50%) u 60% leczonych. NÊwietlniu poddno 30 pcjentów. Efekty repigmentcji oserwowno po przeci tnie 16 sesjch [18]. Przeciwwskzni do ziegów lserowych Przeciwwskzni do wykonni ziegu lserem wysokoenergetycznym to: cià (wzgl dne), znmion rwnikowe (zle nie od rodzju ziegu lu leczonej okolicy), nowotworowy orz stny przednowotworowe skóry, ktywne zminy ropne, opryszczk, uszczyc, liszj p ski (ktywn fz choroy), ielctwo, fotodermtozy, sk onnoêç do liznowceni i prze- 314 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /2009

7 DERMATOCHIRURGI A rwieƒ, z ywnie leków fotouczuljàcych, fototyp skóry V-VI, uszkodzon skór, w niektórych przypdkch wiek pcjent, leczenie retinoidmi, oplon skór [7,20,21]. Przeciwwskzni ezwzgl dne do zstosowni iostymulcji lserowej to: cià, choro nowotworow. Do przeciwwskzƒ wzgl dnych nle à ndczynnoêç i niedoczynnoêç trczycy, nieustilizown cukrzyc, rytmi, stny ostrej niewydolnoêci krà eni, ci kie zk eni wirusowe i grzyice, wysok goràczk, ndwr liwoêç n Êwit o, przyjmownie leków Êwit ouczuljàcych. OczywiÊcie, zstosownie si do przeciwwskzƒ zle y od okolicy poddwnej leczeniu i rodzju stosownego lser. Powik ni po ziegch lserowych Ziegi lserowe sà ezpieczne i skuteczne, le ze wzgl du n du à dwk energii przekzywnej tknkom i okres gojeni towrzyszy im ryzyko wystàpieni ojwów uocznych. Njcz Êciej spotyknymi sà: orz k, rumieƒ, ognisk przerwieƒ lu odrwieƒ, zrosty, przerostowe lizny, wyroczyny, zwi kszenie wr liwoêci skóry (tkliwoêç, rekcj n zmin tempertury, itp.), Êwiàd, zminy tràdzikowe orz powstwnie prosków [1,2,22]. Innym ojwem uocznym, wyst pujàcym prktycznie po k dym ziegu lserowym (oprócz iostymulcji), jest olesnoêç o ró nym stopniu nsileni. Niekiedy przeprowdzenie ziegu wymg zstosowni znieczuleni miejscowego, np. kremem Eml, lu nsi kowego 1% lu 2% roztworem ksylokiny [23,24]. Mimo wszystko ziegi z u yciem lserów sà dorze tolerowne, krótkie, skuteczne, m o inwzyjne i sterylne. Nowoczesne systemy lserowe ogrniczjà czs gojeni do du o krótszego ni np. w przypdku krioterpii orz pozwljà przy umiej tnym u ywniu tych urzàdzeƒ n osiàgni cie efektów kosmetycznych, niemo liwych do uzyskni w przypdku leczeni innymi metodmi (np. frmkologicznie, z u yciem krioterpii lu elektrokogulcji). W codziennej prktyce dermtologicznej systemy lserowe znjdujà corz szersze zstosownie. Nle y jednk pmi tç, e nie m tkiego systemu, który dzi y n wszystkie zminy. PIÂMIENNICTWO 1. Lnign S.W: Lsery w dermtologii. Wyd. Czelej, Lulin, Fitzptrick R.E., Goldmn P. M.: Lserow chirurgi kosmetyczn. Wyd. Med Urn&Prtner, Wroc w, Berger C., Koper D.: KTP lser cogultion for xnthelsm plperrum. J Dtsch Dermtol Ges, 2005, 3(10): Dis R., Rosothn J., Jones L., Knowles S., Hrlnd C.C.: Potssium titnyl phosphte (KTP) lser tretment molluscum contgiosum. J Dermtol Tret, 2006, 17(1): Bugh W.P., Kuc W.D.: Nonltive Phototherpy for cne Vulgris using the KTP 532nm. Lser Dermtologic Surgery, 2005, 31(10): Lue S., Lnign S.W.: Lser tretment of rosce. J Cosm Dermtol, 2002, 1(4): Mgdzirz-Orlitz J.: Zstosownie lser 532 nm KTP w leczeniu dronych zmin skórnych doêwidczeni w sne. Dermtol. Estet., 2007, 6(53): Aynud O., Buffet M., Romn P., Plntier F., Dupin N.: Study of persistence nd recurrence rtes in 106 ptientes with condylom nd intrepithelil neoplsi fter CO2 lser tretment. Eur J Dermtol, 2008, 18(2): Olszewsk E., SieÊkiewicz A., uczj J., Wlenczk I., Rogowski M.: CO2 lser tretment of rhinophym. Otolryngol. Pol., 2008, 62(5): Phhonthep R., Sindhupk W., Sriprjittichi P: Lidocine iontophoresis versus Eml crem for CO2 lser tretment in seorrheic kertosis. J Med Assoc Thi, 2004, 87(Suppl): S Nouri K., Chng A., Trent J.T., Jimenez G.: Ultrpulse CO2 used for successful tretment of sl cell crcinoms found in ptients with sl cell nevus syndrome. Dermtol Surg, 2002, 28(3): Ppdvid E., Ktsms A.: Lsers for fcil rejuvention: review. Int J Dermtol, 2003, 42(6): Mgdzirz-Orlitz J.: Usuwnie ttu u z zstosowniem lser Nd:YAG/KTP(1064/532). Dermtol. Estet., 2008, 5(58): Wnner M., Tnzi E.L., Alster T.S.: Frctionl photothermolysis: tretment of fcil nd nonfcil cutneous phptodmge with 1,550 nm erium-doped fier lser. Dermtol Surg, 2007, 33(1): Alster T.S., Tnzi E.L., Lzrus M.: The use of frctionl lser photothermolysis for tretmnt of trophic scrs. Dermtol Surg, 2007, 33(3): Lee H.S., Lee J.H., Ahn G.Y., Lee D.H., Shin J.W., Kim D.H.: Frctionl phototermolysis for the tretment of cne scrs: report of 27 Koren ptients. J Dermtolog Tret, 2008, DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /

8 D ERMATOCHIRURGIA 19(1): Stotlnd M., Brightmn L., Sukl S., Hle E., Kren J., Bernstein L., Geronemus R.G., Chps A.M.: The sfety nd efficcy of frctionl photothermolysis for the correction of strie distense. Drugs Dermtol, 2008, 7(9): Yu H.S., Wu C.S., Yu C.L., Ko Y.H., Chiou M.H.: Helium- -neon lser irrdition stimultes migrtion nd prolifertion in melnocytes nd induces repigmenttion in segmentl-type vitiligo. J Invest Dermtol, 2003, 120(1): Fusde T.: Tretment of xnthelsm plperrum y 1064 nm Q-switched Nd:YAG lser: study of 11 cses. Br J Dermtol, 2008, 158(1): Brtkowik R., Hlin A., Kszu A., Kszu-Brtkowik A.: Lsery widomoêci ogólne, histori, zstosownie medyczne, ezpieczeƒstwo prcy. Dermtologi dl kosmetologów. Wyd Nukowe UM, Poznƒ, 2008: Wojtczk M., Rkowski A., Ko tj M., D u L., Peszyƒski-Drews C.: Miejsce lserów w dermtologii i medycynie estetycznej. Medycyn Estet. i Przeciwstrz., 2007, 4(17): Brtkowik R., Kszu A., Hlin A., Kszu-Brtkowik K., Kszu A.: Metody fotoodm dzni skóry. Dermtologi dl kosmetologów. Wyd. Nukowe UM, Poznƒ, 2008: Wgner G., Mensing H.: Experiences with percutneous nesthesi using lidocine prilocine crem (Eml 5% crem). Z Hutkr, 1989, 64: Brun-Flco O., Plewig G., Wolff H.H., Burgdorf W.H.: Dermtologi. T. II, Wyd. Czelej, Lulin, 2004: , Adres do korespondencji: Jonn Mgdzirz-Orlitz Solmed Centrum Medycyny Estetycznej i Dermtologii ul. Botniczn 32, Cz stochow 316 DERMATOLOGIA ESTETYCZNA /VOL.11 /NR 4 /2009