Temat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Temat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych"

Wiktoria Leśniak
7 lat temu
Przeglądów:

1 Temat 3 Specyfika i zróżnicowanie naczelnych

2 Metody badania ekologii naczelnych Badanie zwierząt żyjących: na wolności (dziko żyjące), na wpół-wolności (na wpół dziko żyjące): dokarmianie, opieka ze strony człowieka, w niewoli.

3 Badanie na wolności Zaleta: naturalne zachowania zwierząt. Problemy: konieczność przyzwyczajenia się do obecności badacza (początkowo jest strach, gł. u tych, co znają myśliwych lub drwali, lub ciekawość, gł. u tych, co w ogóle nie znają człowieka). trudne warunki obserwacji można przeoczyć wiele zjawisk. brak naturalnych warunków: człowiek zmienia naturalne środowisko życia zwierzęta przystosowują się do nowego środowiska obecne opisy gatunku mogą się więc różnić od dawnych.

4 Badanie na wpół-wolności Zaleta: dostarczanie jedzenia lepszy kontakt ze zwierzętami łatwiej je badać. Problem: dostarczanie jedzenia konkurencja o pokarm nienaturalne zachowania. Przykład: magoty z Gibraltaru wskakują turystom na ramiona, by dostać smakołyki.

5 Badanie w niewoli Zalety: łatwa obserwacja, możliwość eksperymentowania (np. zmiana składu grupy), znajomość życiorysów osobników. Problem: nienaturalne warunki nienaturalne zachowania. Np. w niewoli bonobo kopulują częściej od szympansów, ale równie często na wolności. Wniosek: wyniki badań przeprowadzonych w niewoli lub na wpół-wolności potwierdzać badaniami na wolności.

6 Słynne badania nad małpami człekokształtnymi 1960 : Louis Leakey inicjuje badania nad człekokształtnymi w celu lepszego poznania człowieka i jego ewolucji: Jane Goodall szympans (odkryła, że szympansy posługują się narzędziami), Dian Fossey goryl górski (zamordowana przez kłusowników w 1985r.), Birute Galdikas orangutan.

7 Specyfika naczelnych Nie istnieje cecha, która odróżniałaby naczelne od reszty ssaków. Naczelne są wyodrębniane na podstawie: wielu cech fenotypowych, analizy DNA. Podstawowe cechy: nadrzewność i inteligencja. Krótka, przybliżona definicja: naczelne to nadrzewne ssaki o wysokiej inteligencji.

8 Powiązania nadrzewności i inteligencji z innymi cechami nadrzewność narzędzia inteligencja społeczność dobry wzrok sprawne kończyny duży mózg dieta wielkość ciała wolna historia życia Strzałki oznaczają uwarunkowania ekologiczno-rozwojowe (np. duży mózg jest warunkiem wysokiej inteligencji, dobry wzrok pozwala sprawnie poruszać się po drzewach). Kierunki przeciwne do strzałek wskazują uwarunkowania ewolucyjne (np. korzyści z inteligencji doprowadziły do rozwoju mózgu, nadrzewny tryb życia spowodował ewolucję wzroku). Schemat przedstawia: cechy charakterystyczne dla ogółu naczelnych (z wyjątkiem narzędzi i społeczności), cechy wykazujące trendy w ramach naczelnych (z wyjątkiem nadrzewności). (np. małpiatki < szerokonose < zwierzokształtne < człekokształtne)

9 Cechy charakterystyczne naczelnych Uwaga: nie wszystkie naczelne posiadają poniższe cechy, a posiadają je niektóre inne ssaki. Kończyny obecność obojczyka duża ruchliwość w stawie barkowym po pięć palców na każdej kończynie przeciwstawny kciuk i paluch obecność paznokci wrażliwość dotyku na opuszkach palców Układ nerwowy i zmysły widzenie ostre, stereoskopowe, barwne oczodół kostny (pierścieniowy lub zamknięty) słaby węch krótki pysk, płaska twarz duży mózg (gł. kora mózgowa) inteligencja Rozród jedno młode na ciążę jedna para sutków długa ciąża i dzieciństwo

10 Naczelne są niewyspecjalizowane Ogólna budowa ciała podobna do przodka ssaków: pokrój ciała (por. foka, żyrafa, słoń), kończyny typowe, z pięcioma palcami (por. nietoperze, kopytne), zęby typowe, obecne siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce (jedynie palczaki nie mają kłów; por. fiszbinowce, szczerbaki), brak dużych, nowych struktur (por. słoń, jeż).

11 Główne grupy naczelnych Małpy i małpiatki: Małpy mają większe ciało, proporcjonalnie większy mózg, inną architekturę mózgu. Naczelne niższe i wyższe: Naczelne niższe Naczelne wyższe Przedstawiciele lemuro- i lorisokształtne wyraki i małpy Węch dobry słabszy Nos mokry, z rinarium suchy, bez rinarium Oczodół pierścieniowy zamknięty Produkcja witaminy C tak nie RINARIUM

12 Wyraki Cechy małpiatek: mała wielkość ciała, mały mózg o prymitywnej architekturze, tryb życia (nocne, owadożerne). Cechy małpie: oczodół zamknięty, budowa ucha środkowego, cykle menstruacyjne (cecha wąskonosych), nie produkują witaminy C, podobieństwo genetyczne. Wniosek: wyraki to skarlałe małpy o nocnym trybie życia (konwergencja z galago).

13 Pozory mylą Indrisowate: znaczna wielkość ciała + małpia sylwetka + naga twarz małpi wygląd. Wyraki: wielkie oczy + duża mózgoczaszka + drobne szczęki ludzki wygląd.

14 Szerokonose i wąskonose Szerokonose Wąskonose Przegroda nosowa szeroka wąska Ukierunkowanie nozdrzy (otworów nosowych) Formuła zębowa (siekacze-kły-przedtrzonowe-trzonowe) na boki w dół lub Cykle miesiączkowe brak lub są bez krwawienia obecne Człekokształtne: brak ogona ale magot (makak) też bez ogona, 5 guzków na trzonowcach (u zwierzokształtnych są 4) ale człowiek ma 4 na górnych.

15 Zmienność taksonomiczna na tle innych ssaków łożyskowych Rząd Rodzin Rodzajów Rząd Rodzin Rodzajów Gryzonie Nieparzystokopytne 3 6 Nietoperze Zajęczaki 2 10 Naczelne Tupaje 2 5 Drapieżne Syreny 2 2 Parzystokopytne Góralki 1 3 Walenie 9 39 Trąbowce 1 2 Owadożerne 8 65 Latawce 1 1 Szczerbaki 5 14 Łuskowce 1 1 Płetwonogie 3 20 Mrówniki 1 1 (Uwzględniono tylko żyjące grupy) Czyli: naczelne są dość zróżnicowaną grupą.

16 Zmienność taksonomiczna gatunki Grupa Gatunków Procent Lemurokształtne ,2 Lorisokształtne 28 6,5 Wyraki 9 2,1 Małpy szerokonose ,3 Małpy wąskonose zwierzokształtne ,3 Małpy wąskonose człekokształtne 20 4,6 Razem Gatunki człekokształtnych: 13 gibonów, 2 orangutany, 2 goryle, 2 szympansy, 1 człowiek. Wyróżnia się gatunków żyjących naczelnych. Wszystkich podgatunków jest około dwa razy więcej.

17 Dlaczego liczba gatunków naczelnych jest tak nieprecyzyjna? Różne źródła podają różną liczbą gatunków naczelnych, bo: trudno ustalić czy dwie populacje to jeden gatunek czy dwa. dwa gatunki są do siebie bardzo podobne zaniżenie liczby gatunków, dwie populacje jednego gatunku w różnych środowiskach mogą się różnić (struktura grupy, dieta) zawyżenie liczby gatunków, odkrywanie nowych gatunków (co kilka lat), wymieranie gatunków.

18 Jeden gatunek czy dwa? 1. Orangutan: do niedawna wyróżniano jeden gatunek z dwoma podgatunkami (na Sumatrze i Borneo), obecnie rozróżnia się dwa gatunki: orangutan sumatrzański i borneański. 2. Muriki: W Brazylii żyją dwie formy: muriki północny i południowy (szary). Krzyżują się ze sobą naukowcy nie byli zgodni czy są to osobne gatunki czy nie. W 2004r. stwierdzono, że potomstwo z takich krzyżówek jest niepłodne są to dwa gatunki. 3. Pawian płaszczowy i pawian anubis: Dwa gatunki, ale w warunkach naturalnych krzyżują się i dają płodne potomstwo.

Podobne dokumenty

Różnorodność świata zwierząt

Różnorodność świata zwierząt Dwiczenie 15 SSAKI NACZELNE Więcej informacji: Fleagle. 1998. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. Sylwia Łukasik Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka Instytut