Sygnały i komunikacja u naczelnych. (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka)
|
|
- Piotr Grzelak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Sygnały i komunikacja u naczelnych (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka)
2 Wstęp Są powody, by sądzić, że międzyosobnicze przekazywanie informacji u naczelnych będzie wyglądać podobnie jak u innych zwierząt i podobnie jak u ich szczególnego gatunku człowieka. Podlegało bowiem takim samym mechanizmom ewolucyjnym, służyło rozwiązywaniu podobnych problemów adaptacyjnych i mogło być dziedziczone po wspólnym przodku. Są też powody, by sądzić, że przekazywanie informacji u naczelnych będzie wyglądać inaczej niż u innych zwierząt i inaczej niż u człowieka. Może tak być z powodu różnego stopnia komplikacji życia społecznego, rozwoju inteligencji i kultury u tych grup. Po przeczytaniu dalszej części niniejszego pliku proszę się zastanowić, na ile podobne a na ile odmienne są naczelne od innych zwierząt i od gatunku ludzkiego jeśli chodzi o międzyosobniczy przekaz informacji. Przed przeczytaniem niniejszego pliku warto zaznajomić się z prezentacją do wykładów z Sygnałów i komunikacji u człowieka.
3 Zróżnicowanie międzygatunkowe Przykład okazywanie agresji: pawiany mrugają oczami, a następnie otwierają pysk demonstrując kły, kapucynka potrząsa głową na boki, pazurkowce świergoczą, a następnie ustawiają się tyłem by pokazać genitalia. Przyczyny międzygatunkowego zróżnicowania w sposobie przekazywania informacji: różny stopień rozwoju zmysłów, np. węch (małpiatki) vs wzrok (człekokształtne), inny tryb życia, np. dzienny vs nocny, las vs otwarta przestrzeń (las filtruje wysokie dźwięki), różna struktura społeczna, np. rola iskania, uwarunkowania anatomiczne: małpiatki mają wargi zrośnięte z dziąsłami mała ich ruchliwość słabo rozwinięta mimika.
4 Zróżnicowanie międzypopulacyjne i międzyosobnicze Komunikacja bywa różna u różnych populacji jednego gatunku; powody: życie w innym środowisku, czynniki przypadkowe, np. dryf genetyczny. Istnieje też zróżnicowanie międzyosobnicze. Szczególnie gesty u małp człekokształtnych. Wymyślają one nowe gesty, gdy jest taka potrzeba.
5 Informacja dźwiękowa Sygnały dźwiękowe: regulują interakcje społeczne (agresja, kooperacja), informują o zagrożeniach (drapieżnik, wroga populacja) i pokarmie, wyznaczają terytorium: stada, np. wyjec (duża kość gnykowa), rodziny, np. gibon (skórny worek przed krtanią jako rezonator), samotnych osobników, np. orangutan. Komunikacja dźwiękowa jest rozwinięta u naczelnych nocnych, np. ponocnica używa 50 dźwięków.
6 Informacja dźwiękowa przykłady wyjec oznacza terytorium lemur katta odstrasza drapieżnika
7 Komunikacja symboliczna Wiele naczelnych posiada specyficzne głosy alarmowe informujące o obecności określonego drapieżnika (np. koczkodany, kapucynka, lemur katta). Odbiorcy uciekają nie widząc drapieżnika. Rodzaj drapieżnika warunkuje sposób obrony (powietrzny w krzaki, lądowy na drzewo). Koczkodany rozumieją alarmy innych gatunków (np. innego koczkodana, szympansa, perliczki). Ostrzeżenia o drapieżnikach są symbolami, tzn. ich brzmienie jest arbitralne nie są podobne do głosu danego drapieżnika ani nie są pochodnymi emocji nadawcy. Podobna arbitralność jest przy informowaniu koalicjantów o pozycji przeciwnika i powagi ataku. Arbitralności takiej nie stwierdzono u małp człekokształtnych. Głosy dotyczące pokarmu nie są symboliczne; emocjonalność (np. wysokość) głosu informuje o atrakcyjności pożywienia.
8 Głosy alarmowe koczkodana diany
9 Głosy alarmowe kapucynki
10 Między- i wewnątrzgatunkowe zróżnicowanie głosu Gatunki większe mają niższe głosy (pisk bonobo vs pomruk goryla, też szympans vs bonobo). Głosy związane z rozrodem (zalotne, terytorialne) są specyficzne dla gatunku (badacze rozpoznają gatunki lemurków po głosie). Głosy ostrzegające przed drapieżnikiem są bardziej uniwersalne. U wielu gatunków, poszczególne populacje mają swoje dialekty. Rozróżnianie osobników z własnej i obcej grupy pomaga unikać inbredu. Zróżnicowanie międzygatunkowe jest większe niż międzypopulacyjne: Gibon silniej reaguje na głos osobnika swojego gatunku, ale z odległej populacji, niż pokrewnego gatunku żyjącego blisko.
11 Głosy o dalekim i krótkim zasięgu Środowisko leśne silniej tłumi dźwięki wysokie niż niskie głosy niskie (kilkaset Hz) mają większy zasięg (ponad 1 km). Głosy o dalekim zasięgu wydawane przez osobnika (np. orangutan) lub grupę (np. wyjec) by oznaczać terytorium, odstraszać rywali i wabić samice. Zmienność temperatury i wilgotności sprawia, że dźwięk ma największy zasięg wczesnym rankiem, a najmniejszy w południe. Głosy dalekosiężne są więc wydawane głównie rano, a w innych porach dnia jako riposta na cudze głosy. Głosy o krótkim zasięgu są wyższe, ale nie są cichsze od dalekosiężnych (70-80 db u mangaby). Służą komunikacji w grupie, nie powinny wabić odległego drapieżnika. Osobniki, nie widząc się, rozpoznają swą tożsamość po głosie, potwierdzają swą obecność (we wszystkich grupach naczelnych).
12 Głosy wrodzone czy nabyte? Brzmienie głosu jest w dużym stopniu wrodzone: osobniki wychowane w izolacji (sajmiri) lub przez inny gatunek (makaki) rozwijają odgłosy raczej własnego gatunku, mieszańce międzygatunkowe mają głos pośredni (gibon), w ramach gatunku, krewni mają bardziej podobne głosy (rezus). Ale specyfika głosów może zależeć od warunków ekologicznych (szympans). Używanie głosów jest wyuczone: młode osobniki alarmują o drapieżniku na widok niegroźnego gatunku, mylą alarm o zagrożeniu powietrznym z lądowym, nieadekwatnie reagują na cudze alarmy (pigmejka, koczkodan). po zasiedleniu obszaru z nowym drapieżnikiem tworzony jest nowy alarm głosowy na niego (makak japoński grzechotnik, wyjec harpia).
13 Mowa Język: przekazywanie informacji za pomocą sekwencji umownych znaków. Mowa: język w formie dźwiękowej; znakami są wyrazy. Naczelne nie posiadają języka, nie posługują się mową z wyjątkiem człowieka. Okrzyki alarmowe to proto-język: jest umowność znaków (koczkodany, kapucynka i in.), połączenie dwóch głosów (w określonej kolejności) może dawać nowe znaczenie: np. u koczkodana: orzeł & lampart odejdź (analogicznie jest z głosami gibonów i bonobo o jedzeniu). tworzenie nowych okrzyków dla nowego drapieżnika (por. wyżej).
14 Informacja wizualna Cechy morfologiczne są odbierane wzrokowo: wielkość ciała informuje o wieku, kondycji, ubarwienie informuje o kondycji (pysk mandryla), rui (skóra płciowa), cechy indywidualne pozwalają na rozpoznanie tożsamości (twarz). Zjawiska fizjologiczne (niektóre) są odbierane wzrokowo: ukrwienie skóry informuje o stanie emocjonalnym (bladość strach, zaczerwienienie złość), odcień skóry informuje o stanie zdrowia (utlenowanie krwi), stroszenie włosów informuje o agresji. Zachowania są odbierane wzrokowo: postawa, mimika, gesty, działania.
15 Komunikacja behawioralna (1) Sygnalizacja postawą ciała jest u wszystkich naczelnych (pionizacja dominacja, skulenie podporządkowanie). Mimika jest przede wszystkim u małp: oczy, brwi, usta. Wyrazy ust są bardziej jednoznaczne niż brwi i oczu. Małpy człekokształtne zwracają uwagę na kierunek spojrzenia nadawcy. Nagość twarzy u małp wąskonosych ułatwia komunikację mimiczną. Gesty są silnie rozwinięte u małp człekokształtnych; ich stosowaniu sprzyja sprawna ręka. Sygnalizacja za pomocą działań: potrząsanie gałęzią, wzburzanie wody (goryl). Sygnalizacja za pomocą ogona (mangaby, makaki).
16 Komunikacja behawioralna (2) Gesty i mimika: informują o stanie emocjonalnym i relacji dominacji między osobnikami (goryl uderza w pierś), prawie nigdy nie informują o środowisku (drapieżnik, jedzenie, rywale). Gesty naczelnych są bardziej elastyczne niż głosy (bo nie dotyczą spraw kluczowych dla przeżycia). Szympansy mają nawet po kilka gestów na jedną informację i często wykonują je seriami. Gesty nie są arbitralne nie jest to język (mimo złożoności i otwartości). Naczelne raczej nie wskazują ręką / palcem na obiekty (choć na nie patrzą), ale: wskazują na obiekt, którego pragną (wyciąganie ręki, gest proszenia), człekokształtne ruchem ciała i rąk pokazują chęć pójścia z kimś lub ustawienia kogoś (samicy). Są to zachowania intencyjne (początkowe stadia właściwego zachowania), a nie symboliczne. Małpy człekokształtne można jednak nauczyć wskazywania ręką i rozumienia takiego wskazania.
17 Mimika szympansa ekscytacja 2 agresja 3 strach 4 zadowolenie 5 płacz
18 Gesty szympansa proszenie o przedmiot (+ ew. okrzyk) zaproszenie do zabawy (lub bezdotykowo z większej odległości)
19 Naśladowanie Naśladowanie przystosowawczych zachowań innych osobników jest korzystne. Dzieci uczą się od matek, np. zdobywania pożywienia. Odkrycie dokonane przez jednego osobnika może przekształcić się w lokalną tradycję, np: mycie patatów przez makaka japońskiego, polowanie u pawiana, szympansa.
20 Język wizualny Język: przekazywanie informacji za pomocą sekwencji umownych znaków. Naczelnych nie można nauczyć ludzkiej mowy (z powodu ograniczeń anatomicznych), ale małpy człekokształtne przyswajają język wizualny, np. migowy (gesty) lub obrazkowy. Możliwości: przyswojenie ponad 100 słów, tworzenie zdań z 2-3 słów, łączenie słów w nowe kombinacje, wyjście poza tu i teraz, używanie pojęć równy, różny, nazw kolorów, okresów warunkowych, wyrażenia nazwa czegoś to.... Nauczone osobniki rozmawiają między sobą. Istnieje duże międzyosobnicze zróżnicowanie zdolności w tym zakresie. Nim Chimpsky, szympans (po lewej) Kanzi, bonobo (po prawej)
21 Informacja zapachowa Odbiorca wykrywa za pomocą nabłonka węchowego lub narządu Jacobsona związki chemiczne ulatniające się z ciała nadawcy = odbiorca czuje zapach nadawcy. Wonne substancje produkowane są przez: organizm nadawcy: gruczoły zapachowe, mocz, ślina, przez bakterie na powierzchni ciała (lotne kwasy tłuszczowe). Gruczoły zapachowe znajdują się w różnych częściach ciała: okolice krocza (małpy), kończyny (naczelne niższe), tułów i szyja (płaksowate). Funkcje wydzielania zapachu: informacja o: wiek, płeć, tożsamość, ruja, pozycja społeczna, jakość biologiczna, zdrowie (MHC), znakowanie terytorium, synchronizacja cykli miesiączkowych (ludzie). Feromony = sygnały chemiczne.
22 Wspomaganie emisji zapachu Zwiększenie powierzchni parowania potu: wyrostki skórne (lemurowate), włosy, np. pachowe i łonowe u człowieka. Zachowania wspomagające: ocieranie gruczołów zapachowych o drzewa (lemur katta), ocieranie gruczołów zapachowych o ogon i machanie nim walka na zapachy u lemura katty, rozcieranie moczu na ciele (kapucynka) lub roślinach (sajmiri, ponocnica), żucie liści, rozcieranie ich (wraz ze śliną) na ciele, obcieranie się o drzewa (czepiak).
23 Informacja smakowa Lizanie czyjegoś moczu lub ciała (np. genitaliów) dostarcza informacji smakowej. Też relacja matka-niemowlę.
24 Informacja dotykowa Dotyk informuje o położeniu innych osobników i ich intencjach (kierunek i siła działania). Kontakt dotykowy jest między matką a dzieckiem, bawiącymi się dziećmi, kopulującą parą. Emocjonalne znaczenie dotyku: uspokaja (przy stresie, agresji), rodzi zaufanie, dowodzi przyjaznego nastawienia (powitalny uścisk) i zaufania (chwytanie jąder sprzymierzonych samców u pawianów, muriki). Iskanie: przeczesywanie sierści innego osobnika celem oczyszczenia (gł. z pasożytów; lizanie ran). Wtórnie rozwinęła się socjalna funkcja iskania: tworzenie więzi, łagodzenie emocji. Iskanie jest usługą można nim płacić za jedzenie i seks, osobniki dominujące częściej są iskane, a rzadziej same iskają. Dorośli pragną iskać niemowlę. Iskanie może być podjęte z nudów, trwać godzinami (szczególnie po długim niewidzeniu). Podczas iskania, u obu osobników wydziela się endorfina zadowolenie i zmniejszenie bólu. U człowieka podobna przyjemność jest przy głaskaniu bliskich, pieszczotach, strzyżeniu włosów.
25 Informacja dotykowa przykłady iskanie u makaka japońskiego bliskość emocjonalna u szympansów
26 Obecność i cechy osobników Osobnik wydaje więcej odgłosów (o drapieżniku, jedzeniu i towarzyskich ), gdy nie jest sam. Samice chętniej alarmują i słuchają wołania dziecka własnego niż obcego oraz pochodzącego od matki o pozycji wyższej niż własna. Samce intensywniej ostrzegają o drapieżniku samice niż inne samce. Samica szympansa wydaje więcej dźwięków, gdy kopuluje z samcem o wysokiej pozycji. Osobniki o wysokiej pozycji wydają więcej odgłosów i więcej głosów jest do nich kierowanych.
27 Odcinanie od informacji Powstrzymanie się od informowania (np. o jedzeniu). Powstrzymanie się od rozmów, gdy jest ryzyko, że wróg usłyszy (ciche patrole szympansów). Zakrywanie wskazówek wizualnych: szympans i goryl ukrywa rękoma niepożądaną mimikę (np. strach), szympans zakrywa rękoma erekcję prącia (od flirtu z samicą) przed wzrokiem dominanta.
28 Fałszywe komunikaty Wykonywanie przyjaznych gestów, by się zbliżyć i ugryźć. Oszukiwanie co do lokalizacji pożywienia patrzenie w inną stronę. Ostrzeganie przed nieistniejącym drapieżnikiem, by konkurent uciekł. Odbiorcy rozpoznają i zapamiętują oszustów i nie wierzą im w przyszłości. Dowód na intencjonalność (a nie instynktowność) oszustw: nadawca fałszywego alarmu o lamparcie podchodzi do drzewa, na które uciekł konkurent i nadal alarmuje (zamiast się schować).
29 Ewolucja i ontogeneza komunikacji Jeśli przekazanie informacji jest korzystne dla nadawcy i odbiorcy (np. agresja, sprzeciw rodzica): sygnał ulega rytualizacji skrócenie pierwotnego zachowania z uwydatnieniem jego specyfiki. Np. 1. Osobnik A wykonuje gest X (intencjonalnie lub nie), na który osobnik B reaguje reakcją Y. 2. Osobnik B zaczyna reagować na sam początek X. 3. Osobnik A wykonuje tylko początek gestu X żeby wywołać reakcję Y. Jeśli przekazanie informacji jest korzystne dla odbiorcy, ale szkodliwe dla nadawcy (oznaki wad ): oznaka jest redukowana lub maskowana (np. ukrywanie strachu, okresu niepłodności). Jeśli przekazanie informacji jest korzystne dla nadawcy, ale szkodliwe dla odbiorcy (manipulacja): odbiorca przestaje reagować na bodziec (np. na fałszywe ostrzeżenie o obecności drapieżnika).
30 Trudności badawcze Najtrudniej badać komunikację zapachową, bo trudno rejestrować, mierzyć i modyfikować zapachy. Łatwiej jest badać aspekt fizyczny sygnału (np. kolor, wysokość dźwięku, skład chemiczny) niż symboliczny (o czym informuje). Czy bodziec jest sygnałem czy wskazówką? Np. czy zapach jest tworzony aktywnie czy jest skutkiem ubocznym metabolizmu ( przecieka )? Behawior sprzyjający rozprzestrzenianiu zapachu sugeruje, że jest to sygnał, a nie wskazówka. Czy komunikat jest intencjonalny czy odruchowy? Np. pokazywanie kłów. Czy odbiorca interpretuje komunikat (rozumie jego treść) czy reaguje automatycznie? Np. czy małpa uciekająca na okrzyk informujący o lamparcie wyobraża sobie lamparta? Emocje i myśli nadawcy i odbiorcy domniemuje się na podstawie kontekstu, zachowań i fizjologii.
Temat 11. Przekazywanie informacji
Temat 11 Przekazywanie informacji Istota przekazu informacji między osobnikami Jeden osobnik (odbiorca) odbiera zmysłowo bodziec fizyczny (sygnał, oznaka) pochodzący z ciała innego osobnika (nadawca),
Bardziej szczegółowoTemat 10. Relacje międzyosobnicze u naczelnych
Temat 10 Relacje międzyosobnicze u naczelnych Relacje wewnątrzgatunkowe Relacje pozytywne (protekcjonizm, kooperacja): działania jednego osobnika korzystne dla drugiego: kojarzenie cel reprodukcyjny, opieka
Bardziej szczegółowoTemat 7. Rozród i rozwój osobniczy naczelnych
Temat 7 Rozród i rozwój osobniczy naczelnych Strategie rozwojowe W momencie narodzin (lub, u ptaków, wyklucia) rozwój może być słabo lub mocno zaawansowany. Gniazdowniki (ang. altricial, nieporadne): ciąża
Bardziej szczegółowoTemat 9. Lokomocja naczelnych
Temat 9 Lokomocja naczelnych Lokomocja nadrzewna problemy Problemy związane z poruszaniem się po drzewach: gałąź pionowa grawitacja wnoszenia ciężaru ciała trudne dla dużych gatunków, gałąź pozioma konieczność
Bardziej szczegółowoRóżnorodność świata zwierząt
Różnorodność świata zwierząt Dwiczenie 15 SSAKI NACZELNE Więcej informacji: Fleagle. 1998. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. Sylwia Łukasik Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka Instytut
Bardziej szczegółowoTemat 4. Środowisko i tryb życia naczelnych
Temat 4 Środowisko i tryb życia naczelnych Rozmieszczenie biomów Zasięg naczelne Głównie rejony gorące (obszar międzyzwrotnikowy) i wilgotne (las, sawanna). Na innych obszarach występują jedynie pojedyncze
Bardziej szczegółowoTemat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych
Temat 3 Specyfika i zróżnicowanie naczelnych Metody badania ekologii naczelnych Badanie zwierząt żyjących: na wolności (dziko żyjące), na wpół-wolności (na wpół dziko żyjące): dokarmianie, opieka ze strony
Bardziej szczegółowoJeszcze nie mówi, a już porozumiewa się - rozwój komunikowania się małych dzieci
Jeszcze nie mówi, a już porozumiewa się - rozwój komunikowania się małych dzieci Pierwsze miesiące życia dziecka 1. interakcje twarzą w twarz z opiekunem Pierwsze miesiące życia dziecka 1. interakcje twarzą
Bardziej szczegółowoPytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych
Pytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych Temat 1 Wprowadzenie 1 Co to jest ekologia? Jakie są jej główne definicje? Która jest najlepsza w odniesieniu do naczelnych? 2 Co to jest ewolucja?
Bardziej szczegółowoWstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA. mjr Danuta Jodłowska
KOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA mjr Danuta Jodłowska KOMUNIKACJA WERBALNA Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent (badania dowiodły,
Bardziej szczegółowoTemat: Świat ssaków. Ssaki gromadą królestwa zwierząt lądowych wodnych stałocieplności Hibernację Estywację
Temat: Świat ssaków. Ssaki, w ujęciu systematycznym, są gromadą i należą do królestwa zwierząt. Są szeroko rozpowszechnione na Ziemi żyją we wszystkich środowiskach, zarówno lądowych, jak i wodnych. Tę
Bardziej szczegółowoDziecko z zespołem Aspergera w przedszkolu. Dorota Kalinowska - psycholog
Dziecko z zespołem Aspergera w przedszkolu Dorota Kalinowska - psycholog Zespół Aspergera vs Autyzm Podobieństwa: Nieprawidłowości w zakresie interakcji społecznych; Stereotypowy, ograniczony repertuar
Bardziej szczegółowoTemat 3: Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej
Temat 3: Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej Kraków, 27 listopada 2015 Warsztaty z komunikacji społecznej: Język ciała z elementami komunikacji interpersonalnej
Bardziej szczegółowodr hab. Maciej Witek, prof. US TEORIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ rok akademicki 2016/2017, semestr letni
dr hab. Maciej Witek, prof. US http://kognitywistyka.usz.edu.pl/mwitek TEORIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ rok akademicki 2016/2017, semestr letni Temat 7: M. Tomasello o rozwoju języka i zdolności komunikacyjnych
Bardziej szczegółowoKompetencje językowe i komunikacyjne dzieci z autyzmem co oceniaćżeby dobrze pomóc?
Kompetencje językowe i komunikacyjne dzieci z autyzmem co oceniaćżeby dobrze pomóc? Prowadzenie i opracowanie: Katarzyna Siwek Węgrów, 15.11.2010r. Autyzm a funkcjonowanie językowe Zaburzenia porozumiewania
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA INTERPERSONALNA MOWA CIAŁA
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA MOWA CIAŁA KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie
Bardziej szczegółowo1 Dziecko partnerem w komunikacji Justyna Mach
1 2 Spis treści Wstęp......5 Rozdział I: Komunikacja interpersonalna......7 Rozdział II: Komunikacja niewerbalna.... 16 Rozdział III: Analiza transakcyjna.... 24 Rozdział IV: Jak rozmawiać z dzieckiem....
Bardziej szczegółowoMałpa. Małpy żyją w stadach albo grupach rodzinnych. Niektóre małpy łączą się w pary na całe życie. Większość małp żyje w lasach tropikalnych.
Małpa Jest wiele gatunków małp. Dzielimy je na te z Nowego Świata i te ze Starego Świata. Stary Świat to Europa, Azja i Afryka. Małpy z tych kontynentów nazywamy małpami wąskonosymi. Wśród małp ze Starego
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 20 listopada 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 11 marca 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Biological mechanisms of behaviour - physiology 3.
Bardziej szczegółowoKomunikacja niewerbalna: uwarunkowania kulturowe
Komunikacja niewerbalna: uwarunkowania kulturowe Kulturowe uniwersalizmy 1. Te same części ciała wykorzystywane są do przesyłania niewerbalnych komunikatów. 2. Niewerbalne kanały wykorzystywane są do przekazywania
Bardziej szczegółowoZASADY PREZENTACJI -ANALIZA STRATEGICZNA
ZASADY PREZENTACJI -ANALIZA STRATEGICZNA 13/2/2016 FAMICO- PROJECT NO:2013-PL1-LEO05-534537 Family career compass Efficient Career Guidance Approaches Supporting Parents in Guiding their Children s Vocational
Bardziej szczegółowoAtrakcyjność ręki: uwarunkowania morfologiczne oraz związki z atrakcyjnością twarzy
Konferencja Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Wrocław 2011 Atrakcyjność ręki: uwarunkowania morfologiczne oraz związki z atrakcyjnością twarzy Krzysztof Kościński Instytut Antropologii UAM Co to
Bardziej szczegółowoDziecko z SLI w szkole - diagnoza i postępowanie Agnieszka Maryniak
Dziecko z SLI w szkole - diagnoza i postępowanie Agnieszka Maryniak Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski U dzieci w wieku szkolnym zaburzenia językowe mogą być trudne do rozpoznania Poprawa w zakresie
Bardziej szczegółowoAlternatywne i wspomagające metody komunikacji. Opracowała: mgr Olga Heród
Alternatywne i wspomagające metody komunikacji Opracowała: mgr Olga Heród KOMUNIKACJA przekazywanie i odbieranie informacji w bezpośrednim kontakcie z drugą osobą (Słownik języka polskiego) AAC Augmentive
Bardziej szczegółowoUstawa o ochronie zwierząt
ZWIERZĘTA DOŚWIADCZALNE PRZEJAWIAJĄCE SZKODLIWY FENOTYP TEORIA I PRAKTYKA Marta Gajewska Zakład Genetyki Pracownia Hodowli Zwierząt Laboratoryjnych Ustawa o ochronie zwierząt Art. 1.1 Zwierzę, jako istota
Bardziej szczegółowoKształtowanie się dominacji stronnej
Kształtowanie się dominacji stronnej Lateralizacja wyraża się np. większą sprawnością ruchową kończyn prawych od kończyn lewych. Lateralizacja to inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej
Bardziej szczegółowoKomunikacja niewerbalna
Komunikacja niewerbalna Wierzyć słowom czy gestom? Po czym rozpoznać czy klient kupi produkt? To, co mówimy nie zawsze odpowiada temu, co czujemy i temu, co mamy na myśli. Klient mówi: Właściwie nie jestem
Bardziej szczegółowoPsychologia zwierząt
Psychologia zwierząt WYKŁAD 15 Ssaki 5 Rząd naczelne Krzysztof Turlejski Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN WSZiP im. H. Chodkowskiej Rząd naczelne Jest to stary rząd (ponad 60 mln lat),
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI MOWA CIAŁA
WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI MOWA CIAŁA One cannot not communicate (Watzlavick i in. 1967) Nie da się nie komunikować MOWA CIAŁA - TEMATY 1. Czym jest mowa ciała a czym komunikacja niewerbalna? 2. Co wchodzi
Bardziej szczegółowoMechanizmy obronne przed drapieżnikami
Drapieżnictwo może być istotnym czynnikiem selekcyjnym Mechanizmy obronne przed drapieżnikami M. Ślusarczyk Drapieżnictwo może zmniejszać dostosowanie organizmów Bezpośrednio - eliminując osobniki lub
Bardziej szczegółowoJak się porozumiewać i być zrozumianym - kilka słów o komunikacji niewerbalnej.
Jak się porozumiewać i być zrozumianym - kilka słów o komunikacji niewerbalnej. AAC to w skrócie komunikacja alternatywna i wspomagająca. To wszystkie sposoby porozumiewania się, które są wykorzystywane
Bardziej szczegółowo3. Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej
3. Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej Kraków, 19 listopada 2016 roku grudnia Warsztaty z komunikacji interpersonalnej mgr Dominik Borowski www.dominikborowski.eu
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU
PROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU UZASADNIENIE Ważnym zadaniem przedszkola jest kształtowanie cech i postaw dzieci, pozwalających im w przyszłości
Bardziej szczegółowoDziecko z Zespołem Aspergera w szkole
Dziecko z Zespołem Aspergera w szkole Upośledzenie interakcji społecznych Kłopoty z komunikacją i porozumiewaniem się Szczególne zainteresowania/natręctwa Powtarzające się zachowania, brak elastyczności
Bardziej szczegółowoPodstawy komunikacji personalnej. Komunikacja niewerbalna
Podstawy komunikacji personalnej Komunikacja niewerbalna Komunikacja niewerbalna Komunikacja niewerbalna Musi istnieć jakiś język, który obywa się bez słów. Jeśli nauczę się rozszyfrowywać ten język bez
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoSpis treści. Księgarnia PWN: Dale G. Leathers - Komunikacja niewerbalna. Przedmowa... 11
Księgarnia PWN: Dale G. Leathers - Komunikacja niewerbalna Przedmowa... 11 część I KOMUNIKACJA NIEWERBALNA... 15 Rozdział 1. Natura komunikacji niewerbalnej... 17 1.1. Funkcjonalne znaczenie komunikacji
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ostatnie 5 milionów lat
Ewolucja człowieka Ostatnie 5 milionów lat 1 Złożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy boczne
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Nonverbal communication with elements of observation
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Komunikacja niewerbalna z elementami obserwacji. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Nonverbal communication with elements of observation
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI JĘZYK
WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI JĘZYK JĘZYK -TEMATY CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA 1. Czym jest język? 2. Jak nasze myśli wpływają na język? 3. Zasady jak się porozumiewać by być zrozumianym. 4. Jak język wpływa na nasze
Bardziej szczegółowoKomunikacja społeczna. Opracowanie: Aneta Stosik
Komunikacja społeczna Opracowanie: Aneta Stosik Proces komunikowania się Komunikowanie się to wzajemne przekazywanie informacji, umiejętności, pojęć, idei, uczuć, itp. za pomocą symboli tworzonych przez
Bardziej szczegółowosfera fizyczna sfera poznawcza (intelektualna) sfera emocjonalna sfera kontaktów społecznych sfera fizyczna sfera poznawcza (intelektualna) sfera emocjonalna sfera kontaktów społecznych rozwój mowy wzmożona
Bardziej szczegółowosystematyczne nauczanie
dojrzałość Osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie; harmonijne współgranie
Bardziej szczegółowoSala Doświadczania Świata
Sala Doświadczania Świata Sala Doświadczania Świata to pomieszczenie wyposażone w odpowiednio skomponowane urządzenia stymulujące rozwój zmysłów. Celem prowadzonej terapii jest: doświadczanie świata zmysłami:
Bardziej szczegółowoCzy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska?
Czy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska? Krzysztof Kościński Zakład Ekologii Populacyjnej Człowieka, UAM Charles Darwin, 1871,
Bardziej szczegółowoPorozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych. Rady dotyczące udanego porozumiewania się
Porozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych 5 Rady dotyczące udanego porozumiewania się Jest to piąta w serii broszur firmy Widex dotyczących słuchu i problemów z nim związanych. Porozumiewanie
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowoJakie kompetencje należy uznać jako kluczowe dla dziecka z autyzmem? Joanna Grochowska Skarżysko Kamienna 29.11.2012r.
Jakie kompetencje należy uznać jako kluczowe dla dziecka z autyzmem? Joanna Grochowska Skarżysko Kamienna 29.11.2012r. Kompetencje kluczowe Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują
Bardziej szczegółowoTABELA ROZWOJU WIDZENIA MOJEGO DZIECKA
TABELA ROZWOJU WIDZENIA MOJEGO DZIECKA Tabela służy gromadzeniu obserwacji rozwoju widzenia dziecka w czasie codziennych zabaw wzrokowych i domowych ćwiczeń rehabilitacyjnych. Najlepiej sprawdza się system
Bardziej szczegółowoWczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka
Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział w Szczecinie Dzienny Ośrodek Terapeutyczno Edukacyjny dla Osób z Autyzmem w Szczecinie Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka Jeżeli twoje dziecko po 2 roku życia: nie
Bardziej szczegółowoROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod
Bardziej szczegółowoKOMUNIKOWANIE SIĘ sztuka i umiejętność
KOMUNIKOWANIE SIĘ sztuka i umiejętność 1. ISTOTA I ZNACZENIE KOMUNIKOWANIA SIĘ 2. PROCES KOMUNIKOWANIA SIĘ 3. STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ 4. PRZESZKODY W KOMUNIKOWANIU SIĘ 1.ISTOTA I ZNACZENIE KOMUNIKOWANIA
Bardziej szczegółowoJa- inni- Nawiązywanie relacji z otoczeniem
Ja- inni- Nawiązywanie relacji z otoczeniem Irena Krukowska Szopa Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja Kurs jest realizowany w ramach projektu pn.: Liderzy Natury ogólnopolska kampania promująca dobre praktyki
Bardziej szczegółowoTemat: Jak odnosić się do innych? Iwona Lesiak nauczyciel religii i języka polskiego
Iwona Lesiak nauczyciel religii i języka polskiego Konspekt lekcji wychowawczej przeznaczony do realizacji w Szkole Podstawowej nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi im. Powstańców Śląskich w Wieluniu, w klasie
Bardziej szczegółowoPodstawy komunikacji interpersonalnej. Poznań 2013 Copyright by Danuta Anna Michałowska
Podstawy komunikacji interpersonalnej 1 Podstawy komunikacji interpersonalnej Umiejętności interpersonalne: otwartość i zaufanie Informacje zwrotne kontakt 2 abc 3 Umiejętności interpersonalne zainicjowanie
Bardziej szczegółowoTemat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne
Temat: Świat gadów. Gady (gromada) określa się jako zwierzęta pierwotnie lądowe. Oznacza to, że są one pierwszą grupą kręgowców, która w pełni przystosowała się do życia na lądzie. Niektóre gatunki wtórnie
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Komunikację międzyludzką możemy podzielić na werbalną oraz niewerbalną. Komunikacja werbalna to inaczej słowa, które wypowiadamy, a niewerbalna to kanał wizualny, czyli nasze
Bardziej szczegółowoKwestionariusz AQ. wersja dla młodzieży 12-15 lat. Płeć dziecka:... Miesiąc i rok urodzenia dziecka:... Miejsce zamieszkania (miasto, wieś):...
Kwestionariusz AQ wersja dla młodzieży 12-15 lat Płeć dziecka:... Miesiąc i rok urodzenia dziecka:... Miejsce zamieszkania (miasto, wieś):... Płeć osoby wypełniającej kwestionariusz:... Wiek:... Wykształcenie
Bardziej szczegółowoProgram autorski Poznaję uczucia
Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoKomunikacja społeczna od dotyku do podzielania znaczeń i wartości
Komunikacja społeczna od dotyku do podzielania znaczeń i wartości Szkolenie dla pracowników Biebrzańskiego Parku Narodowego Termin: 04. 03. 2011 r. Prowadzący szkolenie: dr Barbara Perepeczko Instytut
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Czy człowiek pochodzi od małpy?
Dnia 6 czerwca 2013 roku odbyła się prezentacja projektów edukacyjnych przygotowanych przez uczniów klasy II gimnazjum. Ewolucja człowieka. Czy człowiek pochodzi od małpy? Uczennice próbowały odpowiedzieć
Bardziej szczegółowoUmiejętność "odczytywania" i wykorzystywania komunikatów wynikających ze sfery pozawerbalnej człowieka
"POTĘGA WIZERUNKU" W OBSZARZE WERBALNYM I NIEWERBALNYM - autorskie narzędzia skutecznej komunikacji i treningu charyzmy wykorzystywane podczas wystąpień publicznych i spotkań biznesowych Kod szkolenia:
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoPrzewodnik po autyzmie. Materiał doszkalający dla wolontariuszy
Przewodnik po autyzmie 1 Czym jest autyzm? Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, związanym z nieprawidłowym rozwojem i funkcjonowaniem mózgu we wczesnym dzieciństwie. Symptomy nieprawidłowości rozwoju
Bardziej szczegółowoInteligencja emocjonalna a sukces ucznia
Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:
Bardziej szczegółowoRodzaje percepcji wzrokowej:
1.3.4 Oczy Kontakt wzrokowy Oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi - w czasie rozmowy uwaga koncentruje się na oczach przez ok. 43% czasu. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego jest przekazywanie
Bardziej szczegółowoBARIERY W KOMUNIKACJI I SPOSOBY ICH PRZEŁAMYWANIA
BARIERY W KOMUNIKACJI I SPOSOBY ICH PRZEŁAMYWANIA Sylwia Wrona Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław, 29.05.2015 KOMUNIKACJA - proces przekazywania (wymiany) informacji między jej uczestnikami -
Bardziej szczegółowoCzęść 1 1. Co to jest lama? Prezentacja kilku zdjęć z przyjaznymi wizerunkami lam.
MAŁA LAMA W ŁÓŻKU SAMA Część 1 1. Co to jest lama Prezentacja kilku zdjęć z przyjaznymi wizerunkami lam. 2. Pytania-ciekawostki dotyczące lam: Czy lama ma garb Nie, chociaż należy do rodziny wielbłądowatych,
Bardziej szczegółowoNiegrice'owskie ujęcia komunikacji (1): R.G. Millikan biologiczny model języka
Teorie kompetencji komunikacyjnej rok akademicki 2015/2016 semestr letni Temat 3: Niegrice'owskie ujęcia komunikacji (1): R.G. Millikan biologiczny model języka Co to znaczy, że omawiany model jest biologiczny?
Bardziej szczegółowoOgólnopolski Ośrodek Konferencyjny Sp. z o.o.
Szanowni Państwo, Ogólnopolski Ośrodek Konferencyjny sp. z o.o.- www.ook.com.pl oprócz szerokiej gamy szkoleń otwartych, do uczestnictwa, w których serdecznie Państwa zapraszamy, proponuje również organizację
Bardziej szczegółowo1. Budowanie właściwych relacji z innymi ludźmi:
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE: 1. Budowanie właściwych relacji z innymi ludźmi: 1. Integracja zespołu klasowego 2. Poznawanie prawidłowych zasad współżycia społecznego -uświadomienie uczniom, co to znaczy być
Bardziej szczegółowoMetoda opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską opiera się na wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi z zaburzona komunikacją językową.
Metoda Krakowska Metoda opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską opiera się na wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi z zaburzona komunikacją językową. Jest to metoda sylabowa oparta na wspomaganiu
Bardziej szczegółowoSowy. Przygotowała Zuzia Górska
Sowy Przygotowała Zuzia Górska Puchacz Długość ciała (wraz z dziobem i ogonem): 60 78 cm Długość ogona: 23 29 cm Rozpiętość skrzydeł: 155 180 cm Waga: 1,6 2,8 kg samce; 2,3 4,2 kg samice Liczba jaj: 2
Bardziej szczegółowoEmocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoEmpatia to uświadamianie sobie odczuć, potrzeb i motywów działania
1.1.5 Empatia Empatia to uświadamianie sobie odczuć, potrzeb i motywów działania innych osób. Można przyjąć, że słowo to oznacza szczególnego rodzaju wsłuchiwanie się w to, co mówi drugi człowiek. Osoby
Bardziej szczegółowoZajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie
Zajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie Co tydzień w naszej Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży Pani Małgorzata Jarocka prowadzi zajęcia
Bardziej szczegółowoWyk. 2 Ekologia behawioralna
Wyk. 2 Ekologia behawioralna Be or not to be? How be to be? Pytania o zachowanie Dlaczego to zachowanie wyewoluowało? Gody przed kopulacją Życie samotnie lub w grupie Pieśni ptaków składają się z gwizdów
Bardziej szczegółowozdolny Ślązak Gimnazjalista
Wynik sumaryczny (wypełnia WKK) WPISZ SWÓJ KOD zdolny Ślązak Gimnazjalista XIII Dolnośląski Konkurs Polonistyczny DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Finał przedmiotowy - część pisemna III ETAP WOJEWÓDZKI
Bardziej szczegółowoProces komunikacji - materiały szkoleniowe
Proces komunikacji - materiały szkoleniowe Profesjonalna komunikacja Profesjonalna komunikacja to umiejętność odbierania informacji płynących od rozmówcy i przekazywania treści jakie chcemy podać, przy
Bardziej szczegółowoNaCoBeZu klasa 8 Dział Temat nacobezu programu I. Genetyka 1. Czym jest genetyka? 2. Nośnik informacji genetycznej DNA 3. Podziały komórkowe
NaCoBeZu klasa 8 Dział programu Temat nacobezu I. Genetyka 1. Czym jest genetyka? wymieniam zakres badao genetyki rozróżniam cechy dziedziczne i niedziedziczne wskazuję cechy indywidualne i gatunkowe omawiam
Bardziej szczegółowoINNOWACJA PEDAGOGICZNA PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 24 W OLSZTYNIE
INNOWACJA PEDAGOGICZNA PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 24 W OLSZTYNIE 1. Tytuł innowacji Z angielskim za pan brat już od najmłodszych lat 2. Typ innowacji Programowa i organizacyjna: - wprowadzenie zajęć z języka
Bardziej szczegółowoTemat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach.
Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach. Stawonogi to najliczniejsza gatunkowo grupa zwierząt występujących na Ziemi. Organizmy te żyją w wodach słodkich i słonych oraz niemal we wszystkich
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ I: WPROWADZENIE DO MOWY CIAŁA
Spis treści O autorce (11) Podziękowania od autorki (13) Wstęp (15) O książce (16) Naiwne założenia (16) Ikony użyte w książce (17) Co dalej (17) CZĘŚĆ I: WPROWADZENIE DO MOWY CIAŁA (19) Rozdział 1: Definicja
Bardziej szczegółowoZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ
ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ 1. Wspieranie dziecka w poznawaniu oraz wykorzystywaniu własnego potencjału rozwojowego i budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. 2. Tworzenie warunków umożliwiających dziecku
Bardziej szczegółowoInterakcje. wykład 6 Konsekwencje behawioralne
Interakcje wykład 6 Konsekwencje behawioralne Terytorializm terytorium aktywnie bronione, areał nie terytorializm może się wiązać z obroną zasobów dotyczy konkurencji wewnątrz- i międzygatunkowej Lottia
Bardziej szczegółowoCzęść 1 1. Co to jest lama? Prezentacja kilku zdjęć z przyjaznymi wizerunkami lam.
GDZIE JEST MAŁEJ LAMY MAMA Część 1 1. Co to jest lama Prezentacja kilku zdjęć z przyjaznymi wizerunkami lam. 2. Pytania-ciekawostki dotyczące lam: Czy lama ma garb Nie, chociaż należy do rodziny wielbłądowatych,
Bardziej szczegółowoGesty dłoni - Dłoń otwarta ku górze. Uległość i otwartość (nikogo nie zastraszam) żebrak proszący o pieniądze lub jedzenie.
Mowa ciała Gesty dłoni - Dłoń otwarta ku górze Uległość i otwartość (nikogo nie zastraszam) żebrak proszący o pieniądze lub jedzenie. Dłoń otwarta skierowana ku dołowi Chęć dominacji, autorytet. Z reguły
Bardziej szczegółowoUdomowienie psa. Jacek Gałuszka Wesoła Łapka - Szkoła Przyjaciół. Psów ZAKAZ ROZPOWSZECHNIANIA
Udomowienie psa Jacek Gałuszka www.wesolalapka.pl Udomowienie psa Gatunek (łac. Species): to zbiór osobników posiadających podobne cechy, przekazywane płodnemu potomstwu. Innymi słowy gatunek to jednostka
Bardziej szczegółowoPsychologia zwierząt implikacje dla etyki badań
Psychologia zwierząt implikacje dla etyki badań Wojciech Pisula Katedra Psychologii Porównawczej i Ewolucyjnej Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie oraz Krajowa Komisja Etyczna ds Doświadczeń
Bardziej szczegółowoOd najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,
Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim
Bardziej szczegółowoUmiejętności psychologiczne w pracy doradcy cz 2. komunikacja interpersonalna. dr Małgorzata Artymiak
Umiejętności psychologiczne w pracy doradcy cz 2. komunikacja interpersonalna dr Małgorzata Artymiak Komunikacja Komunikacja jest procesem ukierunkowanym na przekazywanie informacji i/lub wywoływanie określonych
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie. Ewolucja biologiczna } Znaczenie ogólne: } proces zmian informacji genetycznej (częstości i rodzaju alleli), } które to zmiany są przekazywane z pokolenia
Bardziej szczegółowoAlkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Bardziej szczegółowoTERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI
TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI PROGRAM AKTYWNOŚCI KNILL ÓW RUCH ROZWIJAJĄCY W.SHERBORNE Opracowała: Joanna Dolna Marianna i Christopher Knill Metoda powstała w wyniku trudności, jakie napotykali
Bardziej szczegółowoPRZYRODA W SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ. Podstawa programowa w szkole ponadgimnazjalnej przyroda.
Podstawa programowa w szkole ponadgimnazjalnej przyroda. Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
Bardziej szczegółowoRola liderów w dopasowaniu pracowników do organizacji, pracy i zespołu. dr Agnieszka Wojtczuk-Turek Instytut Kapitału Ludzkiego, SGH
Rola liderów w dopasowaniu pracowników do organizacji, pracy i zespołu dr Agnieszka Wojtczuk-Turek Instytut Kapitału Ludzkiego, SGH LIDER A DOPASOWANIE Prawdziwy lider to nie jest ktoś wyjątkowy, lecz
Bardziej szczegółowo