Temat 5. Zmysły naczelnych
|
|
- Sylwester Przybysz
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Temat 5 Zmysły naczelnych
2 Zmysły funkcje Po co zmysły: rozpoznanie sytuacji przestrzennej i pogody, detekcja pożywienia, wody, drapieżników, partnerów seksualnych i skuteczne reagowanie na nie, komunikacja w grupie. Czyli zmysły dostarczają informacji, a informacja ułatwia przeżycie i reprodukcję.
3 Zmysły modalności Modalność = typ bodźca, odbierany określonym zmysłem. Najważniejsze zmysły u naczelnych: wzrok, słuch, węch, dotyk. Mniej ważne zmysły: smak: dostarcza informacji o składzie chemicznym substancji (pożywienia) w jamie ustnej (przy współudziale powonienia). receptory zimna, ciepła.
4 Zmysły porównanie właściwości Wzrok Węch Słuch Dotyk Zasięg + / + + Aktualność informacji Precyzja lokalizacji źródła + + Tania emisja bodźca + + +
5 Wzrok u naczelnych dobrze rozwinięty, widzenie dwuoczne, widzenie barwne, bruzda ostrogowa w obszarze pierwszorzędowej kory wzrokowej więcej neuronów analizujących bodźce wzrokowe. tył przód
6 Wzrok ochrona Im ważniejszy narząd, tym lepsza jego ochrona. Ważność (i sprawność) zmysłu wzroku: naczelne wyższe > naczelne niższe > większość pozostałych ssaków. Naczelne wyższe: oczodół zamknięty osłona kostna z boku. Naczelne niższe (+ kopytne i niektóre nietoperze): oczodół pierścieniowaty listwa kostna (pierścień) z boku. Pozostałe ssaki: oczodół otwarty brak osłony kostnej z boku.
7 Wzrok widzenie dwuoczne (1) Widzenie dwuoczne = binokularne = stereoskopowe. Oczy z przodu głowy konsekwencje: węższe pole widzenia (nie widać co jest z tyłu, słabo widać po bokach), obraz wpada do dwóch oczu podwójna ilość informacji dla ośrodka wzroku lepsze widzenie w ciemności, obraz obiektu wpada do obu oczu w pod innym katem możliwość oceny odległości przedmiotu = widzenie przestrzenne.
8 Wzrok widzenie dwuoczne (2) Niewielkie pole widzenia można częściowo zrekompensować ruchliwością głowy, np. wyrak może obracać głową o 360 stopni. Korzyści z widzenia przestrzennego: lokalizacja gałęzi sprawniejsza lokomocja (unikanie upadków z drzewa), lokalizacja pokarmu na drzewach, owadów w powietrzu (łapanie ich w locie) sprawniejsze żerowanie.
9 Wzrok widzenie barwne (1) Typy komórek światłoczułych: pręciki: nie uczestniczą w rozpoznawaniu kolorów (na rysunku: R rod), czopki: S: absorbują głównie fale krótkie (short), M: absorbują głównie fale średnie (medium), L: absorbują głównie fale długie (long). absorpcja długość fali (nm)
10 Wzrok widzenie barwne (2) Typy wzroku (ze względu na obecność różnych komórek światłoczułych): Nazwa typu wzroku Komórki światłoczułe Właściwości wzroku monochromatyzm pręcikowy tylko pręciki nie odróżnianie barw, słaba ostrość widzenia monochromatyzm czopkowy pręciki + 1 typ czopków nie odróżnianie barw, dobra ostrość widzenia dichromatyzm pręciki + 2 typy czopków rozróżnianie barw trichromatyzm pręciki + 3 typy czopków lepsze rozróżnianie barw tetrachromatyzm pręciki + 4 typy czopków jeszcze lepsze rozróżnianie barw
11 Wzrok widzenie barwne (3) Obraz przy różnych typach wzroku: trichromatyzm dichromatyzm monochromatyzm
12 Wzrok widzenie barwne (4) Typy chromatyczne u naczelnych: Monochromatyzm czopkowy: niektóre nocne małpiatki (np. galago) oraz ponocnica. Dichromatyzm: brak czopka L nie odróżnianie czerwieni od zieleni. większość małpiatek i małp szerokonosych, większość ssaków (psy, koty, bydło), niektórzy daltoniści u wąskonosych (np. u ludzi). Trichromatyzm: gen kodujący odpowiednie białko (opsynę) jest na chromosomie X. małpy wąskonose, samice niektórych małp szerokonosych, wyjec (u obu płci). Tetrachromatyzm: ptaki.
13 Wzrok widzenie barwne (5) Skoro większość ssaków ma wzrok dichromatyczny, to: 1. Dlaczego u niektórych naczelnych (form nocnych) pojawił się monochromatyzm? Pręciki są bardziej czułe na światło niż czopki w ciemności nie widać kolorów czopki niezbyt potrzebne, lepiej mieć więcej pręcików. 2. Dlaczego u małp wąskonosych pojawił się trichromatyzm? Wąskonose są dość duże mają większe potrzeby pokarmowe ważne jest sprawne dostrzeganie pożywienia, np. dojrzałych owoców, zalążków liści (b. pożywnych). Samice trichromatyczne lepiej rozpoznają dojrzałe owoce po kolorze niż dichromatyczne. Wąskonose mają skomplikowane struktury społeczne ważne odczytywanie stanu fizjologicznego i psychicznego innych osobników, np. koloru skóry.
14 Wzrok naczelne nocne Naczelne nocne: większość małpiatek oraz ponocnica. Wzrok u nocnych naczelnych: duże oczy więcej światła wpada do oka; galago, wyraki (największe, względnie, oczy ssaków), oczy całkowicie zwrócone do przodu znaczny binokularyzm; galago, wyraki, ponocnica, błona odblaskowa: obecna tylko u naczelnych niższych (czyli brak jej u wyraków i ponocnicy).
15 Wzrok błona odblaskowa (1) Znajduje się za siatkówką. Odbija światło, które następnie: dochodzi do siatkówki większa czułość wzroku, ale gorsza ostrość widzenia (bo odbity obraz niedokładnie nakłada się na bezpośredni), wychodzi na zewnątrz ciała świecenie oczu w ciemności łatwość bycia wykrytym. Si siatkówka Na naczyniówka Tw twardówka BO błona odblaskowa
16 Wzrok błona odblaskowa (2) Obraz widziany bez błony odblaskowej (po lewej) i z błoną odblaskową (po prawej) Palczak w nocy i jego świecące oczy
17 Węch (1) U małpiatek i małp szerokonosych, zapach jest ważny dla zachowań społecznych i reprodukcyjnych: rozpoznawanie krewnych, oznaczanie terytorium (za pomocą specjalnych gruczołów), rozpoznawanie samca o wysokiej jakości biologicznej, rozpoznawanie płodnej samicy. Zapach jest odbierany przez: nabłonek węchowy węch sensu stricto, narząd Jacobsona (= narząd przylemieszowo-nosowy, przylemieszowy, womero-nasalny): też w jamie nosowej, wykrywa inne substancje niż nabłonek węchowy, np. feromony. U małp wąskonosych powyższe funkcje oraz narząd Jacobsona mają niewielkie znaczenie.
18 Węch (2) Rinarium: pomaga ustalić kierunek wiatru skąd dochodzi zapach. Jak działa rinarium: jest zwilżone potem, pot paruje, chłodząc rinarium, wiatr zwiększa tempo parowania potu szybciej chłodzi, najchłodniejsza jest ta część rinarium, która jest skierowana pod wiatr, informacja od receptorów zimna w rinarium pozwala ustalić, skąd dochodzi wyczuwany zapach.
19 Węch (3) Gradient ważności węchu: małpiatki > małpy szerokonose > małpy wąskonose. Konsekwencje zmniejszania się roli węchu w ewolucji naczelnych: spadek sprawności węchu, zmniejszenie liczby małżowin nosowych: nawilżają powietrze w jamie nosowej wilgotny nabłonek węchowy czucie zapachów, utrata rinarium (obecne tylko u naczelnych niższych), skrócenie pyska zmniejszenie liczby zębów: 3143 i 2143 u przodków naczelnych (44, 40 zębów), 2133 u małpiatek i małp szerokonosych (36 zębów), 2123 u małp wąskonosych (32 zęby), tendencja do zaniku trzeciego trzonowca u człowieka.
20 Słuch (1) Słuch naczelnych nie odbiega od słuchu większości ssaków pod względem: czułości, zakresu słyszalnych częstotliwości, precyzji lokalizacji źródła dźwięku. Czułość słuchu zależy m. in. od wielkości małżowin usznych. Duże uszy, w stosunku do wielkości ciała, mają małe naczelne nocne: palczaki, galago, wyraki. Ale lorisy mają małe uszy może dlatego, że są powolne i nie skorzystałyby z tego co słyszą? Słyszalne częstotliwości: tym wyższe im mniejsze jest zwierzę. Zakres słyszalności u człowieka: 32Hz Hz, u małpiatek 125Hz Hz. Przyczyna: małe zwierzę krótsze błony drgające w uchu (np. błona bębenkowa) wyższa częstotliwość ich drgania (analogia do struny gitary).
21 Słuch (2) Lokalizacja źródła dźwięku: lepsza u dużych gatunków. Przyczyna: duże zwierzę duża odległość między uszami dłuższy odstęp czasu między dojściem dźwięku do obu uszu łatwiej wykorzystać ten odstęp do lokalizacji źródła dźwięku. Precyzja lokalizacji kierunku dźwięku: człowiek: 70kg, 1,5, makak japoński: 10kg, 5, sajmiri: 1kg, 6.
22 Dotyk Naczelne mają dobrze rozwinięty zmysł dotyku, głównie na dłoniach i stopach, a szczególnie na dystalnych (końcowych) odcinkach palców. Cechy poprawiające dotyk: duża liczba receptorów dotykowych w skórze, bezwłosa skóra stóp i dłoni, szerokie opuszki palców, paznokcie zamiast pazurów. Korzyści z czułego i precyzyjnego dotyku: obróbka przedmiotów, np. zachowania narzędziowe, interakcje społeczne, np. iskanie. ręka i stopa szympansa
Różnorodność świata zwierząt
Różnorodność świata zwierząt Dwiczenie 15 SSAKI NACZELNE Więcej informacji: Fleagle. 1998. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. Sylwia Łukasik Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka Instytut
Bardziej szczegółowoZmysły. Wzrok 250 000 000. Węch 40 000 000. Dotyk 2 500 000. Smak 1 000 000. Słuch 25 000. Równowaga?
Zmysły Rodzaj zmysłu Liczba receptorów Wzrok 250 000 000 Węch 40 000 000 Dotyk 2 500 000 Smak 1 000 000 Słuch 25 000 Równowaga? Fale elektromagnetyczne Wzrok Informacje kształt zbliżony do podstawowych
Bardziej szczegółowoFotometria i kolorymetria
9. (rodzaje receptorów; teoria Younga-Helmholtza i Heringa; kontrast chromatyczny i achromatyczny; dwu- i trzywariantowy system widzenia ssaków; kontrast równoczesny). http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/
Bardziej szczegółowoJeden z narządów zmysłów. Umożliwia rozpoznawanie kształtów, barw i ruchów. Odczytuje moc i kąt padania światła. Bardziej wyspecjalizowanie oczy
I CO MU ZAGRAŻA Jeden z narządów zmysłów. Umożliwia rozpoznawanie kształtów, barw i ruchów. Odczytuje moc i kąt padania światła. Bardziej wyspecjalizowanie oczy pozwalają np. widzieć w ciemności. Zewnętrzne
Bardziej szczegółowoTemat 9. Lokomocja naczelnych
Temat 9 Lokomocja naczelnych Lokomocja nadrzewna problemy Problemy związane z poruszaniem się po drzewach: gałąź pionowa grawitacja wnoszenia ciężaru ciała trudne dla dużych gatunków, gałąź pozioma konieczność
Bardziej szczegółowoPytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych
Pytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych Temat 1 Wprowadzenie 1 Co to jest ekologia? Jakie są jej główne definicje? Która jest najlepsza w odniesieniu do naczelnych? 2 Co to jest ewolucja?
Bardziej szczegółowoTemat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych
Temat 3 Specyfika i zróżnicowanie naczelnych Metody badania ekologii naczelnych Badanie zwierząt żyjących: na wolności (dziko żyjące), na wpół-wolności (na wpół dziko żyjące): dokarmianie, opieka ze strony
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA TĘCZÓWKA SOCZEWKI KOMORA TYLNA MIĘŚNIE SOCZEWKI
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY MIĘŚNIE SOCZEWKI TĘCZÓWKA ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA KOMORA TYLNA SOCZEWKA MIĘŚNIE SOCZEWKI NACZYNIÓWKA TWARDÓWKA CIAŁKO SZKLISTE
Bardziej szczegółowoTemat 4. Środowisko i tryb życia naczelnych
Temat 4 Środowisko i tryb życia naczelnych Rozmieszczenie biomów Zasięg naczelne Głównie rejony gorące (obszar międzyzwrotnikowy) i wilgotne (las, sawanna). Na innych obszarach występują jedynie pojedyncze
Bardziej szczegółowoTemat: Budowa i działanie narządu wzroku.
Temat: Budowa i działanie narządu wzroku. Oko jest narządem wzroku. Umożliwia ono rozróżnianie barw i widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Oko jest umiejscowione w kostnym oczodole.
Bardziej szczegółowoI. TEST SPRAWDZAJĄCY WIELOSTOPNIOWY : BODŹCE I ICH ODBIERANIE
I. TEST SPRAWDZAJĄCY WIELOSTOPNIOWY : BODŹCE I ICH ODBIERANIE INSTRUKCJA Test składa się z 28 pytań. Pytania są o zróżnicowanym stopniu trudności, ale ułożone w takiej kolejności aby ułatwić Ci pracę.
Bardziej szczegółowoNarządy zmysłów, skóra
Narządy zmysłów, skóra ESPZiWP Układ węchowy ssaków Z receptorów węchowych impuls nerwowy przekazywany jest do opuszki węchowej zlokalizowanej bezpośrednio nad receptorami, a następnie informacje przekazywane
Bardziej szczegółowoZmysł słuchu i równowagi
Zmysł słuchu i równowagi Ucho Jest narządem słuchu i równowagi. Składa się zasadniczo z trzech części: ucha zewnętrznego (1), środkowego (2) i wewnętrznego (3). Ucho zewnętrzne Składa się z małżowiny usznej
Bardziej szczegółowoMechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
Bardziej szczegółowovoice to see with your ears
voice to see with your ears Łukasz Trzciałkowski gr00by@mat.umk.pl 2007-10-30 Zmysł słuchu to zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Jest on wykorzystywany przez organizmy żywe do
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do technologii HDR
Wprowadzenie do technologii HDR Konwersatorium 2 - inspiracje biologiczne mgr inż. Krzysztof Szwarc krzysztof@szwarc.net.pl Sosnowiec, 5 marca 2018 1 / 26 mgr inż. Krzysztof Szwarc Wprowadzenie do technologii
Bardziej szczegółowoMałpa. Małpy żyją w stadach albo grupach rodzinnych. Niektóre małpy łączą się w pary na całe życie. Większość małp żyje w lasach tropikalnych.
Małpa Jest wiele gatunków małp. Dzielimy je na te z Nowego Świata i te ze Starego Świata. Stary Świat to Europa, Azja i Afryka. Małpy z tych kontynentów nazywamy małpami wąskonosymi. Wśród małp ze Starego
Bardziej szczegółowoTemat 7. Rozród i rozwój osobniczy naczelnych
Temat 7 Rozród i rozwój osobniczy naczelnych Strategie rozwojowe W momencie narodzin (lub, u ptaków, wyklucia) rozwój może być słabo lub mocno zaawansowany. Gniazdowniki (ang. altricial, nieporadne): ciąża
Bardziej szczegółowoTemat: Świat ssaków. Ssaki gromadą królestwa zwierząt lądowych wodnych stałocieplności Hibernację Estywację
Temat: Świat ssaków. Ssaki, w ujęciu systematycznym, są gromadą i należą do królestwa zwierząt. Są szeroko rozpowszechnione na Ziemi żyją we wszystkich środowiskach, zarówno lądowych, jak i wodnych. Tę
Bardziej szczegółowoTemat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne
Temat: Świat gadów. Gady (gromada) określa się jako zwierzęta pierwotnie lądowe. Oznacza to, że są one pierwszą grupą kręgowców, która w pełni przystosowała się do życia na lądzie. Niektóre gatunki wtórnie
Bardziej szczegółowoZAMIERZENIA OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZE NA. PAŹDZIERNIK 2015r. DLA DZIECI Z GRUPY BIEDRONKI CELE GŁÓWNE:
ZAMIERZENIA OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZE NA PAŹDZIERNIK 2015r. DLA DZIECI Z GRUPY BIEDRONKI TEMATY TYGODNIA: 1. JESIEŃ W SADZIE 2. JESIEŃ NA DZIAŁCE 3. O SOBIE SAMYM 4. NASZE ZMYSŁY CELE GŁÓWNE: ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI
Bardziej szczegółowoZmysł wzroku Narząd wzroku Zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku. Anatomiczną postacią tego zmysłu
Bardziej szczegółowo8. Narządy zmysłów. 1. Budowa i działanie narządu wzroku. 2. Ucho narząd słuchu i równowagi. 3. Higiena oka i ucha
8. Narządy zmysłów 1. Budowa i działanie narządu wzroku 2. Ucho narząd słuchu i równowagi 3. Higiena oka i ucha 4. Zmysły powonienia, smaku i dotyku Senses the ability to perceive information from the
Bardziej szczegółowoSprawozdanie ze szkolenia dotyczącego oceny sensorycznej cukru. Jadwiga Jachymek, Janusz Sławiński
Sprawozdanie ze szkolenia dotyczącego oceny sensorycznej cukru Jadwiga Jachymek, Janusz Sławiński Łodź, czerwiec 2012 Ocena sensoryczna cukru W prezentacji wykorzystano materiały firmy na podstawie których
Bardziej szczegółowoZmysły chemiczne i ich rola w żywieniu
Nina Baryłko-Pikielna Zmysły chemiczne i ich rola w żywieniu Wszechnica Żywnienia 18.11.2009 Czym są zmysły chemiczne (chemorecepcyjne)? Czym różnią się od innych zmysłów? Zmysły - bodźce - receptory -
Bardziej szczegółowo( F ) I. Zagadnienia. II. Zadania
( F ) I. Zagadnienia 1. Ruch drgający i falowy. Zjawiska rezonansowe. 2. Źródła oraz detektory drgań i fal mechanicznych. 3. Ultradźwięki, dźwięki i infradźwięki. Wibracje. 4. Obiektywne i subiektywne
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z FIZYKI
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z FIZYKI KLASA III Drgania i fale mechaniczne Wymagania na stopień dopuszczający obejmują treści niezbędne dla dalszego kształcenia oraz użyteczne w pozaszkolnej działalności ucznia.
Bardziej szczegółowoOPTYKA GEOMETRYCZNA I INSTRUMENTALNA
1100-1BO15, rok akademicki 2018/19 OPTYKA GEOMETRYCZNA I INSTRUMENTALNA dr hab. Rafał Kasztelanic Wykład 11 Jakość widzenia Warunki świetlne, w których pracuje układ wzrokowy, tworzą środowisko wzrokowe,
Bardziej szczegółowoDźwięk. Cechy dźwięku, natura światła
Dźwięk. Cechy dźwięku, natura światła Fale dźwiękowe (akustyczne) - podłużne fale mechaniczne rozchodzące się w ciałach stałych, cieczach i gazach. Zakres słyszalnej częstotliwości f: 20 Hz < f < 20 000
Bardziej szczegółowoTajemnice świata zmysłów oko.
Tajemnice świata zmysłów oko. Spis treści Narządy zmysłów Zmysły u człowieka Oko Budowa oka Model budowy siatkówki Działanie oka Kolory oczu Choroby oczu Krótkowzroczność Dalekowzroczność Astygmatyzm Akomodacja
Bardziej szczegółowoNauka o słyszeniu. Wykład I Dźwięk. Anna Preis,
Nauka o słyszeniu Wykład I Dźwięk Anna Preis, email: apraton@amu.edu.pl 7. 10. 2015 Co słyszycie? Plan wykładu Demonstracja Percepcja słuchowa i wzrokowa Słyszenie a słuchanie Natura dźwięku dwie definicje
Bardziej szczegółowoWstęp do fotografii. piątek, 15 października 2010. ggoralski.com
Wstęp do fotografii ggoralski.com element światłoczuły soczewki migawka przesłona oś optyczna f (ogniskowa) oś optyczna 1/2 f Ogniskowa - odległość od środka układu optycznego do ogniska (miejsca w którym
Bardziej szczegółowoDrgania i fale sprężyste. 1/24
Drgania i fale sprężyste. 1/24 Ruch drgający Każdy z tych ruchów: - Zachodzi tam i z powrotem po tym samym torze. - Powtarza się w równych odstępach czasu. 2/24 Ruch drgający W rzeczywistości: - Jest coraz
Bardziej szczegółowoTemat 3. 1.Budowa oka 2.Widzenie stereoskopowe 3.Powstawanie efektu stereoskopowe 4.Stereoskop zwierciadlany
Temat 3 1.Budowa oka 2.Widzenie stereoskopowe 3.Powstawanie efektu stereoskopowe 4.Stereoskop zwierciadlany Budowa oka oko + narządy dodatkowe Oko = gałka oczna + nerw wzrokowy Narządy dodatkowe = Aparat
Bardziej szczegółowoLIGA klasa 2 - styczeń 2017
LIGA klasa 2 - styczeń 2017 MAŁGORZATA IECUCH IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUA A 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Głośność dźwięku jest zależna od
Bardziej szczegółowoDr inż. Krzysztof Petelczyc Optyka Widzenia
Literatura: Dr inż. Krzysztof Petelczyc Optyka Widzenia http://webvision.med.utah.edu/book A. Valberg Light Vision Color D. Atchison, G. Smith Optics of Human eye M. Zając Optyka okularowa Plan wykładu
Bardziej szczegółowoEmocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoKONTROLA CZYNNOŚCI ŻYCIOWYCH. - kontrola przytomności, - kontrola drożności dróg oddechowych, - kontrola oddychania, - kontrola krążenia krwi.
moduł V foliogram 7 KONTROLA CZYNNOŚCI ŻYCIOWYCH Kolejność postępowania: - kontrola przytomności, - kontrola drożności dróg oddechowych, - kontrola oddychania, - kontrola krążenia krwi. moduł V foliogram
Bardziej szczegółowoSala Doświadczania Świata
Sala Doświadczania Świata Sala Doświadczania Świata to pomieszczenie wyposażone w odpowiednio skomponowane urządzenia stymulujące rozwój zmysłów. Celem prowadzonej terapii jest: doświadczanie świata zmysłami:
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 1. Temat: BADANIE OSTROŚCI WIDZENIA W RÓŻNYCH WARUNKACH OŚWIETLENIOWYCH
Grupa: Elektrotechnika, sem 3., wersja z dn. 03.10.2011 Podstawy Techniki Świetlnej Laboratorium Ćwiczenie nr 1. Temat: BADANIE OSTROŚCI WIDZENIA W RÓŻNYCH WARUNKACH OŚWIETLENIOWYCH Opracowanie wykonano
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoBiologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 6 :
Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia zajecia 6 : 12.11.15 Kontakt: michaladammichalowski@gmail.com https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/ I gr 08:30 10:00 (s. Cybulskiego; 08.10. 19.11.) II gr
Bardziej szczegółowoPole elektromagnetyczne. POLE ELEKTROMAGNETYCZNE - pewna przestrzeń, w której obrębie cząstki oddziałują na siebie elektrycznie i magnetycznie.
Pole elektromagnetyczne POLE ELEKTROMAGNETYCZNE - pewna przestrzeń, w której obrębie cząstki oddziałują na siebie elektrycznie i magnetycznie. INDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA zjawisko powstawania siły elektromagnetycznej
Bardziej szczegółowoFale dźwiękowe. Jak człowiek ocenia natężenie bodźców słuchowych? dr inż. Romuald Kędzierski
Fale dźwiękowe Jak człowiek ocenia natężenie bodźców słuchowych? dr inż. Romuald Kędzierski Podstawowe cechy dźwięku Ze wzrostem częstotliwości rośnie wysokość dźwięku Dźwięk o barwie złożonej składa się
Bardziej szczegółowoZROZUMIEĆ UBYTEK SŁUCHU
ZROZUMIEĆ UBYTEK SŁUCHU Ubytek słuchu i jego pierwsze symptomy Ubytek słuchu (niedosłuch) jest zaburzeniem funkcjonowania układu słuchowego, objawiającym się ograniczeniem zdolności do słyszenia dźwięków.
Bardziej szczegółowofizjologia widzenia 1
percepcja przestrzeni 4 fizjologia widzenia 1 Katedra Projektowania Środowiskowego dr Anna Awtuch MoŜemy patrzeć oczami i słuchać uszami, ale widzimy i słyszymy mózgiem i umysłem 1 układ wzrokowy Widzenie
Bardziej szczegółowoZadanie 1. Dokoocz zdanie wybierając odpowiedz spośród podanych *A-F].Do aparatu ochronnego oka zalicza się :
Narządy zmysłu Arkadiusz Pikora Zadanie 1. Dokoocz zdanie wybierając odpowiedz spośród podanych *A-F].Do aparatu ochronnego oka zalicza się : A.Powieki B. Naczyniówkę C. Twardówkę D. Spojówkę E. Soczewkę
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - - zadania z fizyki, wzory fizyczne, fizyka matura
11. Ruch drgający i fale mechaniczne zadania z arkusza I 11.6 11.1 11.7 11.8 11.9 11.2 11.10 11.3 11.4 11.11 11.12 11.5 11. Ruch drgający i fale mechaniczne - 1 - 11.13 11.22 11.14 11.15 11.16 11.17 11.23
Bardziej szczegółowoJaki kolor widzisz? Doświadczenie pokazuje zjawisko męczenia się receptorów w oku oraz istnienie barw dopełniających. Zastosowanie/Słowa kluczowe
1 Jaki kolor widzisz? Abstrakt Doświadczenie pokazuje zjawisko męczenia się receptorów w oku oraz istnienie barw Zastosowanie/Słowa kluczowe wzrok, zmysły, barwy, czopki, pręciki, barwy dopełniające, światło
Bardziej szczegółowoDźwięk i słuch. Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu
Dźwięk i słuch 1 Percepcja dźwięku oraz funkcjonowanie narządu słuchu Broszura ta jest pierwszą z serii broszur firmy WIDEX poświęconych słuchowi oraz tematom z nim związanym. Od fal dźwiękowych do słyszenia
Bardziej szczegółowoDaltonizm. - wada wzroku spowodowana nieprawidłową budową siatkówki
Daltonizm - wada wzroku spowodowana nieprawidłową budową siatkówki,,jesteśmz (tzlko) karłami, którzy wspęli się na barki olbrzymów. Wten sposób widzimy więcej i dalej niż oni, ale nie dlatego, żeby wzrok
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja
Plan wykładu (1) rozróżnienie wrażeń sensorycznych i percepcji Psychologia procesów poznawczych: percepcja, język, myślenie wrażenie sensoryczne a percepcja W 3 dr Łukasz Michalczyk (2) wprowadzenie do
Bardziej szczegółowoTemat 10. Relacje międzyosobnicze u naczelnych
Temat 10 Relacje międzyosobnicze u naczelnych Relacje wewnątrzgatunkowe Relacje pozytywne (protekcjonizm, kooperacja): działania jednego osobnika korzystne dla drugiego: kojarzenie cel reprodukcyjny, opieka
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ. Metody kształcenia (wg W. Okonia): dyskusja, eksperyment pokazowy, wykład
Katarzyna Budzanowska SCENARIUSZ ZAJĘĆ Typ szkoły: ponadgimnazjalna Etap kształcenia: IV Rodzaj zajęć: lekcje fizyki Temat zajęć: Aby zagrać tak jak Chopin Cechy fal dźwiękowych Cele kształcenia: 1. Cel
Bardziej szczegółowoWilk - opis. rolę w komunikacji i utrzymaniu. 1/3 długości ciała (pełni istotną. puszysty ogon stanowi prawie
ubarwienie bardzo zróżnicowane od białego, przez żółto-pomarańczowe, brązowe, szare do czarnego puszysty ogon stanowi prawie 1/3 długości ciała (pełni istotną rolę w komunikacji i utrzymaniu równowagi)
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji z biologii w szkole ponadgimnazjalnej
Scenariusz lekcji z biologii w szkole ponadgimnazjalnej Temat lekcji: Wymiana gazowa u zwierząt dlaczego niektóre zwierzęta nie mają narządów wymiany gazowej? Cele kształcenia IV etap edukacyjny: 1. Wymagania
Bardziej szczegółowoKilka informacji o widzeniu
Kilka informacji o widzeniu Życie rozwijało się na naszej planecie w obecności światła dokładniej fal elektromagnetycznych o określonym zakresie częstotliwości. Dziś wiemy, że z całego, dość szerokiego
Bardziej szczegółowoJak dziecko z autyzmem odbiera świat
Jak dziecko z autyzmem odbiera świat mgr Jadwiga Laliczyńska KONFERENCJA SZKOLENIOWO- NAUKOWA -na rzecz pomocy dzieciom i młodziem odzieży y z autyzmem POMÓŻ MI Węgrów w 15.11.2010 r. Uszkodzenia centralnego
Bardziej szczegółowoPDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory
gdzie: vi prędkość fali w ośrodku i, n1- współczynnik załamania światła ośrodka 1, n2- współczynnik załamania światła ośrodka 2. Załamanie (połączone z częściowym odbiciem) promienia światła na płaskiej
Bardziej szczegółowoWykład 8. Siatkówka i generacja sygnału nerwowego
Wykład 8 Siatkówka i generacja sygnału nerwowego Dno oka Dno oka Tętnice i żyły Plamka ślepa (dysk optyczny Dołek środkowy Siatkówka układ nerwowy wyższe obszary mózgu (jądro ciała kolankowatego bocznego
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 6
Autor: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Zimowe zabawy. Scenariusz zajęć nr 6 Temat dnia: Spotkanie z liczbą 8. I. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. II. Czynności przed lekcyjne: Przygotowanie
Bardziej szczegółowoKomunikacja Człowiek-Komputer
Komunikacja Człowiek-Komputer Widzenie i postrzeganie Wojciech Jaśkowski Instytut Informatyki Politechnika Poznańska Wersja: 2 grudnia 2012 Na podstawie: 1. Designing with the Mind in Mind 2. PJ. Neuronauka
Bardziej szczegółowoMożna także bez problemu zamocować brzeszczoty większe niż 160 i mniejsze niż 130mm.
Opis brzeszotów stosowanych na wyrzynarce Harthie Wybór odpowiedniego brzeszczotu Przy wyborze odpowiedniego rzeszotu należy uwzględnić następujące punkty: Drewno: 1. Gatunek drewna 2. Grubość drewna 3.
Bardziej szczegółowoZarządzanie barwą w fotografii
1 z 6 2010-10-12 19:45 14 czerwca 2010, 07:00 Autor: Szymon Aksienionek czytano: 2689 razy Zarządzanie barwą w fotografii Mamy możliwość używania cyfrowych aparatów fotograficznych, skanerów, monitorów,
Bardziej szczegółowoSzkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego. Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa.
Szkoła Główna Służby Pożarniczej Zakład Ratownictwa Technicznego i Medycznego Laboratorium Bezpieczeństwa Ratownictwa Ćwiczenie nr 3 Temat: Badanie indywidualnego pola widzenia w różnych typach masek Warszawa
Bardziej szczegółowoPrzykładowe poziomy natężenia dźwięków występujących w środowisku człowieka: 0 db - próg słyszalności 10 db - szept 35 db - cicha muzyka 45 db -
Czym jest dźwięk? wrażeniem słuchowym, spowodowanym falą akustyczną rozchodzącą się w ośrodku sprężystym (ciele stałym, cieczy, gazie). Częstotliwości fal, które są słyszalne dla człowieka, zawarte są
Bardziej szczegółowoPercepcja jako zmysłowy odbiór bodźców Procesy percepcji Percepcja jako proces Definicja percepcji/spostrzegania Odbiór wrażeń Percepcja rejestracja
Percepcja jako zmysłowy odbiór bodźców Wzrok Procesy percepcji wykład 5 Słuch Smak Węch Dotyk (czucie skórne) Zmysł równowagi Definicja percepcji/spostrzegania W wąskim znaczeniu odbiór wrażeń zmysłowych
Bardziej szczegółowoPlace zabaw i ogrody sensoryczne dostępne dla wszystkich. Dorota Moryc Prezes Okręgu Śląskiego Polskiego Związku Niewidomych
Place zabaw i ogrody sensoryczne dostępne dla wszystkich Dorota Moryc Prezes Okręgu Śląskiego Polskiego Związku Niewidomych Polski Związek Niewidomych Okręg Śląski Okręg Śląski jest największą w Polsce
Bardziej szczegółowoCharakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska
Charakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska Okresy rozwojowe w pediatrii Noworodkowy do 28dnia życia Niemowlęcy od 1 mies. do 1 roku życia Wczesne
Bardziej szczegółowoInstrukcje do ćwiczeń. Uwaga: Na końcu instrukcji znajduje się tabela, której wypełnienie jest elementem zaliczenia ćwiczenia.
Instrukcje do ćwiczeń. Uwaga: Na końcu instrukcji znajduje się tabela, której wypełnienie jest elementem zaliczenia ćwiczenia. Układ nerwowy - Czucie i percepcja. Narządy zmysłów 1. Badanie narządu słuchu
Bardziej szczegółowoWykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia
Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Podziemnego Pracownia Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie
Bardziej szczegółowoSystemy wspomagania osób niewidomych w samodzielnym poruszaniu się
Systemy wspomagania osób niewidomych w samodzielnym poruszaniu się Paweł Strumiłło Zakład Elektroniki Medycznej Problemy osób niewidomych Utrata wzroku - podstawy zmysł (90% informacji); wpływa negatywnie
Bardziej szczegółowoZagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce
Zagrożenia dla korytarzy ekologicznych w Polsce Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011 2015 Rafał T. Kurek Jarosław Wiącek Marcin Polak Cel strategicznej OOS 2 Określenie oddziaływania skutków realizacji
Bardziej szczegółowoFIZYKA KLASA III GIMNAZJUM
2016-09-01 FIZYKA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Treści nauczania Tom III podręcznika Tom trzeci obejmuje następujące punkty podstawy programowej: 5. Magnetyzm 6. Ruch drgający i fale 7. Fale elektromagnetyczne
Bardziej szczegółowoWPŁYW EMISJI HAŁASU WYTWARZANY PRZEZ ELEKTROWNIE WIATROWE NA ŚRODOWISKO NATURALNE
WPŁYW EMISJI HAŁASU WYTWARZANY PRZEZ ELEKTROWNIE WIATROWE NA ŚRODOWISKO NATURALNE dr inŝ. Sławomir AUGUSTYN 2009-11-25 POZNAŃ EMISJA HAŁAS NiepoŜądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciąŝliwe lub szkodliwe
Bardziej szczegółowoOdstraszasz szkodników, wodny, zewnętrzny
INSTRUKCJA OBSŁUGI Odstraszasz szkodników, wodny, zewnętrzny Nr produktu 710018 Strona 1 z 7 Używać zgodnie z instrukcjami producenta. Produkt jest stosowany jako odstraszasz zwierząt za pomocą strumienia
Bardziej szczegółowoSomatosensoryka. Marcin Koculak
Somatosensoryka Marcin Koculak Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA
Bardziej szczegółowoØYET - OKO ROGÓWKA (HORNHINNEN)
ØYET - OKO ROGÓWKA (HORNHINNEN) Błona (hinne) ta to okno oka na świat. Ma 5 mm grubości i składa się z 5 warstw. Warstwa zewnętrzna to nabłonek (epitelet). Chroni on oko przed uszkodzeniem i zapewnia gładką
Bardziej szczegółowow kontekście percepcji p zmysłów
Układ nerwowy człowieka w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy dzieli się ę na ośrodkowy i obwodowy. Do układu nerwowego ośrodkowego zalicza się mózgowie (mózg, móżdżek i pień mózgu) oraz rdzeń
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 7
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Wiosenne porządki. Scenariusz zajęć nr 7 I. Tytuł scenariusza : Wizyta w lesie. II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje (3 wiodące):
Bardziej szczegółowoOdstraszacz zwierząt z czujnikiem ruchu i modułem solarnym
INSTRUKCJA OBSŁUGI Odstraszacz zwierząt z czujnikiem ruchu i modułem solarnym Nr produktu 710068 Strona 1 z 5 Przeznaczenie Za pomocą czujnika ruchu PIR produkt aktywuje generator ultradźwiękowy o częstotliwości
Bardziej szczegółowoProgram psychostymulacji dzieci wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju
Anna Franczyk, Program psychostymulacji dzieci wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju Ćwiczenia i zabawy do wykorzystania w pracy dydaktyczno- -terapeutycznej dla nauczycieli i terapeutów
Bardziej szczegółowoAKUSTYKA. Matura 2007
Matura 007 AKUSTYKA Zadanie 3. Wózek (1 pkt) Wózek z nadajnikiem fal ultradźwiękowych, spoczywający w chwili t = 0, zaczyna oddalać się od nieruchomego odbiornika ruchem jednostajnie przyspieszonym. odbiornik
Bardziej szczegółowoPDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory
Promieniowanie elektromagnetyczne (fala elektromagnetyczna) rozchodzące się w przestrzeni zaburzenie pola elektromagnetycznego. Zaburzenie to ma charakter fali poprzecznej, w której składowa elektryczna
Bardziej szczegółowoCechy oświetlenia zewnętrznego minimalizującego zanieczyszczenie światłem.
Cechy oświetlenia zewnętrznego minimalizującego zanieczyszczenie światłem. załącznik do regulaminu konkursu na zagospodarowanie terenu Instytutu Astronomicznego UWr ze szczególnym uwzględnieniem oświetlenia
Bardziej szczegółowoNARZĄD WZROKU
NARZĄD WZROKU Oko można porównać do kamery cyfrowej, wyposażonej w: system soczewek (rogówka, soczewka, ciało szkliste) automatyczną regulację ostrości obrazu (akomodacja) automatyczną regulację przesłony
Bardziej szczegółowoAwifauna terenów zurbanizowanych: ptaki zimujące w Krakowie
Metodyka W skrócie: obserwator z wylosowanej puli wybiera jeden kwadratów o wielkości 0,5 km x 0,5 km; po zgłoszeniu kodu wybranego przez siebie kwadratu (np. 105b) na e-mail (arkfrohlich@gmail.com) dostaje
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BARWY, PIGMENTY CERAMICZNE
PODSTAWY BARWY, PIGMENTY CERAMICZNE Barwa Barwą nazywamy rodzaj określonego ilościowo i jakościowo (długość fali, energia) promieniowania świetlnego. Głównym i podstawowym źródłem doznań barwnych jest
Bardziej szczegółowoKorelacje wzrokowo-słuchowe
Korelacje wzrokowo-słuchowe Bartosz Kunka Katedra Systemów Multimedialnych Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Politechnika Gdańska Synestezja a percepcja wielomodalna Synestezja pojęcie
Bardziej szczegółowoPercepcja dźwięku. Narząd słuchu
Percepcja dźwięku Narząd słuchu 1 Narząd słuchu Ucho zewnętrzne składa się z małżowiny i kanału usznego, zakończone błoną bębenkową, doprowadza dźwięk do ucha środkowego poprzez drgania błony bębenkowej;
Bardziej szczegółowoDźwięk, gitara PREZENTACJA ADAM DZIEŻYK
Dźwięk, gitara PREZENTACJA ADAM DZIEŻYK Dźwięk Dźwięk jest to fala akustyczna rozchodząca się w ośrodku sprężystym lub wrażenie słuchowe wywołane tą falą. Fale akustyczne to fale głosowe, czyli falowe
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania. Data urodzenia. Płeć 1) Rok uzyskania uprawnienia do. kierowania pojazdami kod pocztowy.
(oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania Dzień Miesiąc Rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok Numer PESEL
Bardziej szczegółowoZaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka materialnego A. B.
Imię i nazwisko Pytanie 1/ Zaznacz właściwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne są falami poprzecznymi podłużnymi Pytanie 2/ Zaznacz prawdziwą odpowiedź: Fale elektromagnetyczne do rozchodzenia się... ośrodka
Bardziej szczegółowoRS PRO 1000 RS PRO 2000
RS PRO 1000 Dojrzałe i mocne: RS PRO 1000 i Wariant 1000 pracuje z żarówkami energooszczędnymi 2 x 18 W i 2 elektronicznymi urządzeniami stabilizacyjno-zapłonowymi. Lampy 2000 są przeznaczone dla wydajnych
Bardziej szczegółowoPoznawcze znaczenie dźwięku
Poznawcze znaczenie dźwięku Justyna Maculewicz Uniwersytet im. A. Mickiewicza, kognitywistyka (IV rok) akustyka (II rok) e-mail: justynamaculewicz@gmail.com Klasyczne ujęcie słyszenia jako percepcji zdarzeń
Bardziej szczegółowoFotometria i kolorymetria
10. Opis barwy; cechy psychofizyczne barwy; indukcja przestrzenna i czasowa; widmo bodźca a wrażenie barwne; wady postrzegania barw; testy Ishihary. http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/ Miejsce i termin
Bardziej szczegółowoTeorie opisujące naturalne słyszenie przestrzenne
Teorie opisujące naturalne słyszenie przestrzenne teoria lokalizacji natężeniowo-czasowej teorie optyczne teorie motoryczne teorie przewodzenia przez kości czaszki teorie błędnikowe teorie wrażeń dotykowych
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO. 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok. Płeć 1)
... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania rok miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imię i nazwisko Data urodzenia Dzień Miesiąc Rok Płeć 1)
Bardziej szczegółowoKARTA BADANIA LEKARSKIEGO
... (oznaczenie jednostki przeprowadzającej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania dzień Miesiąc rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imiona i nazwisko Data urodzenia Płeć 1) dzień miesiąc
Bardziej szczegółowo