Ewolucja życia w nowej podstawie programowej biologii w szkole podstawowej. Anna Kimak-Cysewska

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ewolucja życia w nowej podstawie programowej biologii w szkole podstawowej. Anna Kimak-Cysewska"

Edyta Gabriela Janik
4 lat temu
Przeglądów:

1 Ewolucja życia w nowej podstawie programowej biologii w szkole podstawowej Anna Kimak-Cysewska KOSZALIN 2019

2 Podstawa programowa VI. Ewolucja życia. Uczeń: 1) wyjaśnia istotę procesu ewolucji organizmów i przedstawia źródła wiedzy o jej przebiegu 2) wyjaśnia na przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny oraz przedstawia różnice między nimi 3) przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a małpami człekokształtnymi jako wynik procesów ewolucyjnych

3 VI.1. Ewolucja i jej dowody Ewolucją organizmów nazywamy stopniowe zmiany budowy ciała, sposobu życia, upodobań pokarmowych oraz innych cech gatunkowych, które przebiegają bardzo powoli i prowadzą do powstania nowego gatunku. Zmiany te są spowodowane koniecznością przystosowania do zmieniających się warunków środowiska

4 Zmiany w środowisku Trudności zmniejszające szanse przeżycia Potrzeba dostosowania się Zmiany dotyczące budowy i innych cech gatunkowych Lepiej przystosowane organizmy mają większe szanse przeżycia

5 Dowody ewolucji Bezpośrednie Pośrednie Skamieniałości Ogniwa pośrednie Relikty Narządy szczątkowe Jedność budowy i funkcjonowania Rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej Struktury homologiczne i analogiczne

6 Skamieniałości szczątki i ślady działalności organizmów zachowane w osadach skorupy ziemskiej Skamieniałosci właściwe szczątki organizmów zachowane w skałach np. kości, zęby, odciski skóry, sierści, liści, muszle, skorupy, pnie drzew, jaja Skamieniałości śladowe ślady działalności życiowej zwierzęcia np. odchody, tropy, drążenia w osadzie Skamieniałości kompletne zachowane w całosci organizmy dzięki szczególnym warunkom np. owad w bursztynie, mamut w wiecznej zmarzlinie lub w asfalcie

7 Skamieniałości właściwe Szyszki wymarłego drzewa

8 Skamieniałości właściwe Skamieniały pień drzewa

9 Skamieniałości właściwe

10 Skamieniałości właściwe Odcisk liścia rośliny nasiennej

11 Skamieniałości właściwe Ząb rekina Muszla ammonita

12 Skamieniałości właściwe Głowa ryby pancernej

13 Skamieniałości śladowe Odciski stóp hominidów (Afryka) Tropy dinozaura (Polska)

14 Skamieniałości śladowe Skamieniałe odchody dinozaura

15 Skamieniałości kompletne Owad uwięziony w bursztynie

16 Skamieniałości kompletne Zakonserwowane ciało młodego mamuta odnalezione w wiecznej zmarzlinie na Syberii

17 Ogniwa pośrednie organizmy będące etapem pośrednim w ewolucji biologicznej pomiędzy przodkiem, a potomkiem (można u nich zaobserwować cechy obu grup organizmów Tiktaalik Latimeria Ichtiostega Archeopteryks

18 Tiktaalik Ogniwo pośrednie pomiędzy rybami, a płazami (skamieniałości sprzed 375 mln lat odkryto W arktycznej części Kanady w 2006r)

19 Ichtiostega Jeden z pierwszych płazów. Jego skamieniałe szczątki sprzed 365 mln lat pierwszy raz odnaleziono na Grenlandii w 1932r.

20 Archeopteryks Ogniwo pośrednie pomiędzy gadami, a ptakami. Żył ok. 150 mln lat temu.

21 Relikty - żywe skamieniałości, nieliczne gatunki organizmów, które pozostały przy życiu z grup dawno wymarłych. Latimeria ryba trzonopłetwa Łodzik jedyny współczesny głowonóg z muszlą

22 Dziobak i kolczatka przedstawiciele stekowców, jajorodnych ssaków

23 Miłorząb dwuklapowy Jedyne współcześnie żyjące nagonasienne drzewo liściaste

24 Narządy szczątkowe uwstecznione, najczęściej nie pełnią żadych funkcji Ósemki - zęby mądrości Wyrostek robaczkowy

25 Szczątkowe kości miednicy i kończyn tylnych u wieloryba Skrzydła strusia

26 Jedność budowy i funkcjonowania organizmów C, O, N, H, P, S Budowa komórkowa Skład chemiczny Jedność planu budowy komórek Jedność planu budowy organizmów Uniwersalność kodu genetycznego

Rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej Gatunki blisko spokrewnione żyją

Czasem, na obszarach izolowanych pozostają przy życiu organizmy, które na innych

Przykład: Torbacze niegdyś występujące na wszystkich kontynentach, dziś żyją

27 Rozmieszczenie organizmów na kuli ziemskiej Gatunki blisko spokrewnione żyją najczęściej blisko siebie, a gatunki słabiej spokrewnione w oddaleniu. Czasem, na obszarach izolowanych pozostają przy życiu organizmy, które na innych terenach zostały wyparte przez lepiej rozwinięte organizmy. Przykład: Torbacze niegdyś występujące na wszystkich kontynentach, dziś żyją głównie w Australii, nieliczne w Ameryce Pd. i tylko jeden gatunek w Ameryce Pn. Zostały wyparte ze środowiska przez ssaki łożyskowe

28 Narządy homologiczne i analogiczne

29 Dywergencja proces powstawania morfologiczneie i funkcjonalnie zróżnicowanych cech (homologicznych) w grupach organizmów blisko spokrewnionych, ale wykazujących odmienne potrzeby życiowe (dotyczące np. sposobu odżywiania, środowiska życia, sposóbu poruszania itp.) Modyfikacje liści

30 Narządy homologiczne i analogiczne

Konwergencja proces powstawania morfologiczneie i

w grupach organizmów słabo spokrewnionych, ale

np. sposobu odżywiania, środowiska życia, sposóbu

31 Konwergencja proces powstawania morfologiczneie i funkcjonalnie podobnych cech (czyli analogicznych) w grupach organizmów słabo spokrewnionych, ale wykazujących zbliżone potrzeby życiowe (dotyczące np. sposobu odżywiania, środowiska życia, sposóbu poruszania itp.) Opływowy kształt ciała Delfin Rekin Ichtiozaur

32 Jak powstają gatunki? Gatunek Populacja A Populacja B ZMIENNOŚĆ DOBÓR NATURALNY ZMIENNOŚĆ DOBÓR NATURALNY Gatunek A Gatunek B IZOLACJA

33 Izolacja długotrwałe uniemożliwienie przepływu genów pomiędzy populacjami tego samego gatunku Przykłady izolacji geograficznej (przestrzennej): Ryby żyjące w odrębnych zbiornikach Populacje zwierząt i roślin rozdzielone nasuwającym się lądolodem Populacje zamieszkujące wyspy

34 Przodek ze stałego lądu Zasiedlenie poszczególnych wysp Przystosowanie do warunków lokalnych Powstanie nielicznych, ale wyraźnie odrębnych gatunków Zięby Darwina Budowa wskazuje na bliskie pokrewieństwo między gatunkami wyspiarskimi oraz z formami żyjącymi na kontynencie

Jedna populacja znalazła schronienie w rejonie Kaukazu, druga na

35 Jeż wschodni Jeż zachodni (europejski) Gatunek wyjściowy został rozdzielony lądolodem skandynawskim. Jedna populacja znalazła schronienie w rejonie Kaukazu, druga na Półwyspie Iberyjskim. Po ustąpieniu lodowca obie grupy powróciły do Europy Środkowej już jako odrębne gatunki.

36 Co napędza ewolucję? Zmienność organizmów Dobór naturalny Motorem ewolucji są przypadkowe zmiany wynikające z rekombinacji materiału genetycznego oraz mutacji O kierunku ewolucji decyduje dobór naturalny poprzez eliminację niekorzystnych alleli lub niekorzystnych układów genów i namnażanie korzystnych w danych warunkach

37 VI.2. Dobór naturalny i dobór sztuczny Dobór naturalny Dobór sztuczny O selekcji osobników decydują warunki środowiska Jest procesem przypadkowym O selekcji osobników decyduje człowiek (hodowca) Jest procesem celowym Przeżywaja osobniki najlepiej przystosowane do życia w danych warunkach środowiska Prowadzi do powstania nowych gatunków Do rozrodu są dopuszczane osobniki o pożądanych przez człowieka cechach Prowadzi do powstania nowych ras zwierząt i odmian roślin

38 W zależności od warunków środowiska, przeżywają osobniki o określonych cechach.

39 VI.3. Człowiek a małpy człekokształtne Systematyka gatunku Homo sapiens: Królestwo: Zwierzęta Typ: Strunowce Podtyp: Kręgowce Gromada: Ssaki Rząd: Naczelne Nadrodzina: Małpy człekokształtne Rodzina: Człowiekowate Rodzaj: Człowiek (Homo) Gatunek:Człowiek rozumny (Homo sapiens)

40 Nadrodzina: człekokształtne Rodzina: Gibonowate Rodzina:Człowiekowate Według obecnych przypuszczeń ostatni wspólny przodek tej grupy żył mln lat temu

Początek ewolucji człowiekowatych: Około 10 mln lat temu nastąpiły zmiany klimatyczne w Afryce Wschodniej Zmiany te spowodowały zmiany szaty roślinnej po obu stronach Wielkich Rowów Afrykańskich Po

41 Początek ewolucji człowiekowatych: Około 10 mln lat temu nastąpiły zmiany klimatyczne w Afryce Wschodniej Zmiany te spowodowały zmiany szaty roślinnej po obu stronach Wielkich Rowów Afrykańskich Po zachodniej stronie rowu pozostały wielkie obszary leśne (dżungla tropikalna), co zapewniało dostępność pokarmu roślinnego i schronienia Rozwinęły się tu goryle i szympansy (małpy człekokształtne) Trwało w tym czasie ochłodzenie i osuszenie klimatu światowego

42 Po wschodniej stronie rowu kształtowały się duże obszary trawiaste. Wymusiło to zmianę trybu życia. Zaczęło brakować soczystych owoców i drzew dających schronienie. Zwierzęta musiały przystosować się do poruszania się i odżywiania na obszarze sawanny. Wczesne hominidy (zbliżone do australopiteków) ewoluowały w dwóch liniach: - masywne Australopiteki, które żywiły się pokarmem roślinnym (Parantropy) - głównie mięsożerne australopiteki, które zdobywały pokarm współpracując w grupach, porozumiewając się między sobą i wykorzystując proste narzędzia np. kije ( Australopiteki gracylne )

43 U podstaw ewolucji naszego gatunku prawdopodobnie leżały: Zmiana diety: Z roślinnej opartej głównie na owocach na pokarm mieszany głównie mięsny uzupełniany np. bulwami i korzonkami Zmiana sposobu życia: Konieczność przemieszczania się na otwartych przestrzeniach Uzyskiwanie pokarmu mięsnego wymagające porozumiewania się i współpracy w grupach Korzystne było przyjmowanie pozycji pionowej, co uwalnia ręce i pozwala wykorzystywać proste narzędzia

Cechy człowieka wspólne z człekokształtnymi: Obuoczne widzenie pozwalające postrzegać świat w trzech wymiarach Rozróżnianie barw Długie

44 Cechy człowieka wspólne z człekokształtnymi: Obuoczne widzenie pozwalające postrzegać świat w trzech wymiarach Rozróżnianie barw Długie kończyny z obrotowymi stawami Chwytne dłonie z przeciwstawnym kciukiem Paznokcie Rozbudowane mięśnie mimiczne Zredukowany ogon Długi okres dzieciństwa

Cechy charakterystyczne dla gatunku Homo

45 Cechy charakterystyczne dla gatunku Homo sapiens: Umiejętność mowy Dwunożność Wyprostowana postawa ciała Kulista czaszka z płaską częścią twarzową Brak wałów nadoczodołowych Duży mózg Zredukowane owłosienie ciała Zdolności manipulacyjne Dzieciństwo z długim okresem niedołężności Zdolność do abstrakcyjnego myślenia i skomplikowanych zachowań społecznych Tworzenie kultury i rozbudowany system wartości

46 Dziękuję za uwagę :)

Podobne dokumenty

Opracował Arkadiusz Podgórski

Ewolucja jako źródło róŝnorodności biologicznej Opracował Arkadiusz Podgórski Ewolucja Ewolucja (łac. evilutio rozwinięcie) ciągły proces, polegający na stopniowych zmianach cech gatunkowych kolejnych