Fizjologia człowieka

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Fizjologia człowieka"

Transkrypt

1 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski zb.jastrzebski@op.pl

2 Temat wykładu 3 Regulacyjna i integracyjna rola układu nerwowego

3 Układ nerwowy Anatomicznie: -układ ośrodkowy (mózgowie, rdzeń kręgowy) -układ obwodowy (zwoje nerwowe, nerwy czaszkowe i rdzeniowe) Czynnościowo: -układ somatyczny (przewodzi i przetwarza informacje) -układ autonomiczny (regulacja czynności narz. wew. oraz metabolizm tkanek) W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

4 Rodzaje neuronów - Aferentne (dośrodkowe, wstępujące, czuciowe)- docierają do rdzenia w korzeniach grzbietowych. - Eferentne (odśrodkowe, zstępujące, ruchowe)- wychodzą od rdzenia korzeniami brzusznymi. W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

5 Ośrodkowy układ nerwowy KaŜde zachowanie człowieka ma swoje źródło w ośrodkowym układzie nerwowym, czyli w mózgowiu lub rdzeniu kręgowym. Podstawowymi elementami mózgowia są: rdzeń przedłuŝony, most, móŝdŝek, śródmózgowie, międzymózgowie i kresomózgowie, które tworzy półkule mózgu. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.34

6 Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.34

7 Rdzeń kręgowy Rdzeń kręgowy jest najniŝszym poziomem ośrodkowego układu nerwowego. Jego zadaniem jest między innymi przekazywanie informacji czuciowych z receptorów skórnych, stawowych, mięśniowych kończyn i tułowia oraz z narządów wewnętrznych na wyŝsze piętra układu nerwowego. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.35

8 Rdzeń kręgowy Motoneurony rdzenia, których aksony unerwiają włókna mięśni poprzecznie prąŝkowanych, uwaŝane są za wspólną drogę końcową" dla wszystkich dróg zstępujących, przekazujących informacje sterujące aktywnością ruchową. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.35

9 Rdzeń kręgowy Rdzeń kręgowy połoŝony jest w kanale kręgowym i jest podzielony na segmenty (ryc. 1). WyróŜnia się część szyjną (8 segmentów), piersiową (12 segmentów), lędźwiową (5 segmentów), krzyŝową (5 segmentów) i guziczną (1 segment). Ostatnie segmenty rdzenia leŝą na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.35

10 Ryc. 1. A - podział rdzenia kręgowego na segmenty. Po wyjęciu z kanału kręgowego rdzeń zachowuje naturalne krzywizny: lordozę szyjną, kifozę piersiową i lordozę lędźwiową. Zgrubienia rdzenia w odcinku szyjnym i lędźwiowo-krzyŝowym związane są z unerwieniem kończyn. B - przekrój poprzeczny rdzenia - zaznaczono poszczególne części istoty szarej i białej oraz korzenie nerwu rdzeniowego. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.36

11 Rdzeń kręgowy KaŜdy segment jest wyznaczony przez jedną parę nerwów rdzeniowych, które doprowadzają do rdzenia informacje z receptorów na obwodzie i odprowadzają sygnały do efektorów. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.36

12 Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.37

13 Pień mózgu Pień mózgu tworzą trzy połączone ze sobą struktury połoŝone nad rdzeniem kręgowym: rdzeń przedłuŝony, most i śródmózgowie. Znajduje się w nich wiele skupisk komórek nerwowych, które biorą udział w procesach sterowania ruchem. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.38

14 Pień mózgu Dwanaście par nerwów czaszkowych, których jądra są rozmieszczone w całym pniu mózgu, unerwia większość mięśni głowy i szyi, przekazuje informacje czuciowe (w tym dotyczące smaku, słuchu i równowagi) z receptorów tego obszaru oraz unerwia przywspółczulnie większość narządów wewnętrznych. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.38

15 Pień mózgu Przez pień mózgu przechodzą liczne drogi łączące rdzeń kręgowy z wyŝszymi poziomami układu nerwowego oraz drogi łączące z móŝdŝkiem, poprzez konary móŝdŝku - dolne, środkowe i górne. Ponadto, wzdłuŝ całego pnia mózgu rozciąga się twór siatkowaty, skomplikowana struktura, utworzona przez krzyŝujące się włókna nerwowe i rozmieszczone pomiędzy nimi neurony i ich skupiska. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.38

16 Neurony tworu siatkowatego Neurony tworu siatkowatego mają wszechstronne połączenia z wieloma obszarami mózgowia i są zaangaŝowane w koordynację odruchów rdzeniowych i prostych czynności ruchowych, uczestniczą w kontroli pracy serca, ciśnienia krwi i oddychania, a takŝe wpływają na regulację stanów snu i czuwania. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.38

17 Rdzeń przedłuŝony W rdzeniu przedłuŝonym znajdują się teŝ jądra nerwów czaszkowych, odpowiedzialne między innymi za odbiór wraŝeń czuciowych z narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej (drogą nerwu błędnego - X) oraz wraŝenia smakowe (nerw twarzowy - VII i językowo-gardłowy - IX), a takŝe za ruchowe unerwienie mięśni języka (nerw podjęzykowy- XII). Na granicy rdzenia przedłuŝonego i mostu leŝą jądra przedsionkowe i ślimakowe (nerw przedsionkowo-ślimakowy - VIII), odbierające sygnały z receptorów równowagi i słuchu w uchu wewnętrznym. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.38

18 Nerwy czaszkowe

19 Śródmózgowie Śródmózgowie jest najmniejszą częścią pnia mózgu. WyróŜniamy w nim leŝące brzusznie konary mózgu, utworzone przede wszystkim przez włókna biegnące z kory mózgu do ośrodków pnia i rdzenia kręgowego, oraz pokrywęśródmózgowia, w której znajduje się kilka waŝnych skupisk neuronów. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.39

20 Śródmózgowie Istota czarna, mająca połączenia z jądrami kresomózgowia, odgrywa waŝną rolę w regulacji czynności dowolnej mięśni. Jądro czerwienne otrzymuje informacje(m.in. z móŝdŝku poprzez konary górne) i daje początek drogom zstępującym do rdzenia kręgowego oraz wstępującym do wzgórza.. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.39

21 Śródmózgowie Wzgórki górne i dolne blaszki pokrywy i są związane z przekazywaniem wraŝeń wzrokowych i słuchowych. Ponadto, w śródmózgowiu zlokalizowane są jądra nerwów czaszkowych, odpowiedzialne między innymi za unerwienie mięśni gałki ocznej dzięki czemu odgrywają waŝną rolę w kontroli ruchów oczu Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.40

22 MóŜdŜek Do móŝdŝku dochodzą informacje czuciowe - wstępujące z rdzenia kręgowego, ruchowe - zstępujące z kory mózgu oraz dotyczące równowagi - z narządu przedsionkowego w uchu wewnętrznym. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.40

23 MóŜdŜek Dzięki integracji sygnałów z tych źródeł móŝdŝek zwrotnie wpływa zarówno na planowanie ruchów, jak i na ich wykonanie, kontroluje napięcie mięśniowe, reguluje postawę ciała oraz koordynuje ruchy głowy i gałek ocznych. Uczestniczy teŝ w procesach uczenia się ruchów. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.40

24 Schemat móŝdŝku na przekroju strzałkowym (A) i poprzecznym (B); IV komora czwarta. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.40

25 Międzymózgowie Międzymózgowie tworzą dwie główne struktury: wzgórze i podwzgórze

26 Wzgórze Wzgórze leŝy powyŝej śródmózgowia, wciśnięte pomiędzy półkule mózgu, rozdzielone jest na prawą i lewą część przez komorę trzecią. Składa się z wielu skupisk istoty szarej (jąder), poprzedzielanych wąskimi pasmami istoty białej. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.41

27 Wzgórze Wzgórze stanowi waŝny ośrodek przekaźnikowy w drogach ze wszystkich rodzajów receptorów (z wyjątkiem węchu) do kory mózgu, który moduluje informacje czuciowe oraz w duŝej mierze decyduje o ich dotarciu do świadomości. Ponadto wpływa na funkcje ruchowe, integrując informacje z jąder kresomózgowia i móŝdŝku, które przekazuje do obszarów ruchowych kory płata czołowego. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.41

28 Podwzgórze Podwzgórze integruje czynności układu autonomicznego (poprzez wpływ na ośrodki autonomiczne w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym) oraz nadzoruje układ wydzielania wewnętrznego (przez co wpływa pośrednio na wzrost, zachowania seksualne, ciąŝę, pobieranie pokarmów i wody, regulację ciśnienia krwi). Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.41

29 Podwzgórze Ponadto ośrodki podwzgórza uczestniczą w regulacji rytmów dobowych, snu i czuwania, wpływają na zachowania emocjonalne i sterują reakcjami obronnymi na stres. William F. Ganong.Fizjologia Lekarska. PZWL,

30 Półkule mózgu Prawa i lewa półkula, oddzielone od siebie szczeliną podłuŝną mózgu, tworzą największą część ludzkiego mózgowia, a ich funkcje związane są między innymi ze świadomym odczuwaniem, planowaniem ruchów, procesami poznawczymi, pamięcią, emocjami i mową. Powierzchnię półkul pokrywa kora mózgu, wewnątrz znajduje się istota biała oraz skupiska neuronów tworzące jądra kresomózgowia, hipokamp i ciało migdałowate. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.41

31 Kora mózgu Kora mózgu człowieka i innych naczelnych jest silnie pofałdowana, w przeciwieństwie do innych gatunków zwierząt, dzięki czemu znaczącemu zwiększeniu uległa jej powierzchnia i tym samym wzrosły moŝliwości magazynowania i przetwarzania informacji. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.42

32 Kora mózgu Rozwój kory mózgu u człowieka umoŝliwił przejęcie przez nią kontroli nad wieloma zachowaniami, które u zwierząt mają charakter podświadomy i są sterowane przez niŝsze poziomy układu nerwowego (np. popędy pokarmowe i seksualne, emocje). Ten proces ewolucji nazywa się encefalizacją. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.42

33 Kora mózgu Poszczególne regiony kory tworzą wypukłe zakręty, oddzielone od siebie bruzdami. Anatomicznie podzielono korę kaŝdej półkuli na 4 główne płaty: czołowy, ciemieniowy, Skroniowy, potyliczny Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.42

34 Podział kory mózgu na płaty: A - rzut boczny, B - rzut przyśrodkowy półkul. 1 - płat czołowy, 2 - płat ciemieniowy, 3 - płat skroniowy, 4 - płat potyliczny, 5 - płat limbiczny. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.42

35 Kora mózgu Kora mózgu ma budowę warstwową. W regionach filogenetycznie starszych występuje tzw. kora stara, składająca się z trzech warstw. Natomiast 95% zajmuje u człowieka kora nowa, zbudowana z 6 warstw: I - drobinowa, II - ziarnista zewnętrzna, III piramidowa zewnętrzna, IV - ziarnista wewnętrzna, V - piramidowa wewnętrzna, VI - warstwa komórek wielokształtnych. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.42

36 Dwa podstawowe typy neuronów kory mózgu: komórki ziarniste i piramidowe i ich lokalizacja w sześciowarstwowej korze nowej. Piotr Krutki, Jan Celichowski[2001] BUDOWA I CZYNNOŚĆ UKŁADU NERWOWEGO.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.43

37 Komórki piramidowe Komórki piramidowe są macierzystymi dla dróg wyprowadzających informacje z kory, ich aksony biegną m.in. do róŝnych ośrodków podkorowych, pnia mózgu i rdzenia kręgowego. W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

38 Komórki ziarniste Komórki ziarniste są głównymi odbiorcami informacji, jakie docierają do kory ze wzgórza. W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.59-69

39 Bibliografia: Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego J. Górski, 2001 Fizjologia Człowieka w Zarysie W. Z. Traczyk,2005 Fizjologia Lekarska William F. Ganong

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Neuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder

Neuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder Neuroanatomia anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny dr Marek Binder 4 móżdżek funkcje utrzymanie równowagi i napięcia mięśniowego dostrojenie precyzji ruchów (objawy uszkodzenia:

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Układ limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski

Układ limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.

Bardziej szczegółowo

Móżdżek. Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu.

Móżdżek. Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu. Móżdżek 1) Budowa i położenie Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu. Składa się z dwóch półkul oddzielonych od

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku

Bardziej szczegółowo

Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy

Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy System Nerwowy Ośrodkowy System Nerwowy Analizuje, interpretuje i przechowuje informacje Zarządza organami Obwodowy System Nerwowy Transmisja informacji z i do OSN

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. /Systema nervosum/

Układ nerwowy. /Systema nervosum/ Układ nerwowy /Systema nervosum/ Autonomiczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy = = wegetatywny -jest częścią UN kontrolującą i wpływającą na czynności narządów wewnętrznych, w tym mięśni gładkich,

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie ruchami dowolnymi) Ośrodki pnia

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. /Systema nervosum/

Układ nerwowy. /Systema nervosum/ Układ nerwowy /Systema nervosum/ Ośrodkowy układ nerwowy i drogi nerwowe Podział funkcjonalny układu nerwowego: 1. Układ nerwowy dośrodkowy (=aferentny=czuciowy=informacyjny) 2. Układ nerwowy odśrodkowy

Bardziej szczegółowo

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym Budowa i funkcje Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych.

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy (II) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Układ nerwowy (II) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Układ nerwowy (II) DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI ANTROPOZOOLOGIA - PODSTAWY FIZJOLOGII ZWIERZĄT 2 Potencjał czynnościowy

Bardziej szczegółowo

Regulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.

Regulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza. Regulacja nerwowo-hormonalna 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza. 2. Zaznacz nazwę struktury, która koordynuje działalność wszystkich

Bardziej szczegółowo

tel:

tel: Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY NEUROANATOMII

PODSTAWY NEUROANATOMII ROZDZIAŁ 1 PODSTAWY NEUROANATOMII Urok neurologii, w porównaniu z innymi dziedzinami medycyny praktycznej, polega na sposobie, w jaki zmusza nas do codziennego kontaktu z naukami podstawowymi. Aby wyjaśnić

Bardziej szczegółowo

Kresomózgowie 2. Krzysztof Gociewicz

Kresomózgowie 2. Krzysztof Gociewicz Kresomózgowie 2 Krzysztof Gociewicz krzysztof.gociewicz@doctoral.uj.edu.pl Czas na Ciebie! :-) Kora mózgowa funkcje percepcja kontrola ruchowa uwaga pamięć emocje myślenie główne struktury płaty:

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy ośrodkowy Systema nervosum centrale Systema nervosum centrale Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) obejmuje mózgowie (mózg, pień mózgu i móŝdŝek) oraz rdzeń kręgowy. OUN poddaje rejestracji i analizie

Bardziej szczegółowo

Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego

Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego CZASZKA 1. Połączenia ścisłe kości czaszki. Ciemiączka 2. Staw szczytowo-potyliczny 3. Staw

Bardziej szczegółowo

Podstawy anatomii, wykłady

Podstawy anatomii, wykłady Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Nauk Przyrodniczych Zakład: Anatomii i Antropologii Podstawy anatomii, wykłady Osoby prowadzące przedmiot: Barbara Duda, prof. nadzw. dr hab.,

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie

Bardziej szczegółowo

Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron

Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron Układ nerwowy człowieka Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron Przewodnictwo skokowe w neuronach (kanały sodowe i potasowe) W aksonach mających osłonki mielinowe potencjały

Bardziej szczegółowo

- mózgowie i rdzeń kręgowy

- mózgowie i rdzeń kręgowy Układ nerwowy obwodowy Systema nervosum periphericum JTB Podział układu nerwowego Układ nerwowy ośrodkowy - mózgowie i rdzeń kręgowy Układ nerwowy obwodowy - 12 par nerwów czaszkowych i ich zwojów, - 31

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA FUNKCJONALNA

ANATOMIA FUNKCJONALNA BOGUSŁAW MARECKI ANATOMIA FUNKCJONALNA TOM II UKŁADY: naczyniowy, oddechowy, trawienny, moczowy, płciowy, nerwowy, wewnątrzwydzielniczy, narządów zmysłów, powłoka wspólna Akademia Wychowania Fizycznego

Bardziej szczegółowo

OŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu

OŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu OŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu 1. Nadrzędne dne ośrodki o układu pozapiramidowego; jądra kresomózgowia (jj podstawy mózgu, jj podstawne) - corpus striatum: jądro ogoniaste, skorupa

Bardziej szczegółowo

Anatomia funkcjonalna rdzenia kręgowego i pnia mózgu. Biologiczne podstawy zachowania KFZiE PŁ 2009/10

Anatomia funkcjonalna rdzenia kręgowego i pnia mózgu. Biologiczne podstawy zachowania KFZiE PŁ 2009/10 Anatomia funkcjonalna rdzenia kręgowego i pnia mózgu Biologiczne podstawy zachowania KFZiE PŁ 2009/10 Anatomia funkcjonalna rdzenia kręgowego i pnia mózgu I. Sprawdzian z lab. 7. II. Konwersatorium - sprawdzian

Bardziej szczegółowo

Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne

Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne 1) Schemat OUN: Ośrodkowy Układ Nerwowy składa się z: a) Kresomózgowia b) Międzymózgowia: - wzgórze; -zawzgórze; -nadwzgórze;

Bardziej szczegółowo

Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński

Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński 81-703 Sopot; ul. Marii Skłodowskiej-Curie 7/1, tel. kom. 604 858 808; e-mail: michal@terapiasopot-sctpb.pl www.terapiasopot-sctpb.pl

Bardziej szczegółowo

Somatosensoryka. Marcin Koculak

Somatosensoryka. Marcin Koculak Somatosensoryka Marcin Koculak Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA

Bardziej szczegółowo

w kontekście percepcji p zmysłów

w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy człowieka w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy dzieli się ę na ośrodkowy i obwodowy. Do układu nerwowego ośrodkowego zalicza się mózgowie (mózg, móżdżek i pień mózgu) oraz rdzeń

Bardziej szczegółowo

Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8

Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE

Bardziej szczegółowo

Wstęp do neuroanatomii. Kacper Łukasiewicz

Wstęp do neuroanatomii. Kacper Łukasiewicz Wstęp do neuroanatomii Kacper Łukasiewicz Płaszczyzny przekrojów czołowa poprzeczna strzałkowa Rozwój Źródło: Anatomia Ośrodkowego Układu Nerwowego dla Studentów H. Dobaczewska Neurulacja: ektoderma, czyli

Bardziej szczegółowo

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII 07.10.2015 PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA, ANATOMIA JAM CIAŁA Wykład Inauguracyjny. Anatomia budowa ciała ludzkiego. Reguły opisu anatomicznego. Ogólna budowa kości i ich połączeń. 14.10.2015 Biomechanika

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII 12.10.2016 PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA, ANATOMIA JAM CIAŁA Wykład Inauguracyjny. Anatomia budowa ciała ludzkiego. Reguły opisu anatomicznego. Ogólna budowa kości i ich połączeń. 19.10.2016 Biomechanika

Bardziej szczegółowo

Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja

Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Ośrodkowy układ nerwowy i drogi nerwowe

Ośrodkowy układ nerwowy i drogi nerwowe Układ nerwowy Ośrodkowy układ nerwowy i drogi nerwowe Podział funkcjonalny układu nerwowego: 1. Układ nerwowy dośrodkowy (=aferentny=czuciowy=informacyjny) 2. Układ nerwowy odśrodkowy (=eferentny): a)

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. Układ nerwowy dzieli się na część ośrodkową (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz część obwodową - układ nerwów i zakończeń nerwowych.

Układ nerwowy. Układ nerwowy dzieli się na część ośrodkową (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz część obwodową - układ nerwów i zakończeń nerwowych. Układ nerwowy Zadaniem układu nerwowego jest nadzorowanie czynności narządów wewnętrznych żywego organizmu oraz umożliwianie mu kontaktów ze światem zewnętrznym. Układ nerwowy dzieli się na część ośrodkową

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe

Układ nerwowy. Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe Układ nerwowy Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe Tkanka nerwowa Komórki nerwowe NEURONY Komórki glejowe Typy neuronów Czuciowe (afferentne)

Bardziej szczegółowo

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp.

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Prof. dr hab. n. med. Stanisław Orkisz Lek. Krzysztof Scheller

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Prof. dr hab. n. med. Stanisław Orkisz Lek. Krzysztof Scheller SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2017-2022 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Biological mechanisms of behaviour - physiology 3.

Bardziej szczegółowo

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA Załącznik C.35.a. IRINOTECANUM Lp 1. IRINO TECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINO TECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINO TECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 4. IRINO TECANUM C15.2 BRZUSZNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU

Bardziej szczegółowo

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM 1. IRINOTECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINOTECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINOTECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU

Bardziej szczegółowo

Co nam siedzi w głowie?

Co nam siedzi w głowie? Co nam siedzi w głowie? Mózg - organ znajdujący się pod czaszką, waży ponad kilogram. Mózgowie wyglądem przypomina orzech włoski, dlatego łatwo można wyobrazić sobie jego budowę. Na zewnątrz mózgu widać

Bardziej szczegółowo

grupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1)

grupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1) grupa a Regulacja nerwowo-hormonalna 37 pkt max... Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 20 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź.... Za rozwiązanie

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Obwodowy układ nerwowy 31 par nerwów rdzeniowych 12 par nerwów czaszkowych Autonomiczny układ nerwowy Obwodowy układ nerwowy Większość

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego. Podział układu nerwowego Układ nerwowy człowieka dzieli się na dwie zasadnicze części. Są nimi: ośrodkowy (centralny) układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy, czyli system nerwów i zakończeń nerwowych wraz

Bardziej szczegółowo

ośrodkowy układ nerwowy

ośrodkowy układ nerwowy receptory ośrodkowy układ nerwowy efektory układ autonomiczny ... ośrodkowy układ nerwowy receptory... układ autonomiczny obwodowy układ nerwowy Ogólny schemat połączeń systemu nerwowego... efektory układu

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Anatomia prawidłowa, funkcjonalna i rentgenowska

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Anatomia prawidłowa, funkcjonalna i rentgenowska SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Marta Kamińska

Dr inż. Marta Kamińska Nowe techniki i technologie dla medycyny Dr inż. Marta Kamińska Układ nerwowy Układ nerwowy zapewnia łączność organizmu ze światem zewnętrznym, zezpala układy w jedną całość, zprawując jednocześnie nad

Bardziej szczegółowo

Topic: Funkcje wybranych części mózgu.

Topic: Funkcje wybranych części mózgu. Nerwy czaszkowe. Topic: Funkcje wybranych części mózgu. Tomi:11 V 2000 r. 17 V 2000 r. 18 V 2000 r. Patrz. układ autonomiczny Nr Nazwa Wg. Tomi Wg. Hosera Wg. Wiśniewskiego Co robi? I. Węchowy Czuciowy

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. 200, w tym: 50 - wykłady,... - seminaria, 150 ćwiczenia,... fakultety OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

SYLABUS. 200, w tym: 50 - wykłady,... - seminaria, 150 ćwiczenia,... fakultety OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie Studia stacjonarne, SYLABUS Anatomia Rodzaj przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Budowa układu nerwowego

Budowa układu nerwowego Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Budowa układu nerwowego Układ nerwowy ma wśród innych narządów i układów ustroju pozycję centralną i jest ich administratorem. Każdy złożony żywy organizm posiada w swojej

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Wykł. Ćw. Konw. Lab. Sem. ZP Prakt. GN Liczba pkt ECTS

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Wykł. Ćw. Konw. Lab. Sem. ZP Prakt. GN Liczba pkt ECTS SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2017-2022 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

Komunikacja wewnątrz organizmu

Komunikacja wewnątrz organizmu Komunikacja wewnątrz organizmu Układ nerwowy generowanie i koordynacja szybkiej oraz precyzyjnej odpowiedzi Układ hormonalny koordynacja przebiegu i utrzymanie stanu równowagi kontrola funkcji realizowanych

Bardziej szczegółowo

CENTRALNY UKŁAD NERWOWY JĄDRA PODKOROWE

CENTRALNY UKŁAD NERWOWY JĄDRA PODKOROWE CENTRALNY UKŁAD NERWOWY PÓŁKULE MÓZGU: PŁATY MÓZGOWE JĄDRA PODKOROWE MIĘDZYMÓZGOWIE: WZGÓRZE I PODWZGÓRZE PIEŃ MÓZGU: ŚRÓDMÓZGOWIE MOST RDZEŃ PRZEDŁUŻONY RDZEŃ KRĘGOWY OBWODOWY UKŁAD NERWOWY KOMÓRKA ROGÓW

Bardziej szczegółowo

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę

Bardziej szczegółowo

Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10

Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10 Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10 L.p. 1 TEMOZOLOMIDUM C22.0

Bardziej szczegółowo

Co nam siedzi w głowie?

Co nam siedzi w głowie? Co nam siedzi w głowie? Mózg - organ znajdujący się pod czaszką, waży od 1200 do 1400 gramów. Cały mózg składa się z mózgowia, móżdżku i obszarów podkorowych. Mózgowie wyglądem przypomina orzech włoski,

Bardziej szczegółowo

Plastyczność mózgu a Kinezjologia Edukacyjna

Plastyczność mózgu a Kinezjologia Edukacyjna Halina Nawrocka Plastyczność mózgu a Kinezjologia Edukacyjna Mielinizacja wyznacza kolejność rozwoju człowieka. Najpierw potrafimy wydawać dźwięki, a potem dopiero chodzić. Najpierw zaczynamy widzieć,

Bardziej szczegółowo

Mózgowie móżdżek, międzymózgowie

Mózgowie móżdżek, międzymózgowie Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Mózgowie móżdżek, międzymózgowie Biologiczne Mechanizmy Zachowania Wykład 8 dr Marta Sobańska Móżdżek 2 Kora: Trójwarstwowa budowa: warstwa drobinowa komórki

Bardziej szczegółowo

Na okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Fot. Jacenty Urbaniak

Na okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Fot. Jacenty Urbaniak RECENZENT Prof. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa PROJEKT OKŁADKI Marcin Bruchnalski Na okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Fot.

Bardziej szczegółowo

Autonomiczny układ nerwowy - AUN

Autonomiczny układ nerwowy - AUN Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych

Bardziej szczegółowo

I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ

I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ Zadanie 1. Dokończ zdania. A. Serce i wątroba to przykłady.... B. Najmniejszym elementem budującym organizm człowieka jest....... C. Zespół komórek podobnych do siebie

Bardziej szczegółowo

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA Zał cznik C.64. TEMOZOLOMIDUM L.p. 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM

Bardziej szczegółowo

Instytut Ochrony Zdrowia, Zakład Fizjoterapii

Instytut Ochrony Zdrowia, Zakład Fizjoterapii Kod przedmiotu: PLPILA0-IOZFIZ-L-lpl-013 Pozycja planu: B1 1. INFORMACJE O PRZEDMIOCIE A. Podstawowe dane 1 Nazwa przedmiotu Anatomia prawidłowa człowieka I Kierunek studiów Fizjoterapia 3 Poziom studiów

Bardziej szczegółowo

Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to:

Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Uwaga Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Orientowanie się organizmu ku bodźcom sensorycznym (szczególnie wzrokowym) Badanie elementów przestrzeni (zewnętrznej i wewnętrznej) Utrzymywanie organizmu

Bardziej szczegółowo

BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY

BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY UCZENIA SIĘ I PAM IĘCI BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) Objętość ok. 1300 cm 3 Kora mózgowa powierzchnia ok. 1m 2 Obszary podkorowe: Rdzeń przedłużony (oddychanie, połykanie,

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej

Bardziej szczegółowo

Człowiek układ nerwowy, zmysły, odruchy

Człowiek układ nerwowy, zmysły, odruchy Człowiek układ nerwowy, zmysły, odruchy Paweł Strumiłło Zakład Elektroniki Medycznej Człowiek - anatomia i fizjologia Anatomia (budowa organizmu) Fizjologia (funkcjonownie organizmu) http://www.youtube.com/watch?v=ncpoio1fq5q&nr=1

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1 Anatomia ogólna 1. 2 Głowa i szyja Czaszka i mięśnie głowy Nerwy czaszkowe 64

Spis treści. 1 Anatomia ogólna 1. 2 Głowa i szyja Czaszka i mięśnie głowy Nerwy czaszkowe 64 1 Anatomia ogólna 1 Ogólne zasady budowy ciała ludzkiego 1 Położenie narządów wewnętrznych, punkty palpacyjne i linie topograficzne 2 Płaszczyzny i kierunki ciała 4 Osteologia 6 Kościec ciała ludzkiego

Bardziej szczegółowo

Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU

Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Ośrodkowy układ nerwowy zaczyna się rozwijać na początku 3. tygodnia w postaci płytki nerwowej, położonej w pośrodkowo-grzbietowej okolicy, ku przodowi od węzła

Bardziej szczegółowo

Układ nerwy- ćwiczenia 1/5

Układ nerwy- ćwiczenia 1/5 Układ nerwy- ćwiczenia 1/5 Badanie neurologiczne - ĆWICZENIA Wybrane elementy badania układu nerwowego (badanie nerwów czaszkowych, badanie wybranych odruchów mono- i polisynaptycznych, badanie czucia

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Anna Walawska-Hrycek, Ewa Krzystanek Anatomia funkcjonalna ośrodkowego układu nerwowego, cz.1. Logopedia Silesiana 4,

Anna Walawska-Hrycek, Ewa Krzystanek Anatomia funkcjonalna ośrodkowego układu nerwowego, cz.1. Logopedia Silesiana 4, Anna Walawska-Hrycek, Ewa Krzystanek Anatomia funkcjonalna ośrodkowego układu nerwowego, cz.1 Logopedia Silesiana 4, 140-157 2015 Anna Walawska-Hrycek Studium Doktoranckie, Wydział Lekarski w Katowicach,

Bardziej szczegółowo

Emocje. dr hab. Adriana Schetz IF US

Emocje. dr hab. Adriana Schetz IF US Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich ĆWICZENIE 1. TEMAT: testowe zaliczenie materiału wykładowego ĆWICZENIE 2 TEMAT: FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH 1. Ogólna charakterystyka mięśni 2. Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Głowa i szyja. 1 Przegląd. 3 Systematyka mięśni. 2 Kości, wiązadła i stawy. 4 Systematyka naczyń i nerwów

Spis treści. Głowa i szyja. 1 Przegląd. 3 Systematyka mięśni. 2 Kości, wiązadła i stawy. 4 Systematyka naczyń i nerwów Spis treści Głowa i szyja 1 Przegląd 1.1 Okolice głowy i szyi oraz wyczuwalne punkty kostne... 2 1.2 Głowa i szyja jako całość oraz powięzie szyi... 4 1.3 Anatomia kliniczna... 6 1.4 Rozwój zarodkowy tw

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC

ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC RYSZARD ALEKSANDROWICZ BOGDAN CISZEK KRZYSZTOF KRASUCKI & PZWL ANATOMIA CZŁOWIEKA

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Anatomia. Dr n. med. Jarosław Zawiliński

Anatomia. Dr n. med. Jarosław Zawiliński 1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Nazwa przedmiotu Anatomia 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej Dr n. med. Jarosław Zawiliński 4. Nazwa modułu: Nauki

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Anatomia prawidłowa i rentgenowska

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Anatomia prawidłowa i rentgenowska SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2018-2023 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16

spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17

Bardziej szczegółowo

Czucie bólu z zębów człowieka. dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński

Czucie bólu z zębów człowieka. dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński Czucie bólu z zębów człowieka dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński Nerwy Nerw trójdzielny Nerw szczękowy i nerw żuchwowy Gałęzie zębowy ww nerwów Miazga Włókna aferentne czuciowe Włókna

Bardziej szczegółowo

Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska

Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy

Bardziej szczegółowo

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Załącznik nr do Uchwały Senatu nr 30/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019. (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu*

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 2. Kierownik Zakładu:

ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 2. Kierownik Zakładu: ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka UMB 2. Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Janusz Bogdan Dzięcioł 3. Osoba odpowiedzialna

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA TĘCZÓWKA SOCZEWKI KOMORA TYLNA MIĘŚNIE SOCZEWKI

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA TĘCZÓWKA SOCZEWKI KOMORA TYLNA MIĘŚNIE SOCZEWKI BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I SYSTEMY PERCEPCYJNE UKŁAD WZROKOWY MIĘŚNIE SOCZEWKI TĘCZÓWKA ŹRENICA ROGÓWKA KOMORA PRZEDNIA KOMORA TYLNA SOCZEWKA MIĘŚNIE SOCZEWKI NACZYNIÓWKA TWARDÓWKA CIAŁKO SZKLISTE

Bardziej szczegółowo

Bogusław K. Gołąb. A natom ia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO PZWL

Bogusław K. Gołąb. A natom ia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO PZWL Bogusław K. Gołąb A natom ia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO PZWL A natomia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOW EGO UKŁADU NERWOWEGO prof. zw. dr hab. med. Bogusław K. Gołąb współautor prof. u m, dr hab. med.

Bardziej szczegółowo

SYLABUS dotyczy cyklu kształcenia (skrajne daty)

SYLABUS dotyczy cyklu kształcenia (skrajne daty) Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS dotyczy cyklu kształcenia 2016-2019 (skrajne daty) Podstawowe informacje o przedmiocie/module Nazwa przedmiotu/ modułu Fizjologia Kod przedmiotu/

Bardziej szczegółowo

WSTĘP. 6. Układ oddechowy złożony z dróg oddechowych i płuc.

WSTĘP. 6. Układ oddechowy złożony z dróg oddechowych i płuc. WSTĘP Biologia jest nauką zajmującą się opisywaniem budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Dzielimy ją na takie działy, jak: morfologia, która jest nauką o budowie organizmu, i fizjologia, która jest

Bardziej szczegółowo

Platy kory mózgowej. Szczelina podłużna.

Platy kory mózgowej. Szczelina podłużna. Kora mózgowa Platy kory mózgowej Szczelina podłużna http://www.daviddarling.info/encyclopedia/b/brain.html powierzchnia boczna: 1- część oczodołowa, 2- część trójkątna, 3- część wieczkowa zakrętu czołowego

Bardziej szczegółowo

w kontekście percepcji zmysłów Przygotowała: Bożena Kostek

w kontekście percepcji zmysłów Przygotowała: Bożena Kostek Układ nerwowy człowieka w kontekście percepcji zmysłów Przygotowała: yg Bożena Kostek recepto ory ośrodkowy układ nerwowy efektory układ autonomiczny ... ośrodkowy układ nerwowy re eceptory... układ autonomiczny

Bardziej szczegółowo