Wykład 2. Analiza procesu tworzenia, rozwoju i rozpadu rodziny. Podstawowe mierniki procesu zawierania i rozwiązywania małżeństw

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wykład 2. Analiza procesu tworzenia, rozwoju i rozpadu rodziny. Podstawowe mierniki procesu zawierania i rozwiązywania małżeństw"

Henryk Czesław Szczepaniak
7 lat temu
Przeglądów:

1 Wykład 2 Analiza proesu worzenia, rozwoju i rozpadu rodziny Podsawowe mierniki proesu zawierania i rozwiązywania małżeńsw Analiza proesu zawierania i rozwiązywania małżeńsw w Polse Przemiany worzenia i rozpadu rodziny w Europie

rozwiązywania małżeńsw Analiza proesu zawierania i

2 Tworzenie i rozpad rodziny Tworzenie rodziny zawieranie związków: Małżeńswo związek formalny, usankjonowany prawnie, wysępuje w pewnym okresie żyia (dolna grania wieku określa osiągnięie dojrzałośi określone zwyzajami, obowiązująymi przepisami prawa); W Polse związek mogą zawrzeć osoby powyżej 18 roku żyia ew. kobiey powyżej 16 la za zgodą sądu Kohabiaja (związek konsensualny) związek parnerski, współzamieszkiwanie bez zawaria małżeńswa; w Polse kohabiaja jes związkiem nieformalnym, w wielu krajah Europy Zahodniej kohabiaja jes związkiem uznanym prawnie, parnerzy mają prawo do wspólnyh rozlizeń podakowyh zy dziedzizenia Living-Apar-Togeher związek, w kórym parnerzy zamieszkują osobno (np. ze względu na emigraję jednego z parnerów) Rozpad (rozwiązanie) rodziny zgon współmałżonka, separaja, rozwód, rozsanie

kobiey powyżej 16 la za zgodą sądu Kohabiaja (związek konsensualny) związek parnerski, współzamieszkiwanie bez zawaria małżeńswa; w Polse kohabiaja jes związkiem nieformalnym, w wielu krajah Europy

3 STAN CYWILNY W Polse: 1. Kawaler / panna 2. Żonay / zamężna 3. W separaji 4. Rozwiedziony(-a) 5. Wdowie / wdowa W krajah, w kóryh kohabiaja jes usankjonowana prawnie pozosawanie w związku kohabiayjnym jes kaegorią sanu ywilnego Małżeńskość - proes wywołująy zmiany w srukurze populaji według sanu ywilnego: zawieranie małżeńsw, rozwody (separaje), owdowienia

Wdowie / wdowa W krajah, w kóryh kohabiaja jes usankjonowana prawnie pozosawanie w

4 PODSTAWOWE MIERNIKI ZAWIERANIA MAŁŻEŃSTW, ROZWODÓW I PŁODNOŚCI - (NUPTIALITY, DIVORCE, SEPARATION INDICATORS) 1. Lizba zdarzeń (małżeńsw, rozwodów, separaji, urodzeń) i ih srukury według różnyh eh (np.: srukura rozwodów (separaji) według zasu rwania związku, według przyzyn zmienne srumieni 2. Srukury ludnośi według sanu ywilnego zmienne zasobów 3. Współzynniki (drugiej kaegorii) w ujęiu przekrojowym i kohorowym: surowe współzynniki (rude (general) raes): zawierania małżeńsw i rozwodów; ząskowe współzynniki według wieku (age-speifi raes): zawierania małżeńsw i rozwodów; ogólne współzynniki (oal raes): zawierania małżeńsw i rozwodów; 4. Paramery rozkładu określonyh zdarzeń: np. średni wiek i mediana wieku zawierania (pierwszego) małżeńswa,

Srukury ludnośi według sanu ywilnego zmienne zasobów 3.

5 Współzynniki zawierania małżeńsw (rude marriage rae) MR M L MR L M ( 20) MR L lizba ludność 30 VI w roku M lizba zawieranyh małżeńsw w roku L M ( 15) Współzynniki rozwodów (rude divore rae) DR D L DR L Cząskowe współzynniki zawierania małżeńsw według wieku (age-speifi marriage raes) MR, s( x) M L, s, s D ( 20) M,s (x) lizba zawaryh małżeńsw w roku przez osoby w wieku x, płi s L,s ludność w wieku x płi s 30 VI w roku DR L D lizba rozwodów w roku D ( 15) Kohorowe ząskowe współzynniki zawierania małżeńsw według wieku (ohor age-speifi marriage raes) CMR, s( x) M L, s, s M,s (x) lizba zawaryh małżeńsw przez osoby w wieku x z kohory, płi s L,s ludność z kohory w wieku x płi s 30 VI Przekrojowy ogólny współzynnik zawierania małżeńsw (oal marriage rae) 49 TMR s, MR, s x15 Kohorowy ogólny współzynnik zawierania małżeńsw (ohor oal marriage rae) 49 CTMR, s CMR, s( x) x15

x płi s 30 VI w roku DR L D lizba rozwodów w roku D ( 15) Kohorowe ząskowe współzynniki zawierania małżeńsw według wieku (ohor age-speifi marriage raes) CMR, s( x) M L, s, s M,s (x) lizba zawaryh

6 Przekrojowy ogólny współzynnik zawierania pierwszyh małżeńsw (oal firs marriage rae) 49 TFMR s, FMR, s( x) x15 Cząskowe współzynniki zawierania pierwszyh małżeńsw (age-speifi firs marriage raes) FMR, s FM L', s FM,s (x) lizba pierwszyh zawaryh małżeńsw w roku przez osoby w wieku x, płi s L', s ludność w sanie ywilnym kawaler lub panna (płi s), w wieku x, 30 VI w roku, s Przeięny wiek zawaria małżeńswa (mean age a marriage) MAM( ) x( ) x x MR x TMR Przeięny wiek zawaria pierwszego małżeńswa (mean age a firs marriage) MAFM ( ) x FMR TFMR Ogólny współzynnik rozwodów (oal divore rae) D i TDR ( ) M ( i) i Wskaźnik rozwodów na nowo zawaryh małżeńsw w roku (raio of divores o marriages onraed in year ) D DR M D lizba rozwodów w roku M lizba małżeńsw zawara w roku Suma ząskowyh współzynników rozwodów według zasu rwania związku (do 30 la) dla danego roku, doyzy syneyznej kohory małżeńsw

małżeńswa (mean age a marriage) MAM( ) x( ) x x MR x TMR Przeięny wiek zawaria pierwszego małżeńswa (mean age a firs marriage) MAFM ( ) x FMR TFMR Ogólny współzynnik rozwodów (oal divore rae) D i TDR

7 ANALIZA PROCESÓW - quanum and empo effes Zmiany poziomu (quanum) są mierzone średnią lizbą zdarzeń w przebiegu żyia kohory urodzeniowej lub kohory hipoeyznej Zmiana empa, zyli kalendarza (empo) jes mierzona średnią wieku wysąpienia zdarzenia

kohory urodzeniowej lub kohory hipoeyznej Zmiana empa, zyli

8 Wzorze małżeńskośi - rozkład ząskowyh współzynników małżeńskośi według wieku i płi w określonym miejsu i zasie 120 Nowożeńy mężzyźni na 1000 ludnośi danej płi i wieku w laah w Polse MR, s( x) M L, s, s Nowożeńy kobiey na 1000 ludnośi danej płi i wieku w laah w Polse Zmiana poziomu Zmiana empa Źródło: dane Rozniki Demografizne GUS

kobiey na 1000 ludnośi danej płi i wieku w laah 1960-2014 w Polse 120 100 100 80 60 40 1960-61 1970 1960-61 1980

9 ANALIZA PROCESU ZAWIERANIA I ROZWIĄZYWANIA MAŁŻEŃSTW W POLSCE Małżeńswa zaware, Polska, (w ys.) 210,0 190,0 170,0 150,0 130,0 110,0 90,0 70,0 50,0 miasa wieś Małżeńswa zaware na 1000 ludnośi, Polska ,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 Źródło: dane Rozniki Demografizne GUS miasa wieś

) 210,0 190,0 170,0 150,0 130,0 110,0 90,0 70,0 50,0 miasa wieś Małżeńswa zaware na 1000 ludnośi, Polska 1946-2014 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 Źródło: dane

10 Przeięny wiek zawaria pierwszego małżeńswa (mean age a firs marriage) i ogólne współzynniki pierwszyh małżeńsw kobie w laah x( ) x FMR TFMR x Polska Źródło: dane Counil of Europe do 2004r., opraowanie własne dla la

kobie w laah 1970-2009 x( ) x FMR TFMR x Polska Źródło:

11 Rozwody w Polse na 1000 osób w wieku 20 la i więej ,50 3,00 2,50 DR D *1000 L ( 20) 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 miasa wieś Rozwody w Polse na 1000 nowo zawaryh małżeńsw DR D M *1000 miasa wieś Źródło: Rozniki Demografizne, GUS

Polse na 1000 nowo zawaryh małżeńsw 1946-2014 2005 500 450 400 350 300

12 San ywilny fakyzny Źródło: Rapor wyników, Narodowy Spis Powszehny Ludnośi i Mieszkań 2011, GUS 2012

13 Zmiany zahowań doyząyh worzenia i rozwiązywania rodziny w Europie małżeńswa przesały być wyłązną formą worzenia rodziny, rozpowszehnianie się kohabiaji i związków ypu LAT (Living-Apar-Togeher), mniejsza skłonność do zawierania związków małżeńskih, wzrasa lizba osób, kóre nie worzą rodziny, opóźnianie zawierania małżeńsw, osłabienie rwałośi małżeńswa (wzros zęsośi rozwodów i separaji), wzrasa lizba osób, kóre worzą rodziny niepełne spadek umieralnośi zmniejsza się ryzyko rozpadu związków z powodu zgonu współmałżonka Opóźnianie, deinsyujonalizaja i desabilizaja rodziny

rodziny, opóźnianie zawierania małżeńsw, osłabienie rwałośi małżeńswa (wzros zęsośi rozwodów i separaji), wzrasa lizba osób, kóre worzą rodziny

14 Opóźnianie, deinsyujonalizaja i desabilizaja rodziny Opóźnianie worzenia związków. Deinsyujonalizaja rodziny zmniejszenie się znazenia małżeńswa jako insyuji na rzez insrumenalnego rakowania jako formy konraku uławiająego funkjonowanie pary, zwłaszza pary z dziećmi. Desabilizaja rodziny - rosnąe ryzyko rozpadu związku, akże wskuek oraz zęsszego wysępowania związków nieformalnyh jako form worzenia rodziny.

rakowania jako formy konraku uławiająego funkjonowanie pary, zwłaszza pary z dziećmi.

15 Wzore zawierania małżeńsw w Europie linia Hajnala (1965) Zahód: - późny wiek zawierania małżeńsw - większa proporja osób bezżennyh Wshód: - wzesny wiek zawierania małżeńsw - małżeńswo jes powszehną formą związku

większa proporja osób bezżennyh Wshód: - wzesny wiek

16 Przekrojowy ogólny współzynnik pierwszyh małżeńsw w 49 Europie, TFMR FMR x15 Mniejsza skłonność do zawierania związków małżeńskih. Źródło: Livia Sz. Oláh, Changing families in he European Union: rends and poliy impliaions, Families and Soieies, Working Paper Series, 44 (2015), p 42.

17 Średni wiek kobie zawierająyh pierwsze małżeńswo w Europie, Opóźnianie zawierania małżeńsw Źródło: Livia Sz. Oláh, Changing families in he European Union: rends and poliy impliaions, Families and Soieies, Working Paper Series, 44 (2015), p 39.

18 Źródło: Livia Sz. Oláh, Changing families in he European Union: rends and poliy impliaions, Families and Soieies, Working Paper Series, 44 (2015), p 40.

19 Ogólny współzynnik rozwodów w wybranyh krajah Europy, Osłabienie rwałośi małżeńswa (wzros zęsośi rozwodów) D i TDR ( ) M ( i) i Źródło: Livia Sz. Oláh, Changing families in he European Union: rends and poliy impliaions, Families and Soiees, Working Paper Series, 44 (2015), p 42.

20 Lieraura J.Z.Holzer, Demografia, PWE, Warszawa 2003, rozdz. 7.2 Koowska I.E., J.Jóźwiak, 2012, Nowa demografia Europy a rodzina, Rozniki Kolegium Analiz Ekonomiznyh, Zeszy 28/2012, Koowska, I.E., Jóźwiak, J., Maysiak, A., Baranowska, A. (2008). Poland: Feriliy deline as a response o profound soieal and labour marke hanges? Demographi Researh 19, Arile 22, Maysiak, A. (2009). Is Poland really immune o he spread of ohabiaion? Demographi Researh 21, 8, Soboka, T. Toulemon, L. (2008). Changing family and parnership behaviour: Common rends and persisen diversiy aross Europe, Demographi Researh 19, Arile 6, Rapory Rządowej Komisji Ludnośiowej: Syuaja demografizna Polski, RAPORT ,

Poland: Feriliy deline as a response o profound soieal and labour marke hanges? Demographi Researh 19, Arile 22, 795-854. Maysiak, A. (2009).

Podobne dokumenty

Wykład 2. Analiza procesu tworzenia, rozwoju i rozpadu rodziny. Podstawowe mierniki procesu zawierania i rozwiązywania małżeństw

Wykład 2. Analiza procesu tworzenia, rozwoju i rozpadu rodziny. Podstawowe mierniki procesu zawierania i rozwiązywania małżeństw Wykład 2 Analiza proeu worzenia, rozwoju i rozpadu rodziny Podawowe mierniki proeu zawierania i rozwiązywania małżeńw Analiza proeu zawierania i rozwiązywania małżeńw w Pole Przemiany worzenia i rozpadu