Ruch naturalny ludności przegląd podstawowych tendencji w Polsce

Transkrypt

1 Ruch naturalny ludności przegląd podstawowych tendencji w Polsce Na ruch naturalny ludności składają się: zawieranie i rozwiązywanie związków małżeńskich oraz urodzenia i zgony. Wymienione fakty demograficzne pociągają za sobą zmiany w stanie liczebnym i strukturze ludności według płci wieku i stanu cywilnego. W analizie ruchu naturalnego podstawowe znaczenia ma analiza urodzeń i zgonów. Zawieranie małżeństw oraz wiek nowożeńców rozpatrywane są przede wszystkim z punktu widzenia potrzeb analizy urodzeń. Poziom urodzeń i zgonów jest zależny od zmiennych: 1.) wymiernych, których wielkość można wyznaczyć liczbowo i określać dla nich przybliżone trendy 2.) niewymierne, których siły oddziaływania nie daje się określić liczbowo, lecz jedynie kierunek ich oddziaływania. W pierwszej grupie zmiennych należy wymienić: a.) w zakresie poziomu i natężenia urodzeń: - liczbę i strukturę kobiet w wieku rozrodczym, - liczbę zawieranych małżeństw i strukturę nowożeńców według wieku,, - liczbę oraz strukturę według wieku migrantek ze wsi do miasta, -wzorzec płodności, -wzorzec umieralności, zwłaszcza niemowlęcej i dziecięcej, b.) w zakresie poziomu i natężenia zgonów: - liczbę i strukturę ludności według płci i wieku, - wzorzec umieralności według płci i wieku. Prze wzorzec płodności lub umieralności należy rozumieć rozkład współczynników cząstkowych według wieku, płci i innych cech demograficznych w określonym miejscu i czasie. Chodzi o wyznaczanie typowych dla danej populacji rozkładów.

2 Zmienne niewymierne odziaływujące na poziom urodzeń i zgonów: Do drugiej grupy czynników zalicza się: a.) w zakresie poziomu i natężenia urodzeń: - politykę zatrudnienia a zwłaszcza stopień aktywizacji zawodowej kobiet, - politykę wykształcenia społeczeństwa, - perspektywy wychowania i wykształcenia potomstwa w powiązaniu z warunkami życia ludności, - system płac, dotyków rodzinnych i bodźców ekonomicznych, - warunki mieszkaniowe, - dostępność środków antykoncepcyjnych, - działanie przepisów prawnych dopuszczających przerywanie ciąży, - wierzenia religijne, b.) w zakresie poziomu i natężenia zgonów: - zmiany poziomie życia ludności (dieta, warunki zdrowotne, warunki mieszkaniowe, warunki pracy, stopień degeneracji środowiska naturalnego), - postęp medyczny w zakresie zwalczania przedwczesne umieralności.

3 Ludność 31XII w latach w tysiącach lata

4 ,0 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0, Ruch naturalny w latach w tys. Przyrost naturalny rok Urodzenia żywe Zgony ogółem

5 Ruch naturalny w Polsce w latach w tys. 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0, Urodzenia Zgony

6 ,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, Małżeństwa i rozwody w latach w tys. Małżeństwa Rozwody

7 ,0 1800,0 1600,0 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0, Imigracja i emigracja w Polsce w latach Imigracja Emigracja

8 Emigracja i Imigracja w Polsce w latach w tys. 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, Imigracja Emigracja

9 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 0,0-100,0-200,0-300,0-400, Przyrost naturalny i rzeczywisty przyrost naturalny w Polsce w latach przyrost naturalny rzeczywisty przyrost naturalny

10 Współczynnik przyrostu naturalnego oraz rzeczywisty współczynnik przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców w Polsce w latach Współczynnik przyrostu naturalnego Rzeczywisty współczynnik przyrostu naturalnego

11 OBECNA SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W POLSCE Liczba ludności Polski zmniejsza się od 10 lat, w latach ubyło nas ok. 170 tys. Przyczyny zmniejszania się liczby ludności Polski: o migracje zagraniczne o systematyczny spadek liczby urodzeń (notowany od 1984 r.) przy prawie nieistotnych zmianach w liczbie zgonów. Od 1993 r. urodzenia kształtują się na poziomie poniżej 500 tys., a od 1998 r. poniżej 400 tys. o Nadal znajdujemy się w depresji urodzeniowej, aczkolwiek od czterech lat obserwuje się stopniowy wzrost liczby urodzeń. o W 2007 r. odnotowano istotny wzrost liczby urodzeń oraz nieznaczne zwiększenie liczby zgonów. Pod koniec 2006 roku liczba ludności Polski wynosiła tys. osób (2006 r był ósmym z kolei, rzeczywistego ubytku liczby ludności) Ubytek liczby ludności wyniósł ok. 35 tys. osób głównie w wyniku migracji zagranicznych Na stałe wyjechało za granicę ok. 51 tys. osób tj. dwukrotnie więcej niż średnio w latach poprzednich, a zamieszkało na stałe w Polsce ok. 11 tys. przybywających z zagranicy. Skalę ubytku migracyjnego tylko w niewielkim stopniu zmniejszył, pierwszy po czterech latach, niewielki przyrost naturalny (prawie 6 tys.). 30 września 2007 ludność Polski liczyła ok tys. osób, tj. o ok. 8 tys. mniej niż przed rokiem (30 września 2006) Jednak w porównaniu z końcem grudnia 2006 r. liczba ludności nie uległa znaczącej zmianie. Oznacza, że dodatni w okresie ostatnich trzech kwartałów przyrost naturalny zrównoważył ujemne saldo migracji zagranicznych.

12 Małżeństwa i rozwody Zawarcie małżeństwa lub związku małżeńskiego oznacza zawarcie związku między dwiema osobami płci odmiennej, pociągającego za sobą pewne wzajemne prawa i obowiązki współmałżonków, ustalone w przepisach prawnych i zwyczajowych. Rozwód oznacza rozwiązanie związku małżeńskiego przez odpowiedni sąd w formie przypisanej prawem. W polskiej praktyce statystycznej informacje o rozwodach są rozpatrywane najczęściej w następujących ujęciach: - rozwody według wieku małżonków w momencie zawarcia małżeństwa, - rozwody według wieku małżonków w momencie rozpoczęcia oddzielnego zamieszkania, - rozwiedzenie według okresu wspólnego zamieszania oraz wieku w momencie wspólnego zamieszkania.

13 Małżeństwa i rozwody - tendencje pozytywne i negatywne Pozytywy: wzrost liczby zawieranych małżeństw. w 2005 r o 15,1 tys. więcej niż w roku 2004 (wzrost o 7,9%), a w 2006 r. o 19,1 tys. więcej niż w roku 2005 (tj. o 9,2% więcej)- jeżeli tendencja ta utrzyma się przez kilka lat to może przełożyć się w na wzrost urodzeń w najbliższych latach. ustabilizowanie się odsetka małżeństw pierwszych (stanowią ok. 87% nowo zawieranych małżeństw - panna + kawaler); spadek skłonności do zawierania związków małżeńskich przez nastolatków oraz zmniejszanie się ich udziału wśród nowożeńców; przesuwanie się rozpadu małżeństw na coraz późniejszy wiek, coraz dłuższy okres pożycia małżeńskiego zmniejszenie udziału dzieci w wieku przedszkolnym wśród ogółu dzieci z rozwiedzionych małżeństw; Negatywy: odwrócenie w 1993 r. spadkowej tendencji natężenia rozwodów. od 2002 roku tempo wzrostu liczby rozwodów zdecydowanie wzrasta i w 2006 r. rozwiodło się 73,0 tys. małżeństw, co oznacza przyrost o 5,1 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. W latach orzekano ok tys. rozwodów rocznie. W 1993 r na 1000 nowo zawartych małżeństw 134 rozwiodło się, w 2000 r. 202,5.a w 2005 r-327. Wysoka dynamikę rozwodów w ostatnich kilku latach wiąże się m.in. z nową ustawą o zasadach przyznawania zasiłków rodzinnych obowiązującą od 1 maja 2004 r., różnicującą znacznie wysokość zasiłków na korzyść rodzin z jednym z rodziców. W ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta. Natomiast orzeczenie rozwodu z winy żony następuje w niespełna 3% przypadków, ale najczęściej w ponad 70% przypadków - wina nie jest orzekana. Wzrost ilości dzieci z rozwiedzionych małżeństw Obecnie ok. 89 dzieci na 10 tys. w wieku poniżej 18 lat pochodzi z rozwiedzionych małżeństw (w 1989 r., 44) - dwukrotny wzrost Najczęstsze przyczyny rozwodów to alkoholizm (męża), zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą, brak zainteresowania rodziną oraz znęcanie się fizyczne. Rozwiedzeni małżonkowie przeżywają ze sobą średnio 13 lat.

14 Przyczyny rozwiązania małżeństw w Polsce lata śmierć męża śmierć żony rozwód

15 Małżeństwa zawarte i rozwiązane przez śmierć lub rozwód Małżeństwa zawarte Małżeństwa rozwiązane

16 Nowożeńcy według wieku w Polsce w roku lat i mniej lat i więcej wiek Kobiety Mężczyźni

17 MAŁŻEŃSTWA WYZNANIOWE ZAWARTE W 2006 R. KOŚCIOŁY/ZWIĄZKI WYZNANIOWE Ogółem Total Miasta Urban areas Wieś Rural areas POLSKA POLAND a Kościół Katolicki Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny Kościól Ewangelicko-Augsburski Kościól Ewangelicko-Reformowany Kościól Ewangelicko-Metodystyczny Kościół Chrześcijan Baptystów Kościól Adwentystów Dnia Siódmego Kościól Polskokatolicki Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich Kościól Starokatolicki Mariawitów Kościól Zielonoświątkowy Nieustalone wyznanie 3-3

18 Małżeństwa zawarte w 2006 r. wdł. różnicy wieku między małżonkami lata lat i więcej 1-2 lata lat i więcej Małżonkowie w równym wieku Mąż starszy od żony o Żona starsza od męża o

19 Kobiety zawierające związek małżeński w Polsce w 2006 r wedł. poziomu wykształcenia 43,89% 14,40% wyższe policealne 1,94% 5,23% 0,04% średnie zasadnicze zawodowe gimnazjalne podstawowe niepełne podstawowe 1,69% 32,81% Mężczyźni zawierajcy związek małżeński w Polsce w 2006 r. wedł. poziomu wykształcenia 0,37% 7,17% 0,05% 24,40% wyższe policealne 27,65% średnie 0,83% zasadnicze zawodowe gimnazjalne podstawowe niepełne podstawowe 39,54%

20 Urodzenia żywe małżeńskie w 2006 r.według okresu trwania małżeństwa poniżej 1 roku - razem w tym poniżej 9 m- cy lat i więcej Okres trwania małżeństwa

21 Rozwody w Polsce w wybranych latach roku w przekroju miasto - wieś Miasta Wieś lata

22 Rozwody w Polsce w 2006 r. wedł. okresu trwania małżeństwa % % % 0-4 lata % % % lat i więcej %

23 Rozwody w Polsce w 2006r. wedł. wieku małżonków Mężczyźni Kobiety lat i mniej lat i wiecej

24 ROZWODY W 2006 R. WEDŁUG PRZYCZYN ROZKŁADU POŻYCIA MAŁŻEŃSKIEGO ORAZ WINY STRON PRZYCZYNY ROZKŁADU POŻYCIA MAŁŻEŃSKIEGO Ogółem wina męża wina żony wina obu stron Orzeczenie o winie Guilt of spouses bez orzeczenia o winie OGÓŁEM TOTAL Niedochowanie wierności malżeńskiej Infidelity Wyłącznie Z innymi przyczynami With other causes Nadużywanie alkoholu Alcohol abuse Wyłącznie Z innymi przyczynami Naganny stosunek do czlonków rodziny Objectionable relation towards family Wyłącznie Z innymi przyczynami Trudnosci mieszkaniowe Housing problems Wyłącznie Z innymi przyczynami Nieporozumienia na tle finansowym Financial misunderstandings Wyłącznie Z innymi przyczynami Niezgodność charakterów Discrepancy of characters Wyłącznie Z innymi przyczynami Niedobor seksualny Sexual defficiency Wyłącznie Z innymi przyczynami Inne Others Wyłącznie Dluższa nieobecność Long absence Wyłącznie Różnice światopoglądowe Philosophy of life Wyłącznie

25 Rozwody w 2006 r. w Polsce wedł. liczby małoletnich dzieci bez dzieci dzieci i więcej o liczbie dzieci 1046

26 Dzieci pozostające z małżeństw rozwiedzianych w 2006 r. w Polsce wedł. wieku lata lat

27 ROZWODY a W 2006 R. WEDŁUG DECYZJI SĄDU O WYKONYWANIU WŁADZY RODZICIELSKIEJ I OPIEKI NAD MAŁOLETNIMI b DZIEĆMI Rozwiedzione małżeństwa o WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem liczbie dzieci i więcej OGÓŁEM TOTAL Wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzono: matce ojcu razem matce i ojcu oddzielnie matce i ojcu Dziecko powierzono d : placówce wychowawczej rodzinie zastępczej Inne przypadki powierzenia władzy rodzicielskiej a Uwzględniono małżeństwa, które miały małoletnie dzieci. b Poniżej 18 lat. c. Jeżeli dwoje lub więcej dzieci. d Przy ograniczeniu władzy rodzicielskiej

28 Współczynnik dzietności w Polsce w wybranych latach 3,500 3,000 2,908 Miasta Wieś Ogółem Współczynnik ten oznacza liczbę dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta ciągu całego okresu rozrodczego, przy założeniu, że w poszczególnych fazach tego okresu rodziłaby z intensywnością taką, jaką pokazują cząstkowe współczynniki płodności dla badanego roku. 2,500 2,276 2,576 2,000 1,928 1,991 1,721 1,652 1,500 1,201 1,367 1,399 1,409 1,149 1,243 1,179 1,267 1,000 0,500 0,