Badanie struktury ludności

Transkrypt

1 Badanie struktury ludności Struktura ludności według płci wieku i stanu cywilnego Wstęp Struktura według płci i wieku stanowi podstawę wielu analiz demograficznych. Determinuje ona kształtowanie się przyszłych trendów w zakresie rodności i umieralności. Daje podstawę do określania wielu społeczno-ekonomicznych konsekwencji na dziś i na przyszłość. Do zagadnień związanych ze strukturą ludności według płci i wieku zaliczyć można: określenie zapotrzebowania na miejsca w szkołach, nowe miejsca pracy, oszacowanie przyszłej liczby małżeństw i związanych z tym potrzeb mieszkaniowych, oszacowanie liczby osób wkraczających w wiek emerytalny.

2 Struktura ludności według płci Mierniki umożliwiające badanie struktury płci: - udział mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie udności - współczynnik feminizacji: W f = K M C - współczynnik maskulinizacji W f = M K C gdzie: K(M) liczba kobiet (mężczyzn) C = 1, 100, Prawidłowości w dużych zbiorowościach:,, Liczba urodzeń chłopców jest zwykle wyższa nad liczbą urodzeń dziewcząt a co się z tym wiąże istnieje liczebna przewaga chłopców nad dziewczętami w młodszych grupach wieku. Później z powodu mniejszej liczby umieralności w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn proporcje te znikają by w końcu się odwrócić. W ogólnym rozrachunku, według współczesnych szacunków i danych spisowych w większości krajów europejskich i pozaeuropejskich istnieje liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami.

3 Ludność w 2006 roku Województwo POLSKA OGÓŁEM Płeć Ogółem Mężczyzna Kobieta DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO - MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE OGÓŁEM

4 Struktura ludności według płci Mierniki umożliwiające badanie struktury płci: - udział mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności w Polsce - współczynnik feminizacji: K = C M = 100 = 106,90261% W f, - współczynnik maskulinizacji M = C K = 100 = 93,543083% W f, Interpretacja: Na 100 mężczyzn przypadało w 2006 roku średnio 107 kobiet lub na 100 kobiet przypadało średnio 93 mężczyzn.

5 Struktura ludności według wieku Strukturę ludności według ludności bada się według różnych kryteriów, stosując odpowiednie grupowania, w zależności od celu, jakiemu mają one służyć; Wyróżnia się min: 1) układ grup jednorocznych stanowiący podstawowe grupowanie: 1,2,3,,100 i więcej lat; 2) układ grup pięcioletnich: 0-4, 5-9,, 95-99, 100 i więcej lat; 3) układ funkcjonalny związany z kształceniem dzieci i młodzieży: 0-2, 3-4, 7-12, 13-15, 16-18, 19-24; 4) układ oparty na kryterium biologicznym wyodrębnia 3 grupy: 0-14, 15-64, 65 i więcej lat; 5) układ ze względu na przepisy prawa pracy: wiek przedprodukcyjny (0-17 lat), wiek produkcyjny (18 64 lat mężczyźni) i (18 59 lat kobiety; wiek poprodukcyjny (65 lat i więcej mężczyźni i 60 lat i więcej kobiety).

6 Struktura ludności według wieku Graficznym obrazem struktury ludności według płci i wieku jest tzw. piramida wieku. G. Sundbärg wyróżnił trzy zasadnicze rodzaje piramid wieku: - progresywny (cechą charakterystyczną jest rosnąca z roku na rok liczba urodzeń, oraz całej liczby ludzkości, - zastojowy (roczna liczba urodzeń i zgonów są sobie równe, a każdy następny rocznik urodzeń jest zbliżony do poprzedniego), - regresywny (malejąca z roku na rok liczba urodzeń). Przykładowe piramidy tych typów prezentuje poniższy rysunek *na osi X- liczebność w liczbach bezwzględnych i względnych (% lub %o)

7 Struktura populacji w Polsce według płci i wieku

8 Struktura ludności według wiekuogólne wnioski W ogólnej liczbie tys. ludności Polski kobiety stanowią prawie 52%; na 100 mężczyzn przypada 107kobiet (wśród ludności miejskiej 111, zaś na obszarach wiejskich 101). Liczebna przewaga mężczyzn występuje wśród ludności w wieku do 44 roku życia - na 100 mężczyzn przypada 97 kobiet; w wieku powyżej 44 lat współczynnik feminizacji wynosi 124, przy czym w najstarszych rocznikach wieku (65 lat i więcej) na 100 mężczyzn przypadają średnio 164 kobiety.

9 Od 1990 r. odsetek osób w wieku produkcyjnym (w ogólnej liczbie ludności) wzrósł. z poziomu ok. 58% do ponad 64% (w 2000 r. wynosił prawie 61%), jednak tempo przyrostu ludności w wieku produkcyjnym jest coraz wolniejsze. Począwszy od 2002 roku wiek produkcyjny osiągają coraz mniej liczne roczniki 18-latków; w 2001 roku było ich ponad 694 tys., w 2002 r. już 679 tys., a w 2006 r. tylko 569 tys. 18-latków. Jednocześnie występuje proces starzenia się zasobów siły roboczej powodowany zwiększaniem się liczby osób w wieku niemobilnym, tj. powyżej 44 roku życia.

10 PODSTAWOWE MIERNIKI STRUKTURY LUDNOŚCI MIERZĄCE UDZIAŁ LUDNOŚCI W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH WIEKOWYCH W OGÓLNEJ LICZBIE LUDNOŚCI: - mediana wieku (wzór interpolacyjny) - współczynnik obciążeń demograficznych postaci: L 0 14 L + L = L L L L gdzie: L 0-14 liczba dzieci w wieku 0 14 lat, L liczba osób w wieku 60 lat i więcej (można przyjąć inną granicę), L liczba ludności w wieku lat (w wieku produkcyjnym).,

11 MEDIANA WIEKU (wiek środkowy) LUDNOŚCI WEDŁUG PŁCI I WOJEWÓDZTW MEDIAN AGE OF POPULATION BY SEX AND VOIVODSHIPS LATA YEARS WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS Ogółem Total Mężczyźni Males Kobiety Females razem total Miasta Urban areas mężczyźni males kobiety females razem total Wieś Rural areas mężczyźni males kobiety females POLSKA ,4 33,4 37,4 36,6 34,2 38,8 33,5 32,2 34,9 POLAND ,5 34,4 38,6 37,7 35,2 40,2 34,6 33,3 35, ,7 34,7 38,9 38,0 35,5 40,5 34,8 33,6 36, ,0 35,0 39,1 38,2 35,8 40,8 35,2 33,9 36,5 Dolnośląskie 38,2 35,8 40,8 39,4 36,5 42,3 35,6 34,2 37,1 Kujawsko-pomorskie 36,3 34,4 38,4 37,9 35,3 40,5 34,0 33,0 35,2 Lubelskie 36,8 34,5 39,2 36,7 34,2 39,4 36,8 34,9 38,9 Lubuskie 36,1 34,2 38,1 37,1 34,8 39,6 34,4 33,3 35,6 Łódzkie 39,5 36,7 42,3 40,7 37,2 43,8 37,5 35,9 39,3 Małopolskie 35,7 34,0 37,4 37,6 35,3 40,1 33,9 32,8 35,0 Mazowieckie 37,7 35,6 40,0 38,7 36,2 41,5 35,9 34,5 37,5 Opolskie 38,0 36,4 39,6 38,5 36,3 40,7 37,5 36,5 38,5 Podkarpackie 35,0 33,4 36,7 36,2 34,0 38,6 34,3 33,1 35,6 Podlaskie 36,8 34,8 38,8 36,0 33,8 38,3 38,0 36,5 39,7 Pomorskie 35,6 34,1 37,3 37,7 35,6 40,0 31,9 31,2 32,5 Śląskie 38,6 36,7 40,6 39,1 37,0 41,3 37,0 35,6 38,3 Świętokrzyskie 38,2 36,0 40,5 39,7 36,7 42,5 37,0 35,5 38,7 Warmińskomazurskie 35,2 33,4 37,2 36,6 34,2 39,0 33,3 32,2 34,4 Wielkopolskie 35,4 33,7 37,3 36,8 34,5 39,4 33,7 32,7 34,8 Zachodniopomorskie 37,0 35,1 39,1 38,4 36,0 41,0 34,1 33,0 35,3

12 Analiza procesu starzenia się społeczeństwa Proces starzenia się objawia się stałym zwiększaniem się udziału ludności poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności. Głównymi czynnikami tego procesu są: - zmniejszająca się corocznie liczba urodzeń, - przedłużanie przeciętnej długości trwania życia, - przesuwanie się kolejnych grup roczników wyżowych i niżowych. Miernikami procesu starzenia się społeczeństwa mogą być: - frakcja ludzi po 60 roku życia (udział ludzi w ogólnej liczbie ludności) - stosunek liczby osób w wieku 0 9 lub do liczby ludności powyżej 60 (65) lat. (ile wnuków przypada na 1 dziadka).

13 Analiza procesu starzenia się społeczeństwa Ludność w 2006 roku POLSKA OGÓŁEM 5-letnia grupa wiekowa Ogółem 0-4 lata i więcej frakcja ludzi po 60 roku życia (udział ludzi w ogólnej liczbie ludności) L 60+ = ; L = => / = 0, (17,6%) Na 100 osób przypada ok. 18 osób wieku po 60 roku życia. - stosunek liczby osób w wieku 0 9 lub do liczby ludności powyżej 60 (65) lat. (ile wnuków przypada na 1 dziadka). L 0-9 = , L 60+ = => / = 0, (55,29%) Na 100 dziadków przypada średnio 55 wnuków.

14 Struktura ludności według stanu cywilnego STAN CYWILNY W POPULACJI: n Osoba wolna (kawaler, panna, wdowiec, wdowa, rozwiedziony, rozwiedziona) n Osoba pozostająca w związku małżeńskim lub konkubinacie. Struktura ludności musi być rozpatrywana, natury rzeczy, w ścisłym związku z wiekiem i płcią ludności Wynika to z obowiązujących przepisów prawnych. Np. dolana granica zawierania związku małżeńskiego 18 dla kobiet 21 dla mężczyzn w Polsce. Różny był też sposób rozumienia małżeństwa w zależności czasu i prawa. Obecnie istnieje prawo konkordatowe.

15 Struktura ludności według stanu cywilnego LUDNOŚĆ W WIEKU 15 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG STANU CYWILNEGO FAKTYCZNEGO I WOJEWÓDZTW W LATACH 1988 a I 2002 b POPULATION AT AGE 15 YEARS AND OVER BY DE FACTO MARITAL STATUS AND VOIVODSHIPS IN 1988 a and 2002 b WYSZCZEGÓLNIENIE SPECIFICATION Ogółem Total kawalerowie, panny single Stan cywilny faktyczny De facto marital status żonaci, zamężne oraz partnerzy married and cohabitants razem total pozostający w związku małżeńskim married wdowcy, wdowy widowed pozostający w związku partnerskim cohabitants rozwiedzeni, rozwiedzione divorced separowani, separowane separated nieustalony unknown Ogółem Total POLSKA POLAND Mężczyźni Males Kobiety Females

16 Struktura ludności według cech społeczno-zawodowych Kryteria podziału ludności: ze względu na miejsce zamieszkania w przekroju miasto-wieś. (z badań wynika, że większość procesów przebiega najczęściej odmiennie w miastach i na wsi) ze względu na źródło utrzymania: - pracujący (tj. osoby wykonujący pracę przynoszącą im zarobek lub dochód niezależnie od charakteru zatrudnienia), - utrzymujący się z niezarobkowych źródeł: (tj. osoby pobierający rentę, emeryturę, stypendium, alimenty, korzystający z opieki społecznej, zasiłku dla bezrobotnych, posiadający dochód z tytułu dzierżawy itp.) - utrzymywani (tj. osoby będące na utrzymaniu osób posiadających własne źródła dochodów.) utrzymujący się z rolnictwa i z pracy poza rolnictwem. (Udział ludności utrzymujących się z rolnictwa w ogólnej liczbie ludności (regionu) może być uznawany za syntetyczny miernik rozwoju społeczno-gospodarczego. Przyjmuje się zwykle granicę 50% jako podstawę uznania kraju za słabo rozwiniętego gospodarczo.) ze względu na aktywność zawodową: - ludność aktywna zawodowo (tj. osoby wykonującą pracę przynoszącą im dochód lub zarobek, a także bezpłatnie pomagające w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej (pracujący) a także osoby poszukujące pracy i zdolne do jej podjęcia (bezrobotni) - ludność bierna zawodowo (tj. osoby posiadające niezarobkowe źródło utrzymania tj. renta, emerytura, zasiłek, alimenty, wynajem, dzierżawa itp. lub pozostające na utrzymaniu innych osób. Do tej grupy zalicza się także odbywających czynną służbę wojskową, więźniów, pensjonariuszy domów opieki, oraz przebywających na urlopach wychowawczych.

17 LUDNOŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU I GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA UTRZYMANIA W LATACH 1988 a I 2002 b POPULATION BY GROUPS OF AGE AND MAIN SOURCE OF MAINTENANCE IN 1988 a AND 2002 b 2002 w tym w wieku c of which at age c produkcyjnym working GŁÓWNE ŹRÓDŁO UTRZYMANIA MAIN SOURCE OF MAINTENANCE 1988 Ogółem Total razem total mobilnym mobile przedprodukcyjnym preworking niemobilnym nonmobile poprodukcyjnym postworking a Dane Narodowego Spisu Powszechnego b Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań c W podziale nie uwzględniono osób o nieustalonym wieku. d Łącznie z dochodami z najmu. O G Ó Ł E M TOTAL Posiadający własne źródło utrzymania: Dochody z pracy poza rolnictwem d w rolnictwie in agriculture Niezarobkowe źródło w tym: of which: emerytura retirement pay renta pension w tym: of which: renta z tytułu niezdolności do pracy zasiłek dla bezrobotnych zasiłek pomocy społecznej Dochody z własności Pozostający na utrzymaniu osób posiadających: Dochody z pracy Incomes from work poza rolnictwem d w rolnictwie in agriculture Niezarobkowe źródło w tym: of which: emerytura retirement pay renta pension renta z tytułu niezdolności do pracy zasiłek dla bezrobotnych zasiłek pomocy społecznej Dochody z własności Nieustalone źródło utrzymania

18 Ludność Polski według źródeł utrzymania w 2002 roku liczba ludności Posiadający własne źródło utrzymania Pozostający na utrzymaniu osób Nieustalone źródło utrzymania źródło utrzymania

19 Podział ludności na miejską i wiejską W światowej praktyce stosowane są dwa kryteria wyodrębnienia ludności miejskiej: kryterium statystyczne (o zaliczeniu do kategorii ludności miejskiej decyduje liczba ludności. Najczęściej jest nią 2000 os.) kryterium administracyjne (o zaliczeniu ludności danej miejscowości do kategorii miejskiej decyduje fakt nadania miejscowości praw miejskich. Przy nadawaniu praw miejskich odgrywają takie czynniki jak: liczba ludności ogółem, struktura zawodowa ludności, charakter zabudowy. Ludność miejską dzieli się najczęściej ze względu na liczbę mieszkańców na grupy: poniżej 2 tys. mieszkańców, [2: 5) tys., (5; 10) tys.,., [100; 200) tys., 200 tys. i więcej.

20 Ludność Polski w 2006 roku w przekroju miasto-wieś i płeć liczebność razem mężczyźni kobiety miasta wieś

21 Struktura ludności według poziomu wykształcenia Najczęściej wyróżnia się następujące poziomy wykształcenia: podstawowe i niepełne podstawowe zasadnicze zawodowe gimnazjalne średnie zawodowe średnie ogólnokształcące policealne wyższe

22 LUDNOŚĆ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA - WYNIKI SPISÓW ORAZ SZACUNKI (dok.) B. SZACUNKI METODĄ BILANSOWĄ a - ludność w wieku 13 lat i więcej według stanu WYSZCZEGÓLNIENIE SPECIFICATION Ogółem Total wyższym higher średnim i policealnym secondary and post secondary W tym z wykształceniem Of which education level zasadniczym zawodowym basic vocational gimnazjalnym lower secondary podstawowym ukończonym primary completed W tysiącach In thousands OGÓŁEM TOTAL Mężczyźni Males Kobiety Females

23 Ludność polski według wykształcenia 35 32,4 32,5 33,0 33,0 33, , ,8 23,7 23,3 23,0 22,6 25,5 23,0 21,8 20,9 20 ludność w % ,3 14,2 13,0 12,1 11,1 5 3,5 5,1 5,5 5,5 1,8 0 wyższe średnie i policealne zasadnicze zawodowe gimnazjalne podstawowe ukończone wykształcenie

24 LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA, PŁCI I WIEKU W 2002 R. a Ogółem Total wyższe higher policealne post- - secondary razem total średnie secondary zawodowe vocational Poziom wykształcenia Education level ogółnokształcące general zasadnicze zawodowe basic vocational podstawowe ukończone primary completed podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego primary not completed and no education at all nieustalony unknown

25 Poziom wykształcenie w Polsce w 2002 roku nieustalone podstawowe nieukończone podstawowe ukończone wykształcenie zasadnicze zawodowe średnie policealne wyższe liczba ludności