Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech w latach 1976, 1984, 1996, Marcin Otorowski Paulina Berdysz Grupa 343

Transkrypt

1 Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech w latach 1976, 1984, 1996, 2004 Marcin Otorowski Paulina Berdysz Grupa 343

2 Spis treści Wstęp... 3 Istota procesu małżeńskości... 3 Zmiany w małżeńskości na przestrzeni lat... 4 Płodność, wychowanie dzieci... 8 Kobiety na rynku pracy... 9 Edukacja Podsumowanie i wnioski Bibliografia Źródła danych Indeks tabel i wykresów Aneks

3 Wstęp Przez wieku, rola kobiety w niemieckim społeczeństwie wyrażana była jako 3K pierwsze litery od słów Kinder (dzieci), Kirche (kościół) i Küche (kuchnia) 1. Wiek XX przyniósł jednak wyrównanie w prawach i w statusie społecznym. Kobiety zyskały lepsze wykształcenie, dostęp do funkcji politycznych, równe prawa w dostępie do rynku pracy. Jednocześnie zmianie ulegał model rodziny i proces małżeńskości. Niniejsza praca porusza problem zmian w małżeńskości, łącząc je z efektami społeczno ekonomicznymi, na jakie mają one wpływ. Badanie i wnioskowanie przeprowadzone zostały w wybranych latach: w roku 1976, 1984, 1996 oraz 2004 i Istota procesu małżeńskości Małżeńskość to kompleksowy proces formowania i rozwiązywania związków małżeńskich. Prowadzi on do zmian w strukturze populacji według stanu cywilnego. Nie dotyczy całej populacji, gdyż nie wszystkie osoby wstępują w związki małżeńskie. Rozpad małżeństwa następuje w wyniku rozwodu, separacji lub z powodu zgonu współmałżonka. Pewna część osób rozwiedzionych lub owdowiałych ponownie zawiera powtórne związki małżeńskie co klasyfikuje je do dwóch grup- pierwotnych i powtórnych. Analizę małżeńskości prowadzi się oddzielnie dla pbu płci. Ponieważ zawieranie małżeństw pozostaje w bezpośrednim związku z rozrodczością, to zjawisko jest badane najczęściej w populacji kobiet. Z punktu widzenia aspektów prawnych, małżeństwo w Niemczech (jak i w Polsce) zawiera się przed urzędnikiem stanu cywilnego, jednak możliwość małżeństwa konkordatowego nie jest im znana. W roku 2001 wszedł w życie kodeks o zarejestrowanym życiowym związku partnerskim (LpartG- Lebenspartnerschaftsgesetz) regulujący związki osób będących przedstawicielami tej samej płci. Kodeks reguluje również prawa i obowiązki życiowych partnerów względem siebie, wspólne nazwisko, jak i konsekwencje związane ze sprawami spadkowymi. W definicji rozkładu pożycia małżeńskiego istnieją podstawy dotyczące istnienia szczególnego rodzaju więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej łączącej małżonków. Warunkiem rozpadu jest trwałość jego rozkładu i brak pozytywnej prognozy na przyszłość. Pomimo iż, ustawowo małżeństwo trwa aż do śmierci, uznana jest instytucja rozwodu ze względu na świadomość, że związek może się skończyć na jakimś etapie życia. Przed rozpoczęciem sprawy rozwodowej jest obowiązkowa roczna separacja, która może być skrócona w wyjątkowej sytuacji, w jakiej się znajduje małżonek składający wniosek. Możliwy jest rozwód za obopólną zgodą i bez względu na to kto zawinił, to partner z większymi dochodami musi płacić alimenty dopóki, dopóty druga osoba się nie usamodzielni. Do czasu udzielenia rozwodu obowiązuje szczególny obowiązek do alimentów między małżonkami. Po rozwodzie, alimenty muszą być płacone tylko w sytuacji, gdy drugi małżonek nie ma szans utrzymać się samodzielnie. W wielu sytuacjach alimenty mogą jednak zostać ograniczone czasowo. 1 Za: German Culture, Women in society, dostęp 20 maja z [ 3

4 Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech Do czasu udzielenia rozwodu obowiązuje obowiązuje szczególny obowiązek do alimentów między małżonkami. Po rozwodzie, alimenty muszą być płacone tylko w sytuacji, gdy drugi małżonek nie ma szans utrzymać się samodzielnie. W wielu sytuacjach alimenty mogą jednak zostać ograniczone czasowo. Zmiany w małżeńskości skości na przestrzeni lat Analizę zmian w małżeńskości przeprowadziliśmy przeprowadzi my od zestawienia bezwzględnej liczby zawieranych małżeństw i rozwodów,, zawartych kolejno w latach 1976, 1984, 1996, 2004 i Wyniki przedstawione są na poniższym wykresie: Wykres nr 01:: Liczba zawieranych małżeństw i rozwodów [tys.] w latach ilość zawartych małżeństw 510, , ilość zawartych rozwodów 427, ,007 ilość (w 1000) , , , , ,55 153, lata Źródło danych: Statistiches Bundesamt Deutschland Trendy logarytmiczne: obliczenia własne Analiza wykresu oraz linii trendu (naniesione na wykresie odpowiednio kolorem czerwonym dla zawartych małżeństw i niebieskim dla ilości rozwodów) ukazuje trend, mówiący o rosnącej liczbie l rozwodów i malejącej liczbie małżeństw w roku. O ile w 1976 rocznie zawierano małżeństw i rozwodów, to w 2006 małżeństw w ciągu roku jest już tylko , podczas gdy liczba rozwodów wzrosła do Biorąc dodatkowo pod uwagę rosnącą osnącą liczbę ludności w Niemczech w badanym okresie, bardziej miarodajne będzie uwzględnienie ogólnego współczynnika zawieranych małżeństw i ogólnego współczynnika zawieranych rozwodów, który miarodajnie pokazuje, jaki jest przyrost średniej liczby zawieranych zawieranych rozwodów na 1000 mieszkańców (z 2,0 w 1976 do 2,3 w 2006), i jak spada średnia liczba małżeństw na 1000 mieszkańców (z 6,51 w 1976 do 4,54 w 2006) 4

5 Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech Wykres nr 02:: Ogólny współczynnik zawartych małżeństw i rozwodów w latach ogólny współczynnik zawieranych małżeństw 6,55 6,51 ogólny współczynnik rozwodów wartość współczynnika 6 5,22 4,8 5 4, ,60 2,30 2,30 2,10 2, lata Źródło danych: Statistiches Bundesamt Deutschland Trendy logarytmiczne: obliczenia własne Powyższe dane przedstawiały ilość zawieranych małżeństw bez wyróżnienia na to, czy jest to pierwsze czy kolejne małżeństwo. Statystyka dotycząca wieku zachodzenia po raz pierwszy w związek małżeński dostarcza ciekawych informacji na temat tego, od jakiego wieku kobieta może potencjalnie urodzić pierwsze dziecko: Wykres nr 03: Liczba kobiet, zawierających pierwsze małżeństwo na przestrzeni wybranych lat 500 Liczba kobiet [w tys.] Rok 2006 źródło: Eurostat Tabela nr 01: Liczebność kobiet zawierających pierwsze małżeństwo z podziałem na grupy wiekowe w poszczególnych latach: 5

6 Wiek / Rok Mniej niż 17 b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d b.d 50 i więcej b.d b.d b.d Źródło: Eurostat Najczęstszy wiek zawarcia pierwszego małżeństwa zarówno w 1996 jak i w 2004 roku leży w przedziale lat. Dominanta wieku kobiet, wchodzących po raz pierwszy w związek małżeński to 26,84 w roku 1996 oraz 27,46 w roku Mimo okrojonych danych zaobserwować można ciekawe zjawisko - w roku 2004 w porównaniu do 1996 jest znacznie większa liczba kobiet które wchodzą w pierwszy związek małżeński między 50 a 59 rokiem życia. Może to wynikać między innymi ze starzejącej się struktury społeczeństwa niemieckiego. Widać tutaj tendencję do coraz późniejszego wieku wchodzenia w pierwszy związek małżeński. Ma to ogromne znaczenie w kontekście posiadania dziecka (jedynie niewielki procent pochodzi ze związków pozamałżeńskich), a to ma dalsze reperkusje w aktywności społecznej i ekonomicznej kobiet. W kontekście analizy małżeńskości ważny jest również długość trwania małżeństwa przed rozpadem. Poniższe diagramy przedstawiają, jak kształtują się średnie wartości trwania małżeństw i jaka jest liczebność rozwodzących się małżeństw w przedziałowych grupach wiekowych: 2 Obliczenia własne na podstawie tabeli 01 6

7 Wykres nr 04: Tendencje w długości trwania małżeństw przed rozwodem mniej niż rok lat mniej niż 4 lata 5-9 lat lat Ilość rozwodów lat lat mniej niż 4 lata lat lat lat 30 i więcej lat lat 30 i więcej 0 mniej niż rok Lata źródło: Eurostat Tabela nr 02: Liczebności małżeństw rozpadających się pod względem długości trwania małżeństwa w latach staż \ rok mniej niż rok 2770 mniej niż 4 lata lat lat lat lat lat i więcej 3059 średnia 10, , , , Źródło: Eurostat, Średnia: obliczenia własne Z analizy powyższych diagramów wynika, że liczba zawieranych rozwodów jest rosnąca. Jeśli chodzi o długość trwania małżeństwa przed rozpadem, to średni staż małżeński powiększa się w 1976 przeciętne małżeństwo w chwili rozwodu miało 10-letni staż małżeński, podczas gdy w 2004 było to już prawie 14 lat. Najczęściej rozwodzą się małżeństwa, trwające od 5 do 9 lat, najrzadziej krótkie małżeństwa, które nie przetrwały więcej niż rok. 7

8 Liczba rozwodów ma wpływ na obciążenie ekonomiczne kobiet. Gospodarstwo domowe, które dotąd było prowadzone i utrzymywane przez dwie osoby, dzieli się na dwa pozostawiając kobietę w statystycznej dyskryminacji płacowej. Jeśli z małżeństwa były dzieci, które nie osiągnęły jeszcze samodzielności, najprawdopodobniej pozostaną one przy matce, co mimo zasądzonych alimentów, również obciąży jej budżet. Bez pomocy współmałżonka w przypadku małych dzieci, kobieta ma ograniczone możliwości zarobków, gdyż dużo czasu musi poświęcić na pielęgnację i opiekę nad potomstwem, którego opieka z zewnątrz jest równie kosztowna (np. wynajem niani). Nie do uchwycenia są następstwa rozpadu rodziny takie jak np. uszczerbek na zdrowiu psychicznym, koszty psychoterapeutów itp. Rozwody najczęściej na jakiś czas obniżają wydajność kobiet, ze względu na ich niestabilność w życiu osobistym i emocjonalnym. Płodność, wychowanie dzieci Malejąca liczba zawieranych małżeństw w Niemczech w latach miała swoje przełożenie na płodności całkowitej. Wskaźnik ten, oznaczający ile dzieci pozostawi po sobie statystyczna kobieta sukcesywnie maleje, co pokazuje tabela numer 03. Tabela nr 03: Współczynnik płodności w Niemczech na przestrzeni wybranych lat Rok Współczynnik płodności , , , , ,32 Źródło: Eurostat Przeprowadzoną wcześniej analizę wieku zawierania pierwszego małżeństwa możemy porównać ze statystycznym średnim wiekiem kobiet, które urodziły dziecko w danym roku. Wykres nr 05: Średni wiek kobiet, rodzących dziecko w danym roku Średni wiek urodzenia dziecka Średni wiek urodzenia dziecka Rok źródło: Eurostat 8

9 Na dane w wykresie naniesiono trend logarytmiczny (obliczenia własne). Powyższy diagram mówi, że średni wiek kobiet, rodzących dziecko w danym roku stale się zwiększa. O ile jeszcze w 1976 roku wynosił on nieco ponad 26 lat, o tyle w 2006 matka rodząca dziecko miała średnio już prawie 30 lat. W połączeniu z informacjami o wieku urodzenia pierwszego dziecka można dodatkowo wysnuć ciekawy wniosek średni wiek urodzenia pierwszego dziecka różnił się od średniego wieku urodzenia dziecka o 1 rok na początku 90. roku, im bliżej 2006 tym ta różnica się zmniejsza. Jest to niewątpliwie wynik zmniejszającej się płodności kobiety rzadziej mają więcej niż 1 czy 2 dzieci, stąd i różnica w średniej maleje 3. W poniższej tabeli zawarto zestawienie gospodarstw domowych pod względem liczby dzieci w roku Jak widać większość małżeństw nie posiada dziecka, więc po rozwodzie nie ma konsekwencji obciążenia jednego z małżonków utrzymywaniem potomstwa. Co równie istotne - 16% z gospodarstw mających dzieci wychowuje samotnie dziecko - co oznacza, że sądy częściej przydzielają opiekę rodzicielską matce - ich sytuacja materialna w tych okolicznościach pogarsza się. Tabela nr 04: Struktura gospodarstw domowych według liczby dzieci w 2005 roku porównanie wybranych krajów europejskich Państwo Gospodarstwa domowe wg liczby dzieci (2005) Brak dzieci 1 dziecko 2 dzieci 3 i więcej Gospodarstwa domowe z jednym rodzicem jako % gospodarstw domowych z dziećmi EU25 67% 16% 13% 4% 13% Belgia 66% 14% 14% 6% 18% Czechy 64% 17% 16% 3% 13% Dania 74% 11% 12% 4% 16% Niemcy 75% 13% 9% 3% 16% Źródło: The family in the EU25 seen through figures 15 may 2006 : International day of families EUROSTAT NEWS RELEASE Kobiety na rynku pracy Według badania, pochodzącego z raportu ILO (rok 2004), rokrocznie liczba kobiet na rynku pracy przekraczała 20 milionów, co stanowiło 47% z ogólnej liczby 42.7 milionów ludzi na rynku pracy 4. Tak zwany wskaźnik aktywności (proporcja ludzi aktywnych ekonomicznie do ogólnej populacji w wieku produkcyjnym) wynosił dla kobiet ponad 55%, co stanowiło poprawę rzędu kilku procent względem poprzedzającego dziesięciolecia (w tym samym czasie, wskaźnik aktywności dla mężczyzn przekraczał 66%). Bezrobocie wśród kobiet (na tle bezrobocia ogólnego i bezrobocia wśród mężczyzn) w badanych latach przedstawia poniższa tabelka: 3 Dane dotyczące wieku urodzenia pierwszego dziecka (z lat ) zawarte są w aneksie 4 Jeannette Nagel, Women in Germany 2006, wyd. Statistisches Bundesamt, Wiesbaden 2006, str. 26 9

10 Tabela nr 05: Bezrobocie wśród kobiet i mężczyzn w latach Rok Kobiety Mężczyźni Łącznie % 12% 12% ,7% 12,5% 10,8% ,5% 11% 12,1% ,1% 8,5% 10,2% ,6% 3,9% 5,8% Źródło: Statistiches Bundesamt Deutschland Bezrobocie wyrażone w procentach rosło w poszczególnych latach, ale dynamika jego wzrostu jest znacznie mniejsza w przypadku kobiet niż mężczyzn. Przykładowo, w roku 1976 wśród mężczyzn bezrobocie wynosiło 3,9% a u kobiet było to 4,6%. W 1984 bezrobocie wśród kobiet było już tylko o 0,6% wyższe niż u mężczyzn, a w roku 2004 stopa bezrobocia wśród mężczyzn przekroczyła stopę bezrobocia wśród kobiet. Obecnie, stopy bezrobocia są na zbliżonym poziomie (12% w roku 2006). Przyczyną tego zjawiska jest coraz lepsze wykształcenie kobiet (w 1976 roku studiowało dwa razy mniej kobiet niż mężczyzn, obecnie różnice na korzyść mężczyzn wynosi zaledwie 9% 5 ) zwiększony stopień świadomości i pogoń za karierą, a także późniejszy wiek zawierania małżeństwa, sprzyjający planowaniu kariery i biznesu przez kobiety (patrz tabela 01). Widać wyraźnie iż bezrobocie u kobiet było zawsze wyższe niż u mężczyzn. Wynika to z prostego faktu jakim jest typowy podział obowiązków w rodzinie, gdzie kobieta rodzi, wychowuje i opiekuje się dziećmi. W ostatnich latach tendencja się wyraźnie zmienia co jest owocem zmian również w mentalności i schemacie postrzegania zarówno rodziny jak i funkcji jej członków. w 2004 można nawet śmiało powiedzieć że kobiety odgrywają znaczną rolę, czy też czasem - dominują w sprawowaniu opieki finansowej nad gospodarstwem domowym. Analizując aktywność ekonomiczną - obserwuje się, iż z upływem lat kobiety później wchodzą w wiek tej aktywności. W porównaniu z mężczyznami, one zawsze zaczynały go później. Mimo że później zaczynają, to w czasach nam współczesnych prześcigają swe poprzedniczki z minionych dekad wykazując znaczną aktywność. Kiedyś wiekiem jej szczytu były lata dla kobiety. Dziś ten przedział przesunął się ponad czterdziestkę. Dzięki rozwojowi medycyny, zmiany mentalności, modelu rodziny i ustroju - dziś kobieta w wieku 60 lat i więcej to osoba o dwa razy większej aktywności niż 30 lat wcześniej. 5 Dane statystyczne dot. liczby studentów bez podziału na narodowości w Niemczech za: 1a%2ctemplateId=renderPrint.psml 10

11 Wykres nr 06: Średnie zarobki mężczyzn i kobiet w latach Średnie miesięczne wynagrodzenia 4000, , , , , , ,00 500,00 0,00 Mężczyźni Kobiety Lata źródło: Eurostat Edukacja Tabela nr 06: Odsetek ogólnej liczby kobiet od 25 do 64 roku życia, deklarujących udział w szkoleniu lub pobierających wykształcenie (Life Learning Programme) Rok Odsetek b.d b.d 4,80% 7,00% 7,30% Źródło: Eurostat Wyniki z wybranych lat ankiety EU Labour Force Survey zebrane w powyższej tabeli obrazują odsetek pozytywnych odpowiedzi na pytanie o uczestnictwo w przeciągu 4 poprzedzających tygodni w dowolnej formie nauki czy szkolenia (niekoniecznie związanego z wykonywanym zawodem) w grupie wiekowej od 25 do 64 roku życia. Z roku na rok, przybywa kobiet, które deklarują uczestnictwo w programach rozwoju i nauki przez całe życie. Późniejszy wiek wchodzenia w związek małżeński i zakładania rodziny jest na pewno stymulantem do rozwoju osobistego i zawodowego przez kobiety. Podsumowanie i wnioski Uogólniając, jednak niewiele mijając się z prawdą, kobiety w każdym kraju uzyskują poprzez małżeństwo pewną stabilność finansową i emocjonalną. Dysproporcje między zarobkami systematycznie się zmniejszają, jednak wciąż mężczyzna wiedzie prym. Oprócz zmian w statusie finansowym nie bez znaczenia pozostaje fakt iż kobieta w małżeństwie pozyskując więcej obowiązków z racji opieki nad gospodarstwem nie jest tak skłonna do poświęcenia swojego czasu na dodatkowe dokształcanie i rozwój. 11

12 To zjawisko jednak się zmniejsza ponieważ praktycznie we wszystkich sferach - zatrudnienia, wykształcenia, bezrobocia - ta granica między płciami się zaciera. Jest to tendencja popularna we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. Idąc za sygnałami takimi jak - mniejsza liczba dzieci (mniejsze obciążenie finansowe), późniejsze wchodzenie w związek małżeński, wyższe zarobki, wyższe wykształcenie, podział ról w opiece nad gospodarstwem domowym - to wszystko sprawia że sytuacja kobiet w Niemczech dużo mniej ulega zmianie pod wpływem zmian w małżeńskości, niż działo się to w pierwszym okresie obserwacji, gdzie następstwa były znamienne. Te niewielkie zmiany w statusie i sytuacji to swoiste przyzwolenie na częste zmiany stanu cywilnego, gdyż w dzisiejszych czasach samotna nie oznacza biedna i opuszczona, a niezależna i przebojowa. 12

13 Bibliografia 1. Jeannette Nagel, Women in Germany 2006, wyd. Statistisches Bundesamt, Wiesbaden German Culture, Women in society, dostęp 20 maja z [ 3. The family in the EU25 seen through figures 15 may 2006 : International day of families EUROSTAT NEWS RELEASE Źródła danych 1. Eurostat [ 2. Statistiches Bundesamt Deutschland [ 3. The family in the EU25 seen through figures 15 may 2006 : International day of families EUROSTAT NEWS RELEASE Indeks tabel i wykresów Indeks tabel Tabela 01: Liczebność kobiet zawierających pierwsze małżeństwo z podziałem na grupy wiekowe 6 w poszczególnych latach Tabela 02: Liczebności małżeństw rozpadających się pod względem długości trwania małżeństwa 7 w latach Tabela 03: Współczynnik płodności w Niemczech na przestrzeni wybranych lat 8 Tabela 04: Struktura gospodarstw domowych według liczby dzieci w 2005 roku porównanie 9 wybranych krajów europejskich Tabela 05: Bezrobocie wśród kobiet i mężczyzn w latach Tabela 06 Odsetek ogólnej liczby kobiet od 25 do 64 roku życia, deklarujących udział w szkoleniu 11 lub pobierających wykształcenie (Life Learning Programme) Indeks wykresów Wykres 01: Liczba zawieranych małżeństw i rozwodów [tys.] w latach Wykres 02: Ogólny współczynnik zawartych małżeństw i rozwodów w latach Wykres 03: Liczba kobiet, zawierających pierwsze małżeństwo na przestrzeni wybranych lat 5 Wykres 04: Tendencje w długości trwania małżeństw przed rozwodem 7 Wykres 05: Średni wiek kobiet, rodzących dziecko w danym roku 8 Wykres 06: Średnie zarobki mężczyzn i kobiet w latach

14 Aneks Średnie zarobki z podziałem na płeć i obszar geograficzny w latach w tysiącach Male Female Former New Former New Year territory of Länder territory of Länder Germany Germany the Federal and Berlin the Federal and Berlin Republic East Republic East ,889 3,964 2,981 2,785 2,85 2, ,833 3,909 2,925 2,734 2,799 2, ,771 3,847 2,881 2,672 2,738 2, ,693 3,767 2,823 2,602 2,667 2, ,589 3,665 2,718 2,517 2,582 2, ,463 3,542 2,613 2,434 2,499 2, ,365 3,443 2,527 2,352 2,417 1, ,276 3,353 2,469 2,279 2,342 1, ,189 3,265 2,405 2,209 2,271 1, ,123 3,199 2,353 2,149 2,212 1, ,079 3,159 2,288 2,089 2,154 1, ,076 2,128-2,077 1, ,973 1,947-1,993 1, ,903 1,748-1,927 1, ,797 1,471-1,832 1, ,643 1,09-1, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Źródło: nderprint.psml Ilość rozwodów i małżeństw w latach Marriages Divorces Year per 1,000 per 1,000 Total Total residents residents , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

15 , , , , , , , , Źródło: erprint.psml Bezrobocie z podziałem na płci i lata Year Total Male Female Źródło: destatis.de/jetspeed/portal/cms/sites/destatis/internet/en/content/statistics/timeseries/longtermseries/labourmarket/content75/lrarb02a,templateid=renderprint.ps Liczba małżeństw i ogólny współczynnik zawieranych małżeństw na przestrzeni lat Year Marriages Divorces Total Per 1000 Per 1000 Total residents residents , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

16 , , , , , , , , , , , , , , Źródło: 06a,templateId=renderPrint.psml Wiek zawierania pierwszego małżeństwa (podział na grupy wiekowe i poszczególne lata) Grupy wiekowe i liczebności kobiet zawierających związek małżeński time total a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Źródło: Eurostat Odsetek kobiet, deklarujących uczestnictwo w szkoleniach i uczeniu się przez całe życie (LLP) time % i i Źródło: Eurostat Wskaźniki płodności i średni wiek posiadania dziecka w latach time Proportion of live births outside Total fertility rate Gross reproduction rate Net reproduction rate Mean age of women at Mean age of women at birth of 16

17 marriage childbirth first child 1976a00 8,76 1,51 0,74 0,71 26, a00 9,04 1,51 0,74 0,71 26, a00 9,94 1,5 0,73 0,71 26, a00 10,72 1,5 0,73 0,71 26, a00 11,89 1,56 0,76 0,74 26, a00 12,77 1,53 0,75 0,73 26, a00 14,29 1,51 0,73 0,71 26,6-1983a00 15,38 1,43 0,7 0,68 26, a00 15,95 1,39 0,68 0,66 26,9-1985a00 16,22 1,37 0,67 0,65 27, a00 16,07 1,41 0,69 0,67 27, a00 15,72 1,43 0,7 0,68 27, a00 15,69 1,46 0,71 0,7 27, a00 15,51 1,42 0,69 0,68 27, a00 15,32 1,45 0,71 0,7 27, a00 15,08 1,33 0,65 0,64 27,77 26, a00 14,89 1,3 0,63 0,62 27,92 26, a00 14,81 1,28 0,62 0,61 28,05 27, a00 15,39 1,24 0,61 0,6 28,17 27, a00 16,06 1,25 0,61 0,6 28,3 27, a00 17,05 1,32 0,64 0,63 28,36 27, a00 17,96 1,37 0,67 0,66 28,51 27, a00 20,01 1,36 0,66 0,65 28,57 27, a00 22,14 1,36 0,66 0,65 28,65 28, a00 23,41 1,38 0,67 0,67 28,74 28, a00 25,03 1,35 0,66 0,65 28,81 28, a00 26,13 1,34 0,65 0,65 28,97 28, a00 26,98 1,34 0,65 0,65 29,13 28, a00 27,94 1,36 0,66 0,66 29, a00 29,18 1,34 0,65 0,65 29,45 29, a00 29,96 1,32 0,64 0,64 29,56 - Źródło: Eurostat Liczebności małżeństw rozwodzących się z poszczególnymi stażami małżeńskimi dla lat Duration of marriage time Total Between 5 Between 10 Between 15 Between 20 Between 25 Less than 1 Less than 4 and 9 and 14 and 19 and 24 and or more 1976a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Źródło: Eurostat 17

18 Liczebność rozwodzących się małżeństw z podziałem na długość trwania małżeństwa (lata ) duration time Between 5 Between 10 Between 15 Between 20 Between 25 Total Less than 1 Less than 4 and 9 and 14 and 19 and 24 and or more 1976a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Źródło: Eurostat 18