Struktury demograficzne. Proces starzenia się ludności

Transkrypt

1 Struktury demograficzne. Proces starzenia się ludności

2 Tematyka wykładu 1. struktura ludności według płci, miejsca zamieszkania, wieku 2. struktura rodzin i gospodarstw domowych 3. proces starzenia się ludności i jego konsekwencje

3 Struktury demograficzne Ludność według płci, wieku, stanu cywilnego, sytuacji rodzinnej, wykształcenia, miejsca zamieszkania, cech społeczno-zawodowych Struktura ludności według płci i wieku stanowi podstawę większości analiz demograficznych, gdyż w poważnym stopniu determinuje ona kształtowanie się przyszłych trendów w płodności, umieralności czy migracji. Kształtowane są przez dotychczasowe trendy w płodności, umieralności i migracji, a pośrednio przez wojny i klęski żywiołowe, procesy formowania, rozwoju i rozwiązywania rodzin i gospodarstw domowych, zapotrzebowanie rynku pracy

4 Struktura ludności według płci i wieku Ma bezpośredni wpływ na reprodukcję ludności przez odpowiednie kształtowanie się procesu tworzenia związków (zawierania małżeństw, np.chiny, Rosja), urodzeń i zgonów. 1. Udziały mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności 2. Współczynniki feminizacji W f K M C 3. Współczynniki maskulinizacji W m M K C

5 Struktura ludności według miejsca zamieszkania

6 Struktura ludności według wieku Klasyfikacja grup wieku BIOLOGICZNA 0 14 dzieci i młodzież dorośli 60 i więcej osoby starsze RYNEK PRACY 0 17 wiek przedprodukcyjny 18 59/64 wiek produkcyjny 60/65 i więcej wiek poprodukcyjny

7 Gospodarstwo domowe Def. GUS Definicja Grupa (oryg. Zespół) osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się (kryterium współzamieszkiwania i wspólnoty ekonomicznej). Dodatkowe wyjaśnienia metodologiczne Gospodarstwa domowe wyodrębnia się spośród ludności zamieszkałej w mieszkaniach (bez obiektów zbiorowego zakwaterowania). Wśród gospodarstw domowych wyróżniamy jednoosobowe i wieloosobowe (2 i więcej osobowe), a także rodzinne i nierodzinne.

8 Rodzina i gospodarstwo domowe Kryteria demograficzne klasyfikacji gospodarstw domowych: liczba osób,skład gospodarstwa, liczba rodzin,typ rodzin. def. OECD, Eurostat (tłum. Diagnoza Społeczna): Rodzinę (nuklearną) tworzą członkowie gospodarstwa powiązani przez małżeństwo (formalne lub nieformalne), więzy krwi lub adopcję. Wyróżnia się następujące typy rodzin: rodziny pełne małżeństwo (para) bez dzieci, małżeństwo (para) z dziećmi, rodziny niepełne matka z dziećmi, ojciec z dziećmi. Gospodarstwa nierodzinne są to gospodarstwa, w których nie występuje grupa osób zdefiniowanych jako rodzina (zgodnie z def. powyżej). Wyróżnia się gospodarstwa nierodzinne jednoosobowe i gospodarstwa nierodzinne wieloosobowe. 8

9 Rodzina i gospodarstwo domowe Definicje i typy rodzin oraz gospodarstw domowych Głowa gospodarstwa def. GUS: Głowa gospodarstwa def. GUS: Głowa rodziny def. GUS: 9

10 Proces zmian liczby oraz struktur gospodarstw domowych w DPD szybszy wzrost liczby gospodarstw niż liczby ludności zmiany w strukturze gospodarstw według wielkości i spadek średniej liczby osób w gospodarstwie; wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw, przy czym znaczna ich część jest tworzona przez starsze kobiety; spadek liczby gospodarstw wielorodzinnych na rzecz wzrostu liczby gospodarstw jednorodzinnych z rodziną nuklearną; wzrost liczby gospodarstw tworzonych przez bezdzietne pary; zwiększenie się liczby gospodarstw tworzonych przez rodziny niepełne, przy czym większość z nich stanowią gospodarstwa, w których głową jest kobieta; wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw tworzonych przez osoby młode; wzrost liczby gospodarstw tworzonych przez osoby pozostające w związkach konsensualnych.

11 Starzenie się ludności (population ageing) to wzrost liczby i udziału osób starszych (60 lat lub 65 lat i więcej) oraz zmiany proporcji między osobami w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym, wynikające ze zmian wielkości zasobów pracy i starzenia się ludności

12 Proces ten ma charakter GLOBALNY i NIEODWRACALNY Wiek XXI to wiek starzenia się ludności Przyczyny: 1. Spadek płodności 2. Spadek umieralności we wszystkich grupach wieku powodujący wydłużenie trwania życia 3. Migracje (emigracja osób w wieku produkcyjnym)

13 Podniesienie wieku emerytalnego odbędzie się stopniowo począwszy od 2013 roku, będzie on podnoszony co 4 miesiące o 1 miesiąc. (...) Poziom 67 lat dla mężczyzn zostanie osiągnięty w 2020 roku, a dla kobiet w 2040 roku (...).

14 Tradycyjne miary procesu starzenia się ludności mediana wieku ludności współczynnik starości demograficznej (old-age rate) OARt L t ( 60 ) C L t udział osób w wieku 80 lat i więcej wśród osób starszych mierzy tzw. podwójne starzenie (double ageing)

15 Tradycyjne miary procesu starzenia się ludności współczynnik wsparcia (potential support ratio) SR t L t (15 59) L t (60 ) C wskaźniki obciążeń demograficznych (dependency ratios)

16 wskaźniki obciążeń demograficznych (dependency ratios) (rożnice w nazwie) Ogólny (całkowity) współczynnik obciążeń demograficznych (total dependency ratio) TDR L L L L L L L współczynnik obciążeń osobami w wieku przedprodukcyjnym (youth dependency ratio) współczynnik obciążeń osobami w wieku poprodukcyjnym (old-age dependency ratio)

17 współczynnik wsparcia dla osób najstarszych (parent support ratio) L(85 ) 100 L(50 64) Indeks starości (ageing index) L(60 ) 100 L(0 14)

18 Alternatywne miary starzenia się ludności

19 Zmiana definicji granicy starości W oparciu o wiek prospektywny (potencjalny) (prospective age) wiek chronologiczny = wiek kalendarzowy mierzy ile lat osoba już przeżyła (PRZESZŁOŚĆ; wartości nominalne ) wiek prospektywny oparty jest na liczbie urodzin, które jednostka może jeszcze przeżyć (PRZYSZŁOŚĆ; wartości realne ) Źródło: Sanderson, Scherbov 2008, p. 5

20 Prospektywny współczynnik obciążeń osobami starszymi (prospective old-age dependency ratio) = liczba osób w grupach wieku, dla których oczekiwana długość trwania życia to 15 lat lub mniej w stosunku do l. osób w wieku 20+ lat, dla których oczekiwana długość trwania życia wynosi ponad 15 lat Źródło: Sanderson, Scherbov 2010

21 Wiek + stopień sprawności współczynnik obciążeń osobami niepełnosrawnymi (adult disability dependency ratio) = osoby w wieku 20+ lat niepełnosprawne w stosunku do osób w wieku 20+ lat pełnosprawnych Źródło: Sanderson, Scherbov 2010

22 Dekompozycja ODR ODR = L 65+ L = L 65+(H) L L 65+ Unh L współczynnik obciążeń osobami w wieku poprodukcyjnym= wsp. obciążeń osobami w wieku poprodukcyjnym zdrowych (H=healthy) + wsp. obciążeń os. w wieku poprodukcyjnym chorych (Unh=unhealthy) Źródło: Muszynska & Rau (2012)