Obraz demograficzny Polski. Spotkanie w dniu 7 maja 2015 roku

Transkrypt

1 Obraz demograficzny Polski Spotkanie w dniu 7 maja 2015 roku

2 Plan zajęć Urodzenia w Polsce. Trwanie życia w Polsce. Zgony w Polsce. Małżeństwa w Polsce. Rozwody i separacje w Polsce. W prezentacji zostały wykorzystane materiały pochodzące z wydawnictw Głównego Urzędu Statystycznego oraz Eurostatu.

3 Urodzenia w Polsce W latach liczba urodzeń w Polsce wykazywała trend spadkowy. Kolejny spadek urodzin nastąpił po roku Odwrócenie tej tendencji nastąpiło po roku 2003, przez kilka lat następował minimalny wzrost liczby urodzeń, ale w ostatnich roku tj zanotowano znowu spadek liczby urodzeń. Analiza dynamiki liczby urodzeń wskazuje na to, że w porównaniu do roku 1980 liczba urodzeń pierwszych charakteryzuje się ciągłym spadkiem i NIGDY nie powróciła do poziomu z roku 1980, nie mówiąc o tej z lat pięćdziesiątych. Spada też liczba rodzin wielodzietnych w Polsce.

4 Urodzenia w Polsce Źródło: GUS oraz Eurostat ,6 tys ,4 tys ,1 tys ,9 tys (Eurostat) 417,6 tys (Eurostat) 413,3 tys (Eurostat) 388,4 tys ,3 tys ,6 tys.

5 Urodzenia w Polsce

6 Urodzenia w latach Źródło: GUS.

7 Urodzenia Polsce Przeciętna kolejność urodzenia dziecka w miastach to 1,68, a na wsi 1,83. Kolejność urodzenia dziecka jest najwyższa dla kobiet z wykształceniem podstawowym odpowiednio 2,5 - miasto i 2,9 - wieś. Dla porównania dla kobiet z wykształceniem wynosi odpowiednio 1,6 - miasto oraz 1,8 - wieś. Na postawy prokreacyjne ma wpływ poziom wykształcenia. Coraz więcej dzieci przychodzi na świat w rodzinach o wyższym poziomie edukacji. W roku 2012 najwięcej rodziło się w lipcu, wrześniu oraz w kwietniu i styczniu. Najmniej w listopadzie i grudniu. Podobnie jest w innych latach.

8 Urodzenia w Polsce Na przestrzeni lat zmienił się także wiek środkowy (mediana) dla matek. W roku 2010 wynosił on 28,6 (dla porównania 26,1 w roku 2000). Mediana wieku matek jest także uzależniona od wykształcenia. Wzrasta liczba urodzeń po czterdziestym roku życia. Współcześnie początek kariery rodzinnej rozpoczyna pokolenie z początku lat 80-tych, to tłumaczy wzrost liczby urodzeń w Polsce począwszy od 2003 roku. Wzrasta też średni wiek kobiet w kategorii urodzenie dziecka. W roku 2007 pojawił się wzrost liczby urodzeń kolejności trzeciej w porównaniu do roku poprzedniego.

9 Urodzenia pozamałżeńskie W Polsce w także nastąpił o 305,4% (w stosunku rok 1980 a rok 2007) wzrost urodzeń pozamałżeńskich. Wskaźnik ten silniej wzrósł w miastach niż na wsi i nadal rośnie. Odsetek urodzeń pozamałżeńskich rok ogółem miasto wieś ,2 b.d. b.d ,3 24,8 19, ,4 25,7 20,2

10 Urodzenia pozamałżeńskie Odsetek urodzeń pozamałżeńskich jest uzależniony także od województwa. Najwięcej jest ich w województwie zachodniopomorskim (40,1%), a najmniej w małopolskim (11,8%). Miastem o najwyższym wskaźniku urodzeń pozamałżeńskich jest Wałbrzych - 49,2%, a najniższym Rzeszów 13,8%.

11 W ostatnich dziesięciu latach wzrósł średni wiek matki z 27.3 (rok 2000) do 28.9 (rok 2011). Urodzenia w Polsce

12 Płodność Współczynnik płodności ogólnej podaje liczbę dzieci żywo urodzonych w danym okresie kalendarzowym w przeliczeniu na 1000 kobiet w wieku zdolności rozrodczej ogółem miasto wieś

13 Płodność W latach obniża się płodność kobiet w wieku 15-19; oraz lat. Począwszy od roku 2005 współczynnik płodności w tych kategoriach zaczyna rosnąć. Od roku 2000 współczynnik płodności w grupie wiekowej lat zaczyna wzrastać. W latach 90-tych najwyższy współczynnik płodności przypadał na wiek 20-24, obecnie jest to wiek lat. W zdecydowanej większości dzieci w Polsce rodzą się w szpitalach 99,79%. Przemiany wzorca płodności są zależne od miejsca zamieszkania.

14 Źródło: GUS. Płodność

15 Współczynnik dzietności Współczynnik dzietności to liczba dzieci przypadająca na jedną kobietę w wieku rozrodczym (15-49 lat). Zastępowalność pokoleń gwarantuje współczynnik dzietności na poziomie 2,1-2,15, w Polsce od kilkunastu lat ten współczynnik jest niższy. W roku 2011 współczynnik ten wynosił 1,3. Najniższy współczynnik dzietności zanotowano w roku ,22. W roku 2010 najwyższy wskaźnik dzietności był w województwie pomorskim 1.52, a najniższy w województwie opolskim 1.14/

16 Współczynnik dzietności 2,15 Źródło: GUS.

17 Współczynnik dzietności Ogółem Miasto Wieś (Eurostat) 1,3 b.d. b.d ,3 1,2 1, ,256 1,176 1,370

18 Współczynnik dzietności

19 Współczynnik dzietności Źródło: GUS.

20

21 Trwanie życia W ostatnich dwudziestu latach przeciętna długość trwania życia w Polsce zmieniła się, ale ciągle występują różnice między Polską a krajami wysokorozwiniętymi. Różnice są większe w przypadku mężczyzn niż w przypadku kobiet. Do światowych liderów w długości życia należą między innymi Islandia, Japonia, Finlandia itp. Polki do kobiet z tych krajów dzieli dystans około 3-4 lat, a Polaków 7-8 lat.

22 Źródło: GUS. Trwanie życia

23 Trwanie życia

24 Trwanie życia

25 Trwanie życia

26 Oczekiwane trwanie życie dla osób urodzonych w latach w Polsce Źródło: Eurostat

27 Zgony w Polsce Liczba zgonów w Polsce ulega ciągłym wahaniom, ale od rok 1990 notuje się tendencję spadkową w Polsce w tym zakresie. Lecz to może się zmienić. Największy spadek umieralności nastąpił wśród niemowląt, ale i w pozostałych kategoriach wiekowych zmiany są pozytywne. W roku 2000 wskaźnik umieralności niemowląt wynosił 8.1, a w roku

28 Zgony w Polsce Rok Liczba zgonów

29 Liczba zgonów w Polsce

30 12 Współczynnik zgonów na 1000 mieszkańców

31 Różnica między liczbą urodzeń a zgonów w Polsce w latach

32 Zgony niemowląt w Europie rok 2011 Polska 2011 wskaźnik 4.7

33 Zgony niemowląt w Polsce Źródło: GUS.

34 Zgony w Polsce W roku 2010 najwięcej osób zmarło w grudniu, styczniu oraz październiku, najmniej w sierpniu. Najczęstszymi przyczynami zgonów w Polsce są: choroby układu krążenia, nowotwory oraz przyczyny zewnętrzne. W latach nastąpił spadek zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia oraz przyczynami zewnętrznymi. Niestety w latach tych wzrósł udział zgonów spowodowany chorobami nowotworowymi. W ciągu 10 lat wzrósł o ponad 4 punkty procentowe, obecnie to ponad 25%.

35 Zgony w Polsce

36 Zgony w Polsce

37 Zgony w Polsce W grupie chorób układu krążenia najczęstszymi przyczynami zgonów są: choroba niedokrwienna serca, choroby naczyń mózgowych oraz miażdżyca. Najczęstszymi nowotworami powodującymi zgon są: nowotwory złośliwe oskrzeli i płuc, jelita grubego oraz nowotwór złośliwy żołądka. Wśród przyczyn zewnętrznych najczęstszymi przyczynami zgonów są wypadki komunikacyjne oraz zamierzone samouszkodzenia. Polska jest krajem krajem, w którym nadal utrzymuje się nieco wyższy wskaźnik umieralności mieszkańców na wsi niż w miastach. W Polsce występuje zjawisko wysokiej nadumieralności mężczyzn.

38 Źródło: GUS. Zgony w Polsce

39 Zgony w Polsce Umieralność niemowląt w ostatnich dwudziestu latach zmniejszyła się, ale ciągle w Polsce jest ona stosunkowo wysoka w porównaniu do państw wysokorozwiniętych. Śmiertelność niemowląt jest uzależniona wagi urodzeniowej, kolejności urodzenia dziecka. Nadumieralność mężczyzn jest uzależniona od kategorii wiekowej. Dokładne dane przedstawia tabela na następnym slajdzie.

40 Zgony w Polsce

41 Zgony w Polsce

42 Samobójstwa w Polsce mężczyźni kobiety 15% 85% Samobójstwa w Polsce w roku 2014

43 Samobójstwa w Polsce w roku 2014 W 2014 roku odnotowano zamachów samobójczych, z których 6165 zakończyło się zgonem. Do zamachów samobójczych najczęściej dochodziło w mieszkaniu 4567 oraz w pomieszczeniach zabudowań gospodarczych Następne w kolejności miejsce to piwnice i strychy - 969, a także obszar parku i lasu Sposób dokonania zamachu: trucie gazem 67; zażycie trucizny 52; zażycie środków nasennych 474; uszkodzenie układu krwionośnego 370; inne samookaleczenie 652; rzucenie się z wysokości 856; utopienie się 113; powieszenie się 6582; rzucenie się pod pojazd 184; zastrzelenie się 86; inny sposób 771. Ustalone przyczyny zamachów (źródłem jednego zamachu może być więcej niż jedna przyczyna): choroba psychiczna; nieporozumienia rodzinne; przewlekła choroba; zawód miłosny; warunki ekonomiczne; 171- nagła utrata źródeł utrzymania; śmierć bliskiej osoby; 41 - problemy szkolne; 21- trwałe kalectwo; 10 - niepożądana ciąża; 57 popełnienie przestępstwa, wykroczenia. Nie zawsze można ustalić przyczynę zamachu - tak było w 4097 zdarzeniach. Źródło:

44 Samobójstwa w Polsce w roku 2014 Panna/kawaler 3451 Zamężna/żonaty 3740 Konkubinat Wdowa/wdowiec Rozwiedzeni 766 Separacja 50 Brak danych Źródło:

45 Samobójstwa w Polsce w roku Źródło: Współczynniki samobójstw w kilkunastu krajach europejskich o najwyższych współczynnikach. Ogółem Mężczyźni Kobiety Współczynnik na 100 tys. ludności Współczynnik na 100 tys. ludności Współczynnik na 100 tys. ludności Białoruś ,1 63,3 10,3 Litwa ,4 53,9 9,8 Rosja ,1 53,9 9,5 Węgry ,7 40,1 10,7 Ukraina ,8 40,9 7,0 Słowenia ,5 33,7 9,7 Łotwa ,9 34,1 7,7 Serbia ,5 28,4 11,1 Finlandia ,8 28,9 9,0 Estonia ,1 30,6 7,3 Szwajcaria ,0 24,8 11,4 Francja ,0 25,5 9,0 Polska ,9 30,0 4,8 Źródło: dr W.A. Brodniak, ZOOZ, Instytut Psychiatrii i Neurologii

46 Źródło: Eurostat Dane za rok 2010

47 Małżeństwa w Polsce Początek XXI wieku przyniósł w Polsce spadek liczby zawieranych małżeństw. Obecnie tj. w ostatnich latach notuje się wzrost liczby zawieranych małżeństw, jest to wynikiem wyżu demograficznego z przełomu lat 70-tych i 80-tych. W Polsce większość małżeństw stanowią związki wyznaniowe, w roku 2010 wskaźnik ten wynosił 68% (w roku %), w szczególności na terenach wiejskich stanowią ¾ małżeństw. Wśród zawieranych związków ok. 85% stanowią małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami. Od wielu lat następuje systematyczny spadek częstości zawierania małżeństw przez osoby poniżej 20 roku życia. Wzrasta odsetek związków partnerskich, ale i tak nie jest to tak popularna forma związków jak w krajach rozwiniętych.

48 Małżeństwa w Polsce Liczba małżeństw na 1000 mieszkańców rok ogółem miasto wieś ,6 6,6 6, , ,4 5,2 5, ,3 5,1 5, ,7 4,5 4,9

49 Źródło: Eurostat Dane za rok 2011 i 2012

50 Źródło: Eurostat Małżeństwa w Polsce

51 Małżeństwa w Polsce W Polsce obserwuje się tendencję do późniejszego zawierania małżeństw. W roku 1989 zarówno mężczyźni, jak i kobiety w miastach zawierały małżeństwa najczęściej w wieku lata, w roku 2010 był to już przedział czasowy lat. Zmieniła się także struktura wykształcenia nowożeńców, w roku 2009 kobiety z wykształceniem średnim i wyższym stanowiły łącznie 79%, natomiast u mężczyzn ten wskaźnik wynosił 68%. W roku 1989 zarówno mężczyźni, jak i kobiety na wsiach zawierały małżeństwa najczęściej w wieku lata, w roku 2007 był przedział wiekowy lat dla mężczyzn. Dla kobiet na wsiach pozostał to przedział wiekowy lata.

52 Małżeństwa w Polsce Średni wiek zawierania małżeństwa dla kobiet i mężczyzn wzrósł w ostatnim dwudziestoleciu. Kobiety: 22.8 (1989) (2005) ok. 26 (2010) Mężczyźni (1989) (2005) ok. 28 (2010) Wiek środkowy zawierania małżeństwa dla kobiet i mężczyzn wzrósł w ostatnim dwudziestoleciu. Kobiety: 26, 8 (2013) Mężczyźni 28,9 (2013)

53 Małżeństwa w Polsce Cechą charakterystyczną dla zawieranych w Polsce małżeństw jest zbliżony wiek małżonków oraz ich jednorodność pod względem posiadanego wykształcenia. W Polsce są widoczne wyraźne zmiany w zachowaniach demograficznych mieszkańców Polski, którzy najpierw planują swoją przyszłość, inwestują w edukację, w pracę, a następnie w rodzinę. Dla przemiany społeczno-ekonomicznej charakterystyczny jest wzrost skłonności do pozostawania w stanie panieńskim lub kawalerskim. Na początku transformacji Polska była krajem o wysokim poziomie zawierania małżeństw.

54 Małżeństwa w Polsce odsetek kobiet w wieku do 50 lat, które mają za sobą fakt pierwszego małżeństwa Polska % Polska % Bułgaria % Polska % Norwegia % Islandia %

55 Małżeństwa binacjonalne w Polsce W roku 2010 małżeństwa mieszane stanowiły około 1.7% zawartych małżeństw. Polki zazwyczaj wychodzą za mąż za obywateli krajów Europy Zachodniej, w szczególności za obywateli Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Irlandii. Polacy żenią się zazwyczaj z obywatelkami państw byłego ZSRR, zwłaszcza obywatelkami Ukrainy i Białorusi.

56 Małżeństwa w Polsce Źródło: Główny Urząd Statystyczny

57 Separacje w Polsce Separację ustanowiono w roku 1999 roku, miała być alternatywą dla rozwodu. Jednak nie wpłynęło to na liczbę orzekanych rozwodów. Źródło: Główny Urząd Statystyczny

58 Rozwody w Polsce Początek transformacji ustrojowej charakteryzował się dynamicznym spadkiem liczby rozwodów. Od kilku lat utrzymuje się w Polsce na wysokim poziomie liczba rozwodów. Większość rozwodów orzekanych jest w miastach. W miastach orzeka się dwukrotnie więcej rozwodów niż na wsi. Rok 2006 był rekordowym w Polsce pod względem orzeczonych rozwodów - 71,9 tys. Dynamika rozwodów wpływa na obraz rodzin w Polsce, przybywa rodzin z jednym rodzicem, ale jest to także związane ze wzrostem urodzeń pozamałżeńskich.

59 Rozwody w Polsce Rok Liczba rozwodów Rok Liczba rozwodów

60 Rozwody w Polsce

61 Źródło: Eurostat Dane za rok 2011 i 2012

62 Rozwody w Polsce W roku 2013 w 73,7 % przypadków orzeczono rozwód bez podania winy żadnej ze stron. Najczęstsze przyczyny rozwodów: niezgodność charakterów, zdrada, trwały związek uczuciowy z inną osobą oraz nadużywanie alkoholu. W 2013 roku 42% rozwodzących się par stanowiły małżeństwa bezdzietne, a 37% posiadające jedno dziecko. Najczęściej opiekę nad dziećmi sąd przyznaje matce.

63 Rozwody w Polsce Trudne jest określenie przyczyn rozpadu małżeństw, jednym z nich może być polityka państwa preferująca rodziny niepełne w systemie świadczeń rodzinnych. W 2 / 3 przypadków powództwo o rozwód wnosiła kobieta. Coraz częściej przyczyną rozpadu małżeństwa są nieporozumienia na tle finansowym. Badanie ankietowe wskazują na pewne różnice między kobietami a mężczyznami jeśli chodzi o przyczyny rozpadu rodziny. Nie można zapominać o przyczynach ekonomicznych rozpadu małżeństw. W ostatnich latach coraz silniejszym czynnikiem wpływającym na rozpad małżeństw jest emigracja za granicę.

64 Rozwody w Polsce rok 1989 liczba zawartych małżeństw = liczba orzekanych rozwodów tys przewaga nowozawartych małżeństw rok 2004 liczba zawartych małżeństw = liczba orzekanych rozwodów tys przewaga rozwodów

65 Rozwody w Polsce kobiety mężczyźni alkoholizm męża zdrada związek uczuciowy z inną osobą brak zainteresowania rodziną brak porozumienia w sprawach życia codziennego trwały związek z inną osobą, udział osób trzecich niemożność porozumienia się w sprawach życia codziennego znęcanie nad rodziną

66 Do zobaczenia