WYKŁAD 2 PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI ANALIZA PŁODNOŚCI W POLSCE PRZEMIANY PŁODNOŚCI W EUROPIE WYBRANE TEORIE PŁODNOŚCI

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "WYKŁAD 2 PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI ANALIZA PŁODNOŚCI W POLSCE PRZEMIANY PŁODNOŚCI W EUROPIE WYBRANE TEORIE PŁODNOŚCI"

Franciszek Urban
7 lat temu
Przeglądów:

1 WYKŁAD 2 PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI ANALIZA PŁODNOŚCI W POLSCE PRZEMIANY PŁODNOŚCI W EUROPIE WYBRANE TEORIE PŁODNOŚCI

2 URODZENIA Rodność - natężenie urodzeń w badanej zbiorowości w określonym czasie Płodność - natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet (mężczyzn) w wieku rozrodczym

3 PODSTAWOWE MIERNIKI PŁODNOŚCI (FERTILITY INDICATORS) Współczynniki (drugiej kategorii) w ujęciu przekrojowym i kohortowym: surowe współczynniki (ang. crude (general)rates): urodzeń (rodności, płodności); cząstkowe współczynniki płodności według wieku (ang. age-specific rates); ogólne współczynniki (ang. total rates): dzietności (płodności); Parametry rozkładu określonych zdarzeń: średni wiek, mediana wieku urodzenia (pierwszego, kolejnego) dziecka

crude (general)rates): urodzeń (rodności, płodności); cząstkowe współczynniki płodności według wieku (ang.

Przekrojowy współczynnik dzietności ogólnej (dzietności teoretycznej lub płodności całkowitej (period total fertility rate TFR; PTFR) TFR t 49 x 15 FR t ( x) - wyraża on przeciętną, teoretyczną

4 Przekrojowy współczynnik dzietności ogólnej (dzietności teoretycznej lub płodności całkowitej (period total fertility rate TFR; PTFR) TFR t 49 x 15 FR t ( x) - wyraża on przeciętną, teoretyczną liczbę dzieci, którą urodziłaby kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego, gdyby poziomy wszystkich cząstkowych współczynników płodności nie zmieniły się i były cały czas takie jak w roku t itd. do 49 FR t (19) FR t (18) FR t (17) FR t (16) FR t (15) od 15 lat TFR =2,1 gwarantuje prostą zastępowalność pokoleń

okresu rozrodczego, gdyby poziomy wszystkich cząstkowych współczynników płodności nie zmieniły się i były cały czas takie jak

5 ANALIZA PROCESÓW - (quantum and tempo effects) Zmiany poziomu (quantum) są mierzone średnią liczbą zdarzeń w przebiegu życia kohorty urodzeniowej lub kohorty hipotetycznej. Zmiana tempa, czyli kalendarza (tempo) jest mierzona średnią wieku wystąpienia zdarzenia.

kohorty urodzeniowej lub kohorty hipotetycznej.

6 Źródło: PROGNOZA LUDNOŚCI NA LATA , GUS

7 Wzorzec płodności według wieku - rozkład cząstkowych współczynników płodności według wieku i płci w określonym miejscu i czasie Cząstkowe współczynniki płodności, Polska, (urodzenia żywe na 1000 kobiet w danej grupie wieku, czyli c=1000) (5-letnie grupy wieku) FR t ( x) U K t t ( x) ( x) c Źródło: dane GUS

1000 kobiet w danej grupie wieku, czyli c=1000) 180 160 (5-letnie grupy wieku) FR t ( x) U K t t ( x)

8 Źródło: PROGNOZA LUDNOŚCI NA LATA , GUS

9 Zmiany zachowań dotyczących rodziny - prokreacja spadek dzietności zmniejszenie się pożądanej liczby dzieci znacząco później podejmowane decyzje o urodzeniu pierwszego dziecka zwiększanie się liczby urodzeń pozamałżeńskich wzrost akceptacji bezdzietności

później podejmowane decyzje o urodzeniu pierwszego dziecka

10 Przekrojowy ogólny współczynnik dzietności (TFR) TFR t 49 x 15 FR t ( x) spadek dzietności Granica zastępowalności pokoleń TFR=2,1 Granica najniższej płodność TFR=1,3 Źródło: Frejka, Sobotka, 2008

11 Przeciętny wiek urodzenia dziecka w Europie i US znacząco później podejmowane decyzje o urodzeniu pierwszego dziecka MAFB ( t) x FR x TFR t I t I ( x) Źródło: Frejka, Sobotka, 2008

12 Odsetek kobiet bezdzietnych w wybranych krajach Europy Północnej i Zachodniej wzrost akceptacji bezdzietności Źródło: Frejka, Sobotka, 2008

13 Odsetek kobiet bezdzietnych w wybranych krajach Europy Centralnej i Wschodniej wzrost akceptacji bezdzietności Źródło: Frejka, Sobotka, 2008

14 Odsetek urodzeń pozamałżeńskich w Europie zwiększanie się liczby urodzeń pozamałżeńskich Źródło: Sobotka, Toulemon 2008

15 Wybrane teorie płodności Teorie biologiczne Koncepcja zmiennych pośredniczących (Davis and Blake 1956) Czynniki społecznoekonomiczne i kulturowe Zmienne pośredniczące Płodność Zmienne pośredniczące to biologiczne i behawioralne determinanty płodności, poprzez które czynniki społeczno-ekonomiczne i kulturowe oddziałują na płodność

pośredniczące Płodność Zmienne pośredniczące to biologiczne i behawioralne

16 Wybrane teorie płodności: teorie ekonomiczne H. Leibenstein (1957) New Home Economics (Becker 1960, 1965, 1973 (z Lewis), 1993) Koncepcje Easterlina (1980)

17 Wybrane teorie płodności Teoria wartości dziecka (Value of children VoC) Ludzie przypisują posiadaniu dziecka różne wartości pozytywne (radość, miłość, zabezpieczenie na starość) lub negatywne (obciążenie finansowe, dodatkowe kłopoty, mniej czasu dla samego siebie i własnych zainteresowań) Inne wartości są przypisywane pierwszemu dziecku, inne drugiemu, itd.

starość) lub negatywne (obciążenie finansowe, dodatkowe kłopoty, mniej czasu dla samego

18 Wartości dziecka (Value of children - VoC) Obserwowany spadek płodności wynika ze zmian w wartościach przypisywanych dzieciom Korzyści ekonomiczne z posiadania dzieci uległy obniżeniu (dzieci w mniejszym stopniu stanowią zabezpieczenie na starość dzięki rozwojowi systemu zabezpieczenia społecznego, dzieci nie pracują) Wzrost znaczenia ograniczeń, które dzieci powodują (np. mniej czasu dla siebie i dla partnera) Wzrost znaczenia korzyści emocjonalnych

stanowią zabezpieczenie na starość dzięki rozwojowi systemu zabezpieczenia społecznego, dzieci nie pracują)

19 Model do wyjaśnienia płodności Poziom makro Kontekst Współczynnik płodności ogólnej Poziom mikro Sytuacja jednostki Zachowania prokreacyjne

20 Literatura J.Z.Holzer, Demografia, PWE, Warszawa 2003, rozdz i 1,3 (teorie płodności) J. Kurkiewicz (red.), 2010, Procesy demograficzne i metody ich analizy. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, rozdz. 6 i 2.5 M.Okólski, A.Fihel, 2012, Demografia. Współczesne zjawiska i teorie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa. rozdz. 3.6 i 6.7 Raport Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków - Diagnoza Społeczna 2013 Kotowska I.E. (red.) Kotowska I.E., J.Jóźwiak, 2012, Nowa demografia Europy a rodzina, Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, Zeszyt 28/2012, Frejka, T., Sobotka, S. (2008). Fertility in Europe: Diverse, delayed and below replacement. Demographic Research 19, Article 3, Holzer-Żelażewska, D., Tymicki, K Przemiany płodności w Polsce w latach : ujęcie przekrojowe i wzdłużne, Studia Demograficzne. Kotowska, I.E., Jóźwiak, J., Matysiak, A., Baranowska, A. (2008). Poland: Fertility decline as a response to profound societal and labour market changes? Demographic Research 19, Article 22, Matysiak, A. (2009). Is Poland really immune to the spread of cohabitation? Demographic Research 21, 8, Sobotka, T. Toulemon, L. (2008). Changing family and partnership behaviour: Common trends and persistent diversity across Europe. Demographic Research 19, Article 6, Raporty Rządowej Komisji Ludnościowej: Sytuacja demograficzna Polski, GUS

7 Raport Niska dzietność w Polsce w kontekście percepcji Polaków - Diagnoza Społeczna 2013 Kotowska I.E. (red.) Kotowska I.E., J.

Podobne dokumenty

prof. dr hab. Irena E. Kotowska dr Katarzyna Kocot-Górecka, dr Magdalena Muszyńska mgr Wojciech Łątkowski Wykład: czwartek, godz.11.40-13.20, aula IV Zajęcia w laboratorium komputerowym budynek S: grupa