Temat 11. Przekazywanie informacji
|
|
- Łucja Grzelak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Temat 11 Przekazywanie informacji
2 Istota przekazu informacji między osobnikami Jeden osobnik (odbiorca) odbiera zmysłowo bodziec fizyczny (sygnał, oznaka) pochodzący z ciała innego osobnika (nadawca), który związany jest z jakąś właściwością nadawcy lub środowiska (informacja). Przykład 1: pokazanie kłów jest wizualnym sygnałem agresywnego nastawienia. Przykład 2: specyficzny skład wydzieliny gruczołów skórnych samicy informuje o rui. Sygnał: organizm nadawcy aktywnie wytwarza i wysyła informację, np. stroszenie włosów by wydawać się większym. Oznaka, wskazówka, wskaźnik (ang: cue): organizm nadawcy nie ma wpływu na wydostającą się informację, np. wielkość ciała wskazuje na wiek. W przypadku sygnałów tworzonych na bieżąco mówimy o komunikacji, np. gesty, ale nie wielkość ciała lub kłów. Komunikacja może być intencjonalna (nadawca rozumie co przekazuje i jak wpłynie na odbiorcę) lub nie (automatyczna, odruchowa, emocjonalna). Np. mowa vs krzyk z bólu.
3 Konsekwencje przekazu informacji dla nadawcy Nadawca wysyła sygnał jeżeli jego odbiór przez odbiorcę jest dla niego korzystny. Np. pokazanie zębów pozwala zdobyć / zatrzymać jedzenie. Nie wysyła jednak sygnału jeżeli miałoby to być dla niego niekorzystne. Np. okazanie agresji osobnikowi silniejszemu od siebie. Niektóre wskazówki mogą być przez odbiorcę wykorzystane w sposób niekorzystny dla nadawcy. Np. odbiorca ośmiela się, gdy widzi strach na twarzy rywala. Jest to wyciek informacji. Dobór naturalny i proces nauki dbają o to by: wysyłać sygnały w sposób korzystny dla siebie, nie dochodziło do szkodliwego dla nadawcy wycieku informacji.
4 Konsekwencje przekazu informacji dla odbiorcy Odbiorca odnosi korzyści z odbioru sygnałów i oznak, o ile adekwatnie na nie reaguje. Np. samiec inicjuje zaloty tylko wtedy, gdy zapach samicy zwiastuje ruję. Dobór naturalny i proces nauki dbają o to by reagować na sygnały w sposób korzystny dla siebie. Odbiorca może, ale nie musi prawidłowo interpretować bodźców, tzn. wiązać ich z informacją w nich zawartą. Np. samiec reagujący na oznaki rui nie musi nic o tej rui wiedzieć. Interpretacja bodźca jest kluczowa przy reakcjach: wyuczonych, np. opiekun z wiadrem oznacza dostawę jedzenia iść do pomieszczenia miską, ale nie przy wrodzonych tu wystarczy uruchomienie instynktu.
5 Podsumowanie informacji ogólnych nadawca sygnał wskazówka intencjonalny odruchowy odbiór odbiorca: interpretacja reakcja
6 Typy cech przekazujących informacje Cechy morfologiczne zależne od czynników wzrostowych. Np. wielkość ciała, ubarwienie, cechy indywidualne. Cechy fizjologiczne zależne od układu hormonalnego i nerwowego autonomicznego. Np. ukrwienie skóry, stroszenie włosów, wydzielanie zapachów. Cechy behawioralne zależne od układu nerwowego somatycznego. Np. postawa (pokazywanie genitaliów), mimika, gesty, wokalizy, dotykanie (iskanie) i inne działania (rozprowadzanie zapachów, uderzanie w wodę).
7 Korzyści z przekazywania informacji wybór partnera: rozpoznanie gatunku, płci, stanu fizjologicznego, jakości biologicznej, rozwiązywanie konfliktów: o pokarm, partnera, terytorium, oznaczanie terytorium, unikanie zagrożeń (drapieżników), i wiele innych (afiliacja, zabawa, relacje matka-dziecko).
8 Formy komunikacji w różnych grupach naczelnych Typ komunikacji U kogo najlepiej rozwinięta? Zapachowa Dźwiękowa Wizualna Dotykowa małpiatki małpy nie-człekokształtne, lemur katta małpy człekokształtne gatunki społeczne (pawiany, człekokształtne) Jest to zgodne ze zróżnicowaniem w sprawności odpowiednich zmysłów.
9 Zróżnicowanie międzygatunkowe Przykład okazywanie agresji: pawiany mrugają oczami, a następnie otwierają pysk demonstrując kły, kapucynka potrząsa głową na boki, pazurkowce świergoczą, a następnie ustawiają się tyłem by pokazać genitalia. Przyczyny międzygatunkowego zróżnicowania w sposobie przekazywania informacji: różny stopień rozwoju zmysłów, np. węch (małpiatki) vs wzrok (człekokształtne), inny tryb życia, np. dzienny vs nocny, las vs otwarta przestrzeń (las filtruje wysokie dźwięki), różna struktura społeczna, np. rola iskania, uwarunkowania anatomiczne: małpiatki mają wargi zrośnięte z dziąsłami mała ich ruchliwość słabo rozwinięta mimika.
10 Zróżnicowanie międzypopulacyjne i międzyosobnicze Komunikacja bywa różna u różnych populacji jednego gatunku; powody: życie w innym środowisku, czynniki przypadkowe, np. dryf genetyczny. Istnieje też zróżnicowanie międzyosobnicze. Szczególnie gesty u małp człekokształtnych. Wymyślają one nowe gesty, gdy jest taka potrzeba.
11 Informacja dźwiękowa Sygnały dźwiękowe: regulują interakcje społeczne (agresja, kooperacja), informują o zagrożeniach (drapieżnik, wroga populacja) i pokarmie, wyznaczają terytorium: stada, np. wyjec (duża kość gnykowa), rodziny, np. gibon (skórny worek przed krtanią jako rezonator), samotne osobniki, np. orangutan. Komunikacja dźwiękowa jest rozwinięta u naczelnych nocnych, np. ponocnica używa 50 dźwięków.
12 Informacja dźwiękowa przykłady wyjec oznacza terytorium lemur katta odstrasza drapieżnika
13 Komunikacja symboliczna Wiele naczelnych posiada specyficzne głosy alarmowe informujące o obecności określonego drapieżnika (np. koczkodany, kapucynka, lemur katta). Odbiorcy uciekają nie widząc drapieżnika. Rodzaj drapieżnika warunkuje sposób obrony (powietrzny w krzaki, lądowy na drzewo). Koczkodany rozumieją alarmy innych gatunków (np. innego koczkodana, szympansa, perliczki). Ostrzeżenia o drapieżnikach są symbolami, tzn. ich brzmienie jest arbitralne nie są podobne do głosu danego drapieżnika ani nie są pochodnymi emocji nadawcy. Podobna arbitralność jest przy informowaniu koalicjantów o pozycji przeciwnika i powagi ataku. Arbitralności takiej nie stwierdzono u małp człekokształtnych. Głosy dotyczące pokarmu nie są symboliczne; emocjonalność (np. wysokość) głosu informuje o atrakcyjności pożywienia.
14 Głosy alarmowe koczkodana diany
15 Głosy alarmowe kapucynki
16 Między- i wewnątrzgatunkowe zróżnicowanie głosu Gatunki większe mają niższe głosy (pisk bonobo vs pomruk goryla, też szympans vs bonobo). Głosy związane z rozrodem (zalotne, terytorialne) są specyficzne dla gatunku (badacze rozpoznają gatunki lemurków po głosie). Głosy ostrzegające przed drapieżnikiem są bardziej uniwersalne. U wielu gatunków, poszczególne populacje mają swoje dialekty. Rozróżnianie osobników z własnej i obcej grupy pomaga unikać inbredu. Zróżnicowanie międzygatunkowe jest większe niż międzypopulacyjne: Gibon silniej reaguje na głos osobnika swojego gatunku, ale z odległej populacji niż pokrewnego gatunku żyjącego blisko.
17 Głosy o dalekim i krótkim zasięgu Środowisko leśne silniej tłumi dźwięki wysokie niż niskie głosy niskie (kilkaset Hz) mają większy zasięg (ponad 1 km). Głosy o dalekim zasięgu wydawane przez osobnika (np. orangutan) lub grupę (np. wyjec) by oznaczać terytorium, odstraszać rywali i wabić samice. Zmienność temperatury i wilgotności sprawia, że dźwięk ma największy zasięg wczesnym rankiem, a najmniejszy w południe. Głosy dalekosiężne są więc wydawane głównie rano, a w innych porach dnia jako riposta na cudze głosy. Głosy o krótkim zasięgu są wyższe, ale nie są cichsze od dalekosiężnych (70-80 db u mangaby). Służą komunikacji w grupie, nie powinny wabić odległego drapieżnika. Osobniki, nie widząc się, rozpoznają swą tożsamość po głosie, potwierdzają swą obecność (we wszystkich grupach naczelnych).
18 Głosy wrodzone czy nabyte? Brzmienie głosu jest w dużym stopniu wrodzone: osobniki wychowane w izolacji (sajmiri) lub przez inny gatunek (makaki) rozwijają odgłosy raczej własnego gatunku, mieszańce międzygatunkowe mają głos pośredni (gibon), w ramach gatunku, krewni mają bardziej podobne głosy (rezus). Ale specyfika głosów może zależeć od warunków ekologicznych (szympans). Używanie głosów jest wyuczone: młode osobniki alarmują o drapieżniku na widok niegroźnego gatunku, mylą alarm o zagrożeniu powietrznym z lądowym, nieadekwatnie reagują na cudze alarmy (pigmejka, koczkodan). po zasiedleniu obszaru z nowym drapieżnikiem tworzony jest nowy alarm głosowy na niego (makak japoński grzechotnik, wyjec harpia).
19 Mowa Język: przekazywanie informacji za pomocą sekwencji umownych znaków. Mowa: język w formie dźwiękowej; znakami są wyrazy. Naczelne nie posiadają języka, nie posługują się mową z wyjątkiem człowieka. Okrzyki alarmowe to proto-język: jest umowność znaków (koczkodany, kapucynka i in.), połączenie dwóch głosów (w określonej kolejności) może dawać nowe znaczenie: np. u koczkodana: orzeł & lampart odejdź (analogicznie jest z głosami gibonów i bonobo o jedzeniu). tworzenie nowych okrzyków dla nowego drapieżnika (por. wyżej).
20 Informacja wizualna Cechy morfologiczne są odbierane wzrokowo: wielkość ciała informuje o wieku, kondycji, ubarwienie informuje o kondycji (pysk mandryla), rui (skóra płciowa), cechy indywidualne pozwalają na rozpoznanie tożsamości (twarz). Zjawiska fizjologiczne (niektóre) są odbierane wzrokowo: ukrwienie skóry informuje o stanie emocjonalnym (bladość strach, zaczerwienienie złość), odcień skóry informuje o stanie zdrowia (utlenowanie krwi), stroszenie włosów informuje o agresji. Zachowania są odbierane wzrokowo: postawa, mimika, gesty, działania.
21 Komunikacja behawioralna (1) Sygnalizacja postawą ciała jest u wszystkich naczelnych (pionizacja dominacja, skulenie podporządkowanie). Mimika jest przede wszystkim u małp: oczy, brwi, usta. Wyrazy ust są bardziej jednoznaczne niż brwi i oczu. Małpy człekokształtne zwracają uwagę na kierunek spojrzenia nadawcy. Nagość twarzy u małp wąskonosych ułatwia komunikację mimiczną. Gesty są silnie rozwinięte u małp człekokształtnych; ich stosowaniu sprzyja sprawna ręka. Sygnalizacja za pomocą działań: potrząsanie gałęzią, wzburzanie wody (goryl). Sygnalizacja za pomocą ogona (mangaby).
22 Komunikacja behawioralna (2) Gesty i mimika: informują o stanie emocjonalnym i relacji dominacji między osobnikami (goryl uderza w pierś), prawie nigdy nie informują o środowisku (drapieżnik, jedzenie, rywale). Gesty naczelnych są bardziej elastyczne niż głosy (bo nie dotyczą spraw kluczowych dla przeżycia). Szympansy mają nawet po kilka gestów na jedną informację i często wykonują je seriami. Gesty nie są arbitralne nie jest to język (mimo złożoności i otwartości). Naczelne raczej nie wskazują ręką / palcem na obiekty (choć na nie patrzą), ale: wskazują na obiekt, którego pragną (wyciąganie ręki, gest proszenia). człekokształtne ruchem ciała i rąk pokazują chęć pójścia z kimś lub ustawienia kogoś (samicy). Są to zachowania intencyjne (początkowe stadia właściwego zachowania), a nie symboliczne. Małpy człekokształtne można jednak nauczyć wskazywania ręką i rozumienia takiego wskazania.
23 Mimika szympansa ekscytacja 2 agresja 3 strach 4 zadowolenie 5 płacz
24 Gesty szympansa proszenie o przedmiot (+ ew. okrzyk) zaproszenie do zabawy (lub bezdotykowo z większej odległości)
25 Naśladowanie Naśladowanie przystosowawczych zachowań innych osobników jest korzystne. Dzieci uczą się od matek, np. zdobywania pożywienia. Odkrycie dokonane przez jednego osobnika może przekształcić się w lokalną tradycję, np: mycie patatów przez makaka japońskiego, polowanie u pawiana, szympansa.
26 Język wizualny Język: przekazywanie informacji za pomocą sekwencji umownych znaków. Naczelnych nie można nauczyć ludzkiej mowy (z powodu ograniczeń anatomicznych), ale małpy człekokształtne przyswajają język wizualny, np. migowy (gesty) lub obrazkowy. Możliwości: przyswojenie ponad 100 słów, tworzenie zdań z 2-3 słów, łączenie słów w nowe kombinacje, wyjście poza tu i teraz, używanie pojęć równy, różny, nazw kolorów, okresów warunkowych, wyrażenia nazwa czegoś to.... Nauczone osobniki rozmawiają między sobą. Istnieje duże międzyosobnicze zróżnicowanie zdolności w tym zakresie. Nim Chimpsky, szympans (po lewej) Kanzi, bonobo (po prawej)
27 Informacja zapachowa Odbiorca wykrywa za pomocą nabłonka węchowego lub narządu Jacobsona związki chemiczne ulatniające się z ciała nadawcy = odbiorca czuje zapach nadawcy. Wonne substancje produkowane są przez: organizm nadawcy: gruczoły zapachowe, mocz, ślina, przez bakterie na powierzchni ciała (lotne kwasy tłuszczowe). Gruczoły zapachowe znajdują się w różnych częściach ciała: okolice krocza (małpy), kończyny (naczelne niższe), tułów i szyja (płaksowate). Funkcje wydzielania zapachu: informacja o: wiek, płeć, tożsamość, ruja, pozycja społeczna, jakość biologiczna, zdrowie (MHC), znakowanie terytorium, synchronizacja cykli miesiączkowe (ludzie). Feromony = sygnały chemiczne.
28 Wspomaganie emisji zapachu Zwiększenie powierzchni parowania potu: wyrostki skórne (lemurowate), włosy, np. pachowe i łonowe u człowieka. Zachowania wspomagające: ocieranie gruczołów zapachowych o drzewa (lemur katta), ocieranie gruczołów zapachowych o ogon i machanie nim walka na zapachy u lemura katty, rozcieranie moczu na ciele (kapucynka) lub roślinach (sajmiri, ponocnica), żucie liści, rozcieranie ich (wraz ze śliną) na ciele, obcieranie się o drzewa (czepiak).
29 Informacja smakowa Lizanie czyjegoś moczu lub ciała (np. genitaliów) dostarcza informacji smakowej. Też relacja matka-niemowlę.
30 Informacja dotykowa Dotyk informuje o położeniu innych osobników i ich intencjach (kierunek i siła działania). Kontakt dotykowy jest między matką a dzieckiem, bawiącymi się dziećmi, kopulującą parą. Emocjonalne znaczenie dotyku: uspokaja (przy stresie, agresji), rodzi zaufanie, dowodzi przyjaznego nastawienia (powitalny uścisk) i zaufania (chwytanie jąder sprzymierzonych samców u pawianów, muriki). Iskanie: przeczesywanie sierści innego osobnika celem oczyszczenia (gł. z pasożytów; lizanie ran). Wtórnie rozwinęła się socjalna funkcja iskania: tworzenie więzi, łagodzenie emocji. Iskanie jest usługą można nim płacić za jedzenie i seks, osobniki dominujące częściej są iskane, a rzadziej same iskają. Dorośli pragną iskać niemowlę. Iskanie może być podjęte z nudów, trwać godzinami (szczególnie po długim niewidzeniu). Podczas iskania, u obu osobników wydziela się endorfina zadowolenie i zmniejszenie bólu. U człowieka podobna przyjemność jest przy głaskaniu bliskich, pieszczotach, strzyżeniu włosów.
31 Informacja dotykowa przykłady iskanie u makaka japońskiego bliskość emocjonalna u szympansów
32 Obecność i cechy osobników Osobnik wydaje więcej odgłosów (o drapieżniku, jedzeniu i towarzyskich ), gdy nie jest sam. Samice chętniej alarmują i słuchają wołania dziecka własnego niż obcego oraz pochodzącego od matki o pozycji wyższej niż własna. Samce intensywniej ostrzegają o drapieżniku samice niż inne samce. Samica szympansa wydaje więcej dźwięków, gdy kopuluje z samcem o wysokiej pozycji. Osobniki o wysokiej pozycji wydają więcej odgłosów i więcej się głosów jest do nich kierowanych.
33 Odcinanie od informacji Powstrzymanie się od informowania (np. o jedzeniu). Powstrzymanie się od rozmów, gdy jest ryzyko, że wróg usłyszy (ciche patrole szympansów). Zakrywanie wskazówek wizualnych: szympans i goryl ukrywa rękoma niepożądaną mimikę (np. strach), szympans zakrywa rękoma erekcję prącia (od flirtu z samicą) przed wzrokiem dominanta.
34 Fałszywe komunikaty Wykonywanie przyjaznych gestów, by się zbliżyć i ugryźć. Oszukiwanie co do lokalizacji pożywienia patrzenie w inną stronę. Ostrzeganie przed nieistniejącym drapieżnikiem, by konkurent uciekł. Odbiorcy rozpoznają i zapamiętują oszustów i nie wierzą im w przyszłości. Dowód na intencjonalność (a nie instynktowność) oszustw: nadawca fałszywego alarmu o lamparcie podchodzi do drzewa, na które uciekł konkurent i nadal alarmuje (zamiast się schować).
35 Ewolucja i ontogeneza komunikacji Jeśli przekazanie informacji jest korzystne dla nadawcy i odbiorcy (np. agresja, sprzeciw rodzica): sygnał ulega rytualizacji skrócenie pierwotnego zachowania z uwydatnieniem jego specyfiki. Np. 1. Osobnik A wykonuje gest X (intencjonalnie lub nie), na który osobnik B reaguje reakcją Y. 2. Osobnik B zaczyna reagować na sam początek X. 3. Osobnik A wykonuje tylko początek gestu X żeby wywołać reakcję Y. Jeśli przekazanie informacji jest korzystne dla odbiorcy, ale szkodliwe dla nadawcy (oznaki wad ): oznaka jest redukowana lub maskowana (np. ukrywanie strachu, okresu niepłodności). Jeśli przekazanie informacji jest korzystne dla nadawcy, ale szkodliwe dla odbiorcy (manipulacja): odbiorca przestaje reagować na bodziec (np. na fałszywe ostrzeżenie o obecności drapieżnika).
36 Trudności badawcze Najtrudniej badać komunikację zapachową, bo trudno rejestrować, mierzyć i modyfikować zapachy. Łatwiej jest badać aspekt fizyczny sygnału (np. kolor, wysokość dźwięku, skład chemiczny) niż symboliczny (o czym informuje). Czy bodziec jest sygnałem czy wskazówką? Np. czy zapach jest tworzony aktywnie czy jest skutkiem ubocznym metabolizmu ( przecieka )? Behawior sprzyjający rozprzestrzenianiu zapachu sugeruje, że jest to sygnał, a nie wskazówka. Czy komunikat jest intencjonalny czy odruchowy? Np. pokazywanie kłów. Czy odbiorca interpretuje komunikat (rozumie jego treść) czy reaguje automatycznie? Np. czy małpa uciekająca na okrzyk informujący o lamparcie wyobraża sobie lamparta? Emocje i myśli nadawcy i odbiorcy domniemuje się na podstawie kontekstu, zachowań i fizjologii.
Sygnały i komunikacja u naczelnych. (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka)
Sygnały i komunikacja u naczelnych (materiał dodatkowy do konwersatoriów z Sygnałów i komunikacji u człowieka) Wstęp Są powody, by sądzić, że międzyosobnicze przekazywanie informacji u naczelnych będzie
Bardziej szczegółowoTemat 10. Relacje międzyosobnicze u naczelnych
Temat 10 Relacje międzyosobnicze u naczelnych Relacje wewnątrzgatunkowe Relacje pozytywne (protekcjonizm, kooperacja): działania jednego osobnika korzystne dla drugiego: kojarzenie cel reprodukcyjny, opieka
Bardziej szczegółowoTemat 7. Rozród i rozwój osobniczy naczelnych
Temat 7 Rozród i rozwój osobniczy naczelnych Strategie rozwojowe W momencie narodzin (lub, u ptaków, wyklucia) rozwój może być słabo lub mocno zaawansowany. Gniazdowniki (ang. altricial, nieporadne): ciąża
Bardziej szczegółowoTemat 9. Lokomocja naczelnych
Temat 9 Lokomocja naczelnych Lokomocja nadrzewna problemy Problemy związane z poruszaniem się po drzewach: gałąź pionowa grawitacja wnoszenia ciężaru ciała trudne dla dużych gatunków, gałąź pozioma konieczność
Bardziej szczegółowoWstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA. mjr Danuta Jodłowska
KOMUNIKACJA MIĘDZYLUDZKA mjr Danuta Jodłowska KOMUNIKACJA WERBALNA Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent (badania dowiodły,
Bardziej szczegółowoRóżnorodność świata zwierząt
Różnorodność świata zwierząt Dwiczenie 15 SSAKI NACZELNE Więcej informacji: Fleagle. 1998. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. Sylwia Łukasik Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka Instytut
Bardziej szczegółowoJeszcze nie mówi, a już porozumiewa się - rozwój komunikowania się małych dzieci
Jeszcze nie mówi, a już porozumiewa się - rozwój komunikowania się małych dzieci Pierwsze miesiące życia dziecka 1. interakcje twarzą w twarz z opiekunem Pierwsze miesiące życia dziecka 1. interakcje twarzą
Bardziej szczegółowoDziecko z zespołem Aspergera w przedszkolu. Dorota Kalinowska - psycholog
Dziecko z zespołem Aspergera w przedszkolu Dorota Kalinowska - psycholog Zespół Aspergera vs Autyzm Podobieństwa: Nieprawidłowości w zakresie interakcji społecznych; Stereotypowy, ograniczony repertuar
Bardziej szczegółowoTemat 4. Środowisko i tryb życia naczelnych
Temat 4 Środowisko i tryb życia naczelnych Rozmieszczenie biomów Zasięg naczelne Głównie rejony gorące (obszar międzyzwrotnikowy) i wilgotne (las, sawanna). Na innych obszarach występują jedynie pojedyncze
Bardziej szczegółowoTemat 3: Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej
Temat 3: Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej Kraków, 27 listopada 2015 Warsztaty z komunikacji społecznej: Język ciała z elementami komunikacji interpersonalnej
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA INTERPERSONALNA MOWA CIAŁA
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA MOWA CIAŁA KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie
Bardziej szczegółowoPytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych
Pytania na egzamin z Ekologii ewolucyjnej naczelnych Temat 1 Wprowadzenie 1 Co to jest ekologia? Jakie są jej główne definicje? Która jest najlepsza w odniesieniu do naczelnych? 2 Co to jest ewolucja?
Bardziej szczegółowoKomunikacja niewerbalna: uwarunkowania kulturowe
Komunikacja niewerbalna: uwarunkowania kulturowe Kulturowe uniwersalizmy 1. Te same części ciała wykorzystywane są do przesyłania niewerbalnych komunikatów. 2. Niewerbalne kanały wykorzystywane są do przekazywania
Bardziej szczegółowoKompetencje językowe i komunikacyjne dzieci z autyzmem co oceniaćżeby dobrze pomóc?
Kompetencje językowe i komunikacyjne dzieci z autyzmem co oceniaćżeby dobrze pomóc? Prowadzenie i opracowanie: Katarzyna Siwek Węgrów, 15.11.2010r. Autyzm a funkcjonowanie językowe Zaburzenia porozumiewania
Bardziej szczegółowoDziecko z SLI w szkole - diagnoza i postępowanie Agnieszka Maryniak
Dziecko z SLI w szkole - diagnoza i postępowanie Agnieszka Maryniak Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski U dzieci w wieku szkolnym zaburzenia językowe mogą być trudne do rozpoznania Poprawa w zakresie
Bardziej szczegółowo1 Dziecko partnerem w komunikacji Justyna Mach
1 2 Spis treści Wstęp......5 Rozdział I: Komunikacja interpersonalna......7 Rozdział II: Komunikacja niewerbalna.... 16 Rozdział III: Analiza transakcyjna.... 24 Rozdział IV: Jak rozmawiać z dzieckiem....
Bardziej szczegółowodr hab. Maciej Witek, prof. US TEORIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ rok akademicki 2016/2017, semestr letni
dr hab. Maciej Witek, prof. US http://kognitywistyka.usz.edu.pl/mwitek TEORIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ rok akademicki 2016/2017, semestr letni Temat 7: M. Tomasello o rozwoju języka i zdolności komunikacyjnych
Bardziej szczegółowoAtrakcyjność ręki: uwarunkowania morfologiczne oraz związki z atrakcyjnością twarzy
Konferencja Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Wrocław 2011 Atrakcyjność ręki: uwarunkowania morfologiczne oraz związki z atrakcyjnością twarzy Krzysztof Kościński Instytut Antropologii UAM Co to
Bardziej szczegółowoTemat: Świat ssaków. Ssaki gromadą królestwa zwierząt lądowych wodnych stałocieplności Hibernację Estywację
Temat: Świat ssaków. Ssaki, w ujęciu systematycznym, są gromadą i należą do królestwa zwierząt. Są szeroko rozpowszechnione na Ziemi żyją we wszystkich środowiskach, zarówno lądowych, jak i wodnych. Tę
Bardziej szczegółowoZASADY PREZENTACJI -ANALIZA STRATEGICZNA
ZASADY PREZENTACJI -ANALIZA STRATEGICZNA 13/2/2016 FAMICO- PROJECT NO:2013-PL1-LEO05-534537 Family career compass Efficient Career Guidance Approaches Supporting Parents in Guiding their Children s Vocational
Bardziej szczegółowoPlan. Co to jest emocja
PROCESY EMOCJONALNE Co to jest emocja Plan Komponenty procesu emocjonalnego Czynniki wywołujące emocje Formy reakcji emocjonalnych Wpływ emocji na procesy poznawcze i sprawność działania człowieka prawa
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI MOWA CIAŁA
WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI MOWA CIAŁA One cannot not communicate (Watzlavick i in. 1967) Nie da się nie komunikować MOWA CIAŁA - TEMATY 1. Czym jest mowa ciała a czym komunikacja niewerbalna? 2. Co wchodzi
Bardziej szczegółowoKomunikacja społeczna. Opracowanie: Aneta Stosik
Komunikacja społeczna Opracowanie: Aneta Stosik Proces komunikowania się Komunikowanie się to wzajemne przekazywanie informacji, umiejętności, pojęć, idei, uczuć, itp. za pomocą symboli tworzonych przez
Bardziej szczegółowoPodstawy komunikacji interpersonalnej. Poznań 2013 Copyright by Danuta Anna Michałowska
Podstawy komunikacji interpersonalnej 1 Podstawy komunikacji interpersonalnej Umiejętności interpersonalne: otwartość i zaufanie Informacje zwrotne kontakt 2 abc 3 Umiejętności interpersonalne zainicjowanie
Bardziej szczegółowoEfektywna Komunikacja i rozwiązywanie konfliktów
Efektywna Komunikacja i rozwiązywanie konfliktów Korzyści z udziału w naszym szkoleniu: Głównym celem szkolenia jest poznanie zasad, skutecznych metod i dostarczenie niezbędnych narzędzi do budowania pozytywnych
Bardziej szczegółowo3. Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej
3. Czy ciało może przekazywać informacje? Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej Kraków, 19 listopada 2016 roku grudnia Warsztaty z komunikacji interpersonalnej mgr Dominik Borowski www.dominikborowski.eu
Bardziej szczegółowoJak się porozumiewać i być zrozumianym - kilka słów o komunikacji niewerbalnej.
Jak się porozumiewać i być zrozumianym - kilka słów o komunikacji niewerbalnej. AAC to w skrócie komunikacja alternatywna i wspomagająca. To wszystkie sposoby porozumiewania się, które są wykorzystywane
Bardziej szczegółowoKształtowanie się dominacji stronnej
Kształtowanie się dominacji stronnej Lateralizacja wyraża się np. większą sprawnością ruchową kończyn prawych od kończyn lewych. Lateralizacja to inaczej "stronność" - asymetria czynnościowa prawej i lewej
Bardziej szczegółowoROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod
Bardziej szczegółowoKomunikacja niewerbalna
Komunikacja niewerbalna Wierzyć słowom czy gestom? Po czym rozpoznać czy klient kupi produkt? To, co mówimy nie zawsze odpowiada temu, co czujemy i temu, co mamy na myśli. Klient mówi: Właściwie nie jestem
Bardziej szczegółowoTemat 3. Specyfika i zróżnicowanie naczelnych
Temat 3 Specyfika i zróżnicowanie naczelnych Metody badania ekologii naczelnych Badanie zwierząt żyjących: na wolności (dziko żyjące), na wpół-wolności (na wpół dziko żyjące): dokarmianie, opieka ze strony
Bardziej szczegółowoAlternatywne i wspomagające metody komunikacji. Opracowała: mgr Olga Heród
Alternatywne i wspomagające metody komunikacji Opracowała: mgr Olga Heród KOMUNIKACJA przekazywanie i odbieranie informacji w bezpośrednim kontakcie z drugą osobą (Słownik języka polskiego) AAC Augmentive
Bardziej szczegółowoDziecko z Zespołem Aspergera w szkole
Dziecko z Zespołem Aspergera w szkole Upośledzenie interakcji społecznych Kłopoty z komunikacją i porozumiewaniem się Szczególne zainteresowania/natręctwa Powtarzające się zachowania, brak elastyczności
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU
PROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU UZASADNIENIE Ważnym zadaniem przedszkola jest kształtowanie cech i postaw dzieci, pozwalających im w przyszłości
Bardziej szczegółowoMechanizmy obronne przed drapieżnikami
Drapieżnictwo może być istotnym czynnikiem selekcyjnym Mechanizmy obronne przed drapieżnikami M. Ślusarczyk Drapieżnictwo może zmniejszać dostosowanie organizmów Bezpośrednio - eliminując osobniki lub
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 20 listopada 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowoProces komunikacji - materiały szkoleniowe
Proces komunikacji - materiały szkoleniowe Profesjonalna komunikacja Profesjonalna komunikacja to umiejętność odbierania informacji płynących od rozmówcy i przekazywania treści jakie chcemy podać, przy
Bardziej szczegółowoJakie kompetencje należy uznać jako kluczowe dla dziecka z autyzmem? Joanna Grochowska Skarżysko Kamienna 29.11.2012r.
Jakie kompetencje należy uznać jako kluczowe dla dziecka z autyzmem? Joanna Grochowska Skarżysko Kamienna 29.11.2012r. Kompetencje kluczowe Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 11 marca 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowoUmiejętności psychologiczne w pracy doradcy cz 2. komunikacja interpersonalna. dr Małgorzata Artymiak
Umiejętności psychologiczne w pracy doradcy cz 2. komunikacja interpersonalna dr Małgorzata Artymiak Komunikacja Komunikacja jest procesem ukierunkowanym na przekazywanie informacji i/lub wywoływanie określonych
Bardziej szczegółowoCzy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska?
Czy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska? Krzysztof Kościński Zakład Ekologii Populacyjnej Człowieka, UAM Charles Darwin, 1871,
Bardziej szczegółowoZajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie
Zajęcia z Dogoterapii w Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży w Krasnymstawie Co tydzień w naszej Świetlicy Wsparcia Dziennego dla Dzieci i Młodzieży Pani Małgorzata Jarocka prowadzi zajęcia
Bardziej szczegółowoKOMUNIKOWANIE SIĘ sztuka i umiejętność
KOMUNIKOWANIE SIĘ sztuka i umiejętność 1. ISTOTA I ZNACZENIE KOMUNIKOWANIA SIĘ 2. PROCES KOMUNIKOWANIA SIĘ 3. STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ 4. PRZESZKODY W KOMUNIKOWANIU SIĘ 1.ISTOTA I ZNACZENIE KOMUNIKOWANIA
Bardziej szczegółowoMałpa. Małpy żyją w stadach albo grupach rodzinnych. Niektóre małpy łączą się w pary na całe życie. Większość małp żyje w lasach tropikalnych.
Małpa Jest wiele gatunków małp. Dzielimy je na te z Nowego Świata i te ze Starego Świata. Stary Świat to Europa, Azja i Afryka. Małpy z tych kontynentów nazywamy małpami wąskonosymi. Wśród małp ze Starego
Bardziej szczegółowoUstawa o ochronie zwierząt
ZWIERZĘTA DOŚWIADCZALNE PRZEJAWIAJĄCE SZKODLIWY FENOTYP TEORIA I PRAKTYKA Marta Gajewska Zakład Genetyki Pracownia Hodowli Zwierząt Laboratoryjnych Ustawa o ochronie zwierząt Art. 1.1 Zwierzę, jako istota
Bardziej szczegółowoSala Doświadczania Świata
Sala Doświadczania Świata Sala Doświadczania Świata to pomieszczenie wyposażone w odpowiednio skomponowane urządzenia stymulujące rozwój zmysłów. Celem prowadzonej terapii jest: doświadczanie świata zmysłami:
Bardziej szczegółowoAlkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Bardziej szczegółowoInterakcje. wykład 6 Konsekwencje behawioralne
Interakcje wykład 6 Konsekwencje behawioralne Terytorializm terytorium aktywnie bronione, areał nie terytorializm może się wiązać z obroną zasobów dotyczy konkurencji wewnątrz- i międzygatunkowej Lottia
Bardziej szczegółowoOgólnopolski Ośrodek Konferencyjny Sp. z o.o.
Szanowni Państwo, Ogólnopolski Ośrodek Konferencyjny sp. z o.o.- www.ook.com.pl oprócz szerokiej gamy szkoleń otwartych, do uczestnictwa, w których serdecznie Państwa zapraszamy, proponuje również organizację
Bardziej szczegółowoKOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Komunikację międzyludzką możemy podzielić na werbalną oraz niewerbalną. Komunikacja werbalna to inaczej słowa, które wypowiadamy, a niewerbalna to kanał wizualny, czyli nasze
Bardziej szczegółowoPorozumiewanie się osób z niepełnosprawnością wzrokową i dodatkowymi ograniczeniami
Kristen Layton 2013 Porozumiewanie się osób z niepełnosprawnością wzrokową i dodatkowymi ograniczeniami Komunikacja i język Abstrakcyjna komunikacja symboliczna Język mówiony i migowy, Braille, pismo Komunikacja
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI JĘZYK
WPROWADZENIE DO KOMUNIKACJI JĘZYK JĘZYK -TEMATY CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA 1. Czym jest język? 2. Jak nasze myśli wpływają na język? 3. Zasady jak się porozumiewać by być zrozumianym. 4. Jak język wpływa na nasze
Bardziej szczegółowosystematyczne nauczanie
dojrzałość Osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie; harmonijne współgranie
Bardziej szczegółowoPsychologia zwierząt
Psychologia zwierząt WYKŁAD 15 Ssaki 5 Rząd naczelne Krzysztof Turlejski Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN WSZiP im. H. Chodkowskiej Rząd naczelne Jest to stary rząd (ponad 60 mln lat),
Bardziej szczegółowoEmocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoSpis treści. Księgarnia PWN: Dale G. Leathers - Komunikacja niewerbalna. Przedmowa... 11
Księgarnia PWN: Dale G. Leathers - Komunikacja niewerbalna Przedmowa... 11 część I KOMUNIKACJA NIEWERBALNA... 15 Rozdział 1. Natura komunikacji niewerbalnej... 17 1.1. Funkcjonalne znaczenie komunikacji
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI SPRZYJAJĄCE NAWIĄZYWANIU I PODTRZYMYWANIU POZYTYWNYCH RELACJI WYCHOWAWCY KLASY Z RODZICAMI UCZNIÓW
CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE NAWIĄZYWANIU I PODTRZYMYWANIU POZYTYWNYCH RELACJI WYCHOWAWCY KLASY Z RODZICAMI UCZNIÓW (materiał nr 1) 1. Podmiotowe traktowanie wszystkich rodziców (bezpośredni kontakt z każdym z
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowoPodstawy komunikacji personalnej. Komunikacja niewerbalna
Podstawy komunikacji personalnej Komunikacja niewerbalna Komunikacja niewerbalna Komunikacja niewerbalna Musi istnieć jakiś język, który obywa się bez słów. Jeśli nauczę się rozszyfrowywać ten język bez
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoKomunikacja społeczna od dotyku do podzielania znaczeń i wartości
Komunikacja społeczna od dotyku do podzielania znaczeń i wartości Szkolenie dla pracowników Biebrzańskiego Parku Narodowego Termin: 04. 03. 2011 r. Prowadzący szkolenie: dr Barbara Perepeczko Instytut
Bardziej szczegółowoJa- inni- Nawiązywanie relacji z otoczeniem
Ja- inni- Nawiązywanie relacji z otoczeniem Irena Krukowska Szopa Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja Kurs jest realizowany w ramach projektu pn.: Liderzy Natury ogólnopolska kampania promująca dobre praktyki
Bardziej szczegółowoMetoda Opcji Metoda Son-Rise
Metoda Opcji Metoda Son-Rise autorzy: Barry Kaufman oraz Samahria Kaufman syn diagnoza- głęboki autyzm i opóźnienie umysłowe, IQ poniżej 30; opracowali własną metodę-> obserwując zachowania syna stwierdzili,
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ostatnie 5 milionów lat
Ewolucja człowieka Ostatnie 5 milionów lat 1 Złożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy boczne
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać o chorobie i śmierci z pacjentami terminalnie chorymi i ich rodzinami szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest zapoznanie lekarzy i personelu medycznego
Bardziej szczegółowoRodzaje percepcji wzrokowej:
1.3.4 Oczy Kontakt wzrokowy Oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi - w czasie rozmowy uwaga koncentruje się na oczach przez ok. 43% czasu. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego jest przekazywanie
Bardziej szczegółowoTemat 1: Ja i inni, czyli komunikacja interpersonalna
Temat 1: Ja i inni, czyli komunikacja interpersonalna Kraków, 30 października 2015 Warsztaty z komunikacji społecznej: Język ciała z elementami komunikacji interpersonalnej mgr Dominik Borowski www.dominikborowski.eu
Bardziej szczegółowoBARIERY W KOMUNIKACJI I SPOSOBY ICH PRZEŁAMYWANIA
BARIERY W KOMUNIKACJI I SPOSOBY ICH PRZEŁAMYWANIA Sylwia Wrona Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław, 29.05.2015 KOMUNIKACJA - proces przekazywania (wymiany) informacji między jej uczestnikami -
Bardziej szczegółowoKomunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i
Wykład nr 1 Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach,
Bardziej szczegółowoProgram autorski Poznaję uczucia
Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoLudzie ani na moment nie przestają się porozumiewać! Za pomocą słów... wyrazu twarzy... rąk... znaków, sygnałów, błysków świateł i dźwięku syren.
Ludzie ani na moment nie przestają się porozumiewać! Za pomocą słów... 6 wyrazu twarzy... rąk... znaków, sygnałów, błysków świateł i dźwięku syren. I nie jesteśmy w tym odosobnieni... Zwierzęta też to
Bardziej szczegółowoROLA TRENERA W SZKOLENIU I WYCHOWANIU MŁODYCH PIŁKARZY ORAZ WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI
ROLA TRENERA W SZKOLENIU I WYCHOWANIU MŁODYCH PIŁKARZY ORAZ WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI Paweł Podgórski Trener EDUKATOR ZZPN E-mail: kontakt@sport-edukacja.pl CEL GŁÓWNY w pracy z najmłodszymi CEL SZKOLENIOWY
Bardziej szczegółowoMałopolskie Centrum Profilaktyki
Dostęp do informacji, Rozrywka, Kontakty, Dostęp do świata dla chorych i niepełnosprawnych, Praca, nauka, Zakupy, rachunki. Uzależnienia, Cyberprzemoc, Kontakt z nieodpowiednimi treściami, Kontakt z nieodpowiednimi
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoTERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI
TERAPIE, KTÓRE MOŻEMY POPROWADZIĆ SAMI PROGRAM AKTYWNOŚCI KNILL ÓW RUCH ROZWIJAJĄCY W.SHERBORNE Opracowała: Joanna Dolna Marianna i Christopher Knill Metoda powstała w wyniku trudności, jakie napotykali
Bardziej szczegółowosfera fizyczna sfera poznawcza (intelektualna) sfera emocjonalna sfera kontaktów społecznych sfera fizyczna sfera poznawcza (intelektualna) sfera emocjonalna sfera kontaktów społecznych rozwój mowy wzmożona
Bardziej szczegółowoKINEZJOLOGIA EDUKACYJNA. jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi
KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi Autorzy Kinezjologii Edukacyjnej Paul Dennison dyslektyk, z wadą wymowy, wadą wzroku Gail Dennison tancerka, choreograf Chcieli
Bardziej szczegółowoEEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu
EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania
Bardziej szczegółowo1. Budowanie właściwych relacji z innymi ludźmi:
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE: 1. Budowanie właściwych relacji z innymi ludźmi: 1. Integracja zespołu klasowego 2. Poznawanie prawidłowych zasad współżycia społecznego -uświadomienie uczniom, co to znaczy być
Bardziej szczegółowoPRZYRODA W SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ. Podstawa programowa w szkole ponadgimnazjalnej przyroda.
Podstawa programowa w szkole ponadgimnazjalnej przyroda. Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Biological mechanisms of behaviour - physiology 3.
Bardziej szczegółowoSowy. Przygotowała Zuzia Górska
Sowy Przygotowała Zuzia Górska Puchacz Długość ciała (wraz z dziobem i ogonem): 60 78 cm Długość ogona: 23 29 cm Rozpiętość skrzydeł: 155 180 cm Waga: 1,6 2,8 kg samce; 2,3 4,2 kg samice Liczba jaj: 2
Bardziej szczegółowoTemat: Jak odnosić się do innych? Iwona Lesiak nauczyciel religii i języka polskiego
Iwona Lesiak nauczyciel religii i języka polskiego Konspekt lekcji wychowawczej przeznaczony do realizacji w Szkole Podstawowej nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi im. Powstańców Śląskich w Wieluniu, w klasie
Bardziej szczegółowoPsychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Bardziej szczegółowoOcena zależności od opieki Skala CDS
Ocena zależności od opieki Skala CDS Potrzeby Wskaźniki oceniające ocena ODŻYWIANIE Stopień w jakim pacjent jest w stanie zaspokoić potrzeby żywieniowe bez niczyjej 1. Pacjent nie jest w stanie przyjmować
Bardziej szczegółowoNiegrice'owskie ujęcia komunikacji (1): R.G. Millikan biologiczny model języka
Teorie kompetencji komunikacyjnej rok akademicki 2015/2016 semestr letni Temat 3: Niegrice'owskie ujęcia komunikacji (1): R.G. Millikan biologiczny model języka Co to znaczy, że omawiany model jest biologiczny?
Bardziej szczegółowoWyk. 2 Ekologia behawioralna
Wyk. 2 Ekologia behawioralna Be or not to be? How be to be? Pytania o zachowanie Dlaczego to zachowanie wyewoluowało? Gody przed kopulacją Życie samotnie lub w grupie Pieśni ptaków składają się z gwizdów
Bardziej szczegółowoCZY NASZE DZIECKO MOŻE
CZY NASZE DZIECKO MOŻE JUŻ IŚĆ DO SZKOŁY? Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 im. ks. dra S. Wilczewskiego w Katowicach OBOWIĄZEK SZKOLNY W KRAJACH EUROPEJSKICH GOTOWOŚĆ SZKOLNA Osiągnięcie przez
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYKI KIERUNEK: ELEKTRORADIOLOGIA CZĘŚĆ II ZAKRES: Diagnostyka Elektromedyczna
DZIENNIK PRAKTYKI KIERUNEK: ELEKTRORADIOLOGIA CZĘŚĆ II ZAKRES: Diagnostyka Elektromedyczna Imię i nazwisko studenta. Numer albumu.. Rok/sem... Specjalność Opiekun w instytucji Opiekun z ramienia uczelni.
Bardziej szczegółowozdolny Ślązak Gimnazjalista
Wynik sumaryczny (wypełnia WKK) WPISZ SWÓJ KOD zdolny Ślązak Gimnazjalista XIII Dolnośląski Konkurs Polonistyczny DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Finał przedmiotowy - część pisemna III ETAP WOJEWÓDZKI
Bardziej szczegółowoJĘZYK JAKO KOMUNIKAT WYZWANIA I PORADY Z CYKLU: PORADY DYDAKTYKA
JĘZYK JAKO KOMUNIKAT WYZWANIA I PORADY Z CYKLU: PORADY DYDAKTYKA Definicje komunikacja ruch polegający na utrzymaniu łączności między odległymi od siebie miejscami, odbywający się środkami lokomocji na
Bardziej szczegółowoZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ
ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ 1. Wspieranie dziecka w poznawaniu oraz wykorzystywaniu własnego potencjału rozwojowego i budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. 2. Tworzenie warunków umożliwiających dziecku
Bardziej szczegółowoGIMNAZJUM SPRAWDZIANY SUKCES W NAUCE
GIMNAZJUM SPRAWDZIANY BIOLOGIA klasa III SUKCES W NAUCE II GENETYKA CZŁOWIEKA Zadanie 1. Cechy organizmu są warunkowane przez allele dominujące i recesywne. Uzupełnij tabelę, wykorzystując poniższe określenia,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska
Charakterystyka okresów rozwojowych. Metody oceny rozwoju bilanse zdrowia. Dr hab.med. Anna Kucharska Okresy rozwojowe w pediatrii Noworodkowy do 28dnia życia Niemowlęcy od 1 mies. do 1 roku życia Wczesne
Bardziej szczegółowoFizjologiczne i etologiczne. owadów. Społeczeństwo Definicja. Interakcje socjalne (1)
Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Interakcje socjalne (1) Społeczeństwo Definicja 111 Grupa osobników należących do tego samego gatunku i uorganizowanych w sposób umożliwiający
Bardziej szczegółowoEmpatia to uświadamianie sobie odczuć, potrzeb i motywów działania
1.1.5 Empatia Empatia to uświadamianie sobie odczuć, potrzeb i motywów działania innych osób. Można przyjąć, że słowo to oznacza szczególnego rodzaju wsłuchiwanie się w to, co mówi drugi człowiek. Osoby
Bardziej szczegółowoOd najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,
Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim
Bardziej szczegółowoPorozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych. Rady dotyczące udanego porozumiewania się
Porozumiewanie się z użytkownikami aparatów słuchowych 5 Rady dotyczące udanego porozumiewania się Jest to piąta w serii broszur firmy Widex dotyczących słuchu i problemów z nim związanych. Porozumiewanie
Bardziej szczegółowo