ĆWICZENIA LABORATORYJNE Surowce energetyczne stałe i ich przetwarzanie
|
|
- Gabriel Malinowski
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Akademia Góniczo Hutnicza im. St. Staszica w Kakowie Wydział Enegetyki i Paliw Kateda Technologii Paliw ĆWICZENIA LABORATORYJNE Suowce enegetyczne stałe i ich pzetwazanie Ćwiczenie 4 Oznaczanie ciepła spalania 1
2 1. Podstawowe definicje Spalanie to eakcja chemiczna polegająca na gwałtownym utlenianiu się substancji połączona z efektem cieplnym a także często z efektem świetlnym (płomień). Ciepło spalania w stałej objętości (Q S ) jest to ilość ciepła jaka wydziela się podczas całkowitego i zupełnego spalenia jednostki masy paliwa i ochłodzeniu poduktów spalania (spalin) do tempeatuy początkowej substatów. Woda pochodząca z wilgoci paliwa i pocesu spalania (nasycona CO 2 ) znajduje się w postaci ciekłej i jest w stanie ównowagi z jej paą zaś popiół występuje w stanie stałym. Spalanie całkowite to poces, po któym w poduktach spalania nie ma pozostałości paliwa (np. substancja oganiczna węgla w popiele). Spalanie zupełne to poces, w któym poduktami spalania są: O 2 ; N 2 ; NO x ; SO 2 ; H 2 O, popiół. (w gazach spalinowych nie mogą znajdować się takie podukty jak CO lub węglowodoy pochodzące z ozkładu substancji palnej a w popiele esztki kabonizatu). Watość opałowa (Q i ) ilość ciepła wydzielana pzy spalaniu jednostki masy lub jednostki objętości paliwa pzy jego całkowitym i zupełnym spalaniu, pzy założeniu, że paa wodna zawata w spalinach nie ulega skopleniu, pomimo że spaliny osiągną tempeatuę początkową paliwa. 2. Stechiometia spalania paliw stałych Substancja oganiczna natualnych paliw stałych składa się głównie z pięciu podstawowych piewiastków: węgla C (48 92%); wodou H (4 6 %); tlenu O (2 45 %); siaki S (0,1 1,5 %) i azotu N (0,3 2 %). W pocesie całkowitego i zupełnego spalania paliwa wszystkie te piewiastki bioą aktywny udział twoząc gazy spalinowe ównania (1-6): C (S) + O 2 (G) CO 2 (G) (1) 2H (S) + ½ O 2 (G) H 2 O (G) (2) S (S) + O 2 (G) SO 2 (G) (dotyczy to ównież siaki piytowej) (3) N (S) eakcje pośednie + O 2 (G) NO X (G) (4) 2
3 N (S) eakcje pośednie + O 2 (G) N 2 (G) (5) O (S) CO 2 (G) ; H 2 O (G); SO 2 (G) (6) Z tak schematycznie pzedstawionych powyżej eakcji wynika, że dla obliczeń stechiometii spalania poblemem jest okeślenie ilości azotu zawatego w paliwie, któy utlenia się do NO x lub N 2. Ze względu na szeeg czynników decydujących o pzejściu azotu w jedną bądź dugą fomę w obliczeniach inżynieskich pzyjmuje się, że cały azot pzekształca się w N 2. Tlen zawaty w paliwie, jako już częściowo związany z atomami piewiastka węgla (C) lub wodou (H), stanowi uzupełnienie do 100 % całej ilości tlenu potzebnej do utlenienia wszystkich palnych składników paliwa. W celu wyznaczenia teoetycznego zapotzebowania powietza oaz składu spalin mokych i suchych pzystępując do obliczeń należy dysponować wynikami analizy technicznej i elementanej paliwa: zawatość wilgoci całkowitej (W t ) zawatość popiołu w stanie oboczym (A ) zawatość węgla w stanie oboczym (C ) zawatość wodou w stanie oboczym (H ) zawatość siaki całkowitej w stanie oboczym (S t ) zawatość azotu w stanie oboczym (N ) zawatość tlenu w stanie oboczym (O ) najczęściej wyznacza się z zależności (7): (O ) = (W t ) - (A ) - (C ) - (H ) - (S t ) - (N ), [%] (7) gdzie: (W t ); (A ); (C ); (H ); (S t ); (N ) pocentowe udziały masowe składników paliwa Teoetyczne zapotzebowanie powietza Lt do spalania wyznacza się w następujących jednostkach: kg powietza suchego /kg paliwa lub w m 3 powietza. suchego/kg paliwa Dla obliczenia ilości tlenu a następnie powietza teoetycznego potzebnego do całkowitego i zupełnego spalenia paliwa pzy obliczeniach kozysta się z następujących zależności: a) masa tlenu potzebna do utlenienia piewiastka C: C + O 2 CO 2 12 kg + 32 kg 44 kg 3
4 O 2 C kg kg b) masa tlenu potzebna do utlenienia piewiastka H: 2H + ½ O 2 H 2 O 2 kg + 16 kg 18 kg O 2 H kg kg c) masa tlenu potzebna do utlenienia piewiastka S: S + O 2 SO 2 32 kg + 32 kg 64 kg O 2 S kg kg Ilość tlenu teoetycznego potzebnego do całkowitego i zupełnego spalenia paliwa stałego oblicza się zgodnie z następującą fomułą (8): O t = 0,01 [8/3 (C ) + 8 (H ) + (S t ) - (O )] [kg O2 /kg paliwa ] (8) Natomiast ilość suchego powietza teoetycznego (pzy upaszczającym założeniu, że składa się ono tylko z azotu i tlenu) można obliczyć kozystając z ównania (9). Ot Lt [kg pow./kg paliwa ] (9) 0,233 Objętości tlenu teoetycznego i powietza teoetycznego (w zależności od waunków temodynamicznych: ciśnienia i tempeatuy obliczamy wg wzoów (10) i (11): V Ot Ot O2 m 3 (10) kg paliwa V powt Lt pow m 3 (11) kg paliwa gdzie: ρ O2 ; ρ pow odpowiednio gęstości tlenu i powietza w danej tempeatuze (t) i pzy danym ciśnieniu (p). Gęstość powietza suchego w zależności od ciśnienia pod jakim się ono znajduje można obliczyć z ównania (12) [1]: pow t 1,2932 p 1 0,00367t kg 3 m (12) 4
5 gdzie: t tempeatua powietza, C] p ciśnienie, Pa Gęstości tlenu oaz składników gazów spalinowych pzedstawia tab. 1. Gaz Tab.1 Gęstości składników gazów spalinowych [1]. Gęstość w temp. 273,15 K Gęstość względna (0 C) i ciśnieniu Pa (ρ powietze = 1) [kg/m 3 ] [-] tlen O 2 1,4289 1,1053 azot N 2 1,2505 0,9673 ditlenek węgla CO 2 1,9768 1,5291 tlenek węgla CO 1,2500 0,9669 ditlenek siaki SO 2 2,9263 2,2635 paa wodna H 2 O 0,7680 0,5941 W paktyce teoetyczna ilość tlenu (powietza) dostaczona do paleniska jest za mała aby pzepowadzić całkowite i zupełne spalenie paliwa stałego. W związku z tym, dla uniknięcia dużych stat paliwa, głównie pzez jego niezupełne spalenie, do paleniska dopowadza się pewien nadmia powietza. Im mniejszy jest ten nadmia pzy ównoczesnym osiągnięciu zupełnego spalenia, tym mniejsze są staty związane z entalpią fizyczną spalin. Wielkość tego nadmiau okeślana jest pojęciem liczby powietza lub współczynnikiem nadmiau powietza. Paamet ten okeśla stosunek zeczywistej ilości powietza (tlenu) kieowanego do spalania do jego teoetycznego zapotzebowania wzó (13): n L L z z t O O t (13) W pzypadku spalania paliw stałych liczba powietza zależna jest od wielu czynników. Do najważniejszych z nich należą konstukcja paleniska oaz foma paliwa kieowanego do spalania. W pzypadku palenisk usztowych, w któych paliwo podawane jest najczęściej jako paliwo sotymentowe (zębki, polana lub ziana o okeślonej wielkości) liczba powietza jest znacznie wyższa niż w pzypadku palenisk pyłowych, do któych kieuje się paliwo ozdobnione o ganulacji znacznie mniejszej niż 1 mm. Uwzględniając odzaj paliwa dla palenisk usztowych pzyjmuje się, że pawidłowa liczba powietza nie powinna pzekaczać [2]: dewno, tof, węgiel bunatny n = 2,0 5
6 węgiel kamienny płomienny i gazowy n = 1,7 węgiel chudy n = 1,6 antacyt, koks n = 1,4 W pzypadku palenisk pyłowych, w któych następuje intensywne mieszanie utleniacza i ozdobnionego paliwa watości liczby powietza są wyaźnie mniejsze i osiągają watości zędu 1,2 1,3. 3. Czynniki deteminujące ciepło spalania i watość opałową paliw stałych Paliwa stałe epezentujące pełny łańcuch metamofizmu (od dewna do antacytów) wykazują znaczne zóżnicowanie swojego składu chemicznego. Ogólnie można powiedzieć, że paliwa te w waunkach w jakich są najczęściej wykozystywane w paktyce składają się z następujących substancji: oganicznej (palnej) minealnej wilgoci Udział tych substancji oaz stopień uwęglenia substancji oganicznej paliwa stałego oddziaływają na ciepło spalania i watość opałową. Na ys. 1 pzedstawiono zmiany ciepła spalania węgli kamiennych w zależności od stopnia ich metamofizmu chaakteyzowanego zawatością części lotnych. Z danych pzedstawionych na ys. 1 wynika, że najwyższe ciepło spalania wykazują węgle o zawatości części lotnych (V ) na poziomie 20 %. Zaówno węgle o niższym jak i wyższym stopniu metamofizmu chaakteyzują się niższą watością tego ciepła. Poównując dane pzedstawione na ys. 1 ze składem substancji oganicznej węgli kamiennych można stwiedzić, że najistotniejszym składnikiem substancji oganicznej wpływającym na wielkość ciepła spalania jest zawatość w paliwie tlenu (O). W pzypadku węgli kamiennych o stosunkowo niskim stopniu metamofizmu udział tlenu jest znaczny i dochodzi do kilkunastu pocent dla węgli najniżej uwęglonych. Waz ze wzostem stopnia uwęglenia (do około 30 % V ) zawatość tlenu gwałtownie maleje osiągając watość zędu 4 % (głównie kosztem powiezchniowych tlenowych gup funkcyjnych) a wyaźnie wzasta zawatość piewiastka węgla z ok. 75 do pawie %. W tym zakesie udział piewiastka wodou zmniejsza się z ok. 6 do 5 % masowych. Efektem tych zmian jest wyaźny wzost ciepła spalania. Pzy dalszym wzoście stopnia metamofizmu (zawatość części lotnych V < 20 %) obsewuje się dalszy ale już niewielki spadek udziału tlenu do ok. 6
7 2 % dla węgli o najwyższym stopniu uwęglenia. W tym zakesie pzemian metamoficznych paliw stałych zaznacza się wyaźna zmiana popocji udziałów węgla i wodou. Zawatość wodou maleje z poziomu 4,5 % do 3,5 % dla węgli o najwyższym stopniu metamofizmu, natomiast udział piewiastka węgla wzasta z ok. 90 do 93 %. Stata możliwej do pozyskania enegii z wodou zawatego w paliwie jest znacznie większa niż zysk spowodowany wzostem udziału piewiastka węgla (C). W związku z tym obsewuje się (ys. 1) spadek ciepła spalania substancji węglowej. Paliwa stałe znajdujące się na wcześniejszych etapach pocesu uwęglenia ównież wykazują wyaźny wpływ składu substancji oganicznej na ciepło spalania. W tabeli 2 pzedstawiono wyniki analizy technicznej i elementanej wybanych paliw stałych. Rys. 1. Wpływ stopnia metamofizmu węgla kamiennego na ciepło spalania substancji suchej i bezpopiołowej [3]. 7
8 Tab. 2. Śednie wyniki analiz wybanych natualnych nośników enegii.[4, 5, 6] Paamet Jednostka Słoma Dewno Tof Wilgoć W t Węgiel bunatny Węgiel kamienny i antacyty % mas. 12,0-70, ,0 90,0-95,0 20,0-55,0 5,0-20,0 Popiół A d % mas. 4,3-6,5 0,8-1,6 1,00-25,0 1,0-50,0 3,0-20,0 (30,0) Węgiel C % mas. 47,1-48,5 50,0-52,0 55,0-60,0 58,0-78,0 75,0-93,0 Tlen O % mas. 38,3-44,1 40,0-44,0 30,0-40,0 12,0-30,0 2,0-15,0 Wodó H % mas. 5,3-6,5 6,0-6,5 5,5-6,5 4,9-7,0 3,5-6,0 Azot N % mas. 0,3-0,8 0,35 0,8-3,0 0,6-2,4 1,0-1,5 Siaka S t % mas. 0,05-0,12 0,06 0,1-1,2 0,3-6,0 0,3-2,5(6,0) Części lotne V % mas. 73,0-80,0 76,0-80,0 65,0-70,0 54,0-65,0 3,0-45,0 Watość opałowa Q s d Ciepło spalania Q i d MJ/kg 16,1-17,3 17,-20,0 20,0-21,0 21,0-30,7 do 35,6 MJ/kg 17,2-18,4 18,1-21,2 21,5-22,2 22,6-31,8 do 36,5 Substancja minealna taktowana jest jako składnik balastowy paliwa stałego. W paliwach kopalnych takich jak tof, węgiel bunatny i kamienny jej udział jest zmienny i uzależniony głównie od waunków twozenia się ich pokładów. Biomasa (zwłaszcza dewno) wykazuje stosunkowo niską zawatość substancji minealnych (popiołu). Dotyczy to jednak biomasy czystej. W pzypadku jej pzemysłowego pozyskania i użytkowania może być ona dodatkowo zanieczyszczona substancją minealną pochodzącą z gleby, na któej osła lub była składowana. W pzypadku biomasy znaczny wzost uzysku popiołu obsewuje się podczas spalania kozeni oaz odpadów dzewnych. Zawatość substancji minealnej można oganiczyć dzięki powadzenia pocesów wzbogacania polegających na usuwaniu nadmienej ilości substancji minealnej. Poddaje się tym pocesom tylko węgle kamienne i antacyty, a w zadkich pzypadkach twade węgle bunatne. Wilgoć jest dugim, niepożądanym w pocesie spalania, składnikiem balastowym paliw stałych. Powoduje zmniejszenie ciepła spalania paliwa popocjonalnie do jej udziału masowego ównanie (14): 8
9 Q S d 100 Wt kj QS 100 (14) kg gdzie: Q S ; Q d S odpowiednio ciepło spalania paliwa w stanie oboczym i stanie suchym, W t zwatość wilgoci w stanie oboczym, % mas Świeży mateiał oślinny i dewno wykazują dużą zawatość wilgoci sięgającą 60 %. W takim stanie nie powinny być wykozystywane w celach enegetycznych. Dlatego też w pzypadku słomy ze zbóż oaz specjalnie upawianych w celach enegetycznych oślin (najczęściej jednoocznych) czas ich pozyskania dobiea się tak, aby zawatość wilgoci była w nich możliwie jak najmniejsza. Jest to najczęściej okes po zakończeniu wegetacji oślin, kiedy pzebiega poces samoistnego zasychania mateiału oganicznego. Tak pozyskana słoma chaakteyzuje się zawatością wilgoci całkowitej zędu 15 % i watością opałową 14,5 15,0 MJ/kg. Również dewno zanim zostanie skieowane do pocesu spalania winno być poddane pocesowi podsuszania. Watość opałowa świeżo ściętego dewna często nie pzekacza 10 MJ/kg. W stanie powietzno suchym dewno (w zależności od gatunku) zawiea % wilgoci a jego watość opałowa kształtuje się na poziomie MJ/kg. Paliwem o najwyższej zawatości wilgoci w momencie pozyskania jest tof. Tof świeżo wydobyty ze złoża, w zależności od stanu nawodnienia tofowiska i stopnia ozkładu substancji oślinnej zawiea 90 do 95 % wody i zaledwie kilka pocent substancji oganicznej i minealnej [5]. Czyni to suowy tof zupełnie bezwatościowym z enegetycznego punktu widzenia. Dopieo po obniżeniu zawatości wilgoci w tofie do poziomu %, ilość enegii zawatej w substancji oganicznej pozwala na odpaowanie pozostałej ilości wody, ale dalej ilość możliwego do wykozystania ciepła jest znikoma. Dlatego też tof wykozystywany jako paliwo musi być wcześniej podsuszany do poziomu % zawatości wilgoci[5]. Stopień podsuszenia tofu, któy suszy się jedynie w waunkach natualnych, zależny jest od takich czynników. jak: wielkość był, czas suszenia czy też waunki atmosfeyczne. Dlatego też obecnie tof nie jest uważany za paliwo pzemysłowe. Ma on znaczenie tylko egionalne i to w badzo oganiczonym zakesie. Jego specyficzne właściwości (m. innymi wysoka wodochłonność, zawatość kwasów huminowych) wskazują, że badziej efektywnie może on być wykozystany w pzemyśle olnym. Zawatość wilgoci na poziomie jej udziału w paliwach odnawialnych (biomasie) wykazuje węgiel bunatny. W zależności od stopnia metamofizmu pozyskiwany w kopalni odkywkowej węgiel wykazuje zawatość wilgoci od % dla węgli bunatnych twadych i do % dla węgli bunatnych miękkich. W chwili obecnej paktycznie cała 9
10 ilość wydobywanego węgla bunatnego zaaz po wydobyciu kieowana jest bezpośednio do pocesu spalania w ejonie jego wydobycia w dużych jednostkach enegetycznych. Ze względu na to, że nie powadzi się obecnie jego wzbogacania watość opałowa w stanie oboczym mokego i często mocno zanieczyszczonego paliwa może zmieniać się w szeokim pzedziale 5,9 21,0 MJ/kg. Pocesowi podsuszania poddaje się tylko tą część węgla bunatnego, któa kieowana jest do dalszej obóbki np. bykietowania czy też pzygotowania paliwa sotymentowego do małych palenisk usztowych, gdzie pzy użyciu suszaek obniża się jej zawatość do poziomu poniżej 20 % a watość opałowa takiego węgla wzasta do 16,7 20,9 MJ/kg [6]. Węgle kamienne i antacyty wykazują zdecydowanie mniejszą zdolność do zatzymywania wilgoci. Ilość wilgoci w tych węglach (pomijając wilgoć higoskopijną) zależy głównie od stopnia jego ozdobnienia oaz metod pzeóbki, któym jest poddawany. Często po pocesie wzbogacania, któy pzebiega w śodowisku wodnym węgle te poddaje się opeacjom podsuszania, co pozwala na znaczne oganiczenie ilości wody kieowanej waz z paliwem do paleniska. 4. Obliczeniowe metody okeślania ciepła spalania i watości opałowej Ciepło spalania i watość opałowa paliwa zależy od jego składu chemicznego. Na podstawie ozważań temodynamicznych opatych na pawie Hessa wypowadzono szeeg wzoów pozwalających na oszacowanie tych paametów w opaciu o wyniki analizy technicznej (zawatość wilgoci, popiołu czy też części lotnych) oaz analizy elementanej (C; H; S, O, N). Zależności te opacowano głównie jako uniwesalne wzoy dla óżnych paliw a w niektóych pzypadkach tylko dla okeślonego odzaju paliwa. Poniżej pzedstawiono pzykładowo wykozystywane w tym celu óżne wzoy pozwalające oszacować zaówno ciepło spalania jak i watość opałową paliw stałych. Ze względu na fakt, że część z tych wzoów opacowana została w czasach kiedy jako jednostki ciepła spalania i watości opałowej stosowano cal/g lub kcal/kg, w pzytaczanych wzoach pochodzących z tego okesu dokonano pzeliczeń na obowiązujące obecnie jednostki układu SI (kj/kg) (zastosowano pzelicznik: 1 kcal/kg = 4,1868 kj/kg). Konwencjonalne wzoy Związku Techników w Niemczech [5] pozwalają na oszacowanie ciepła spalania i watości opałowej dewna, tofu, węgla bunatnego, oaz węgla kamiennego: 10
11 ciepło spalania ównanie (15): 1 kj QS 339,13Co 1431,89 H o Oo 104, 67 So 8 (15) kg gdzie: C o ; H o ; O o ; S o odpowiednio zawatość pocentowa węgla, wodou, tlenu i siaki w substancji oganicznej paliwa w stanie oboczym, % Q S watość opałowa ównanie (16): 1 kj 339,13Co 1431,89 Ho Oo 104,67 So 25, 12Wt 8 kg gdzie W t zawatość pocentowa wilgoci w paliwie [%] Powyższe wzoy nie są zbyt dokładne, szczególnie gdy dotyczą takich odzajów paliwa jak dewno, tof i węgiel bunatny, któe chaakteyzują się dużą zawatością tlenu w substancji oganicznej. Wzoy Langbeina [6] opacowane zostały dla dewna i celulozy. Dają też dobą zgodność z wynikami pomiaów kaloymetycznych ównież dla węgla bunatnego: ciepło spalania - ównanie (17): kj 355,88C 1130,44 H 104,67 So 106, O QS 76 (17) kg gdzie: C ; H ; O ; S o odpowiednio zawatość pocentowa węgla, wodou, tlenu w stanie suchym i bezpopiołowym i siaki w substancji oganicznej paliwa, % (16) watość opałowa - ównanie (18) Q i 355,88C 1130,44 H 104,67 S o 106,76O 24,95(8,94 H W t kj ) kg (18) Wzó empiyczny dla pochodzących z tzeciozędu polskich miękkich węgli bunatnych opaty jest na wynikach tylko analizy technicznej paliwa: zawatości wilgoci i popiołu w stanie oboczym ównanie (19). Różnice pomiędzy oszacowaną watością opałową paliwa w stanie oboczym a wynikami oznaczeń kaloymetycznych nie są większe niż 419 kj/kg [6]. Q i MJ 27,16 0, Wt A 298 kg (19) 11
12 [MJ/kg] Na ys. 2 pzedstawiono w sposób gaficzny wyniki obliczeń watości opałowej pzepowadzonych w opaciu o ównanie (19). Jak wynika z pzedstawionych na tym ysunku danych zawatość zmiennego w złożu i w czasie balastu jakim jest woda ma decydujący wpływ na efektywność wykozystania węgla bunatnego jako paliwa. Niestety węgle bunatne miękkie chaakteyzują się znaczną zawatością wilgoci pochodzącej ze złoża, któa może dochodzić nawet do 60 %. Powoduje to spadek jego watości opałowej do poziomu ok. 10,0 MJ/kg w poównaniu z jego watością opałową w stanie suchym wynoszącą 21,224,2 MJ/kg (pzy zawatości popiołu A d = %) wilgoci. 18 watość opałowa w stanie oboczym Qi zawatość popiołu w stanie oboczym A [%] Wt = 40 % Wt = 45 % Wt = 50 % Wt = 55% Wt = 60 % Rys. 2. Zależność watości opałowej miękkiego węgla bunatnego od zawatości popiołu i wilgoci. Wzó Dulonga i Niemiecki wzó związkowy VDI do obliczania watości opałowej wszystkich paliw stałych [4]. Wzó Dulonga ównanie (20) 1 O Qi C H 9290 St 2550 t kj W H kg (20) VDI ównanie (20) 1 O Qi C H St 2550 t kj W H kg (21) 12
13 Współczynniki liczbowe w tych ównaniach, któe znajdują się pzy pozycjach udziałów pocentowych składników analitycznych są taktowane jako ciepła spalania tych piewiastków. Ciepło spalania wodou oblicza się zakładając, że tlen zawaty w paliwie związany jest z jego pewną częścią wodou w tym samym stosunku jak w wodzie. Dlatego też ilość wodou ówna ⅛O jest pod względem enegetycznym bezużyteczna a spalaniu ulega tylko wolny wodó w ilości H - ⅛O. Wzó Van Kevelena [7] pzedstawia ównanie (22): Q d S 3274,08 297,68C 102,16O d d 32,66V 1486,31 H d d 47,73 N d 129,79 S t kj kg (22) gdzie: V d zawatość części lotnych w stanie suchym, % Do obliczeń paktycznych watości opałowej w śodowisku enegetyków niemieckich wykozystywane są dość często tzy następujące wzoy (zaówno węgiel kamienny jak i bunatny): wzó Boie ównanie (23) Q Q i i kj 351,6C 941,8 H 117,7 St 117, O 7 wzó VID ównanie (24) kg kj 339,1 C 1214,2 H 104,7 St 151, O 8 wzó Steue ównanie (25) kg (23) (24) Q i kj 339,1 C 1218,1 H 104,6 St 127, O 9 Dla wielu użytkowników koksu (zaówno metalugicznego jak i opałowego ważne jest stosunkowo poste i szybkie okeślenie jego watości opałowej. Ze względu na skład substancji oganicznej tego paliwa (składającej się w % z piewiastka C) można z dość dużą dokładnością oszacować jego watość opałową w stanie oboczym. Jako dane wykozystywane są wyniki z oznaczenia wilgoci i zawatości popiołu [3]. Pzyjmuje się, że ciepło spalania koksu w suchym i bezpopiołowym jest paktycznie stałe i wynosi kj/kg. W związku z tym watość opałową tego paliwa można wyznaczyć z ównania (26): kg (25) Q i 100 Wt A kj , Wt kg (26) 13
14 Pzedstawione powyżej ównania na wyznaczanie bądź to ciepła spalania lub watości opałowej wymagają pzepowadzenia, jak zostało to już pzedstawione na początku tego ozdziału, wielu nieaz skomplikowanych i żmudnych analiz. Dodatkowo, otzymane wyniki nie zawsze są zgodne z wielkościami zeczywistymi. Niepewność uzyskanego wyniku powoduje, że obliczone za pomocą w/w wzoów watości kaloyczne paliw są często taktowane jako wielkości kontolne dla wyników uzyskanych dogą empiyczną. 5. Metody bezpośedniego wyznaczania ciepła spalania i watości opałowej paliw stałych. Bezpośednie oznaczenia ciepła spalania paliw stałych wykonuje się metodą kaloymetyczną. Podstawowym elementem uządzenia jest bomba kaloymetyczna, któej zasady konstukcji i pacy nie zmieniły się od wielu lat. Na ys. 3 i 4 pzedstawiono dla poównania konstukcję bomby opacowanej pzez Bethelota i nowoczesną bombę F-my Leco. Rys. 3. Bomba kaloymetyczna Bethelota 1 zawó wpustowy tlenu; 2 uka dopowadzająca tlen do dołu bomby; 3 zawó wypustowy spalin; 4, 5 pokętła Rys. 4. Bomba kaloymetyczna F- my Leco 14
15 zawoów; 6, 7 zabezpieczenia zawoów pzed wodą; 8 elektoda dopowadzająca pąd; 9 tygiel do spalań; 10, 11 pzyłącza pzewodów pądowych Jest to hemetyczne naczynie ciśnieniowe, wykonane ze stali szlachetnej, w któym pzepowadzany jest poces spalania póbki paliwa. W pokywie bomby znajdują się dwa zawoy: wlotowy, popzez któy wtłaczany jest pod ciśnieniem tlen i wylotowy, pzez któy wypuszczane są na zewnątz spaliny. Opócz zawoów w pokywie zabudowane są dwie elektody dopowadzające pąd. Jedna z elektod (lub obie) jest izolowana pod względem elektycznym od pokywy. Pzedłużeniem jednej elektody jest uchwyt, w któym umieszcza się tygiel z badaną póbką. Duga z elektod dopowadzona jest w pobliże tygla tak, aby się z nim nie stykała. Pzed pomiaem pomiędzy elektodami zamocowuje się dut opoowy, któego śodkowa część zanuzona jest w badanej póbce. Zapłon póbki następuje pod wpływem pzepływu pądu elektycznego pzez dut opoowy. Po umieszczeniu tygla z póbką i zamocowaniu dutu opoowego skęca się pokywę z kopusem bomby, w któym znajduje się odmiezona pocja wody destylowanej (10ml. Po napełnieniu bomby tlenem wstawia się ją do naczynia kaloymetycznego umieszczonego w temostacie. Ze względu na sposób izolowania naczynia kaloymetycznego od otaczającego śodowiska i kontolowania tempeatuy temostatu podczas pomiau okeśla się zasadę pacy apaatu. Spotyka się tzy ozwiązania techniczne kaloymetów Kaloymet z temostatem Kaloymet z temostatem (ys. 5) jest klasycznym uządzeniem do oznaczania ciepła spalania. Składa się ono z temostatu (płaszcza wodnego, któy całkowicie otacza naczynie kaloymetyczne), naczynia kaloymetycznego ustawionego na podkładkach izolacyjnych, mieszadła, temometu i pokywy izolacyjnej. W naczyniu kaloymetycznym umieszczona jest bomba, któa jest całkowicie zanuzona wodzie. Do bomby podłączone są pzewody zapłonowe. W metodzie tej tempeatua wody w temostacie winna być stała tak aby zapewnić izotemiczny pzebieg pomiau. Statyczny (bez pzepływu wody) temostat musi mieć odpowiednio dużą pojemność cieplną, aby nie następowała zmiana tempeatuy jego wody. 15
16 5.2. Kaloymet adiabatyczny Zgodnie z założeniami, w doskonale adiabatycznym kaloymetze nie ma wymiany ciepła pomiędzy naczyniem kaloymetycznym a otaczającym go płaszczem wodnym (temostatem). Naczynie kaloymetyczne jest pod względem swoich wymiaów zewnętznych dopasowane do wewnętznych wymiaów temostatu (gniazda). W waunkach idealnych cała zewnętzna powiezchnia naczynia kaloymetycznego waz z pokywą (stanowi część temostatu) ma ównomieną tempeatuę, któa pzez cały czas pomiau jest dopasowywana do tempeatuy wewnętznej ściany temostatu (gniazda). W tej sytuacji nie ma pzepływu ciepła pomiędzy naczyniem kaloymetycznym a temostatem. W zeczywistości występują pewne niewielkie óżnice tempeatu, zwłaszcza w okesie szybkiego wzostu tempeatuy. Niweluje się to popzez odpowiedni montaż kaloymetu i konstukcję jego steowania. Kaloymety tego typu są znacznie badziej skomplikowane od kaloymetów klasycznych. temomet pokywa Pzewody zapłonowe mieszadło temostat Naczynie kaloymetyczne Rys. 5. Klasyczna bomba kaloymetyczna z temostatem Kaloymet izopaaboliczny. Kaloymet tego typu jest konstukcyjnie badzo zbliżony do kaloymetu adiabatycznego. Posiada ównież ściśle dopasowane do siebie naczynie kaloymetyczne i temostat z pokywą o egulowanej tempeatuze. Chaakteystyczną cechą takich 16
17 kaloymetów jest to, że ich płaszcz (temostat) jest izotemiczny. Podczas pomiau tempeatua jego jest stała (podobnie jak w pzypadku kaloymetu klasycznego z płaszczem statycznym. Różnica pomiędzy tymi kaloymetami polega na tym, że w pzypadku klasycznego kaloymetu z temostatem pomiędzy temostatem a naczyniem kaloymetycznym występuje szczelina powietzna. W kaloymetze izopaabolicznym naczynie kaloymetyczne styka się bezpośednio z płaszczem temostatu. W tym pzypadku zachodzi bezpośednia wymiana ciepła między naczyniem kaloymetycznym a płaszczem. Pzykładem tego typu kaloymetów są kaloymety podukowane pzez F-mę Leco (Rys. 6). Rys. 6. Nowoczesny kaloymet izopaaboliczny do oznaczania ciepła spalania paliw stałych. W pzypadku wszystkich w/w kaloymetów ciepło spalania wyznacza się metodą pomiaów poównawczych. Wyniki pomiaów bezpośednich muszą pochodzić z pomiaów wykonanych w poównywalnych waunkach temodynamicznych. Metoda polega na wyznaczeniu stałej kaloymetycznej apaatu w opaciu o ciepło spalania substancji wzocowej a następnie okeśleniu ciepła spalania substancji badanej. Stałą kaloymetyczną okeśla się jako ilość ciepła, któą należy dostaczyć do układu aby podnieść jego tempeatuę o 1 K i wyaża się ją w J/K lub kj/k. Podstawowym wzocem temochemicznym, zatwiedzonym pzez Międzynaodową Unię Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC) do wyznaczania stałej kaloymetycznej, jest kwas benzoesowy. W tabeli 3 pzedstawiono watości ciepła spalania kwasu benzoesowego w tlenie w funkcji tempeatuy. 17
18 tempeatua Tab.3. Watości ciepła spalania kwasu benzoesowego w funkcji tempeatuy Tempeatua [K] Ciepło spalania kwasu benzoesowego [kj/kg] Poces spalania substancji w bombie kaloymetycznej pzebiega w waunkach izochoycznych, w któych układ nie wykonuje pacy objętościowej. Dlatego też ciepło tej pzemiany jest ówne zmianie enegii wewnętznej układu. Q v = ΔU (27) Ponieważ enegia wewnętzna układu jest funkcją tempeatuy, wyznaczenie ciepła pzemiany izochoycznej polega na oznaczeniu pzyostu tempeatuy (ΔT). W każdym pomiaze ciepła spalania za pomocą kaloymetu wyóżnia się tzy pzedziały czasowe (Rys. 7). I II III Rys. 7. Chaakteystyczny pzebieg zmian tempeatuy w naczyniu kaloymetycznym podczas pomiau ciepła spalania. τ Okes piewszy, któy nazywa się wstępnym, zaczyna się w momencie, gdy po umieszczeniu bomby w naczyniu kaloymetycznym ozpoczyna się obsewację (pomia) tempeatuy układu i kończy w chwili zainicjowania zapłonu. W tym samym momencie 18
19 ozpoczyna się okes dugi (główny). Okes ten kończy się w chwili, gdy tempeatua układu kaloymetycznego osiągnie maksymalną watość. Następnie zaczyna się okes tzeci (końcowy). Pzedział końcowy twa do momentu kiedy szybkość zmian tempeatuy ustabilizuje się. Gdyby układ kaloymetyczny był idealnie odizolowany cieplnie od otoczenia, to tempeatuy w okesie wstępnym i końcowym były by stałe. W zeczywistości, ze względu na niedoskonałość izolacji tempeatua układu podczas pomiaów zmienia się ównież w okesie piewszym i końcowym. Dzieje się tak dlatego, że zaówno pzed zapłonem, jak i po zapłonie póbki następuje wymiana ciepła między układem a otoczeniem. Wskutek tego maksymalna, zmiezona w kaloymetze tempeatua jest niższa od tempeatuy, jaką osiągnął by układ, w sytuacji idealnej izolacji cieplnej. W celu wyeliminowania błędów powstałych w wyniku wymiany ciepła z otoczeniem, wyznacza się odpowiednie popawki na wymianę ciepła pomiędzy naczyniem kaloymetycznym a temostatem oaz enegię wpowadzoną do układu pzez mieszadło (kaloymety izopaaboliczne i z płaszczem statycznym). W pzypadku kaloymetów adiabatycznych z definicji pomija się wymianę ciepła wpowadzając popawkę tylko na enegie mieszania. Szczegółowe metody wyznaczania odpowiednich popawek i sposoby obliczania ciepła spalania pzedstawione są w obowiązujących obecnie nomach: - PN/G Paliwa stałe. Oznaczanie ciepła spalania i obliczanie watości opałowej - PN-ISO 1928 Paliwa stałe Oznaczanie ciepła spalania w bombie kaloymetycznej i obliczanie watości opałowej 6. Kaloymet KL-11 Mikado [8] Kaloymet KL-11 Mikado jest kaloymetem z temostatem statycznym. Na ys. 8 pzedstawiono podstawowe elementy konstukcyjne i składowe tego kaloymetu. 19
20 Rys. 8. Główne zespoły i elementy użytkowe kaloymetu KL-11 Mikado [8] 1 - bomba kaloymetyczna; 2 - pokywa kaloymetu; 3 - czujnik tempeatuy; 4 - uchwyt pokywy z umieszczonym w nim napędem mieszadła mechanicznego; 5 - mieszadło mechaniczne; 6 - naczynie kaloymetyczne; 7 - płaszcz kaloymetu składający się z: 7a - ścianki wewnętznej; 7b - ścianki zewnętznej; 7c - wężownicy; 7d - mieszadła ęcznego; 8 - zespół steujący kaloymetu; 9 stół kaloymetu; Kaloymet ten pacuje w tybie automatycznym. Pacą kaloymetu steuje pogam zawaty w mikopocesoze zespołu steującego kaloymetu (8). Widok płyty czołowej zespołu steującego pzedstawia ys. 9 a pulpitu steującego ys. 10. Rys. 9. Płyta czołowa zespołu steującego [8]. 1 płyta czołowa z wpisaną nazwą pzyządu itp.; 2 pulpit steujący (podnoszony); 3 - wypowadzenie pzewodu czujnika tempeatuy; 4 gniazdo pzyłączeniowe pzewodu do steowania pacą mieszadła mechanicznego; 5 gniazdo pzyłączeniowe pzewodu do inicjacji zapłonu (spalenia póbki); 6 - dioda sygnalizująca włączenie zasilania kaloymetu pzyciskiem POWER. 20
21 Rys. 10. Pulpit steujący kaloymetu [8]: 1 pzycisk (wyłącznik zasilania) POWER; 2 pzycisk START ozpoczynający automatyczny cykl pacy kaloymetu; 3 dwa pzyciski pzełączające wyświetlaną infomację na wyświetlaczu cyfowym; 4 wyświetlacz cyfowy pozwalający odczytać paamety pacy i obliczoną watość ciepła spalania. 5 ząd ośmiu diod odpowiadający aktualnie wyświetlanej infomacji na wyświetlaczu; 6 ząd pięciu diod infomujący o aktualnie ealizowanym cyklu. Symbole na pulpicie steującym pod wyświetlaczem oznaczają: K stała kaloymetu [kj/k] T 0 T 4 tempeatuy chaakteystyczne dla cykli pomiaowych N czas twania cyklu n 2 (głównego) [min] Q ciepło spalania [kj/kg] (uwaga! wyświetlana watość ciepła spalania jest watością zeczywistą tylko wtedy gdy w tyglu do spalań zostanie umieszczony dokładnie 1,0000 g badanego paliwa. W sytuacji gdy masa paliwa jest óżna od jedności należy zastosować następujące pzeliczenie: a Q a S odczyt Q kj S m kg gdzie: m masa póbki, g (28) Pzebieg wszystkich czynności jest cały czas kontolowany a ewentualne błędy są sygnalizowane na wyświetlaczu. Paca kaloymetu podzielona jest na 5 cykli pzedstawionych na naniesionym na wyświetlacz wykesie (ys.10), któe dotyczą: 21
22 0 włączenie kaloymetu i ustabilizowanie tempeatuy wewnątz kaloymetu (czas twania: 1 minuta) 1 ejestacja tempeatuy T 1 (początek okesu wstępnego) i odmiezenie odcinka czasu ównego 5 min. 2 ejestacja tempeatuy T 2 (koniec okesu wstępnego i początek okesu głównego) oaz zapłon automatyczny póbki paliwa w bombie. Cykl ten twa n minut aż do osiągnięcia tempeatuy maksymalnej. 3 ejestacja tempeatuy T 3 (koniec okesu głównego) i odmiezenie kolejnego odcinka czasu ównego 5 minut 4 ejestacja tempeatuy T 4 i zakończenie pacy (sygnalizacja dźwiękowa) 22
23 7. Wykonanie oznaczenie ciepła spalania pzy użyciu kaloymetu KL-11 Mikado Cel oznaczenia Oznaczenie ciepła spalania póbki węgla (biomasy) Zasada oznaczenia Zasada oznaczenia polega na całkowitym i zupełnym spaleniu odważki węgla w atmosfeze tlenu i pod ciśnieniem w bombie kaloymetycznej (pzy stałej objętości) w izotemicznym układzie pomiaowym i zmiezeniu tempeatuy wody w naczyniu kaloymetycznym oaz wyznaczeniu popawek na ciepło wydzielające się pzy spaniu dutu zapłonowego, na twozenie się w wodzie kwasu siakowego i azotowego. Apaatua i pzyządy 1) Kaloymet KL-11 mikado waz z wyposażeniem. 2) Stanowisko do napełniania bomby kaloymetycznej tlenem. 3) Waga analityczna o dokładności ważenia 0,0001 g. 4) Waga techniczna o dokładności ważenia 0,1 g, umożliwiającej ważnie do 6,0 kg. 5) Pipeta o podziałce 0,1 ml. 6) Kolba stożkowa 300 ml. Odczynniki i mateiały 1) Butla z tlenem technicznym 2) Dut opoowy 3) Kwas benzoesowy cz.d.a. 4) Woda destylowana Kaloymet znajdujący się w laboatoium jest pzygotowany do pzepowadzenia pomiaów. Wyznaczona jest jego stała kaloymetyczna, któej watość pzechowywana jest w wewnętznej pamięci kaloymetu a temostat napełniony jest wodą o ustabilizowanej tempeatuze ównej tempeatuze otoczenia. Pzebieg pomiau 1) Podnieść panel steowania kaloymetu i włączyć jego zasilanie (POWER). 23
24 2) Napełnić naczynie kaloymetyczne wodą destylowaną o tempeatuze odpowiadającej tempeatuze otoczenia w ilości 2700 cm 3. Naczynie kaloymetyczne waz z znajdującą się w nim wodą winno ważyć 3,389 kg. Naczynie wstawić do temostatu. 3) Pzygotować do pomiau bombę kaloymetyczną. a) Do czystej i suchej komoy spalań wlać na dno 10 cm 3 wody destylowanej. b) Póbkę analityczną 0,2 badanego paliwa (biomasa posiada uzianienie poniżej 0,425 mm) należy dokładnie wymieszać po czym z óżnych miejsc pobać do wcześniej wytaowanego tygla odważkę o masie całkowitej zędu 0,8 1,0 g z dokładnością do 0,0001 g c) Odmiezyć cm dutu opoowego i podobnie jak póbkę zważyć go na wadze analitycznej oaz zanotować jego masę. d) Tygiel z póbką umieścić w uchwycie pokywy bomby kaloymetycznej. Pomiędzy elektodami bomby zamocować dut opoowy w ten sposób, aby jego śodek był zanuzony w póbce paliwa. Tak pzygotowaną pokywą zamknąć bombę i staannie dokęcić pieścień dociskający. e) Kozystając z podstawki pzenieść bombę na stanowisko napełniania tlenem. Odkęcić zaślepkę zawou wlotowego (zawó wylotowy musi być zamknięty!!!) i połączyć go z metalową kapilaą dopowadzającą popzez edukto spężony tlen z butli tlenowej. Napełnić wstępnie bombę tlenem do ciśnienia 1,0 MPa. Po zakęceniu zawou na eduktoze wypuścić tlen pzez zawó wylotowy (otwacie zawou wylotowego następuje popzez jego wkęcanie zgodnie ze wskazówkami zegaa). Po wypuszczeniu tlenu i zamknięciu zawou wylotowego bombę napełnia się zgodnie z następującymi wymaganiami: 2,0 ± 0,2 MPa pzy badaniu węgla bunatnego i bykietów z węgla bunatnego, 2,5 ± 0,2 MPa pzy badaniu węgla kamiennego i bykietów z węgla kamiennego, 3,0 3,5 MPa pzy badaniu koksu lub węgla kamiennego o wysokiej zawatości popiołu. f) Po napełnieniu bomby zakęcić zawoy na butli tlenowej i eduktoze odłączyć bombę od kapilay, zakęcić zaślepkę i pzenieść ją na stanowisko pomiaowe. 4) Umieścić bombę w naczyniu kaloymetycznym i podłączyć do elektod pzewody zapłonowe. Następnie należy zamknąć całość pokywą, w któej umieszczone jest 24
25 mieszadło i temomet. Podłączyć odpowiednio końcówki pzewodów zapłonowych i mieszadła do płyty czołowej. 5) Na pulpicie steującym wcisnąć pzycisk START. Od tego momentu ealizację pogamu pomiaowego ciepła spalania pzejmuje układ elektoniczny kaloymetu. Koniec sygnalizowany jest dźwiękiem. 6) Po zakończeniu pomiau kozystając z pzycisków 3 (ys. 10) odczytać kolejne ganiczne watości tempeatu z poszczególnych zakesów, czas twania okesu głównego oaz watość ciepła spalania. Odczytaną watość ciepła spalania należy skoygować zgodnie z ównaniem (28). Wyznaczone w ten sposób ciepło spalania nie uwzględnia jednak ciepeł twozenia się kwasu azotowego V i kwasu siakowego VI. 7) Po odłączeniu pzewodów zapłonowych i mieszadła od płyty czołowej podnieść pokywę i wyjąć bombę kaloymetyczną na podstawkę i osuszyć. Wypuścić spaliny i otwozyć bombę. Pokywę waz tyglem umieścić na podstawce. Spawdzić czy w tyglu lub komoze spalań nie widać śladów po niecałkowitym spaleniu (pył, sadza). Jeżeli są to pomia należy anulować. Zużyty tygiel należy poddać pocesowi pażenia (kwacowy) lub dokładnie wyczyścić wewnątz pędzlem metalowym. 8) Odłączyć od elektod esztki dutu opoowego i zważyć je na wadze analitycznej. 9) Komoę spalań bomby kaloymetycznej jeszcze az pzepłukać i wysuszyć. 10) Pomia, zgodnie z nomą, należy wykonać dwukotnie. 11) Obliczyć ciepło spalania. 25
26 Obliczenie ciepła spalania Ciepło spalania należy obliczyć zgodnie ze wzoem (27-30). Niezbędne do obliczeń wielkości odczytać z uządzenia. a K Dt k c kj Qs, m (27) kg gdzie: Q a s Ciepło spalania póbki analitycznej [kj/kg] K Pojemność cieplna kaloymetu (odczytać z uządzenia) [kj/ C] D t ogólny pzyost tempeatuy okesu głównego, [ C] D t T T C 3 2, (28) T 3 najwyższa zanotowana tempeatua [ C] T 2 ostatnia tempeatua zanotowana w okesie początkowym [ C] k popawka na wymianę ciepła kaloymetu z otoczeniem [ C] 0,2 T T 0,2 T T 0,2 n 1 T T C k 0, , (29) T 1 piewsza tempeatua okesu początkowego [ C] T 4 ostatnia tempeatua zanotowana w okesie końcowym [ C] n czas twania głównego okesu pomiaowego [min] c popawka na ciepło wydzielone podczas spalania dutu opoowego, [kj] m m q C c 3 4, (30) m 3 masa dutu opoowego użytego do pomiau [g] m 3 masa pozostałości dutu opoowego [g] q ciepło spalania dutu opoowego: 6740,7 [J/g] m masa odważki węgla [g] Pzeliczanie ciepła spalania na watość opałową Watość opałowa paliwa, zgodnie z jej definicją óżni się od ciepła spalania ilością enegii potzebnej do odpaowania w tempeatuze 25 C wody pochodzącej z wilgoci paliwa i wody utwozonej z wodou paliwa w pocesie spalania. W stanie analitycznym oblicza się ją z zależności (29). 26
27 Q a i Q a S 24,43( W a 8,94 H a ) kj kg (29) gdzie: 24,43 ciepło paowania wody w tempeatuze 25 C odpowiadające 1 % wody w paliwie 8,94 - współczynnik do pzeliczania zawatości wodou na wodę. Pzy dokładnych obliczeniach watości opałowej konieczne jest analityczne oznaczenie zawatości wodou. Dla uposzczenia w obliczeń zawatość wodou w paliwie można też oszacować w opaciu o zależność (30). H a a a 100 W A % (30) Z gdzie: Z współczynnik zależny od odzaju paliwa: Z = 18,5 - węgiel kamienny Z = 18,0 - węgiel bunatny Z = 17,0 - dewno Zdaza się często, że należy pzeliczyć znaną watość opałową paliwa (Q i 1 ) zawieającego okeśloną ilość wilgoci (W t 1 ) na watość opałową pzy innym stopniu zawilgocenia (W t 2 ). Dotyczy to głównie pzeliczeń ze stanu analitycznego na stan oboczy paliwa. Do tego odzaju pzeliczeń wykozystuje się ównanie (31) 100 W t 2 Q 2 i 1 t W kj Q 24,43W 24, W i t 2 t 1 kg (31) Bibliogafia 1. Vogel H.U., Chemike Kalende. Spinge Velag Belin, Göttingen, Heidelbeg (1956) 2. Roga B., Tomków K., Chemiczna technologia węgla. WNT Waszawa (1971) 3. Kacz A., Koksownictwo część piewsza, Wyd. AGH Kaków (1991). 4. Słupek S., Opałoznawstwo i uządzenia cieplne: ćwiczenia obliczeniowe. Cz. 1 Wyd. 2. Wydawnictwo AGH Kaków, (1971). 5. Dubois J., Technologia tofu, PWT Stalinogód (1953) 6. P. zbioow, Suowce minealne świata. Węgiel bunatny, Wyd. Geologiczne, Waszawa (1981) 27
28 7. Ulianowski M.Ł., Szetniew W.G., Gabowskaja E.B. i in., O swiazi tiepłoty sgoanija c elementnym sostawom uglia, Koks i Chimija n 6 s (1989) 8. Instukcja obsługi kaloymetu «Mikado». F-my Pecyzja Bit - Bydgoszcz 28
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii Instytut Inżynierii Mechanicznej
PITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petochemii Instytut Inżynieii Mechanicznej w Płocku Zakład Apaatuy Pzemysłowej ABRATRIUM TERMDYNAMIKI Instukcja stanowiskowa Temat: Analiza spalin
Bardziej szczegółowoMIERNICTWO WIELKOŚCI ELEKTRYCZNYCH I NIEELEKTRYCZNYCH
Politechnika Białostocka Wydział Elektyczny Kateda Elektotechniki Teoetycznej i Metologii nstukcja do zajęć laboatoyjnych z pzedmiotu MENCTWO WEKOŚC EEKTYCZNYCH NEEEKTYCZNYCH Kod pzedmiotu: ENSC554 Ćwiczenie
Bardziej szczegółowoBadanie własności energetycznych
KATEDRA TECHNIKI WODNO-MUŁOWEJ I UTYLIZACJI ODPADÓW INSTRUKCJA DO LABORATORIUM INŻYNIERIA PROCESOWA Badanie własności energetycznych KOSZALIN 2014 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESU Ważnymi parametrami, które
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 1. W przypadku zbiornika zawierającego gaz, stan układu jako całości jest opisany przez: temperaturę, ciśnienie i objętość.
WYKŁAD 1 Pzedmiot badań temodynamiki. Jeśli chcemy opisać układ złożony z N cząstek, to możemy w amach mechaniki nieelatywistycznej dla każdej cząstki napisać ównanie uchu: 2 d i mi = Fi, z + Fi, j, i,
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ FIZYKI, MATEMATYKI I INFORMATYKI POLITECHNIKI KRAKOWSKIEJ Instytut Fizyki LABORATORIUM PODSTAW ELEKTROTECHNIKI, ELEKTRONIKI I MIERNICTWA
WYDZIAŁ FIZYKI, MATEMATYKI I INFORMATYKI POITEHNIKI KRAKOWSKIEJ Instytut Fizyki ABORATORIUM PODSTAW EEKTROTEHNIKI, EEKTRONIKI I MIERNITWA ĆWIZENIE 7 Pojemność złącza p-n POJĘIA I MODEE potzebne do zozumienia
Bardziej szczegółowoSTANDARDY EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA Z PROCESÓW ENERGETYCZNEGO SPALANIA PALIW ANALIZA ZMIAN
STANISŁAW KIRSEK, JOANNA STUDENCKA STANDARDY EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA Z PROCESÓW ENERGETYCZNEGO SPALANIA PALIW ANALIZA ZMIAN THE STANDARDS OF AIR POLLUTION EMISSION FROM THE FUELS COMBUSTION
Bardziej szczegółowoGraf skierowany. Graf zależności dla struktur drzewiastych rozgrywających parametrycznie
Gaf skieowany Gaf skieowany definiuje się jako upoządkowaną paę zbioów. Piewszy z nich zawiea wiezchołki gafu, a dugi składa się z kawędzi gafu, czyli upoządkowanych pa wiezchołków. Ruch po gafie możliwy
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 3 REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH
ĆWZENE 3 EZONANS W OBWODAH EEKTYZNYH el ćwiczenia: spawdzenie podstawowych właściwości szeegowego i ównoległego obwodu ezonansowego pzy wymuszeniu napięciem sinusoidalnym, zbadanie wpływu paametów obwodu
Bardziej szczegółowoWyznaczanie profilu prędkości płynu w rurociągu o przekroju kołowym
1.Wpowadzenie Wyznaczanie pofilu pędkości płynu w uociągu o pzekoju kołowym Dla ustalonego, jednokieunkowego i uwastwionego pzepływu pzez uę o pzekoju kołowym ównanie Naviea-Stokesa upaszcza się do postaci
Bardziej szczegółowoModelowanie zmienności i dokładność oszacowania jakości węgla brunatnego w złożu Bełchatów (pole Bełchatów)
Akademia Góniczo-Hutnicza, Kopalnia Węgla Bunatnego, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochony śodowiska Bełchatów Wasztaty Gónicze 24 Jacek Mucha, Tadeusz Słomka, Wojciech Mastej, Tomasz Batuś Akademia Góniczo-Hutnicza,
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowoPOMIAR PĘTLI HISTEREZY MAGNETYCZNEJ
POMAR PĘTL STEREZ MAGNETZNEJ 1. Opis teoetyczny do ćwiczenia zamieszczony jest na stonie www.wtc.wat.edu.pl w dziale DDAKTKA FZKA ĆZENA LABORATORJNE.. Opis układu pomiaowego Mateiały feomagnetyczne (feyt,
Bardziej szczegółowoOCZYSZCZANIE POWIETRZA Z LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH
DZIŁ HMIZN POLITHNIKI RSZSKIJ ZKŁD THNOLOGII NIORGNIZNJ I RMIKI Laboatoium PODST THNOLOGII HMIZNJ Instukcja do ćwiczenia pt. OZSZZNI POITRZ Z LOTNH ZIĄZKÓ ORGNIZNH Powadzący: d inŝ. ogdan Ulejczyk STĘP
Bardziej szczegółowoWykład 11. Pompa ciepła - uzupełnienie II Zasada Termodynamiki Entropia w ujęciu termodynamicznym c.d. Entropia w ujęciu statystycznym
Wykład 11 Pompa ciepła - uzupełnienie II Zasada emodynamiki Entopia w ujęciu temodynamicznym c.d. Entopia w ujęciu statystycznym W. Dominik Wydział Fizyki UW emodynamika 2018/2019 1/30 G Pompa cieplna
Bardziej szczegółowoWyznaczanie współczynnika wzorcowania przepływomierzy próbkujących z czujnikiem prostokątnym umieszczonym na cięciwie rurociągu
Wyznaczanie współczynnika wzocowania pzepływomiezy póbkujących z czujnikiem postokątnym umieszczonym na cięciwie uociągu Witold Kiese W pacy pzedstawiono budowę wybanych czujników stosowanych w pzepływomiezach
Bardziej szczegółowoPRZENIKANIE PRZEZ ŚCIANKĘ PŁASKĄ JEDNOWARSTWOWĄ. 3. wnikanie ciepła od ścianki do ośrodka ogrzewanego
PRZENIKANIE W pzemyśle uch ciepła zachodzi ównocześnie dwoma lub tzema sposobami, najczęściej odbywa się pzez pzewodzenie i konwekcję. Mechanizm tanspotu ciepła łączący wymienione sposoby uchu ciepła nazywa
Bardziej szczegółowoII.6. Wahadło proste.
II.6. Wahadło poste. Pzez wahadło poste ozumiemy uch oscylacyjny punktu mateialnego o masie m po dolnym łuku okęgu o pomieniu, w stałym polu gawitacyjnym g = constant. Fig. II.6.1. ozkład wektoa g pzyśpieszenia
Bardziej szczegółowoJak mierzyć i jak liczyć efekty cieplne reakcji? Energia. Zdolność do wykonywania pracy lub produkowania ciepła
Jak miezyć i jak liczyć efekty cieplne eakcji? Enegia Zdolność do wykonywania pacy lub podukowania ciepła Paca objętościowa paca = siła odległość 06_73 P = F A W = F h N m = J P = F A Aea = A ciśnienie
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM ELEKTRONIKI
LABOATOIUM ELEKTONIKI ĆWICENIE 2 DIODY STABILIACYJNE K A T E D A S Y S T E M Ó W M I K O E L E K T O N I C N Y C H 21 CEL ĆWICENIA Celem ćwiczenia jest paktyczne zapoznanie się z chaakteystykami statycznymi
Bardziej szczegółowoROZWIĄZUJEMY PROBLEM RÓWNOWAŻNOŚCI MASY BEZWŁADNEJ I MASY GRAWITACYJNEJ.
ROZWIĄZUJEMY PROBLEM RÓWNOWAŻNOŚCI MASY BEZWŁADNEJ I MASY GRAWITACYJNEJ. STRESZCZENIE Na bazie fizyki klasycznej znaleziono nośnik ładunku gawitacyjnego, uzyskano jedność wszystkich odzajów pól ( elektycznych,
Bardziej szczegółowo15. STANOWISKOWE BADANIE MECHANIZMÓW HAMULCOWYCH Cel ćwiczenia Wprowadzenie
15. STANOWISKOWE BADANIE MECHANIZMÓW HAMULCOWYCH 15.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie na stanowisku podstawowyc zależności caakteyzującyc funkcjonowanie mecanizmu amulcowego w szczególności
Bardziej szczegółowoG-09.2. Sprawozdanie o mechanicznej przeróbce węgla
MINISTERSTWO GOSPODARKI, Plac Tzech Kzyży 3/5, 00-507 Waszawa Nazwa i ades jednostki spawozdawczej G-0. Spawozdanie o mechanicznej pzeóbce węgla Agencja Rozwoju Pzemysłu SA Oddział w Katowicach ul. Mikołowska
Bardziej szczegółowoTERMODYNAMIKA PROCESOWA. Wykład V
ERMODYNAMIKA PROCESOWA Wykład V Równania stanu substancji czystych Równanie stanu gazu doskonałego eoia stanów odpowiadających sobie Równania wiialne Pof. Antoni Kozioł, Wydział Chemiczny Politechniki
Bardziej szczegółowoBadanie właściwości magnetyczne ciał stałych
CLF I Ćw. N 20 Badanie właściwości magnetycznych ciał stałych. Wydział Fizyki P.W. Badanie właściwości magnetyczne ciał stałych I. Wpowadzenie teoetyczne 1. Źódła pola magnetycznego W ogólnym pzypadku
Bardziej szczegółowoCIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego
CIEPŁO, PALIWA, SPALANIE CIEPŁO (Q) jedna z form przekazu energii między układami termodynamicznymi. Proces przekazu energii za pośrednictwem oddziaływania termicznego WYMIANA CIEPŁA. Zmiana energii wewnętrznej
Bardziej szczegółowoUwagi: LABORATORIUM WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW. Ćwiczenie nr 16 MECHANIKA PĘKANIA. ZNORMALIZOWANY POMIAR ODPORNOŚCI MATERIAŁÓW NA PĘKANIE.
POLITECHNIKA KRAKOWSKA WYDZIAŁ MECHANZNY INSTYTUT MECHANIKI STOSOWANEJ Zakład Mechaniki Doświadczalnej i Biomechaniki Imię i nazwisko: N gupy: Zespół: Ocena: Uwagi: Rok ak.: Data ćwicz.: Podpis: LABORATORIUM
Bardziej szczegółowoTECHNIKI INFORMATYCZNE W ODLEWNICTWIE
ECHNIKI INFORMAYCZNE W ODLEWNICWIE Janusz LELIO Paweł ŻAK Michał SZUCKI Faculty of Foundy Engineeing Depatment of Foundy Pocesses Engineeing AGH Univesity of Science and echnology Kakow Data ostatniej
Bardziej szczegółowoPRZEMIANA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W CIELE STAŁYM
PRZEMIANA ENERGII ELEKTRYCZNE W CIELE STAŁYM Anaizowane są skutki pzepływu pądu pzemiennego o natężeniu I pzez pzewodnik okągły o pomieniu. Pzyęto wstępne założenia upaszcząace: - kształt pądu est sinusoidany,
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DO ĆWICZENIA
NSTRKJA DO ĆWZENA Temat: Rezonans w obwodach elektycznych el ćwiczenia elem ćwiczenia jest doświadczalne spawdzenie podstawowych właściwości szeegowych i ównoległych ezonansowych obwodów elektycznych.
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Mateiały dydaktyczne na zajęcia wyównawcze z cheii dla studentów piewszego oku kieunku zaawianego Inżynieia Śodowiska w aach pojektu Ea inżyniea pewna lokata na pzyszłość Opacowała: g inż. Ewelina Nowak
Bardziej szczegółowoREAKTORY PRZEPŁYWOWE Wyznaczanie stałych równania kinetycznego reakcji izomeryzacji D- fruktozy do D-glukozy
REATORY PRZEPŁYWOWE Wyznaczanie stałych ównania kinetycznego eakcji izomeyzacji D- fuktozy do D-glukozy Cel ćwiczenia: zapoznanie się z pacą eaktoa pzepływowego ze złożem upakowanym oaz poceduą postępowania
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 9 ZASTOSOWANIE ŻYROSKOPÓW W NAWIGACJI
9.1. Cel ćwiczenia Ćwiczenie 9 ZASTSWANIE ŻYRSKPÓW W NAWIGACJI Celem ćwiczenia jest pezentacja paktycznego wykozystania efektu żyoskopowego w lotniczych pzyządach nawigacyjnych. 9.2. Wpowadzenie Żyoskopy
Bardziej szczegółowoWykład 17. 13 Półprzewodniki
Wykład 17 13 Półpzewodniki 13.1 Rodzaje półpzewodników 13.2 Złącze typu n-p 14 Pole magnetyczne 14.1 Podstawowe infomacje doświadczalne 14.2 Pąd elektyczny jako źódło pola magnetycznego Reinhad Kulessa
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 5-BK WYZNACZANIE CIEPŁA SPALANIA PALIW STAŁYCH ZA POMOCĄ KALORYMETRU
LABORATORIUM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Katedra Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 5-BK WYZNACZANIE CIEPŁA SPALANIA PALIW STAŁYCH
Bardziej szczegółowoModelowanie przepływu cieczy przez ośrodki porowate Wykład III
Modelowanie pzepływu cieczy pzez ośodki poowate Wykład III 6 Ogólne zasady ozwiązywania ównań hydodynamicznego modelu pzepływu. Metody ozwiązania ównania Laplace a. Wpowadzenie wielkości potencjału pędkości
Bardziej szczegółowoMONITORING STACJI FOTOWOLTAICZNYCH W ŚWIETLE NORM EUROPEJSKICH
51 Aleksande Zaemba *, Tadeusz Rodziewicz **, Bogdan Gaca ** i Maia Wacławek ** * Kateda Elektotechniki Politechnika Częstochowska al. Amii Kajowej 17, 42-200 Częstochowa e-mail: zaemba@el.pcz.czest.pl
Bardziej szczegółowoElektroenergetyczne sieci rozdzielcze SIECI 2004 V Konferencja Naukowo-Techniczna
Elektoenegetyczne sieci ozdzielcze SIECI 2004 V Konfeencja Naukowo-Techniczna Politechnika Wocławska Instytut Enegoelektyki Andzej SOWA Jaosław WIATER Politechnika Białostocka, 15-353 Białystok, ul. Wiejska
Bardziej szczegółowoREZONATORY DIELEKTRYCZNE
REZONATORY DIELEKTRYCZNE Rezonato dielektyczny twozy małostatny, niemetalizowany dielektyk o dużej pzenikalności elektycznej ( > 0) i dobej stabilności tempeatuowej, zwykle w kształcie cylindycznych dysków
Bardziej szczegółowoFIZYKA BUDOWLI. wilgoć w przegrodach budowlanych. przyczyny zawilgocenia przegród budowlanych
FIZYKA BUDOWLI zagadnienia cieplno-wilgotnościowe pzegód budowlanych 1 wilgoć w pzegodach budowlanych pzyczyny zawilgocenia pzegód budowlanych wilgoć technologiczna związana z pocesem wytwazania i podukcji
Bardziej szczegółowoTERMOCHEMIA SPALANIA
TERMOCHEMIA SPALANIA I ZASADA TERMODYNAMIKI dq = dh Vdp W przemianach izobarycznych: dp = 0 dq = dh dh = c p dt dq = c p dt Q = T 2 T1 c p ( T)dT Q ciepło H - entalpia wewnętrzna V objętość P - ciśnienie
Bardziej szczegółowoMETODY STATYCZNE Metody pomiaru twardości.
METODY STATYCZNE Metody pomiau twadości. Opacował: XXXXXXXX studia inŝynieskie zaoczne wydział mechaniczny semest V Gdańsk 00. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodami pomiaów twadości,
Bardziej szczegółowoOcena siły oddziaływania procesów objaśniających dla modeli przestrzennych
Michał Benad Pietzak * Ocena siły oddziaływania pocesów objaśniających dla modeli pzestzennych Wstęp Ekonomiczne analizy pzestzenne są ważnym kieunkiem ozwoju ekonometii pzestzennej Wynika to z faktu,
Bardziej szczegółowoDobór zmiennych objaśniających do liniowego modelu ekonometrycznego
Dobó zmiennych objaśniających do liniowego modelu ekonometycznego Wstępnym zadaniem pzy budowie modelu ekonometycznego jest okeślenie zmiennych objaśniających. Kyteium wybou powinna być meytoyczna znajomość
Bardziej szczegółowonależą do grupy odbiorników energii elektrycznej idealne elementy rezystancyjne przekształcają energię prądu elektrycznego w ciepło
07 0 Opacował: mg inż. Macin Wieczoek www.mawie.net.pl. Elementy ezystancyjne. należą do gupy odbioników enegii elektycznej idealne elementy ezystancyjne pzekształcają enegię pądu elektycznego w ciepło.
Bardziej szczegółowoTERMOCHEMIA SPALANIA
TERMOCHEMIA SPALANIA I ZASADA TERMODYNAMIKI dq = dh Vdp W przemianach izobarycznych: dp = 0 dq = dh dh = c p dt dq = c p dt Q = T 2 T1 c p ( T)dT Q ciepło H - entalpia wewnętrzna V objętość P - ciśnienie
Bardziej szczegółowoOpis ćwiczeń na laboratorium obiektów ruchomych
Gdańsk 3.0.007 Opis ćwiczeń na laboatoium obiektów uchomych Implementacja algoytmu steowania obotem w śodowisku symulacyjnym gy obotów w piłkę nożną stwozonym w Katedze Systemów Automatyki Politechniki
Bardziej szczegółowoPROJEKT Umowa sprzedaży węgla energetycznego dla ciepłowni w Sokółce. 1 Przedmiot Umowy
PROJEKT Umowa spzedaży węgla enegetycznego dla ciepłowni w Sokółce zawata w dniu. w Skażysku-Kamiennej pomiędzy: 1. Pomec Spółka z o.o. z siedzibą w Skażysku-Kamiennej, pod adesem: ul. 11 Listopada 7,
Bardziej szczegółowoPOMIARY CIEPŁA SPALANIA I WARTOŚCI OPAŁOWEJ MATERIAŁÓW
POMIARY CIEPŁA SPALANIA I WARTOŚCI OPAŁOWEJ MATERIAŁÓW INSTRUKCJA DO LABORATORIUM M E T O D Y B A D A Ń M A T E R I A Ł Ó W PROWADZĄCY: Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie ciepła spalania oraz
Bardziej szczegółowoProwadzący: dr hab. inż. Agnieszka Gubernat (tel. (0 12) 617 36 96; gubernat@agh.edu.pl)
TRANSPORT MASY I CIEPŁA Seminarium Transport masy i ciepła Prowadzący: dr hab. inż. Agnieszka Gubernat (tel. (0 12) 617 36 96; gubernat@agh.edu.pl) WARUNKI ZALICZENIA: 1. ZALICZENIE WSZYSTKICH KOLOKWIÓW
Bardziej szczegółowoModel klasyczny gospodarki otwartej
Model klasyczny gospodaki otwatej Do tej poy ozpatywaliśmy model sztucznie zakładający, iż gospodaka danego kaju jest gospodaką zamkniętą. A zatem bak było międzynaodowych pzepływów dób i kapitału. Jeżeli
Bardziej szczegółowoZależność natężenia oświetlenia od odległości
Zależność natężenia oświetlenia CELE Badanie zależności natężenia oświetlenia powiezchni wytwazanego pzez żaówkę od niej. Uzyskane dane są analizowane w kategoiach paw fotometii (tzw. pawa odwotnych kwadatów
Bardziej szczegółowoRozdział V WARSTWOWY MODEL ZNISZCZENIA POWŁOK W CZASIE PRZEMIANY WODA-LÓD. Wprowadzenie
6 Rozdział WARSTWOWY MODL ZNISZCZNIA POWŁOK W CZASI PRZMIANY WODA-LÓD Wpowadzenie Występujące po latach eksploatacji zniszczenia zewnętznych powłok i tynków budowli zabytkowych posiadają często typowo
Bardziej szczegółowoMetody optymalizacji. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie
Metody optymalizacji d inż. Paweł Zalewski kademia Moska w Szczecinie Optymalizacja - definicje: Zadaniem optymalizacji jest wyznaczenie spośód dopuszczalnych ozwiązań danego polemu ozwiązania najlepszego
Bardziej szczegółowoPoradnik instalatora VITODENS 100-W
Poadnik instalatoa Vitodens 100-W, typ B1HA,, 6,5 do 35,0 kw Gazowy kocioł kondensacyjny, wiszący Wesja na gaz ziemny i płynny B1HA jednofunkcyjny 6,5 19,0 kw, 6,5 26,0 kw, 8,8 35 kw dwufunkcyjny 6,5 26,0
Bardziej szczegółowo11. DYNAMIKA RUCHU DRGAJĄCEGO
11. DYNAMIKA RUCHU DRGAJĄCEGO Ruchem dgającym nazywamy uch, któy powtaza się peiodycznie w takcie jego twania w czasie i zachodzi wokół położenia ównowagi. Zespół obiektów fizycznych zapewniający wytwozenie
Bardziej szczegółowoAKADEMIA INWESTORA INDYWIDUALNEGO CZĘŚĆ II. AKCJE.
uma Pzedsiębiocy /6 Lipiec 205. AKAEMIA INWESTORA INYWIUALNEGO CZĘŚĆ II. AKCJE. WYCENA AKCJI Wycena akcji jest elementem analizy fundamentalnej akcji. Następuje po analizie egionu, gospodaki i banży, w
Bardziej szczegółowo9.1 POMIAR PRĘDKOŚCI NEUTRINA W CERN
91 POMIAR PRĘDKOŚCI NEUTRINA W CERN Rozdział należy do teoii pt "Teoia Pzestzeni" autostwa Daiusza Stanisława Sobolewskiego http: wwwtheoyofspaceinfo Z uwagi na ozważania nad pojęciem czasu 1 możemy pzyjąć,
Bardziej szczegółowoKALORYMETRYCZNE WYZNACZANIE ENTALPII SPALANIA
KALORYMETRYCZNE WYZNACZANIE ENTALPII SPALANIA 1. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest obliczenie wartości entalpii spalania oraz tworzenia kwasu benzoesowego oraz wyznaczenie entalpii spalania oraz tworzenia
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Chemia Poziom rozszerzony
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Póbna Matua z OPERONEM Chemia Poziom ozszezony Listopad W niniejszym schemacie oceniania zadań otwatych są pezentowane pzykładowe popawne odpowiedzi. W tego typu ch należy
Bardziej szczegółowoZasilacz laboratoryjny symetryczny PS-3005D-II
Infomacje o podukcie Utwozo 01-11-2017 Zasilacz laboatoyjny symetyczny PS-3005D-II Cena : 850,00 zł N katalogowy : PS-3005D-II Poducent : Zhaoxin Dostępność : Dostępny Stan magazynowy : badzo wysoki Śednia
Bardziej szczegółowoMETEMATYCZNY MODEL OCENY
I N S T Y T U T A N A L I Z R E I O N A L N Y C H w K i e l c a c h METEMATYCZNY MODEL OCENY EFEKTYNOŚCI NAUCZNIA NA SZCZEBLU IMNAZJALNYM I ODSTAOYM METODĄ STANDARYZACJI YNIKÓ OÓLNYCH Auto: D Bogdan Stępień
Bardziej szczegółowoROZKŁAD NORMALNY. 2. Opis układu pomiarowego
ROZKŁAD ORMALY 1. Opis teoetyczny do ćwiczenia zamieszczony jest na stonie www.wtc.wat.edu.pl w dziale DYDAKTYKA FIZYKA ĆWICZEIA LABORATORYJE (Wstęp do teoii pomiaów). 2. Opis układu pomiaowego Ćwiczenie
Bardziej szczegółowoSpis treści JĘZYK C - FUNKCJE. Informatyka 1. Instrukcja do pracowni specjalistycznej z przedmiotu. Numer ćwiczenia INF07Z
Politechnika Białostocka Wydział Elektyczny Kateda Elektotechniki Teoetycznej i Metologii Instukcja do pacowni specjalistycznej z pzedmiotu Inomatyka Kod pzedmiotu: EZC00 00 (studia niestacjonane) Spis
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 11 OPTYMALIZACJA WIELOKRYTERIALNA
WYKŁAD OPTYMALIZACJA WIELOKYTEIALNA Wstęp. W wielu pzypadkach pzy pojektowaniu konstukcji technicznych dla okeślenia ich jakości jest niezędne wpowadzenie więcej niż jednego kyteium oceny. F ) { ( ), (
Bardziej szczegółowoKontrola procesu spalania
Kontrola procesu spalania Spalanie paliw polega na gwałtownym utlenieniu składników palnych zawartych w paliwie przebiegającym z wydzieleniem ciepła i zjawiskami świetlnymi. Ostatecznymi produktami utleniania
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej
Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej w Systemach Technicznych Symulacja prosta dyszy pomiarowej Bendemanna Opracował: dr inż. Andrzej J. Zmysłowski
Bardziej szczegółowoĆ W I C Z E N I E N R C-2
INSTYTUT IZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I TECHNOLOGII MATERIAŁÓW POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA PRACOWNIA IZYKI CZĄSTECZKOWEJ I CIEPŁA Ć W I C Z E N I E N R C- POMIAR NAPIĘCIA POWIERZCHNIOWEGO CIECZY METODĄ
Bardziej szczegółowoModele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Matematyka Poziom rozszerzony
Modele odpowiedzi do akusza Póbnej Matuy z OPERONEM Matematyka Poziom ozszezony Listopad 00 W kluczu są pezentowane pzykładowe pawidłowe odpowiedzi. Należy ównież uznać odpowiedzi ucznia, jeśli są inaczej
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE KOMORY SPALANIA BIOMASY - DREWNA DREWNO POLSKIE OZE 2016
NOWOCZESNE KOMORY SPALANIA BIOMASY - DREWNA 2016 OPAŁ STAŁY 2 08-09.12.2017 OPAŁ STAŁY 3 08-09.12.2017 Palenisko to przestrzeń, w której spalane jest paliwo. Jego kształt, konstrukcja i sposób przeprowadzania
Bardziej szczegółowoPomiary ciepła spalania i wartości opałowej paliw gazowych
Pomiary ciepła spalania i wartości opałowej paliw gazowych Ciepło spalania Q s jest to ilość ciepła otrzymana przy spalaniu całkowitym i zupełnym jednostki paliwa wagowej lub objętościowej, gdy produkty
Bardziej szczegółowoOBWODY PRĄDU SINUSOIDALNEGO
aboatoium Elektotechniki i elektoniki Temat ćwiczenia: BOTOM 06 OBODY ĄD SSODEGO omiay pądu, napięcia i mocy, wyznaczenie paametów modeli zastępczych cewki indukcyjnej, kondensatoa oaz oponika, chaakteystyki
Bardziej szczegółowoPróba określenia miary jakości informacji na gruncie teorii grafów dla potrzeb dydaktyki
Póba okeślenia miay jakości infomacji na guncie teoii gafów dla potzeb dydaktyki Zbigniew Osiak E-mail: zbigniew.osiak@gmail.com http://ocid.og/0000-0002-5007-306x http://via.og/autho/zbigniew_osiak Steszczenie
Bardziej szczegółowoLIST EMISYJNY nr 3 /2014 Ministra Finansów
LIST EMISYJNY n /0 Minista Finansów z dnia stycznia 0. w spawie emisji kótkookesowych oszczędnościowych obligacji skabowych o opocentowaniu stałym ofeowanych w sieci spzedaży detalicznej Na podstawie at.
Bardziej szczegółowoROZWIAZANIA ZAGADNIEŃ PRZEPŁYWU FILTRACYJNEGO METODAMI ANALITYCZNYMI.
Modelowanie pzepływu cieczy pzez ośodki poowate Wykład VII ROZWIAZANIA ZAGADNIEŃ PRZEPŁYWU FILTRACYJNEGO METODAMI ANALITYCZNYMI. 7. Pzepływ pzez goblę z uwzględnieniem zasilania wodami infiltacyjnymi.
Bardziej szczegółowoEnergia kinetyczna i praca. Energia potencjalna
negia kinetyczna i paca. negia potencjalna Wykład 4 Wocław Univesity of Technology 1 NRGIA KINTYCZNA I PRACA 5.XI.011 Paca Kto wykonał większą pacę? Hossein Rezazadeh Olimpiada w Atenach 004 WR Podzut
Bardziej szczegółowoInstrukcja wykonania ćwiczenia 31
Instrukcja wykonania ćwiczenia CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest wyznaczenie ciepła spalania i wartości opałowej ciekłych i stałych substancji organicznych w tym paliw i biopaliw. Ćwiczenie składa się
Bardziej szczegółowo23 PRĄD STAŁY. CZĘŚĆ 2
Włodzimiez Wolczyński 23 PĄD STAŁY. CZĘŚĆ 2 zadanie 1 Tzy jednakowe oponiki, każdy o opoze =30 Ω i opó =60 Ω połączono ze źódłem pądu o napięciu 15 V, jak na ysunku obok. O ile zwiększy się natężenie pądu
Bardziej szczegółowoBADANIE SILNIKA WYKONAWCZEGO PRĄDU STAŁEGO
LABORATORIUM ELEKTRONIKI I ELEKTROTECHNIKI BADANIE SILNIKA WYKONAWCZEGO PRĄDU STAŁEGO Opacował: d inŝ. Aleksande Patyk 1.Cel i zakes ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową, właściwościami
Bardziej szczegółowoKognitywistyka II r. Teoria rzetelności wyników testu. Teorie inteligencji i sposoby jej pomiaru (4) Rzetelność czyli dokładność pomiaru
Kognitywistyka II Teoie inteligencji i sposoby jej pomiau (4) Teoia zetelności wyników testu Rzetelność czyli dokładność pomiau W języku potocznym temin zetelność oznacza niezawodność (dokładność). W psychometii
Bardziej szczegółowoA. POMIARY FOTOMETRYCZNE Z WYKORZYSTANIEM FOTOOGNIWA SELENOWEGO
10.X.010 ĆWCZENE NR 70 A. POMARY FOTOMETRYCZNE Z WYKORZYSTANEM FOTOOGNWA SELENOWEGO. Zestaw pzyządów 1. Ogniwo selenowe.. Źódło światła w obudowie 3. Zasilacz o wydajności pądowej min. 5A 4. Ampeomiez
Bardziej szczegółowoTester miernik elementów elektronicznych RLC i półprzewodnikowych
Infomacje o podukcie Utwozo 31-01-2017 Teste mien elementów RLC i półpzewodnów Cena : 120,00 zł N katalogowy : BTE-057 Dostępność : Dostępny Stan magazynowy : badzo wysoki Śednia ocena : bak ecenzji Teste
Bardziej szczegółowom q κ (11.1) q ω (11.2) ω =,
OPIS RUCHU, DRGANIA WŁASNE TŁUMIONE Oga Kopacz, Adam Łodygowski, Kzysztof Tymbe, Michał Płotkowiak, Wojciech Pawłowski Konsutacje naukowe: pof. d hab. Jezy Rakowski Poznań 00/00.. Opis uchu OPIS RUCHU
Bardziej szczegółowoWzmacniacze tranzystorowe prądu stałego
Wzmacniacze tanzystoo pądu stałego Wocław 03 kład Dalingtona (układ supe-β) C kład stosowany gdy potzebne duże wzmocnienie pądo (np. do W). C C C B T C B B T C C + β ' B B C β + ( ) C B C β β β B B β '
Bardziej szczegółowoWYWAŻANIE MASZYN WIRNIKOWYCH W ŁOŻYSKACH WŁASNYCH
LABORATORIUM DRGANIA I WIBROAKUSTYKA MASZYN Wydział Budowy Maszyn i Zaządzania Zakład Wiboakustyki i Bio-Dynamiki Systemów Ćwiczenie n 4 WYWAŻANIE MASZYN WIRNIKOWYCH W ŁOŻYSKACH WŁASNYCH Cel ćwiczenia:
Bardziej szczegółowoWykład Pojemność elektryczna. 7.1 Pole nieskończonej naładowanej warstwy. σ-ładunek powierzchniowy. S 2 E 2 E 1 y. ds 1.
Wykład 9 7. Pojemność elektyczna 7. Pole nieskończonej naładowanej wastwy z σ σładunek powiezchniowy S y ds x S ds 8 maca 3 Reinhad Kulessa Natężenie pola elektycznego pochodzące od nieskończonej naładowanej
Bardziej szczegółowoL(x, 0, y, 0) = x 2 + y 2 (3)
0. Małe dgania Kótka notatka o małych dganiach wyjasniające możliwe niejasności. 0. Poszukiwanie punktów ównowagi Punkty ównowagi wyznaczone są waunkami x i = 0, ẋi = 0 ( Pochodna ta jest ówna pochodnej
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCY Z FIZYKI W KLASIE DRUGIEJ (cały rok szkolny)
WYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCY Z FIZYKI W KLASIE DRUGIEJ (cały ok szkolny) 1. Umiejętność pomiau siły za pomocą siłomieza.. Wpawne posługiwanie się jednostką siły i jej symbolem w układzie SI. Symbolem
Bardziej szczegółowoSiła tarcia. Tarcie jest zawsze przeciwnie skierowane do kierunku ruchu (do prędkości). R. D. Knight, Physics for scientists and engineers
Siła tacia Tacie jest zawsze pzeciwnie skieowane do kieunku uchu (do pędkości). P. G. Hewitt, Fizyka wokół nas, PWN R. D. Knight, Physics fo scientists and enginees Symulacja molekulanego modelu tacia
Bardziej szczegółowoKOLOKACJA SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH NA OBIEKTACH MOBILNYCH
KOLOKACJA SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH NA OBIEKTACH MOBILNYCH Janusz ROMANIK, Kzysztof KOSMOWSKI, Edwad GOLAN, Adam KRAŚNIEWSKI Zakład Radiokomunikacji i Walki Elektonicznej Wojskowy Instytut Łączności 05-30
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE CIEPŁA SPALANIA WĘGLA
P O L I T E C H N I K A Ł Ó D Z K A INSTYTUT ELEKTROENERETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI, SIECI I SYSTEMÓW ELEKTROENERETYCZNYCH OZNACZANIE CIEPŁA SPALANIA WĘLA ZA POMOCĄ KALORYMETRU INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA LABORATORYJNEO
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Matematyka Poziom rozszerzony
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Póbna Matua z OPERONEM Matematyka Poziom ozszezony Listopad 0 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwa tych są pe zen to wa ne pzy kła do we po paw ne od po wie
Bardziej szczegółowoPraktyczne uwarunkowania wykorzystania drewna jako paliwa
Praktyczne uwarunkowania wykorzystania drewna jako paliwa Wojciech GORYL AGH w Krakowie Wydział Energetyki i Paliw II Konferencja Naukowa Drewno Polskie OZE, 8-9.12.2016r., Kraków www.agh.edu.pl Drewno
Bardziej szczegółowoWykład: praca siły, pojęcie energii potencjalnej. Zasada zachowania energii.
Wykład: paca siły, pojęcie enegii potencjalnej. Zasada zachowania enegii. Uwaga: Obazki w tym steszczeniu znajdują się stonie www: http://www.whfeeman.com/tiple/content /instucto/inde.htm Pytanie: Co to
Bardziej szczegółowoSEWAGE SLUDGE DRYING BASED ON A HEAT PUMP WITH CARBON DIOXIDE AS REFRIGERANT
SUSZENIE OSADÓW ŚCIEKOWYCH W UKŁADZIE Z POMPĄ CIEPŁA PRACUJĄCĄ Z DWUTLENKIEM WĘGLA JAKO CZYNNIKIEM ZIĘBNICZYM SEWAGE SLUDGE DRYING BASED ON A HEAT PUMP WITH CARBON DIOIDE AS REFRIGERANT Agnieszka Flaga-Mayańczyk,
Bardziej szczegółowo2 Przykład C2a C /BRANCH C. <-I--><Flux><Name><Rmag> TRANSFORMER RTop_A RRRRRRLLLLLLUUUUUU 1 P1_B P2_B 2 S1_B SD_B 3 SD_B S2_B
PRZYKŁAD A Utwozyć model sieci z dwuuzwojeniowym, tójfazowym tansfomatoem 110/0kV. Model powinien zapewnić symulację zwać wewnętznych oaz zadawanie watości początkowych indukcji w poszczególnych fazach.
Bardziej szczegółowoRodzajowy rachunek kosztów Wycena zuŝycia materiałów
Rodzajowy achunek kosztów (wycena zuŝycia mateiałów) Wycena zuŝycia mateiałów ZuŜycie mateiałów moŝe być miezone, wyceniane, dokumentowane i ewidencjonowane w óŝny sposób. Stosowane metody wywieają jednak
Bardziej szczegółowoPrzy prawidłowej pracy silnika zapłon mieszaniny paliwowo-powietrznej następuje od iskry pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej.
TEMAT: TEORIA SPALANIA Spalanie reakcja chemiczna przebiegająca między materiałem palnym lub paliwem a utleniaczem, z wydzieleniem ciepła i światła. Jeżeli w procesie spalania wszystkie składniki palne
Bardziej szczegółowoUT136C multimetr cyfrowy uniwersalny Uni-t
Infomacje o podukcie Utwozo 19-12-2017 UT136C multimet cyfowy uniwesalny Uni-t Cena : 70,00 zł N katalogowy : UT136C Poducent : Uni-t Dostępność : Dostępny Stan magazynowy : badzo wysoki Śednia ocena :
Bardziej szczegółowoSprawozdanie EKSPERTYZA SYSTEMU WG: DIN EN ISO 9001:2000 DIN EN ISO 14001:2005 OHSAS 18001:2007. Valeo Service Sp. z o.o. Warszawa.
Spawozdanie EKSPERTYZA SYSTEMU WG: DIN EN ISO 9001:2000 DIN EN ISO 14001:2005 OHSAS 18001:2007 Valeo Sevice Sp. z o.o. Waszawa DQS GmbH Deutsche Gesellschaft zu Zetifizieung von Managementsystemen mazec
Bardziej szczegółowo- substancje zawierające swobodne nośniki ładunku elektrycznego:
Pzewodniki - substancje zawieające swobodne nośniki ładunku elektycznego: elektony metale, jony wodne oztwoy elektolitów, elektony jony zjonizowany gaz (plazma) pzewodnictwo elektyczne metali pzewodnictwo
Bardziej szczegółowo