Wprowadzenie do prawa budżetowego

Transkrypt

1 Wprowadzenie do prawa budżetowego dr Przemysław Pest Katedra Prawa Finansowego WPAE UWr Prawo finansowe Prawo finansowe to zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie. Zakres prawa finansowego odpowiada zatem zakresowi finansów publicznych, o którym mowa w Rozdziele X Konstytucji RP T. Dębowska-Romanowska, Prawo finansowe. Część konstytucyjna wraz z częścią ogólną, Warszawa 2010, s. 63 1

2 Rozdział X Konstytucji RP Finanse publiczne Prawo budżetowe (art. 216, Konstytucji RP) Prawo podatkowe (art. 217 Konstytucji RP) Publiczne prawo bankowe (art. 227 Konstytucji RP) Źródła prawa Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego Ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych 2

3 Budżet państwa USTAWA BUDŻETOWA NA ROK 2015 z dnia 15 stycznia 2015 r. Art. 1. ust. 1. Ustala się, zgodnie z załącznikiem nr 1, łączną kwotę podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa w wysokości tys. zł. 2. Ustala się, zgodnie z załącznikiem nr 2, łączną kwotę wydatków budżetu państwa w wysokości tys. zł. 5. Deficyt budżetu państwa ustala się na dzień 31 grudnia 2015 r. na kwotę nie większą niż tys. zł. Art. 3. ust. 1. Ustala się łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa w wysokości tys. zł oraz łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa w wysokości tys. zł ( ). 3

4 Czy Mieszko I miał budżet państwa? Historia budżetu państwa Rozwój parlamentaryzmu Rozdzielenie majątku panującego od majątku publicznego Król Jan bez Ziemi podpisuje Magna Charta Libertatum, 1215 rok Print Collector/Getty Images 4

5 Historia budżetu państwa w Polsce 1374 rok Przywilej koszycki 1768 rok Ostrzeżenie percepty y expensy, wszystkich intrat skarbów obojga narodów, podług niżej opisanych tabell XVI wiek Rozdzielenie majątku panującego od majątku publicznego Pojęcie budżetu państwa 1) publiczny plan finansowy (por. art. 51 i 52 u.f.p.) 2) podstawa gospodarki finansowej państwa 3) obejmuje dochody i wydatki, przychody i rozchody, deficyt i sposób jego pokrycia 4) ustawa uchwalana przez Parlament (ustawa budżetowa budżet państwa!) (art. 219 ust. 1 Konstytucji RP) 5) na jeden rok kalendarzowy (rok budżetowy) (art. 219 ust. 1 Konstytucji RP) 5

6 Budżet państwa jako plan finansowy Art. 51. ust. 1 u.f.p. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa. Art. 52. ust. 1 u.f.p. Ujęte w budżecie państwa, budżetach jednostek samorządu terytorialnego i planach finansowych jednostek budżetowych: 1) dochody oraz przychody stanowią prognozy ich wielkości; 2) wydatki oraz łączne rozchody stanowią nieprzekraczalny limit. Dochody a przychody, wydatki a rozchody Dochody a przychody: dochody stałe, odnawialne, bezzwrotne (np. wpływy z podatków) przychody incydentalne, realizowane tylko gdy zachodzi taka potrzeba, co do zasady zwrotne (np. sprzedaż papierów wartościowych, pożyczki i kredyty) Wydatki a rozchody: wydatki stałe (np. zdrowie, transport) rozchody incydentalne (np. wykup papierów wartościowych, spłaty pożyczek i kredytów) 6

7 Z czego składa się ustawa budżetowa? Budżet państwa Postanowienia Załączniki Struktura ustawy budżetowej Część normatywna (opisowa) Zawiera budżet państwa (obligatoryjne elementy budżetu państwa wskazuje art. 110 u.f.p.) oraz postanowienia, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z innych ustaw Część rachunkowa Zawiera tabele stanowiące załącznik do ustawy budżetowej (zakres przedmiotowy załączników do ustawy budżetowej wskazują art. 116, 121 i 122 u.f.p.) 7

8 Zakaz obładowywania ustawy budżetowej Art. 109 ust. 5 u.f.p. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy. Ustawa budżetowa nie powinna zawierać przepisów powszechnie obowiązujących prawa materialnego i formalnego, skierowanych do osób trzecich znajdujących się poza organami administracji państwowej (T. Dębowska-Romanowska, Komentarz do prawa budżetowego państwa i samorządu terytorialnego wraz z częścią ogólną prawa finansowego, Warszawa 1995, s ) Funkcje budżetu Funkcja rozdzielcza (fiskalnoredystrybucyjna) Funkcja ewidencyjnokontrolna Funkcja interwencyjna (stymulacyjna) za: R. Kowalczyk [w:] Prawo finansowe, pod red. R. Mastalskiego, E. Fojcik-Mastalskiej, Warszawa 2013, s. 60 8

9 Funkcja rozdzielcza (fiskalnoredystrybucyjna) Jest sposobem zapewniania państwu środków publicznych, po to aby środki te następnie dystrybuować na realizację zadań publicznych Funkcja ewidencyjno-kontrolna Budżet dostarcza informacji na temat kształtowania się źródeł dochodów publicznych oraz wysokości i kierunków wydatków publicznych 9

10 Funkcja interwencyjna (stymulacyjna) Budżet jest narzędziem oddziaływania państwa na gospodarkę Ze względu na sposób oddziaływania można wyróżnić oddziaływanie za pośrednictwem dochodów publicznych (np. emisja papierów wartościowych w celu zgromadzenia nadwyżek finansowych z rynku) oraz oddziaływanie za pośrednictwem wydatków publicznych (np. wydatki na roboty publiczne w celu ograniczenia bezrobocia) Zasady budżetowe Zasada zupełności (powszechności) Zasada równowagi budżetowej Zasada jedności budżetu (jedność formalna i materialna) Zasada jawności Zasada szczegółowości za: R. Kowalczyk [w:] Prawo finansowe, pod red. R. Mastalskiego, E. Fojcik-Mastalskiej, Warszawa 2013, s

11 Zasada zupełności (powszechności) Zakłada objęcie budżetem w pełnych kwotach całości dochodów i wydatków form organizacyjnych realizujących zadania publiczne (budżetowanie brutto) We współczesnym rozumieniu zasada ta będzie respektowana nie tylko wtedy, gdy dochody i wydatki publiczne realizowane przez jednostki organizacyjne będą ujęte w pełni w budżecie, ale również wtedy, gdy będą objęte przez budżet kwotami globalnymi (budżetowanie netto) Zasada równowagi budżetowej Klasycznie wydatki nie mogą przekraczać dochodów Współcześnie budżet państwa określa kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia (art. 110 pkt 3 u.f.p.) Art. 216 ust. 5 Konstytucji RP. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego PKB Procedury sanacyjne (art. 86 u.f.p.) 11

12 Zasada jedności budżetu Zgodnie z zasadą jedności formalnej budżet powinien być opracowywany w formie jednego dokumentu obejmującego całość gospodarki budżetowej, zawartego w jednym akcie prawnym Zgodnie z zasadą jedności materialnej budżetu całość dochodów budżetowych powinna być za pośrednictwem budżetu przeznaczana na pokrycie całości wydatków (wyjątek art. 42 ust. 3 i 4 u.f.p.) Zasada jawności Gospodarka środkami publicznymi jest jawna (art. 33 ust. 1 u.f.p.) Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest realizowana m.in. przez jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz podawanie do publicznej wiadomości zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych (por. art. 34 ust. 1 u.f.p.) 12

13 Zasada szczegółowości Budżetu państwa powinien zawierać nie tylko ogólne kwoty dochodów i wydatków Dochody i wydatki powinny być pogrupowane według jednolicie przyjętych podziałek klasyfikacyjnych (por. art. 39 i 114 u.f.p.): części odpowiadają organom władzy publicznej działy i rozdziały określają rodzaj działalności paragrafy określają rodzaj dochodu, przychodu, wydatku lub rozchodu Część Dział Rozdział Treść Poz. Plan na 2014 r. Dotacje subwencje Świadczenia na rzecz osób fizycznych Wydatki bieżące jednostek z tego: Wydatki Wydatki na Środki własne Unii Współfinansowanie majątkowe obsługę długu Europejskiej projektów z udziałem Skarbu Państwa środków Unii Europejskiej budżetowych OBRONA NARODOWA Gospodarka mieszkaniowa Wojskowa Agencja Mieszkaniowa Działalność usługowa Agencja Mienia Wojskowego Administracja publiczna Urzędy naczelnych i centralnych organów administracji rządowej Placówki zagraniczne Obrona narodowa Wojska Lądowe Siły Powietrzne Marynarka Wojenna Centralne wsparcie Żandarmeria Wojskowa Ordynariat Polowy Wojska Polskiego Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego Ewangelickie Duszpasterstwo Wojskowe Dowodzenie i kierowanie Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej Zadania związane z utrzymaniem mocy rezerwowych ze względu na potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej Wojskowe Misje Pokojowe Służba Wywiadu Wojskowego Służba Kontrwywiadu Wojskowego Wojska Specjalne Zabezpieczenie wojsk Działalność badawczo-rozwojowa Pozostała działalność Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne Świadczenia pieniężne z zaopatrzenia emerytalnego Uposażenia prokuratorów w stanie spoczynku oraz uposażenia rodzinne Uposażenia sędziów w stanie spoczynku oraz uposażenia rodzinne Wymiar sprawiedliwości Sądy wojskowe Wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury Szkolnictwo wyższe Uczelnie wojskowe

14 Dysponenci części budżetowych (art. 2 pkt 8 u.f.p.) właściwi ministrowie kierownicy urzędów centralnych wojewodowie kierownicy państwowych jednostek organizacyjnych, niebędących organami władzy lub administracji rządowej, dysponujących częściami budżetu państwa kierownicy jednostek oraz organy wymienione w art. 139 ust. 2 u.f.p., korzystające z tzw. autonomii budżetowej Prowizorium budżetowe Art. 219 ust. 3 Konstytucji RP. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym. 14

15 Procedura budżetowa Procedura budżetowa Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu państwa Wykonywanie budżetu państwa Kontrola wykonania budżetu państwa 15

16 Opracowywanie projektu ustawy budżetowej Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia do projektu budżetu państwa na następny rok (art. 138 ust. 1 u.f.p.) Minister Finansów wydaje notę budżetową rozporządzenie określające szczegółowy sposób, tryb i terminy sporządzania materiałów do projektu ustawy budżetowej (art. 138 ust. 6 u.f.p.) Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedstawiają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych (art. 138 ust. 2 u.f.p.) Opracowywanie projektu ustawy budżetowej Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na następny rok wraz z uzasadnieniem (art. 139 ust. 1 u.f.p.) Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedkłada go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy (art. 141 u.f.p.) 16

17 Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu państwa w Konstytucji RP Art. 221 Konstytucji RP. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. Art. 222 Konstytucji RP. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu. Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu państwa w Konstytucji RP Art. 223 Konstytucji RP. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. 17

18 Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu państwa w Konstytucji RP Art. 224 Konstytucji RP. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5 (veto). 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale. Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu państwa w Konstytucji RP Art. 225 Konstytucji RP. 1. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. 18

19 Ważne terminy! 30 września projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem powinien wpłynąć do Sejmu Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu, Prezydent RP może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu Senat 20 dni Prezydent RP 7 dni Trybunał Konstytucyjny 2 miesiące Wykonywanie budżetu państwa Rada Ministrów kieruje wykonywaniem budżetu państwa (art. 159 u.f.p.) Minister Finansów sprawuje ogólną kontrolę wykonywania budżetu państwa (art. 174 u.f.p.) Dysponenci części budżetowych sprawują kontrolę wykonywania budżetu państwa w zakresie podległych im części budżetu (175 u.f.p.) 19

20 Wydatki niewygasające z końcem roku budżetowego Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego (art. 181 ust. 1 u.f.p.) zasada roczności budżetu państwa Nie później niż do dnia 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów może ustalić, w drodze rozporządzenia, wykaz wydatków niewygasających z końcem roku budżetowego i ostateczny termin ich dokonania, nie dłuższy niż 31 marca następnego roku budżetowego (art. 818 ust. 2 u.f.p.) - wyjątek Kontrola wykonania budżetu państwa (art. 226 Konstytucji RP) Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. 20

21 Procedura budżetowa organy państwa RM (MF) Parlament Prezydent Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu państwa Wykonywanie budżetu państwa RM (MF) Administracja rządowa Sejm NIK Kontrola wykonania budżetu państwa Jednostki sektora finansów publicznych 21

22 Jednostki sektora finansów publicznych uregulowane w u.f.p. Jednostka budżetowa Samorządowy zakład budżetowy Agencja wykonawcza Instytucja gospodarki budżetowej Państwowy fundusz celowy Jednostka budżetowa Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego (art. 11 ust. 1 u.f.p.) 22

23 Jednostka budżetowa Osobowość prawna brak Państwowa albo samorządowa Jedyna jednostka sektora finansów publicznych realizująca w pełni zasadę zupełności (powszechności) = BUDŻETOWANIE BRUTTO (całość dochodów i wydatków włączona do budżetu) Wyjątek budżetowanie netto (możliwość posiadania wyodrębnionego rachunku bankowego, por. art. 11a u.f.p., art. 163 u.f.p., art. 223 u.f.p.) Jednostka budżetowa Tworzenie, łączenie, likwidacja państwowe: Prezes Rady Ministrów, ministrowie kierownicy urzędów centralnych wojewodowie inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw samorządowe: organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego 23

24 Samorządowy zakład budżetowy Zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w określonym zakresie mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe (art. 14 u.f.p.) Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych (art. 15 u.f.p.) Samorządowy zakład budżetowy Zakres zadań, m.in.: gospodarka mieszkaniowa drogi, ulice, mosty, place wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku lokalny transport zbiorowy zieleń gminna kultura fizyczna i sport cmentarze 24

25 Samorządowy zakład budżetowy Osobowość prawna brak Tylko samorządowe Budżetowanie netto Zasada samofinansowania Tworzenie, łączenie, likwidacja organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego Obowiązek rozliczania nadwyżki środków obrotowych z budżetem Agencja wykonawcza Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa (art. 18 u.f.p.) Osobowość prawna tak Tylko państwowa Budżetowanie netto Tworzenie, łączenie, likwidacja ustawa Obowiązek rozliczania nadwyżki środków obrotowych z budżetem 25

26 Instytucja gospodarki budżetowej Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań publicznych, która: odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów (art. 23 ust. 1 u.f.p.) Instytucja gospodarki budżetowej Osobowość prawna tak Tylko państwowa Budżetowanie netto Zasada samofinansowania Brak obowiązku rozliczania nadwyżki środków obrotowych z budżetem 26

27 Instytucja gospodarki budżetowej Tworzenie, łączenie, likwidacja: minister lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na jego wniosek kierownicy jednostek oraz organy wymienione w art. 139 ust. 2 u.f.p., korzystające z tzw. autonomii budżetowej Państwowy fundusz celowy Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie (art. 29 ust. 4 u.f.p.) Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych (art. 29 ust. 2 u.f.p.) 27

28 Państwowy fundusz celowy Osobowość prawna brak Tylko państwowy Budżetowanie netto Odstępstwo od zasady jedności materialnej (zasady niefunduszowania) Tworzenie, łączenie, likwidacja ustawa Brak obowiązku rozliczania nadwyżki środków obrotowych z budżetem Jednostki sektora finansów publicznych przykłady Jednostka budżetowa: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej we Wrocławiu Straż Miejska Wrocławia Wrocławski Tor Wyścigów Konnych Partynice Zarząd Zieleni Miejskiej we Wrocławiu Samorządowy zakład budżetowy: Zarząd Cmentarzy Komunalnych we Wrocławiu 28

29 Jednostki sektora finansów publicznych przykłady Agencja wykonawcza: Agencja Mienia Wojskowego Agencja Nieruchomości Rolnych Agencja Rezerw Materiałowych Instytucja gospodarki budżetowej: Centrum Usług Wspólnych Państwowy fundusz celowy: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Osobowość prawna? Brak osobowości prawnej Jednostka budżetowa Samorządowy zakład budżetowy Państwowy fundusz celowy Osobowość prawna Agencja wykonawcza Instytucja gospodarki budżetowej 29

30 Państwowe czy samorządowe? Państwowe Agencja wykonawcza Instytucja gospodarki budżetowej Państwowy fundusz celowy Państwowe albo samorządowe Jednostka budżetowa Samorządowe Samorządowy zakład budżetowy Budżetowanie brutto czy netto? Budżetowanie brutto Budżetowanie netto 30

31 Samofinansowanie? Samofinansowanie: - Samorządowy zakład budżetowy - Instytucja gospodarki budżetowej Brak samofinansowanie: - Jednostka budżetowa - Agencja wykonawcza - Państwowy fundusz celowy Obowiązek rozliczenia nadwyżki środków obrotowych z budżetem? Obowiązek rozliczania nadwyżki środków obrotowych z budżetem Brak obowiązku rozliczania nadwyżki środków obrotowych z budżetem Samorządowy zakład budżetowy Agencja wykonawcza Instytucja gospodarki budżetowej Państwowy fundusz celowy 31

32 Budżety jednostek samorządu terytorialnego Budżet państwa a budżety jednostek samorządu terytorialnego (JST) Budżet państwa: roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów państwa podstawa gospodarki finansowej państwa ustawa uchwalana przez Sejm na jeden rok budżetowy, odpowiadający rokowi kalendarzowemu ustawa budżetowa 2 części: budżet + postanowienia (część normatywna) + załączniki (część rachunkowa) Budżet JST: roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów JST podstawa gospodarki finansowej JST uchwała uchwalana przez organ stanowiący JST na jeden rok budżetowy, odpowiadający rokowi kalendarzowemu uchwała budżetowa 2 części: budżet (część normatywna) + załączniki (część rachunkowa) 32

33 Procedura budżetowa w JST Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu JST Wykonywanie budżetu JST Kontrola wykonania budżetu JST Procedura budżetowa w JST organy Organ wykonawczy Organ stanowiący Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu JST Wykonywanie budżetu JST Organ wykonawczy Organ stanowiący Kontrola wykonania budżetu JST 33

34 Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu JST Inicjatywa uchwałodawcza organ wykonawczy JST (art. 233 u.f.p.) Organ wykonawczy sporządza i przedkłada projekt uchwały budżetowej do dnia 15 listopada: 1) organowi stanowiącemu JST 2) RIO celem zaopiniowania (art. 238 u.f.p.) Opinię RIO o projekcie uchwały budżetowej organ wykonawczy jest obowiązany przedstawić, przed uchwaleniem budżetu, organowi stanowiącemu JST Opracowywanie projektu i uchwalanie budżetu JST Uchwałę budżetową podejmuje organ stanowiący JST w terminie: przed rozpoczęciem roku budżetowego do dnia 31 stycznia roku budżetowego w szczególnie uzasadnionych przypadkach (art. 239 u.f.p.) W przypadku niepodjęcia uchwały budżetowej w terminie do dnia 31 stycznia roku budżetowego RIO w terminie do końca lutego roku budżetowego, ustala budżet JST w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych (art. 240 ust. 3 u.f.p.) 34

35 Wykonywanie budżetu JST Budżet jednostki samorządu terytorialnego wykonuje jej organ wykonawczy (art. 247 ust. 1 u.f.p.) Kontrola wykonania budżetu JST Do 30 czerwca roku następującego po roku budżetowym, organ stanowiący JST podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla organu wykonawczego Nieudzielenie absolutorium skutkuje uruchomieniem procedury odwołania organu wykonawczego 35

36 Dochody jednostek samorządu terytorialnego Dochody JST w Konstytucji RP (art. 167) 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie. 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. 36

37 Dochody JST w Konstytucji RP (art. 168) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. Dochody JST w Konstytucji RP Dochody własne Przypisanie danego dochodu w całości lub w części samorządowi terytorialnemu w trybie ustawowym (przesłanka formalnoprawna) Zapewnienie organom JST kompetencji do wywierania bezpośredniego wpływu na wydajność fiskalną danego dochodu (przesłanka materialnoprawna) Dochody transferowe Subwencja ogólna, dotacje celowe Transfery z budżetu państwa do budżetów JST Uzupełniają dochody własne 37

38 Zasada adekwatności w Konstytucji RP Aspekt statyczny Art. 167 ust. 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Aspekt dynamiczny Art ust. 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Zasada adekwatności w Konstytucji RP Zasada adekwatności środków finansowych przyznanych JST w stosunku do nałożonych na nie zadań, w kształcie, jaki przybrała w orzecznictwie TK, jest jedną z najbardziej bezużytecznych w procesie sądowej kontroli konstytucyjności prawa. ( ) Zasada ta ustanawia mechanizm ochrony na bardzo niskim poziomie, przy którym gmina, powiat czy województwo samorządowe musiałyby być już właściwie poza granicą zapaści budżetowej. M. Zubik, Orzekanie przez Trybunał Konstytucyjny o przepisie nieobowiązującym dotyczącym jednostek samorządu terytorialnego, PiP 2014, z. 1, s. 7 38

39 Dochody własne gminy Daniny publicznoprawne: - podatki (np. podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny, PCC, PSD) - opłaty (np. targowa, uzdrowiskowa) - udział we wpływach z PIT i CIT Dochody z majątku Wpłaty od jednostek organizacyjnych Inne dochody Dochody własne powiatu Daniny publicznoprawne: - opłaty (np. za wydawanie dowodu rejestracyjnego i prawa jazdy) - udział we wpływach z PIT i CIT Dochody z majątku Wpłaty od jednostek organizacyjnych Inne dochody 39

40 Dochody własne województwa Daniny publicznoprawne: - udział we wpływach z PIT i CIT Dochody z majątku Wpłaty od jednostek organizacyjnych Inne dochody Subwencja ogólna a dotacje celowe Subwencja ogólna nie ma określonego celu nie podlega rozliczeniu (bezzwrotne) Dotacje celowe na określony cel podlegają rozliczeniu (wykorzystanie niezgodne z celem powoduje obowiązek zwrotu oraz odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych) 40

41 Części subwencji ogólnej 41