Zarys Austriackiej Teorii Cyklu Koniunkturalnego

Zarys Austriackiej Teorii Cyklu Koniunkturalnego

Plan prezentacji 1. Wprowadzenie 2. Proces ekspansji kredytowej 3. Teoria naturalnej stopy procentowej 4. Podstawy teorii kapitału 5. Wpływ zwiększonych oszczędności na strukturę kapitału 6. Efekty ekspansji kredytowej

WPROWADZENIE

Teoria 1. The Theory of Money and Credit (1912), Human Action (1949) Ludwig von Mises 2. Prices and Production (1931), The Pure Theory of Capital (1941) F. A. Hayek 3. Man, Economy, and State (1962) Murray N. Rothbard 4. Money, Bank Credit, and Economic Cycles (1998) Jesus Huerta de Soto 5. Time and Money (2001) Roger Garrison

Cyklu

Koniunkturalnego

PROCES EKSPANSJI KREDYTOWEJ

The process by which banks create money is so simple that the mind is repelled John Kenneth Galbraith

Kreacja depozytów 1. Depozyty bankowe są idealnymi substytutami pieniądza. 2. Do Banku A przychodzi Pan A i deponuje w nim 100$. 3. Bankier wie, Ŝe ludzie w normalnych warunkach nie wypłacają z banku więcej niŝ 10% gotówki. Zostawia więc 10$ w sejfie. 4. Do banku przychodzi Pan Z, poŝycza 90$ i płaci nimi panu B, który zanosi je następnie do swojego banku (Banku B) i wpłaca je na swoje konto.

5. Pan A cały czas moŝe dysponować swoimi 100$. JeŜeli chce je wydać na zakup dóbr, moŝe tego dokonać za pomocą czeku. 6. Odbiorca czeku moŝe zgłosić się do banku i zaŝądać wypłaty gotówki, jest to jednak mało prawdopodobne ludzie zazwyczaj wypłacają mniej niŝ 10% gotówki. 7. W międzyczasie Bank B zostawia w sejfie 10% z 90$, czyli 9$. Resztę (81$) przeznacza na kredyty. 8. Proces ten moŝe trwać tak długo, jak tylko ludzie nie wypłacają gotówki z banków.

W rezultacie banki mogą stworzyć: S = 90 + 81+ 72,9 + 65,61 + 59,04 + Co jest szeregiem geometrycznym o a 1 =90 i q=0,9. Suma takiego szeregu równa się: S = a 1 /(1-q) = 90/(0,1) = 900

Wzrost podaŝy pieniądza Efektem działalności banków jest wzrost podaŝy pieniądza z 100$ do 1000$ (100$ w gotówce i 900$ w depozytach). Rezultatem wzrostu podaŝy pieniądza, przy innych warunkach niezmienionych, jest spadek jego siły nabywczej, czyli inflacja.

TEORIA NATURALNEJ STOPY PROCENTOWEJ

Preferencja czasowa Ludzie postawieni przed wyborem preferują zawsze to samo dobro wcześniej niŝ później. Za odroczenie konsumpcji Ŝądają więc gratyfikacji. Gratyfikację tą nazywamy stopą procentową, zjawisko zaś preferencją czasową. RóŜni ludzie preferują oszczędzać inny procent swojego dochodu. Im więcej dana osoba oszczędza tym niŝszą ma preferencję czasową.

Knut Wicksell (1851 1926)

Naturalna Stopa Procentowa Naturalna stopa procentowa (r n ) to taka przy której ilość oszczędności równa się ilości inwestycji. MoŜna to zapisać jako: S = I Na rynku istnieje równieŝ bankowa stopa procentowa (r), określająca cenę pozyskania kredytu.

I > S r < r n p I < S r > r n p I = S r = r n p idem p poziom cen r stopa bankowa r n naturalna stopa procentowa S oszczędności I - Inwestycje

PODSTAWY TEORII KAPITAŁU

Dobra konsumpcyjne to dobra, które bezpośrednio zaspakajają potrzeby konsumentów (np. para butów). Dobra kapitałowe to te dobra, które nie zaspokajają bezpośrednio potrzeb konsumentów, a które w procesie produkcji zostają przekształcane w dobra konsumpcyjne. (np. skóra potrzebna do wykonania butów). W produkcji dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych wykorzystuje się czynniki produkcji (ziemię, pracę i kapitał) (np. krowa).

Etapy produkcji Dobra konsumpcyjne określa się mianem dóbr pierwszego rzędu. (pierwszy etap) Dobra kapitałowe potrzebne do produkcji dóbr pierwszego rzędu określa się mianem dóbr drugiego rzędu. (drugi etap) Dobra kapitałowe potrzebne do produkcji dóbr drugiego rzędu określa się mianem dóbr trzeciego rzędu (trzeci etap)

Widzimy więc, Ŝe im rząd danego dobra jest wyŝszy tym dłuŝszy jest okres do powstania finalnego dobra konsumpcyjnego. Produkcja na danym etapie trwa równieŝ określony czas. ZałóŜmy, Ŝe czas jednego etapu wynosi jeden rok.

Widzimy, Ŝe na kaŝdym etapie produkcji stopa zwrotu jest jednakowa i równa się około 11%. Jest to spowodowane moŝliwością przepływu kapitału, dzięki której kapitał moŝe przechodzić z mniej zyskownych do bardziej zyskownych sektorów gospodarki. Widzimy teŝ, Ŝe na kaŝdym etapie wartość wyprodukowanych dóbr jest wyŝsza niŝ na poprzednim.

WPŁYW ZWIĘKSZONYCH OSZCZĘDNOŚCI NA STRUKTURĘ KAPITAŁU

Zwiększone oszczędności Przyjmijmy, Ŝe pewnego dnia konsumenci decydują się na obniŝenie konsumpcji ze 100 do 75$ (spada ich preferencja czasowa). Bezpośrednim efektem jest zmniejszony popyt na dobra konsumpcyjne. Spada on ze 100 do 75$. Zyski na pierwszym etapie produkcji spadają z 10$ do -15$. Obserwowana jest więc strata księgowa.

Nierównomierność zysków Firmy z etapów najdalszych konsumpcji nie zanotowały jednak strat. Nadal zapewniają one 11% dochodu. Ta nierównomierność w rozkładzie dochodu sprawi, Ŝe kapitał przeniesie się z etapów najbliŝszych konsumpcji do etapów najdalszych konsumpcji. Zjawisko to będzie następować do czasu, aŝ poziom zysków w całej strukturze wyrówna się.

Wzrost oszczędności a stopa procentowa Wzrost poziomu oszczędności, ceteris paribus, wpływa na poziom stopy procentowej. Spadek konsumpcji ze 100 do 75$ pociąga za sobą wzrost oszczędności o 25$ a co za tym idzie spadek stopy procentowej (z 11% do około 4%). Wraz ze spadkiem stopy procentowej wzrasta popyt na dobra kapitałowe. Im niŝsza jest cena kredytu tym bardziej opłaca się go zaciągać na zakup kapitału.

Efekt Ricarda Spadek konsumpcji zmniejszając popyt na towary konsumpcyjne prowadzi do wzrostu realnych wynagrodzeń. W tym samym czasie wzrost oszczędności powoduje spadek stopy procentowej, czyli kosztu kapitału. Powoduje to więc tendencję do zastępowania pracy kapitałem. Wraz ze wzrostem popytu na kapitał wzrasta jego cena.

Cena kapitału a jego produkcja Wzrastająca cena dóbr kapitałowych (przy jednocześnie spadających cenach dóbr konsumpcyjnych) prowadzi do powstawania nowych etapów produkcyjnych etapów produkujących dobra kapitałowe. W naszym przypadku powstaną etapy szósty i siódmy. Wyłoni się więc nowa, bardziej kapitałochłonna struktura produkcji.

Cena czynników produkcji Zmniejszone inwestycje na etapach bliskich produkcji wpływają na uwolnienie czynników produkcyjnych (zasobów naturalnych i pracy). Zwiększony popyt na czynniki produkcji ze strony etapów najdalszych od konsumpcji jest więc rekompensowany zwiększoną podaŝą tych czynników. Nie ma więc podstaw do twierdzenia, Ŝe nastąpi zmiana ich ceny.

EFEKTY EKSPANSJI KREDYTOWEJ

Kreacja pieniądza a stopa procentowa Jak widzieliśmy kreacja pieniądza przez system bankowy zwiększa podaŝ pieniądza 10- krotnie. Zwiększona ilość pieniędzy (depozytów) wpływa na obniŝenie się stopy procentowej. NiŜsza stopa procentowa zachęca do inwestowania jednocześnie zmniejszając opłacalność oszczędzania. Efektem tego jest spadek oszczędności przy jednakowym wzroście inwestycji.

Spadek stopy procentowej a zyski Spadająca stopa procentowa sprawia, Ŝe rentowne zaczynają być projekty, które wcześniej były nieopłacalne. Spadek stopy procentowej z 11 do 4% sprawia, Ŝe opłacalne stają się te wszystkie przedsięwzięcia, których roczna stopa zwrotu mieści się w przedziale od 4 do 11%. Jak widzimy przedsięwzięcia te nie byłyby opłacalne, gdyby nie proces ekspansji kredytowej.

Wzrost inwestycji we wczesne etapy produkcji Wraz ze spadkiem stopy procentowej wzrasta równieŝ cena kapitału. Następują więc inwestycje w etapy dalekie od konsumpcji - w celu produkcji i innowacji w sektorach produkujących dobra kapitałowe. Procesy inwestycyjne zachodzące w gospodarce nie róŝnią się więc znacznie od tych wywołanych przez wzrost inwestycji.

Wzrost cen czynników produkcji Wzrost inwestycji na etapach odległych od konsumpcji (finansowany za pomocą nowych kredytów) wraz ze stałym poziomem inwestycji na etapach bliskich konsumpcji sprawia, Ŝe wzrasta cena czynników produkcji (pracy i ziemi). Dodatkowy popyt ze strony przedsiębiorców, przy niezmienionej podaŝy środków produkcji, sprawia, Ŝe ich cena rośnie. Wzrost kosztów produkcji podnosi koszta inwestycji i zmniejsza przewidywaną marŝę zysku.

Wzrost cen dóbr konsumpcyjnych Większy popyt na pierwotne czynniki pracy (praca, ziemia) sprawia, Ŝe zwiększają się dochody ich posiadaczy robotników i właścicieli ziemi i surowców. Zwiększone dochody powodują, Ŝe zwiększają się równieŝ wydatki konsumpcyjne. Preferencja czasowa pracowników nie uległa bowiem zmianie. Nadal konsumują oni całość uzyskiwanego dochodu.

Zyski na róŝnych etapach Cena dóbr konsumpcyjnych zaczyna rosnąć szybciej niŝ cena pierwotnych czynników produkcji. Powoduje to wzrost zysków przedsiębiorstw produkujących dobra konsumpcyjne przy relatywnym spadku zysków przedsiębiorstw najdalszych od konsumpcji. W całej strukturze produkcji staje się oczywiste, Ŝe wyŝsze zyski moŝna osiągnąć w sektorze dóbr konsumpcyjnych.

Odwrócony efekt Ricarda Wzrost cen dóbr konsumpcyjnych szybszy od wzrostu cen płac powoduje zmniejszenie się realnych płac pracowników. Powoduje to zastępowanie kapitału pracą, co z kolei zmniejsza popyt na kapitał i dobra pośrednie. Zmniejszony popyt na kapitał powoduje spadek zysków producentów dóbr kapitałowych a nawet pojawienie się strat księgowych.

Wzrost oprocentowania poŝyczek Wzrost oprocentowania poŝyczek jest czynnikiem, który zapowiada nadejście recesji. Tak długo, jak przedsiębiorcy mogą zaciągać nowe, niskooprocentowane poŝyczki, tak długo będą mogli finansować wzrastające koszta produkcji. Ekspansja kredytowa nie moŝe jednak trwać w nieskończoność. Prędzej czy później nowo utworzone depozyty skończą się, co spowoduje wzrost stopy procentowej.

Oprocentowanie kredytów moŝe nawet wzrosnąć powyŝej poziomu sprzed ekspansji kredytowej. Dzieje się tak z powodu: 1.Ekspansja kredytowa podnosi poziom cen konsumpcyjnych. MoŜliwe jest, Ŝe poŝyczkodawcy będą skłonni poŝyczać pieniądze tylko po uwzględnieniu stopy inflacji. 2.Producenci dóbr kapitałowych nie mogąc dokończyć procesów inwestycyjnych będą licytować się o pozostałe środki, windując cenę kredytu.

Pojawienie się strat księgowych PowyŜsze czynniki (wzrost cen czynników produkcji, wzrost zysków w sektorze dóbr konsumpcyjnych, trudności z uzyskaniem kredytu) powoduje, Ŝe na etapach najdalszych od konsumpcji pojawiają się straty. Część zainwestowanego kapitału da się zrestrukturyzować. DuŜa jednak część zostaje utracona w niedokończonych procesach inwestycyjnych.

Cała klasa przedsiębiorców znajduje się, moŝna powiedzieć, w połoŝeniu architekta, który ma zaprojektować budowę domu z uŝyciem ograniczonej ilości materiałów. Jeśli mylnie oceni ilość dostępnych materiałów, powstanie plan, dla którego realizacji nie będzie miał wystarczających środków. Przygotuje za duŝe wykopy i fundamenty, a w późniejszej fazie budowy zauwaŝy, Ŝe nie ma dość materiałów, by ją ukończyć. Jest oczywiste, Ŝe błąd owego architekta nie polegał na przeinwestowaniu, lecz na nieodpowiednim wykorzystaniu środków, jakie miał do dyspozycji Ludwig von Mises