Dylematy polityki transportowej miast i regionów Wojciech SUCHORZEWSKI Politechnika Warszawska IV Forum Transportu Aglomeracyjnego Warszawa, 24 czerwca 2015
Dylematy Rozwój sieci: Europejskiej, krajowej, wojewódzkiej, powiatowej, gminnej; zespołów miast i miast Rola środków transportu: drogi, transport szynowy, transport drogowy, wodny, lotniska podział zadań? Jak osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju: społeczne - warunki życia ekonomiczne - działalność produkcyjna, koszty i korzyści środowiskowe, w tym energochłonność? 2
Dylematy 2 Perspektywa czasowa: cele i plany krótkoterminowe i długoterminowe Prognozy postępu: wizja, realność Jak rozdzielać środki finansowe między: jednostki osadnicze, środki transportu, infrastruktura/eksploatacja/organizacja? Działania: prawne, fiskalne, edukacja Jednostki osadnicze: obsługa a ruch tranzytowy 3
Wyzwania Jak uzyskać akceptację społeczeństwa i podmiotów? konieczne aktywne zaangażowanie lokalnych interesariuszy i obywateli w proces planowania Jak zapewnić współpracę terytorialną, polityczną, administracyjną i międzysektorową? Wybór najlepszej kombinacji rozwiązań i działań (co? kiedy? Warunki uzyskania środków unijnych!!! Monitorowanie (ocena i reagowanie) 4
Zrównoważenie??? Terminy zrównoważony rozwój transportu, zrównoważona mobilność, zarządzanie mobilnością itp. używane w publikacjach, opracowaniach planistycznych i dokumentach Niemożność rozwiązania problemów wyłącznie przez rozwój infrastruktury - także ITS, zarządzanie mobilnością, środki fiskalne Kluczowa kwestia: struktura funkcjonalnoprzestrzenna decydująca o transportochłonności 5
Struktura miasta plany i rzeczywistość 6
Warszawa 2010 - mieszkańcy i miejsca pracy Źródło: T. Dybicz, Politechnika Warszawska 7
Konsekwencje przesunięcia 185 tys. mieszkańców Białołęki w korytarz kolei podmiejskiej - symulacja dla obszaru metropolitalnego Stan 2010 r. 185 tys. mk bliżej kolei Metropolia Białołęka Średni czas podróży -1,2% -18,3% Udział podróży z więcej niż dwiema przesiadkami -3,7% -59,5% Źródło: T. Dybicz, Politechnika Warszawska 8
Przykłady problemów Miasta - polityka transportowa: warianty stosunek do samochodu strefowanie Obwodnice miast: Warszawa/aglomeracja: warianty POW, WOW małe miasta Porty Lotnicze: CPL, duoport, inne Transport zbiorowy: miasto centralne, otoczenie (autonomia jednostek osadniczych jak zintegrować?) 9
Zasady polityki transportowej Podział na strefy Obszar miasta podzielony na strefy o zróżnicowanych warunkach parkowania i obsługi komunikacyjnej, Zhierarchizowana struktura sieci drogowo ulicznej Strefa Śródmiejska Strefa Miejska Strefa Podmiejska Centra lokalne
Warszawa: obwodnice 11
Polityka Państwa - KPZK Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju RM 13.12.2011 Chaotyczna i ekstensywna zabudowa transportochłonność o 50% większa w porównaniu do zabudowy relatywnie zwartej i uporządkowanej Konsekwencją jest bardzo niska ekonomiczna i społeczna efektywność nakładów na infrastrukturę oraz nieopłacalność rozwoju i utrzymania transportu publicznego Wizja: Energochłonny transport samochodowy wewnątrz miast jest skutecznie wypierany przez zintegrowane systemy transportu publicznego, bazujące w dużej mierze na kolejach aglomeracyjnych. 12
Strategia Rozwoju Transportu 2013 Miasta cele i działania: zwiększenie udziału transportu publicznego przez integrację, dostępność kluczowa rola kolei nowe formy mobilności; strefy bez samochodu, promocja rower-pieszy, redukcja popytu, tele-praca i tp. Innowacje, w tym energia, emisje!!! (Low Emission Zone) stopniowe wdrażanie zasady zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci!!! - powołanie się na politykę UE 13
Krajowa Polityka Miejska wersja marzec 2014 5.1. Kształtowanie przestrzeni 5.1.1. Uwarunkowania i wyzwania Wiele niekorzystnych zjawisk wynikających z szeregu przyczyn, w tym z powielania błędów miast zachodnioeuropejskich. Rozpraszanie zabudowy mieszkaniowej w wyniku braku funkcjonalności planowania przestrzennego. Rozproszona zabudowa mieszkaniowa generuje nieracjonalnie wysokie koszty realizacji i utrzymania infrastruktury ponoszone przez wspólnoty samorządowe Umowa Partnerstwa -zasady wsparcia inwestycji w ramach funduszy europejskich na lata 2014-2020 (wybrane): powstrzymywanie żywiołowego rozlewania się miast, zapobiegania rozpraszaniu zabudowy i pogłębianiu chaosu przestrzennego, lokalizacja silnych generatorów ruchu w obszarach obsługiwanych wysokowydajnym transportem miejskim, preferowania ponownego wykorzystania terenu i uzupełnienia zabudowy zamiast ekspansji na tereny niezabudowane (priorytet brownfield ponad greenfield) 14
Krajowa Polityka Miejska 2 W planowaniu rozwoju, miasta powinny działać zgodnie z ideą miasta zwartego, które promuje policentryczną strukturę, przyjmującą formę gęstej i wielofunkcyjnej tkanki zabudowy miejskiej, obsługiwanej komunikacją pieszą, rowerową i publiczną, przy jednoczesnym ograniczaniu transportu indywidualnego. Realizacja tej koncepcji wymaga w pierwszym etapie możliwie skutecznego powstrzymywania rozpraszania zabudowy mieszkaniowej zarówno w granicach danego miasta, jak i w przestrzeni obszaru funkcjonalnego miasta. 15
Krajowa Polityka Miejska 3 Planowanie transportu jest częścią planowania przestrzennego Charakter ZP ma wpływ na sposób i sprawność obsługi transportowej miasta. Układ transportowy miasta i jego obszaru funkcjonalnego, a także racjonalne możliwości jego rozbudowy, powinny być zasadniczym elementem rozstrzygania o planowanym zagospodarowaniu przestrzennym. Konieczne jest integrowanie planowania przestrzennego i planowania rozwoju transportu, w taki sposób, aby oba te procesy były współzależne. Władze samorządowe powinny kłaść nacisk na realne powiązanie zagospodarowania przestrzennego z rozwojem sieci transportowych, nawet jeśli obowiązujące przepisy nie wymuszają skutecznie pełnej współzależności w tych działaniach. Zmiany przepisów powinny zmierzać w kierunku zapewnienia tego powiązania. 16
Stanowisko Rządu do. COM(2014) 490 KLUCZOWE ELEMENTY AGENDY MIEJSKIEJ UE przyjęte przez Komitet do Spraw Europejskich 25.08.2014 Rządowy projekt Krajowej Polityki Miejskiej promuje model miasta zgodny z wizją określoną w dokumentach krajowych i unijnych, i jako konieczne wskazuje: racjonalne gospodarowanie przestrzenią (w tym zwłaszcza racjonalne jej planowanie i odwrócenie niekorzystnych trendów urbanizacyjnych), dążenie do zrównoważonej mobilności miejskiej, z preferencją dla transportu ekologicznego (zbiorowego, rowerowego, ruchu pieszego), dążenie do zapewniania dostępnych, wysokiej jakości usług publicznych, przywracanie funkcjonalności obszarom zdegradowanym, zwłaszcza śródmieściom i blokowiskom, w ramach prowadzonych działań rewitalizacyjnych, 17
Warszawska Polityka Mobilności Projekt konsultowany z jednostkami miejskimi Zakres i proponowane działania dają podstawy do jego traktowania, jako planu zrównoważonej mobilności (SUMP) Priorytet działań redukujących wykorzystanie samochodu w podróżach na obszarze miasta. Efektem byłaby redukcja zatłoczenia, zwłaszcza w obszarach śródmiejskich Lista zadań: 59 pozycji z 10 obszarów Monitorowanie, ocena efektów - 49 wskaźników. Budowa narzędzi, np. generator kosztów podróży dla użytkownika. 18
WPM Spis treści 19
Jak zapewnić współpracę wszystkich jednostek metropolii? 20
Podsumowanie 1. Lista dylematów, przed którymi stoją planiści i władze samorządowe wszystkich szczebli, obejmuje wiele pozycji. 2. Przy wyborze optymalnych rozwiązań/działań brać należy pod uwagę wymóg zrównoważenia aspektów społecznych, ekonomicznych i środowiskowych. 3. Warunki sukcesu, to: akceptacja społeczna planów/działań współpraca jednostek samorządowych wszystkich szczebli i międzysektorową monitorowanie realizacji planów 21
Dziękuję za uwagę! W.Suchorzewski@il.pw.edu.pl 22 22