OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Metodyka literatury i języka polskiego 2. Kod modułu kształcenia: MET 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4. Kierunek studiów: Filologia polska 5. Poziom studiów I 6. Rok studiów II rok, 1 i 2 sem. oraz 15 godz., (ćwiczenia), III rok, 1 sem., 7. Semestr zimowy/letni/zimowy 8. Rodzaje zajęć i liczba godzin 75 h ćwiczeń 9. Liczba punktów ECTS- 6 10. Imię, nazwisko, tytuł/stopień naukowy, adres e-mail wykładowcy (wykładowców) / prowadzących zajęcia 11. Język wykładowy: polski II. Informacje szczegółowe 1. Cel (cele) modułu kształcenia: - poznanie czynników warunkujących efektywność kształcenia polonistycznego na II etapie edukacyjnym, - umiejętność tworzenia środowiska edukacyjnego sprzyjającego rozwijaniu umiejętności polonistycznych uczniów w szkole podstawowej, - umiejętność planowania i organizowania procesu dydaktycznego w zakresie przedmiotu język polski na II etapie edukacyjnym, - zdobycie umiejętności praktycznych w zakresie: komunikacji w zespole, rozbudzania motywacji do poznawania przedmiotu, przeprowadzania zróżnicowanych form lekcji i działań dydaktycznych, kontrolowania i oceniania, rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów, -umiejętność kształtowania potrzeb uczestnictwa w kulturze, motywowania uczniów do uczenia się przedmiotu, samokształcenia i samorozwoju. 2. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych: brak 3. Efekty kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych dla modułu kształcenia i odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów Symbol efektów kształcenia MET_01 MET_02 Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi: trafnie rozpoznać czynniki warunkujące efektywność kształcenia polonistycznego na II etapie edukacyjnym oraz tworzyć sprzyjające środowisko edukacyjne z wykorzystaniem tradycyjnych i nowoczesnych środków dydaktycznych organizować pracę na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej z uwzględnieniem nauczania zindywidualizowanego zgodnie z potrzebami uczniów organizować współpracę z rodzicami, innymi nauczycielami, pracownikami szkoły i ekspertami w zakresie doskonalenia swojego warsztatu pracy, oraz wspierania ucznia dobierać formy pracy i metody kształcenia właściwe dla specyfiki przedmiotu, potrzeb ucznia i warunków środowiska edukacyjnego Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów K_W23, K_U04, K_U05, K_U16, K_U17, K_K08 K_W23, K_U04, K_U05, K_U16, K_U17, K_K08 K_W23, K_U04 K_U05, K_K08, K_K09, K_K11, K_K12 K_W05, K_W06, K_W17, K_W20, K_W21, K_W23, K_U03, K_U04, K_U05, K_U16, K_U17, K_K08, K_K11 1
MET_05 4. Treści kształcenia Nazwa modułu kształcenia: trafnie i rzetelnie oceniać uczniów i motywować ich do doskonalenia umiejętności polonistycznych i samorozwoju zaprojektować lekcję, cykl lekcji, projekt edukacyjny, zaplanować formy sprawdzania zgodnie z poznanymi zasadami uczenia się K_W23, K_U03, K_U04, K_U05, K_U16, K_U17, K_K08, K_K11 K_W05, K_W06, K_W17, K_W20, K_W21, K_W23, K_U03, K_U04, K_U05, K_U16, K_U17, K_K08, K_K11 Symbol treści kształcenia* TK_01 TK_02 TK_03 TK_05 Opis treści kształcenia Prawidłowości rozwoju umysłowego i emocjonalnego ucznia na II etapie edukacyjnym w kontekście I etapu, rozpoznawanie symptomów specjalnych potrzeb edukacyjnych (dysfunkcje, niepełnosprawność, wielokulturowość, uzdolnienia) na lekcjach języka polskiego. Strategie i style uczenia się przedmiotu język polski. Dominanty kształcenia polonistycznego na II etapie edukacyjnym i ich uwarunkowania. Czynniki motywacyjne na lekcjach języka polskiego i metody wspomagania rozwoju i samorozwoju ucznia. Działania wychowawcze na lekcjach języka polskiego: rozwijanie postaw społecznych i etycznych uczniów, budowanie systemu wartości. Aksjologiczna rola literatury. Rola zasobów edukacyjnych (podręcznika, platform edukacyjnych, innych materiałów dydaktycznych do nauki języka polskiego) na II etapie edukacyjnym. Odniesienie do efektów kształcenia modułu MET_01, MET_02, MET_01, MET_02, MET_01, MET_01, MET_02,, MET_05 MET_05, TK_06 TK_07 TK_08 TK_09 Miejsce przedmiotu język polski na II etapie edukacyjnym w kontekście dokumentów oświatowych oraz I i kolejnych etapów kształcenia. Planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego na lekcjach języka polskiego z uwzględnieniem integracji miedzyprzedmiotowej, projektowanie środowiska edukacyjnego z uwzględnieniem technologii informacyjno komunikacyjnych. Współpraca z rodzicami, innymi nauczycielami, pracownikami szkoły (bibliotekarzem), środowiskiem lokalnym w ramach przedmiotu. Rozwijanie kompetencji komunikacyjnych i kulturowych uczniów na języku polskim. MET_01,, MET_05, TK_10 Typy i modele lekcji języka polskiego., 2
TK_11 TK_12 Tradycyjne i nowoczesne metody nauczania uczenia się na języku polskim. Uwarunkowania wyboru metod. Kontrola i ocena efektów pracy uczniów na lekcjach języka polskiego. Kryteria oceny. Rodzaje i funkcje oceniania. Analiza i ocena działań dydaktyczno wychowawczych nauczyciela. Ewaluacja. Propozycja spisu lektur do treści kształcenia. Prowadzący zajęcia nie ma obowiązku korzystania ze spisu, może zaproponować inne pozycje rozwijające podane treści. Symbol treści kształcenia* Opis treści kształcenia Propozycja spisu lektur TK_01 TK_02 Prawidłowości rozwoju umysłowego i emocjonalnego ucznia na II etapie edukacyjnym w kontekście I etapu, rozpoznawanie symptomów specjalnych potrzeb edukacyjnych (dysfunkcje, niepełnosprawność, wielokulturowość, uzdolnienia) na lekcjach języka polskiego. Strategie i style uczenia przedmiotu język polski. T. Kosyra Cieślak, Praca z uczniem zdolnym na lekcjach języka polskiego i zajęciach pozalekcyjnych, ORE (fragm. dotyczące I i II etapu edukacyjnego) W. Wantuch, Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych, w, Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki, t.1, Poznań 2011, s. 199 217 L. Wiatrowska, Pokonywanie trudności w uczeniu się dzieci z dysleksji, Kraków 2013 S.Bortnowski, O osobowości i wzorcu polonisty, w, Przewodnik po sztuce uczenia literatury, Warszawa 2005 A.Włodarczyk, Styl terapeutyczny w pracy nauczyciela polonisty, Kraków 2007, cz.i III, cz. IV frag. dotyczące szkoły podst.. TK_03 Dominanty kształcenia polonistycznego na II etapie edukacyjnym i ich uwarunkowania. A.Dyduchowa, B.Dyduch, M.Jędrychowska, W stronę kompetencji. Zadania języka polskiego w szkole podstawowej, w: Kompetencje szkolnego polonisty, t. I, pod red. B. Chrząstowskiej, Warszawa 1995. Czynniki motywacyjne na lekcjach języka polskiego i metody wspomagania rozwoju i samorozwoju ucznia. Działania wychowawcze na lekcjach języka polskiego: rozwijanie postaw społecznych i etycznych uczniów, budowanie systemu wartości. Aksjologiczna rola literatury. M.Harmin, Duch klasy. Jak motywować uczniów do nauki? Warszawa 2004 J Brophy., Motywowanie uczniów do nauki, Warszawa 2003 B.J.Zimmerman, S.Bonner, R.Kovach, Zdolny uczeń. Metody planowania samodzielnej nauki. Gdańsk 2008 B. Myrdzik, W poszukiwaniu przestrzeni. Refleksje na temat sensu czytania nie tylko lektur szkolnych, w: Czytanie tekstów kultury. Metodologia, badania, metodyka, pod red. B. Myrdzik i I. Morawskiej, Lublin 2007. Z. Budrewicz, M. Sienko, Ku porozumieniu i rozumieniu. Wartościowanie tekstów literackich w wypowiedziach uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum a praktyka edukacyjna, w, Kształcenie sprawności językowej i komunikacyjnej. Obraz badań i działań dydaktycznych, red. M. Sienko, Z. Uryga, Kraków 2005, s. 119 137. M. Jędrychowska, Jak ratować słowo, czyli o możliwościach budowania dziecięcej 3
TK_05 Rola zasobów edukacyjnych (podręcznika, platform edukacyjnych, innych materiałów dydaktycznych do nauki języka polskiego) na II etapie edukacyjnym. wrażliwości semantyczno aksjologicznej, w, Szkic do pejzażu aksjologicznego. Z problemów dydaktyki literatury, Kraków 2010, s. 143 156 J. Papuzińska, Wartości a przemoc w literaturze dziecięcej i recepcji czytelniczej, w, wartości literatury dla dzieci i młodzieży. Wybrane problemy, red. J. Papuzińska, B. Żurakowski, Warszawa Poznań 1985, s. 181 196 Materiały edukacyjne, podręczniki, środki dydaktyczne (uczeń) Portale internetowe, poradniki, czasopisma metodyczne TK_06 TK_07 TK_08 TK_09 Miejsce przedmiotu język polski na II etapie edukacyjnym w kontekście dokumentów oświatowych oraz I i kolejnych etapów kształcenia. Planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego na lekcjach języka polskiego z uwzględnieniem integracji międzyprzedmiotowej, projektowanie środowiska edukacyjnego z uwzględnieniem technologii informacyjno komunikacyjnych. Współpraca z rodzicami, innymi nauczycielami, pracownikami szkoły (bibliotekarzem), środowiskiem lokalnym w ramach przedmiotu. Rozwijanie kompetencji komunikacyjnych i kulturowych uczniów na języku polskim. Podstawa programowa języka polskiego z komentarzami (www.bc.ore.edu.pl:232) A. Asyngier Kozieł, Integracyjny wymiar edukacji teatralnej w zajęciach polonistycznych (dawniej i dziś), w, Teksty kultury w szkole, red. B. Myrdzik, L. Tymiakin, Lublin 2008. W. Matras Mastelarz, Zaczytaj się zdrowo! Lecznicza moc lektur dla dzieci, młodzieży i rodziców, w, Annales Universitatis Paedagogicae Cracowviensis. Studia Historicolitteraria XI, Kraków 2011, s. 21-38 B. Chrząstowska, O rozumieniu utworów literackich (przez dzieci i młodzież), Przekład wiedzy o literaturze na język dziecka, w, Przedmiot, podmiot, proces. Szkice z metodyki kształcenia polonistycznego, Poznań 2009, s. 13 41. M. Jędrychowska, Był sad. Gdy klasykę czynimy lekturą dzieci, w, Annales Universitatis Paedagogicae Cracowviensis. Studia Historicolitteraria XI, Kraków 2011,s. 13-20 Z.A Kłakówna, Projektowanie sytuacji odbioru tekstów kultury, w, Konteksty polonistycznej edukacji, red. M. Kwiatkowska Ratajczak, S. Wysłouch, Poznań 1998, s. 108 121 TK_10 TK_10 Rozwijanie umiejętności tekstotwórczych uczniów w zakresie wypowiedzi ustnych i pisemnych na lekcjach języka polskiego. Wartości edukacyjne literatury dla dzieci i młodzieży. Projektowanie lekcji w oparciu o utwory literatury dla dzieci i młodzieży M. Kuziak, S. Rzepczyński, Jak pisać? Bielsko Biała, (fragm. dotyczące form gatunkowych z II etapu edukacyjnego), A. Baluch, Co warto wiedzieć o literaturze dla dzieci i młodzieży, w, A. Baluch, Od form prostych po arcydzieła, Kraków 2008, s. 19-44 A.Smuszkiewicz, Edukacyjne wartości fantastyki, w, A. Smuszkiewicz, Fantastyka i pajdo logia. Studia i szkice, Poznań 2013 (wybrane artykuły) Wybrane utwory z literatury dziecięcej 4
TK_11 Typy i modele lekcji języka polskiego. Tradycyjne i nowoczesne metody nauczania uczenia się na języku polskim. Uwarunkowania wyboru metod. znajdujące się w spisie lektur polecanych w podstawie programowej dla II etapu edukacyjnego lub fragmenty tekstów zawarte w podręcznikach oraz zaproponowana przez prowadzącego literatura przedmiotu. M. Kwiatkowska Ratajczak, Metody, w, Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki, red. M. Kwiatkowska Ratajczak, Poznań 2011, t.1 s. 385 402 B. Myrdzik, Modele lekcji struktura i transformacje, w, Nowoczesność i tradycja w kształceniu literackim, red. B. Myrdzik, Lublin 2000, s. 61-81 M. Rusek, Lekcje polskiego typy i struktura, w, Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus Sitarz, Kraków 2004, s. 27-54 TK_12 TK_13 Kontrola i ocena efektów pracy uczniów na lekcjach języka polskiego. Rodzaje i funkcje oceniania. Analiza i ocena działań dydaktyczno wychowawczych nauczyciela. Ewaluacja. A. Wójtowicz-Stefańska, Ocenianie, w, Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki, red. M. Kwiatkowska Ratajczak, Poznań 2011, t.1 s. 435 452. A.Janus Sitarz, Komu potrzebne jest ocenianie, Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus Sitarz, Kraków 2004, s. 241-262. Bortnowski Stanisław, Dylematy oceniania, w, Przewodnik po sztuce uczenia literatury, Warszawa 2005 D. Wadowski, Ewaluacja w praktyce nauczyciela, w, Nowe wyzwania dla polonisty. Metodyka-Pomiar-Ewaluacja, red. B. Myrdzik, Lublin 2002, s. 331-344. 5. Zalecana literatura Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki, red. M. Kwiatkowska Ratajczak, Poznań 2011, (wybór rozdziałów innych niż powyżej) Wartościowanie a edukacja polonistyczna, red. A. Janus Sitarz, Universitas, Kraków 2008, (wybór artykułów innych niż powyżej) Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus Sitarz, Kraków 2004, (wybór artykułów innych niż powyżej) Uryga Zenon, Wymiary przedmiotu, w: Godziny polskiego. Z zagadnień kształcenia literackiego, Warszawa-Kraków 1996, (wybór artykułów) B. Kasprzakowa, Pejzaż akustyczny. Szkice o słuchaniu i rozumieniu literatury, pod red. A. Grodeckiej, A. Reimann, Poznań 2010 (wybór artykułów). M. Jędrychowska, Lektura i kultura. Kształtowanie świadomości kulturalnej uczniów szkoły podstawowej, Warszawa Kraków 1994 (wybrane rozdziały) B. Dyduch, Między słowem a obrazem. Dylematy współczesnej polonistyki, Kraków 2007 (wybrane rozdziały) Wybór artykułów z czasopism metodycznych i stron internetowych. 6. Informacja o przewidywanej możliwości wykorzystania b-learningu III. Informacje dodatkowe 1. Odniesienie efektów kształcenia i treści kształcenia do sposobów prowadzenia zajęć i metod oceniania Nazwa modułu (przedmiotu): Symbol efektu Symbol treści kształcenia Sposoby prowadzenia zajęć Metody oceniania 5
kształcenia dla modułu MET_01 MET_02 realizowanych w trakcie zajęć TK_01, TK_02, TK_03,, TK_07 TK_01, TK_02, umożliwiające osiągnięcie założonych efektów kształcenia Dyskusja grupowa na podstawie prezentacji studenckich Praca w grupach projektowanie działań dydaktycznych, samoocena i ocena w toku dyskusji TK_01, TK_06, TK_08 Analiza dokumentów, dyskusja MET_05 TK_03,, TK_07, TK_10, TK_05, TK_07 TK_05, TK_07, TK_10, TK_11, TK_12 Praca w grupach, indywidualne prace studentów Analiza dokumentów, ćwiczenia w analizie wyników, tworzenie diagnoz na podstawie wytworów uczniowskich Grupowe i indywidualne opracowywanie projektów lekcji stopnia osiągnięcia założonego efektu kształcenia Ocena prezentacji, głosów w dyskusji, aktywności studentów Scenariusze projektów edukacyjnych Ocena aktywności w dyskusji Ocena wygłoszonych prezentacji/referatów /wypowiedzi Ocena aktywności studentów i poprawności przygotowanych analiz i diagnoz Ocena scenariuszy/konspek tów lekcji Zaleca się podanie przykładowych zadań (pytań) służących ocenie osiągnięcia opisanych efektów kształcenia. 2. Obciążenie pracą studenta (punkty ECTS) Nazwa modułu (przedmiotu): Forma aktywności Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem 75 Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności Praca własna studenta 1 5 Praca własna studenta 2 5 Praca własna studenta 3 5 SUMA GODZIN 90 SUMARYCZNA LICZBA PUNKTÓW ECTS DLA MODUŁU (PRZEDMIOTU) 6 3. Sumaryczne wskaźniki ilościowe a) Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich b) Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne i projektowe 4. Kryteria oceniania: Egzamin ma charakter teoretyczno praktyczny: Na ocenę końcową składają się: znajomość zagadnień z zakresu treści kształcenia i lektur (egzamin teoretyczny); umiejętność przeprowadzenia lekcji języka polskiego w szkole podstawowej (egzamin praktyczny). Student jest oceniany według skali: 6
5,0 bardzo dobra: student potrafi sporządzać konspekty w pełni poprawne pod względem metodycznym i językowym, z wyraźnymi śladami inwencji twórczej (uruchomienie kontekstów, ciekawa struktura lekcji, bogate materiały); potrafi prowadzić lekcję języka polskiego, uwzględniając poziom klasy, poprawną metodycznie (dobór metod i form pracy, sposób formułowania tematu, forma sprawdzania umiejętności), spójną (logiczne następstwo poszczególnych ogniw lekcji), potrafi nawiązać kontakt z uczniami, posiada umiejętność samooceny oraz dyskusji na temat koncepcji lekcji i jej realizacji; dobrze zna zagadnienia teoretyczne i zalecane lektury. 4,0 dobra, przy pełnej poprawności językowej i metodycznej zdarzają się sporadyczne usterki w konspekcie (np. schematyczny sposób redagowania tematu, błędne zapisy w zestawie metod i celów szczegółowych); student potrafi poprowadzić lekcję poprawną i spójną, jednak jej efektywność i umiejętności interpersonalne studenta budzą zastrzeżenia, student dobrze zna zagadnienia teoretyczne i zalecane lektury. 3,0 zadawalająca, w zakresie poprawności metodycznej i językowej można odnotować odstępstwa od normy, student zachowuje jedynie podstawową strukturę konspektu, jest mało samodzielny w wymiarze praktycznym, znajomość zagadnień teoretycznych dostateczna. 2,0 niezadawalająca, student nie spełnia kryteriów oceny dostatecznej. 7