M. Kozioł, Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w kształtowaniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa działającego w branży odzieżowej. Working paper JEL Clasification A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa. Zarządzanie należnościami. Analiza scenariuszy. Streszczenie: Praca opisuje zarządzie ryzykiem w przedsiębiorstwie poprzez zarządzanie należnościami, a dokładniej wprowadzenie kredytu kupieckiego oraz nowej polityki kredytowej w przedsiębiorstwie X. W pracy badane jest, jak nowa polityka kredytowa w różnych przewidywanych scenariuszach wpływa na kształtowanie się zysku netto przedsiębiorstwa. This study describes the management of enterprise risk through the management of accounts receivable, namely the introduction of trade credit, and new credit policy in company X. The paper examines how new credit policy in various scenarios anticipated impact on net profit of the company.
Wstęp Ryzyko definiowane jest jako sytuacja, w której występuje co najmniej jeden nieznany czynnik warunkujący podejmowanie decyzji, znamy jednak prawdopodobieostwo jego wystąpienia. W przypadku, gdy prawdopodobieostwo to również jest nieznane, mamy wtedy do czynienia z niepewnością. Krótko mówiąc: ryzyko jest wartością mierzalną, natomiast nie jesteśmy w stanie zmierzyd niepewności. Ryzyko stanowi nieodłączny element prowadzenia działalności gospodarczej. Głównym celem działalności podmiotu gospodarczego jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa oraz maksymalizacja bogactwa ich właścicieli. Są różne drogi, aby ten cel osiągnąd, m. in. należy w odpowiedni sposób zarządzad ryzykiem, poprzez jego identyfikację oraz pomiar. Proces zarządzania ryzykiem polega na takim podejmowaniu decyzji i działao, aby podmiot osiągnął akceptowalny poziom ryzyka. Ważnym punktem w zarządzaniu ryzykiem jest jego kontrola. Osoby zajmujące się tą dziedziną mogą świadomie podejmowad działania, które przyczynią się do wzrostu poziomu ryzyka, ale również, co się często z tym wiąże, spowodują tym samym wzrost wartości przedsiębiorstwa. W celu zmiany poziomu ryzyka w przedsiębiorstwie, osoby do tego upoważnione mogą w odpowiedni sposób zarządzad należnościami, środkami pieniężnymi, czy też zapasami. Istnieje również możliwośd zabezpieczenia się przed ryzykiem kursu walutowego, co jest możliwe dzięki zawieraniu odpowiednich transakcji na instrumentach pochodnych. W mojej pracy przedstawię proces zarządzania należnościami w przedsiębiorstwie działającym w branży odzieżowej. Uwzględnię również analizę scenariuszy, która jest metodą pośrednio uwzględniającą ryzyko w przedsiębiorstwie działającym w warunkach niepewności. Polega ona na stworzeniu prognoz na temat tego, jak będą kształtowały się poszczególne czynniki wpływające na wartośd przedsiębiorstwa, a następnie zbadanie, jaki wpływ mają poszczególne scenariusze na wartośd przedsiębiorstwa. Zalecane jest ustalenie trzech wariantów: optymistycznego, neutralnego oraz pesymistycznego, z których przy każdym znane jest prawdopodobieostwo jego wystąpienia.
Częśd praktyczna Aby przedsiębiorstwo zmaksymalizowało swoją wartośd, powinno w pierwszej kolejności określid ryzyko, na jakie jest narażone, następnie zidentyfikowad czynniki wpływające na poziom tego ryzyka a na koniec określid sposób, w jaki mogłoby zminimalizowad to ryzyko wraz ze stratami, które są jego konsekwencjami. Przedsiębiorstwo X zajmuje się produkcją odzieży. W celu zwiększenia wartości przedsiębiorstwa, może ono skorzystad ze sprzedaży odroczonej w postaci kredytu kupieckiego. Taki kredyt handlowy charakteryzuje się odroczeniem zapłaty za produkty, która ma nastąpid w terminie późniejszym, niż ten termin, który stosowany był do tej pory w stosunku do kontrahentów. Skorzystanie z takiego wariantu wiąże się z podniesieniem ryzyka, jakie przedsiębiorstwo może ponieśd, które związane jest z ryzykiem kredytowym, a także z większymi kosztami obsługi należności (np. monitorowanie należności, koszty wynikające z nieterminowego regulowania należności). Korzystanie z kredytu kupieckiego wiąże się również z korzyściami, do których należy m. in. większy poziom sprzedaży. Oprócz tego warto uwzględnid fakt, że koszty kredytu kupieckiego zawierają się już w jego cenie, co oznacza, że przedsiębiorstwo zarabia na jego udzielaniu. Przedsiębiorstwo X posiada należności na stosunkowo niewielkim poziomie, dlatego też koszty związane z udzieleniem kredytu kupieckiego nie będą tak wysokie, jak w przypadku przedsiębiorstw posiadających wysoką wartośd należności. Korzyści wynikające ze stosowania kredytu kupieckiego mogą okazad się zwielokrotnione. O tym, jaki charakter ma polityka kredytowa realizowana przez przedsiębiorstwo decyduje poziom kosztów i korzyści, które wynikają z wprowadzenia kredytu kupieckiego zwiększającego płynnośd przedsiębiorstwa. Polityka restrykcyjna może zawęzid grono odbiorców korzystających z jej usług, a co się z tym wiąże zmniejszy się poziom sprzedaży oraz wierzytelności. Z kolei rozluźnienie polityki kredytowej wiąże się z szerszym gronem odbiorców powodującym wyższy poziom sprzedaży, aczkolwiek może z niego wyniknąd również zagrożenie związane z powstaniem złych długów, czyli należności nieściągalnych. Obecnie sprzedaż przedsiębiorstwa X osiągnęła wartośd 28 332,88 zł. W wyniku złagodzenia polityki kredytowej zarząd postanawia wydłużyd okres spłaty należności przez odbiorców oraz wprowadzid rabaty za spłatę należności w terminie (-3% dla każdej należności opłaconej w terminie). Z rabatu będzie korzystad 32% odbiorców. Zakładamy, że
koszty utrzymania należności oraz koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności w wyniku wprowadzenia nowej polityki wzrosną o 12%. Ich wartośd zmieni się więc z 6825,00 zł na 7 644,00 zł oraz z 7 036,00 zł na 7 880,32 zł. Do korzyści należed będzie wzrost poziomu sprzedaży o 13%. Tabela 1. Wariant bazowy oraz po zmianie polityki kredytowej Wariant bazowy Wariant po zmianie polityki kredytowej Sprzedaż brutto 28 332,88 zł 32 016,15 zł Rabaty 0,00 zł 307,36 zł Sprzedaż netto 28 332,88 zł 31 708,80 zł Koszty produkcji 12 749,80 zł 13 769,78 zł Dochód ze sprzedaży 15 583,08 zł 17 939,02 zł Koszty utrzymania należności 6 825,00 zł 7 644,00 zł Koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności 7 036,00 zł 7 880,32 zł Strata z tytułu złych kredytów 849,99 zł 1 344,68 zł Zysk brutto 872,10 zł 1 070,02 zł Podatek 165,70 zł 203,30 zł Zysk netto 706,40 zł 866,72 zł Źródło: Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001 Jak widad, zmiana polityki kredytowania wpływa korzystnie na kształtowanie się zysku netto w przedsiębiorstwie X. W wyniku wprowadzenia nowej polityki kredytowej zysk netto wzrasta aż o 23%, czyli o 160 tysięcy zł. Natomiast konsekwencjami jest wzrost kosztów utrzymania należności oraz kosztów oceny zdolności kredytowej i ściągania należności o 12% a także wzrost kosztów produkcji o 8% Aby uwiarygodnid wynik wprowadzenia nowej polityki kredytowej, należy rozpatrzyd różne scenariusze, które mogą pojawid się w okresie działalności przedsiębiorstwa. W tym celu należy zaprognozowad dodatkowe dwa warianty optymistyczny oraz pesymistyczny. Tabela 2 Prawdopodobieostwo wystąpienia poszczególnych wariantów Prawdopodobieostwo wystąpienia scenariusza Wariant neutralny 60% Wariant pesymistyczny 24% Wariant optymistyczny 16% Źródło: Opracowanie własne Zakłada się, że wariant bazowy (neutralny) jest najbardziej realistyczny oraz prawdopodobny ze wszystkich trzech, dlatego szacowane prawdopodobieostwo jego wystąpienia wynosi 60%. Przyjmuje się prawdopodobieostwo wystąpienia wariantu
pesymistycznego na poziomi 24%. W tej sytuacji sprzedaż brutto spadnie o 4%, spadnie udział odbiorców korzystających z rabatów do 30%, koszty utrzymania należności wzrosną o 2% a koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności wzrosną również o 1%, natomiast straty związane ze złymi kredytami wzrosną o 5%. Z kolei wariant optymistyczny szacuje się jako najmniej prawdopodobny prawdopodobieostwo wystąpienia 12%. W tej sytuacji sprzedaż wzrasta o 3%, koszty utrzymania należności spadają o 3,5% a koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności spadają o 2%, natomiast straty z tytułu złych kredytów wzrastają o 8%. Tabela 3. Analiza scenariuszy Wariant bazowy (+ nowa polityka kredytowa) Wariant pesymistyczny Wariant optymistyczny Sprzedaż brutto 32 016,15 zł 30 735,51 zł 32 976,64 zł Rabaty 307,36 zł 276,62 zł 316,58 zł Sprzedaż netto 31 708,80 zł 30 458,89 zł 32 660,06 zł Koszty produkcji 13 769,78 zł 13 769,78 zł 13 769,78 zł Dochód ze sprzedaży 17 939,02 zł 16 689,11 zł 18 890,28 zł Koszty utrzymania należności 7 644,00 zł 7 796,88 zł 7 376,46 zł Koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności 7 880,32 zł 7 959,12 zł 7 722,71 zł Strata z tytułu złych kredytów 1 344,68 zł 1 411,91 zł 1 452,25 zł Zysk brutto 1 070,02 zł 933,11 zł 2 338,86 zł Podatek 203,30 zł 177,29 zł 444,38 zł Zysk netto 866,72 zł 755,82 zł 1 894,47 zł Źródło 1 Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001 Jak widzimy, w przypadku wystąpienia wariantu pesymistycznego zysk netto spada do wartości 755,82 tys. Zł. Jest to wynik niższy od najbardziej prawdopodobnego po wprowadzeniu nowej polityki kredytowej, aczkolwiek wciąż wyższy od tego, który nie uwzględnia zmian. Z kolei wariant optymistyczny znacznie podwyższa wartośd zysku netto. Zmiana polityki kredytowania powinna byd wprowadzona do przedsiębiorstwa X, ponieważ nawet w przypadku wystąpienia sytuacji o pesymistycznym scenariuszu, zysk netto jest korzystny, natomiast w przypadku wystąpienia wariantu optymistycznego jest on ponad dwukrotnie wyższy niż przed wprowadzeniem zmian.
Podsumowanie Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa powinno byd ciągle realizowane przez osoby za to odpowiedzialne. W przedsiębiorstwie X badano wpływ zmiany polityki kredytowej na zmianę zysku netto a ryzyko było postrzegane jako zagrożenie oraz szansa. Jak pokazuje przykład powyżej, przedsiębiorstwo może zarządzad ryzykiem poprzez odpowiednie zarządzanie należnościami. Aby to zrealizowad, należy dokładnie przeanalizowad wszystkie koszty oraz korzyści, które mogą wystąpid w różnych wariantach z danym prawdopodobieostwem. Poza zarządzaniem należnościami, przedsiębiorstwo może również zmienid politykę związaną z zarządzaniem zapasów, stanem środków pieniężnych, czy też ryzykiem walutowym.
Bibliografia: K. Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007 E.F. Brigham, L.C. Gapenski, Zarządzanie finansami 2, PWE, Warszawa 2000 W. Pluta, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R.Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004 Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdaosk 2009. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdao finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdaosk 2008. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53.
Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358.