Wpływ giełd transportowych na funkcjonowanie przedsiębiorstw z branży logistycznej 3

Krzysztof Bartczak 1 Agnieszka Barańska 2 Politechnika Warszawska, Szkoła Główna handlowa Uniwersytet Medyczny w Lublinie Wpływ giełd transportowych na funkcjonowanie przedsiębiorstw z branży logistycznej 3 Wprowadzenie Branża logistyczna, z racji bardzo dużej konkurencyjności występującej w ramach niej, wymusza na każdym przedsiębiorstwie prowadzenie szeregu działań, których celem jest skuteczne pozyskiwanie klientów, jak również budowanie pozytywnego wizerunku firmy na rynku. Do działań tych można zaliczyć na przykład unowocześnianie przedsiębiorstwa i wdrażanie do jego codziennej działalności różnego rodzaju programów, aplikacji i systemów informatycznych, usprawniających przebieg każdego procesu logistycznego. Poza tym firmy logistyczne mogą korzystać z funkcjonalności, które oferują giełdy transportowe. W przeciągu ostatnich kilku kilkunastu lat popularność tych giełd wśród przedsiębiorstw z branży logistycznej znacznie się zwiększyła. Jest tak między innymi z tego względu, że za ich pośrednictwem możliwe staje się uzyskiwanie szeregu korzyści. Będzie jeszcze o nich mowa w prezentowanej pracy, w której główna uwaga zostanie skupiona na próbie opisania wpływu, jaki mają giełdy transportowe na funkcjonowanie przedsiębiorstw z branży logistycznej. W pracy postawiono następujące pytania badawcze: jaki jest wpływ giełd transportowych na działalność przedsiębiorstw logistycznych? jakie główne korzyści mogą uzyskiwać te przedsiębiorstwa w następstwie wykorzystywania giełd transportowych? jakie funkcjonalności tych giełd są najbardziej przydatne dla przedsiębiorstw z branży logistycznej? jakie giełdy mają najważniejsze znaczenie dla wspierania działalności firm logistycznych? W pracy podjęta zostanie próba sformułowania odpowiedzi na te pytania, w czym pomocne będzie wykorzystanie metody desk research. Pozwala ona na dokonanie selektywnego wyboru, a następnie zanalizowanie informacji oraz danych związanych z podjętym tematem, przy czym informacje te i dane mają charakter wtórny [12, s. 9-20]. Wybór tej metody został podyktowany przede wszystkim tym, że w literaturze przedmiotu kwestie odnoszące się do giełd transportowych zostały dość szeroko omówione, przy czym jednak istnieje potrzeba zsyntetyzowania poszczególnych informacji oraz zebrania w jednym miejscu wyników badań odnoszących się do wpływu tych giełd na funkcjonowanie przedsiębiorstw z branży logistycznej. Istota giełdy transportowej Definicja W literaturze przedmiotu znajduje się sporo definicji giełd transportowych. Wynika to z tego, że obejmują one swoim zakresem dość szerokie pole działania, nie ograniczając się tylko do pośredniczenia w zawieraniu transakcji, ale również oferując szereg dodatkowych funkcjonalności. Z tego względu w tym miejscu pracy zostaną przytoczone tylko najważniejsze spośród tych definicji. Tak na przykład P. Lewandowski oraz M. Dziechciarz zaznaczyli, że giełdy transportowe to internetowe platformy służące do wyszukiwania i zgłaszania wolnych przestrzeni ładunkowych oraz wolnych ładunków. Za ich pośrednictwem, na zasadach analogicznych do licytacji, można wyszukać najbardziej korzystne dla swojej firmy rozwiązanie służące przemieszczeniu własnego ładunku, bądź znalezienia zatrudnienia dla własnego taboru. Dodatkowo giełdy transportowe oferują swoim użytkownikom wiele udogodnień przyśpieszających i zabezpieczających zawieranie transakcji, jak między innymi określenie mapy drogowej, komunikatorów tekstowych czy możliwość windykacji należności. Niejednokrotnie pomagają w marketingu, reklamie i w zdobywaniu nowych rynków, pozwalają poznać przyszłego kontrahenta [11, s. 1125-1126]. Już ta definicja pokazuje, jak pojęcie odnoszące się do giełd transportowych jest złożone i jak wiele różnych obszarów funkcjonowania przedsiębiorstwa dotyka, wpływając na realizację szeregu procesów logistycznych. W innym ujęciu, zaproponowanym przez J. Mieszańca oraz R. Ogrodnika, zostało zaznaczone, że giełdy transportowe, które są nazywane również giełdami frachtów i przestrzeni ładunkowych, to portale internetowe, za pomocą których poszczególne przedsiębiorstwa mogą składać oferty dotyczące wolnych ładunków, a więc ładunków, które mogą zostać przetransportowane przez przewoźnika w określone miejsce, wolnych pojazdów, a więc samochodów, za pomocą których można przewieźć 1 K. Bartczak - Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej; Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej; bartczak@ee.pw.edu.pl 2 A. Barańska - Zakład Matematyki i Biostatyki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie; Katedra Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie; agnieszkabaranska@umlub.pl 3 Artykuł recenzowany Logistyka 1/2016 163

określone ładunki, a także wolnej przestrzeni ładunkowej. Autorzy ci zaznaczyli, że w ramach giełd transportowych najważniejsze znaczenie mają te, które dotyczą transportu samochodowego [13, s. 225-226]. Z kolei B. Borycka oraz E. Kempa położyły nacisk na to, że giełda transportowa jest rodzajem wirtualnego rynku, w ramach którego poszczególni spedytorzy oraz przewoźnicy mogą zgłaszać nadmiarowe bądź brakujące oferty przewozu ładunków [1, s. 21-22]. Opierając się na powyższych definicjach można stwierdzić, że giełda transportowa jest platformą (portalem) internetową, za pomocą której poszczególne przedsiębiorstwa z branży logistycznej kontaktują się ze sobą i wymieniają się między sobą informacjami na temat wolnych ładunków bądź pojazdów, a następnie zawierają transakcje dotyczące przewozu konkretnych towarów w określone miejsca. Rodzaje i funkcje giełd transportowych Na rynku logistycznym funkcjonują różne rodzaje giełd transportowych. Podstawowy podział dzieli je ze względu na sposób ich działania. W ten sposób wyróżnia się giełdy typu online oraz offline. W ramach działania tych pierwszych każdy użytkownik podczas trwania połączenia z Internetem może przeglądać oferty zamieszczone przez innych użytkowników lub dodawać własne ogłoszenia. Z kolei giełdy offline charakteryzują się tym, że podczas korzystania z nich użytkownik najpierw łączy się z bazą danych danej giełdy, a następnie pobiera na dysk komputera konkretne oferty, mając możliwość ich dalszego przeglądania, lub dodaje własne ogłoszenia. Ten rodzaj giełdy jest korzystny dla tych użytkowników, którzy płacą za Internet nie w formie stałego, na przykład comiesięcznego abonamentu, ale za faktyczny czas połączenia z nim [2, s. 31]. Inna typologia giełd transportowych, biorąca pod uwagę kryterium odnoszące się do ich zasięgu, dzieli je na giełdy lokalne, obejmujące teren na przykład jednego województwa, a także giełdy krajowe, europejskie (kontynentalne) czy międzynarodowe. Pod względem kryterium związanego z formami dostępu do giełd wyróżnia się giełdy płatne oraz darmowe. Z kolei biorąc pod uwagę kryterium kładące nacisk na charakter giełd transportowych można mówić o giełdach ogólnych (dotyczą całej branży logistycznej) oraz specjalistycznych (oferty zamieszczane w ich ramach dotyczą na przykład jednego rodzaju ładunków, czyli niebezpiecznych bądź ponadgabarytowych) [10, s. 12]. W tym miejscu warto wspomnieć o jeszcze jednym podziale giełd transportowych. Został on scharakteryzowany przez P. Niedzielskiego i A. Łuczaka, którzy pod uwagę wzięli kryterium odnoszące się do liczby branż, które wykorzystują giełdę. W ten sposób wyróżnili giełdy: w ramach których punktami wymiany są huby, a więc portale elektroniczne umożliwiające funkcjonowanie giełd, oparte na stowarzyszeniach, które oferują nie tylko funkcjonalności samej giełdy, ale również udział swoim członkom na przykład w szkoleniach (w Polsce w charakterze takiej giełdy występuje Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych), działające w formie niezależnych giełd towarowych, gdzie oferty są publikowane przez podmioty neutralne w stosunku do branży logistycznej, takie jak instytucje clearingowe (pośredniczące), działające bez pośrednictwa, gdzie obie strony transakcji kontaktują się w sposób bezpośredni, za pomocą na przykład poczty elektronicznej [14, s. 85]. Należy dodać, że zdecydowanie największą popularnością wśród przedsiębiorstw z branży logistycznej cieszą się giełdy typu online i mające charakter giełd o zasięgu krajowym bądź kontynentalnym. Przy tym najczęściej użytkownicy wybierają giełdy płatne, na co decydujący wpływ ma to, że w ich ramach zamieszczana jest znacznie większa liczba ofert niż w przypadku giełd darmowych, a także że posiadają one szerszą paletę funkcjonalności i usług dodatkowych niż te drugie oraz zapewniają większy stopień bezpieczeństwa [8, s. 593-594; 11, s. 227]. Jeśli chodzi z kolei o funkcje giełd transportowych to zalicza się do nich głównie: gromadzenie ofert dotyczących przewozu określonych ładunków funkcja ta jest realizowana przez administratorów stron internetowych, którzy posiadają dostęp do zgromadzonych zamówień i umożliwiają ten dostęp poszczególnym użytkownikom, publikowanie dostępnych ofert oraz informacji odnoszących się do wolnych samochodów funkcja ta jest wypełniana również przez administratorów stron, administrowanie bazą danych, a więc dodawanie lub usuwanie poszczególnych ofert oraz przeglądanie informacji zamieszczonych na stronie internetowej w celu na przykład ich aktualizacji [14, s. 88-89] Zasady działania giełdy transportowej Cechy giełdy transportowej Każda giełda internetowa działa przy wykorzystaniu wyszukiwarki internetowej. W wyszukiwarce tej poszczególni użytkownicy mogą definiować różnorodne parametry i kryteria, za pośrednictwem których chcą odszukać interesującą ich ofertę. Dotyczą one w szczególności tego, czy poszukuje się ofert dotyczących wolnych ładunków bądź wolnych pojazdów, a także miejsca i terminu dokonania za- i wyładunku oraz wagi i długości towaru. Ponadto w niektórych giełdach można określić dodatkowe parametry, takie jak rodzaj nadwozia (jest to możliwe w giełdzie TimoCom), data zamieszczenia ogłoszenia czy ocena poszczególnych przewoźników (giełda Trans.eu). Po wpisaniu parametrów użytkownikowi, za pomocą komputera, przekazywane są oferty, które wypełniają podane przez niego kryteria. Użytkownik może wejść na każdą spośród tych ofert i zorientować się dokładnie w cenie zlecenia, danych adresowych oferenta czy szczegółowych warunkach realizacji oferty. Następnie użytkownik dokonuje wyboru tej oferty, która w największym stopniu odpowiada na jego potrzeby Logistyka 1/2016 164

i wymagania. Co ważne, już w chwili akceptacji oferty dochodzi do podpisania umowy z kontrahentem, bowiem odbywa się to w sposób automatyczny, za pośrednictwem giełdy. Nie ma więc potrzeby nawiązywania bezpośredniego kontaktu pomiędzy obydwiema stronami transakcji, co eliminuje konieczność wypełniania szeregu różnych dokumentów. Należy dodać, że mechanizm działania giełd transportowych nawiązuje w wielu elementach do tego, który cechuje serwisy aukcyjne, takie jak ebay czy Allegro [8, s. 590]. Sposób działania giełd transportowych został zaprezentowany na rysunku 1. Rys. 1. Sposób działania giełd transportowych [10, s. 5]. Jak już wspomniano, wśród przedsiębiorstw logistycznych największą popularnością cieszą się giełdy płatne. Korzystanie z nich opiera się na obowiązku opłacania comiesięcznego abonamentu, który na przykład w giełdzie TimoCom wynosi 139,9 euro [5], a w giełdzie Trans.eu 239 zł netto [6]. Dzięki temu ich użytkownicy uzyskują dostęp do wszystkich podstawowych funkcjonalności tych giełd, w tym do możliwości przeglądania ofert i zapoznawania się ze szczegółami konkretnych zleceń, jak również sprawdzania danych dotyczących innych użytkowników. Ponadto giełdy te zapewniają duże bezpieczeństwo zawierania transakcji, stosując różnorodne systemy weryfikacji poszczególnych przedsiębiorstw. Tak na przykład w giełdzie TimoCom w celu rejestracji firmy na portalu konieczne jest przedstawienie wszelkich danych ewidencyjnych przedsiębiorstwa (numer NIP, REGON), zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz licencji transportowej czy ubezpieczenia. Giełda ta weryfikuje ponadto sytuację finansową poszczególnych przedsiębiorstw poprzez sprawdzanie, czy nie znajdują się one na liście dłużników, a także prowadzi system ocen i komentarzy [5]. Dodatkowe funkcjonalności giełd transportowych Każda płatna giełda transportowa oferuje swoim klientom szereg dodatkowych funkcjonalności. Lista tych spośród nich, które są najczęściej wykorzystywane przez przedsiębiorstwa działające w branży transportowej, znajduje się w tabeli 1. Tab. 1. Najczęściej wykorzystywane przez przedsiębiorstwa logistyczne dodatkowe funkcjonalności giełd transportowych [4; 5; 6; 7, s. 28; 8, s. 591; 13, s. 227]. Dodatkowe funkcjonalności Charakterystyka za ich pośrednictwem prezentowane są najważniejsze informacje na Serwisy informacyjne temat branży logistycznej, w tym na przykład dane na temat Komunikatory głosowe i tekstowe Planowanie i monitorowanie tras Giełdy wolnych powierzchni magazynowych dostępności parkingów czy zmian w przepisach transportowych umożliwiają prowadzenie poprzez Internet rozmów z kontrahentami na temat na przykład szczegółowych warunków poszczególnych zleceń; niektóre komunikatory, jak na przykład ten funkcjonujący w ramach giełdy TimoCom, zapewnia automatyczne tłumaczenie rozmów prowadzonych z zagranicznymi użytkownikami za pomocą aplikacji związanych z tą funkcjonalnością przewoźnicy mogą wyznaczać najbardziej optymalne przebiegi tras oraz szacować koszty ponoszone w związku z przewozami, a także sprawdzać, gdzie znajdują się poszczególne pojazdy i kierowcy umożliwiają maksymalne wykorzystywanie tych powierzchni, jak również czasowe składowanie ładunków przez przewoźników Logistyka 1/2016 165

Prowadzenie mediacji i windykacja należności Automatyczne potwierdzanie transakcji i realizowanie operacji finansowych funkcjonalność ta jest ogromnym ułatwieniem dla szeregu przedsiębiorstw logistycznych, bowiem nie muszą one tracić czasu na dochodzenie od innych firm należności i na prowadzenie z nimi mediacji, które to kwestie są załatwiane przez pracowników giełd transportowych wszelkie czynności związane z potwierdzaniem transakcji, w tym również ze współdzieleniem dokumentów przewozowych przez kontrahentów oraz dokonywaniem wpłat, są realizowane automatycznie Zakres oddziaływania giełd transportowych na przedsiębiorstwa logistyczne Badania na temat tego, jaki wpływ ma funkcjonowanie giełd transportowych na przedsiębiorstwa z branży logistycznej, zostało przeprowadzone między innymi przez P. Lewandowskiego oraz M. Dziechciarza. Objęło ono 110 firm działających w tej branży i zostało zrealizowane w 2011 r. Wyniki pytania odnoszącego się do wpływu giełd na działalność badanych przedsiębiorstw zostało zawarte na rysunku 2. Jaki wpływ na działalność Pana(i) przedsiębiorstwa mają giełdy transportowe? 42,73% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 10,91% Działalność firmy jest uzależniona od giełd 31,82% Giełdy mają bardzo duży wpływ na przedsiębiorstwo Giełdy mają duży, ale nie strategiczny wpływ na przedsiębiorstwo 3,64% Giełdy są jednym z czynników w działalności przedsiębiorstwa 10,91% Giełdy są tylko dodatkowym elementem ułatwiającym działalność przedsiębiorstwa Rys. 2. Wpływ giełd transportowych na przedsiębiorstwa logistycznego według respondentów badania zrealizowanego w 2011 r. przez P. Lewandowskiego i M. Dziechciarza [11, s. 1134]. Jak wynika z przytoczonych wyników badań, prawie 90% firm z branży logistycznej uznało, że giełdy transportowe mają ważny bądź bardzo ważny wpływ na ich funkcjonowanie. Przy tym prawie 11% badanych firm jest uzależnionych od tych giełd, a w przypadku prawie 32% wpływ tych giełd na badane firmy jest bardzo duży. To pokazuje, jak ważne znaczenie dla działalności realizowanej przez przedsiębiorstwa logistyczne mają giełdy transportowe. Sytuacja taka wynika niewątpliwie z licznych korzyści, które mogą być uzyskiwane w następstwie wykorzystywania poszczególnych funkcjonalności giełd transportowych. Podczas tego samego badania respondenci zostali spytani o to, co przede wszystkim można osiągnąć za pośrednictwem giełd transportowych. Wyniki odpowiedzi badanych osób na to pytanie zawiera rysunek 3. Logistyka 1/2016 166

Jakie korzyści, Pana(i) zdaniem, wywołuje wykorzystywanie giełd transportowych? 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 30,91% 30,91% 28,18% 15,00% 10,00% 10,00% 5,00% 0,00% Nawiązanie stałego kontaktu ze zleceniodawcami z terenu UE Ograniczenie niepotrzebnych przestojów Znalezienie ładunków powrotnych Zwiększenie prestiżu i uznania firmy wśród klientów Rys. 3. Korzyści z wykorzystywania giełd transportowych według respondentów badania zrealizowanego w 2011 r. przez P. Lewandowskiego i M. Dziechciarza [11, s. 1133]. Podczas badania zrealizowanego w 2011 r. respondenci stwierdzili, że do najważniejszych korzyści z wykorzystywania giełd transportowych zaliczyć należy możliwość nawiązania długofalowych kontaktów z kontrahentami działającymi na terenie całej Unii Europejskiej, co tym samym sprzyja internacjonalizacji działalności polskich przedsiębiorstw, jak również ograniczenia niepotrzebnych przestojów związanych z brakiem ładunków czy środków transportu do przewiezienia. Ponadto respondenci wskazali na takie korzyści, jak możliwość znalezienia ładunków powrotnych oraz zwiększenie prestiżu i uznania wśród klientów. W omawianym badaniu respondenci duży nacisk położyli na kwestie odnoszące się do ograniczania niepotrzebnych przestojów i możliwości znalezienia ładunków powrotnych. Z tym wiąże się fakt, że giełdy transportowe umożliwiają znaczne redukowanie przewozów realizowanych z pustym przebiegiem, a tym samym ograniczanie kosztów ponoszonych w związku z działalnością transportową. Na rysunku 4 zaprezentowano dane na temat tego, w jaki sposób na przestrzeni lat 2007 i 2010 w krajach Unii Europejskiej zmieniła się wielkość przewozów realizowanych z pustym przebiegiem. Rys. 4. Transport drogowy z pustym przebiegiem w latach 2007 i 2010 r. na terenie poszczególnych krajów UE [3]. Logistyka 1/2016 167

Jak wynika z rysunku 4, w 2010 r. w większości krajów UE (wyjątkiem były Niemcy, Cypr, Grecja, Austria, Szwajcaria, Wielka Brytania oraz Słowacja) odsetek przewozów realizowanych z pustym przebiegiem obniżył się w stosunku do roku 2007. Zwykle odsetek ten spadł o kilka procent w odniesieniu do poszczególnych państw, w tym również Polski, jednak w przypadku takich krajów jak Łotwa czy Holandia spadek był na poziomie prawie 10%. Należy podkreślić, że nawet wartości tego spadku oscylujące w granicach kilku procent mogą przynosić wręcz ogromne oszczędności poszczególnym przedsiębiorstwom logistycznym, szczególnie tym, które prowadzą działalność na dużą skalę. Redukcja kosztów, możliwa dzięki zmniejszaniu liczby pustych przebiegów, jest możliwa głównie dzięki giełdom transportowym. Badanie podejmujące zagadnienia dotyczące korzyści ze stosowania giełd transportowych przez przedsiębiorstwa logistyczne zostało zrealizowane również przez TNS OBOP (Ośrodek Badania Opinii Publicznej). Odbyło się ono w 2010 r. i polegało na przeprowadzeniu ankiety wśród 1046 użytkowników giełd pochodzących z dziesięciu krajów europejskich. Wśród pytań, które zostało im zadane, znalazło się również to dotyczące cech, które w szczególny sposób wyróżniają giełdy transportowe spośród innych rozwiązań dostępnych na rynku i które wyrażają określone korzyści generowane dla firm logistycznych. Wyniki odpowiedzi na to pytanie zostało zawarte na rysunku 5. 80,00% 78,00% 79,00% 78,00% 76,00% 75,00% 75,00% 74,00% 72,00% 72,00% 70,00% 68,00% Dostęp do dużej liczby ofert i możliwość wyszukania odpowiednich kontrahentów Możliwość dotarcia do bezpiecznych i godnych zaufania kontrahentów Możliwość dotarcia do precyzyjnych informacji na temat ofert ładunków i pojazdów Szybka obsługa firm przez giełdę Profesjonalizm giełd w realizowaniu obsługi klientów Rys. 5. Korzyści z wykorzystywania giełd transportowych według badania zrealizowanego w 2010 r. w dziesięciu krajach europejskich [10, s. 1134]. Jak wynika z rysunku 5, respondenci wskazali na takie korzyści ze stosowania giełd transportowych jak dostęp do dużej liczby ofert i tym samym możliwość szybkiego dotarcia do odpowiednich kontrahentów, możliwość znalezienia godnych zaufania partnerów biznesowych i handlowych, co jest związane z rozbudowanym systemem ich weryfikacji stosowanym w większości giełd funkcjonujących na rynku, a także możliwość dotarcia do precyzyjnych informacji na temat ofert wolnych ładunków i pojazdów oraz szybkość i profesjonalizm obsługi klientów przez giełdy. W szeregu publikacji dotyczących giełd transportowych szczegółowo omówiono kwestie odnoszące się do korzyści z wykorzystywania tych giełd. Tak na przykład P. Romanow zaliczył do nich: znaczne usprawnienie komunikacji wewnątrz firmy, dostęp do ogólnoeuropejskiego rynku frachtowego, możliwość wykorzystywania giełd transportowych w charakterze platformy służącej do zbierania zamówień transportowych oraz komunikowania się z klientami, ułatwienie efektywnego kontrolingu wszystkich dyspozytorów pracujących w ramach systemu logistycznego, oszczędność czasu, co jest związane między innymi z możliwością jednoczesnego komunikowania się z kilkoma czy nawet z kilkunastoma potencjalnymi kontrahentami, możliwość zarządzania wszystkimi ładunkami i kierowania informacji na temat frachtów do konkretnych odbiorców, oszczędność kosztów paliwa i obsługi samochodów, wynikająca z redukcji pustych przebiegów, redukcja poziomu kosztów prowadzenia administracji biurowej, wynikająca ze zmniejszenia liczby dokumentów papierowych, możliwość globalnego zarządzania frachtami, co wynika z tego, że wszelkie informacje na ich temat znajdują się w jednym systemie [15, s. 26]. Logistyka 1/2016 168

Z kolei D. Leończuk zestawiła ze sobą potencjalne korzyści oraz zagrożenia, które mogą wynikać z wykorzystywania giełd transportowych. Warto je podać w tym miejscu w celu zorientowania się w tym, czy korzyści tych jest większa liczba niż zagrożeń. Zostały one wymienione w tabeli 2. Tab. 2. Korzyści o zagrożenia związane z wykorzystywaniem giełd transportowych [9, s. 21]. Korzyści zgromadzenie szeregu różnych ofert w jednym miejscu oszczędność czasu związana z szybkim poszukiwaniem kontrahentów relatywnie niski koszt pozyskania partnerów biznesowych możliwość szybkiego znalezienia ładunków powrotnych i ładunków dodatkowych ograniczenie przestojów sprawna komunikacja z partnerami biznesowymi możliwość zweryfikowania wiarygodności kontrahenta dostęp do wielu dodatkowych narzędzi, takich jak planowanie tras większy dynamizm w zakresie zmian dostawców usług możliwość skorzystania z dodatkowych usług, na przykład windykacyjnych Zagrożenia ryzyko pojawienia się nieuczciwych firm, podających się na przykład za inne podmioty konieczność ponoszenia miesięcznych kosztów użytkowania giełd w przypadku wielu firm zbyt duże uzależnienia od giełd, co przejawia się na przykład w pozyskiwaniu 100% zleceń za ich pośrednictwem utrudnienia w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, które mogą być związane z brakiem dostępu do Internetu, a tym samym do giełdy niedostosowanie zmian w ramach giełdy do potrzeb ich użytkowników, co może dotyczyć na przykład interfejsu Jak wynika z tabeli, wykorzystywanie giełd transportowych podczas działalności przedsiębiorstw logistycznych przynosi znacznie więcej korzyści niż zagrożeń. Należy dodać, że tak na przykład zagrożenie dotyczące konieczności ponoszenia comiesięcznych kosztów związanych z uczestnictwem w giełdzie jest zdecydowanie neutralizowane przez profity, które są uzyskiwane przez poszczególne firmy i które dotyczą znacznej redukcji kosztów administracyjnych czy tych związanych z opłatami za paliwo. Z kolei zagrożenie dotyczące ewentualnych utrudnień w funkcjonowaniu firm, związanych z brakiem dostępu do Internetu, a tym samym do giełdy transportowej, jest w obecnych czasach raczej marginalne, co ma związek z tym, że poszczególni operatorzy Internetowi starają się świadczyć swoje usługi na coraz wyższym poziomie i robią wszystko, by użytkownicy mieli stały i nieprzerwany dostęp do sieci. Należy dodać, że w ramach wykorzystywania giełd transportowych szereg przedsiębiorstw działających w branży logistycznej stosuje technologię agentową. Agent jest programem komputerowym, który stale monitoruje giełdę, przekazując aktualne informacje na temat ofert pojawiających się w jej ramach i wyszukując te spośród nich, które wypełniają określone warunki. Agent może również wstępnie negocjować warunki umowy bądź weryfikować wiarygodność potencjalnego partnera handlowego. Wszelkie zebrane przez siebie informacje przekazuje użytkownikom giełdy na przykład poprzez komputer lub przy wykorzystaniu urządzeń mobilnych. Korzyści z zastosowania technologii agendowej zostały zobrazowane na rysunku 6. Logistyka 1/2016 169

Rys. 6. Podstawowe korzyści ze stosowania przez przedsiębiorstwa logistyczne korzystające z giełd transportowych technologii agentowej [9, s. 22]. Na koniec warto scharakteryzować te giełdy transportowe, które są najczęściej wykorzystywane przez przedsiębiorstwa logistyczne działające na terenie Polski i Europy i które przynoszą im najwięcej korzyści. Ich opis wraz z zaprezentowaniem podstawowych danych na ich temat zawiera tabela 3. Tab. 3. Porównanie najważniejszych giełd transportowych działających na terenie Europy [7, s. 30]. Nazwa giełdy Zasięg Liczba Liczba ofert Obsługiwane użytkowników dziennie języki TimoCom Europa (44 kraje) 85 tys. do 450 tys. 24 Trans.eu Europa (26 krajów) 200 tys. do 1 mln 24 Teleroute Europa (27 krajów) 70 tys. do 200 tys. brak danych RaalTrans Europa (31 krajów) 12 tys. do 80 tys. 10 Wtransnet Europa (23 kraje) 10 tys. do 30 tys. brak danych Courier Exchange Europa 2,5 tys. do 12 tys. angielski Wśród największych giełd transportowych funkcjonujących na terenie Europy, w tym również Polski, znajduje się TimoCom, Trans.eu., Teleroute czy RaalTrans. Należy podkreślić, że Trans.eu to firma polska, której właścicielem i operatorem jest przedsiębiorstwo Logintrans, posiadające siedzibę we Wrocławiu. Centra tej giełdy są zlokalizowane w Wilnie (koordynuje ono jej działalność na terenie Łotwy, Litwy oraz Estonii), Lauenau w Niemczech (Niemcy, Austria, Szwajcaria), Antwerpii (Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Irlandia, Szwecja) oraz Bratysławie (Słowacja, Czechy, Węgry). Oferuje ona dostęp do szeregu aplikacji i narzędzi, takich jak na przykład pakiet bezpieczeństwa TransProtect, komunikator internetowy TransCommunicate czy aplikacja TransConnect, dzięki której możliwe staje się zintegrowanie giełdy z oprogramowaniem i systemem komputerowym używanym w danym przedsiębiorstwie [6].. Logistyka 1/2016 170

Wnioski Podsumowując pracę należy zaznaczyć, że giełdy transportowe mają wręcz ogromny wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw logistycznych. Uwidacznia się to przede wszystkim w tym, że cała branża logistyczna w wydatny sposób korzysta z tych giełd, uzyskując w ten sposób szereg różnorodnych korzyści. Zaliczyć do nich należy między innymi znaczną oszczędność czasu i pieniędzy poprzez ograniczenie niepotrzebnych przestojów i maksymalne wykorzystywanie powierzchni ładunkowych, wygodę, wzrost bezpieczeństwa podczas procesów związanych z poszukiwaniem kontrahentów i realizowaniem z nimi transakcji handlowych, usprawnienie przebiegu wielu czynności, w tym tych związanych z komunikowaniem się z kontrahentami i realizowaniem poszczególnych zleceń (monitorowanie i planowanie tras), a także uzyskanie dostępu do ogólnoeuropejskiego rynku frachtowego i możliwość internacjonalizacji działalności przedsiębiorstwa. Odpowiadając na trzecie pytanie badawcze, dotyczące funkcjonalności giełd transportowych, należy stwierdzić, że przedsiębiorstwa działające w branży logistycznej najczęściej korzystają z aplikacji umożliwiających planowanie i monitorowanie tras, uzyskiwanie różnego rodzaju informacji branżowych, a także komunikowanie się z kontrahentami. Wśród tych giełd, które posiadają największa liczbę użytkowników w Polsce i w Europie, a tym samym prowadzą do osiągania największych korzyści znajduje się TimoCom, Trans.eu oraz Teleroute. Streszczenie W artykule podjęto zagadnienia odnoszące się do giełd transportowych i ich wykorzystywania przez przedsiębiorstwa działające w branży logistycznej. Głównym jej celem była próba sformułowania odpowiedzi na pytania dotyczące tego, jaki wpływ mają te giełdy na działalność przedsiębiorstw logistycznych i jakie korzyści są przez nie uzyskiwane, a także jakie giełdy mają największe znaczenie dla tych przedsiębiorstw i jakie funkcjonalności przez nie oferowane są najbardziej korzystne i efektywne. Praca została podzielona na trzy rozdziały. W pierwszym omówiono definicje giełd transportowych, jak również przedstawiono ich rodzaje i funkcje. W drugim rozdziale skupiono się na wyjaśnieniu podstawowych zasad działania tych giełd, a więc w szczególności ich najważniejszych cech oraz funkcjonalności, które są dostępne ich użytkownikom. Z kolei w trzecim rozdziale podjęto próbę scharakteryzowania wpływu, jaki mają te giełdy na funkcjonowanie przedsiębiorstw logistycznych. W tym celu zaprezentowano dane dotyczące między innymi korzyści, które mogą uzyskiwać te przedsiębiorstwa na skutek stosowania narzędzi dostępnych w ramach giełd transportowych. Słowa kluczowe: logistyka, transport, wolne ładunki, wolne pojazdy, giełda transportowa, giełda frachtów i przestrzeni ładunkowych, TimoCom, Trans.eu, technologia agentowa. Freight exchange impact on the functioning of enterprises from the logistics sector Abstract In the paper describes issues relating to transport exchanges and their use by companies operating in the logistics industry. Its main purpose was to try to formulate answers to questions about the impact of these exchange activities logistics companies and what benefits are they generated, and what stock exchanges are of utmost importance for these companies and what functionality they are offered the most advantageous and efficient. The work is divided into three chapters. The first discusses definitions freight exchange, as well as shows the types and functions. In the second chapter focuses on explaining the basic principles of these exchanges, and thus in particular their most important features and functionality that are available to their users. On the other hand, in the third chapter attempts to characterize the impact they have on the functioning of the bourses logistics companies. For this purpose, it presented data on inter alia the benefits that merit these companies due to the use of tools available within the freight exchange. Keywords: logistics, transportation, free freight, free vehicles, Freight Exchange, exchange freight and cargo space, TimoCom, Trans.eu, technology agents. LITERATURA / BIBLIOGRAPHY [1] Borycka B., Kempa E., Istota giełd transportowych na przykładzie giełdy TimoCom. Zeszyty Naukowe Politechniki częstochowskiej. Zarządzanie 2012, nr 7. Logistyka 1/2016 171

[2] Grzelak T., Zastosowanie technologii GPS, GPRS, wykorzystanie Internetu oraz systemu zdalnego zarządzania ruchem (ATMS) we współczesnym transporcie. [w:] E. Załoga (red.), Współczesne procesy i zjawiska w transporcie. Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006. [3] Hałas A., Giełdy transportowe przyszłością branży TSL. http://www.trans.eu/pl/aktualnosci/gieldytransportowe-przyszloscia-branzy-tsl [12.11.2015]. [4] http://teleroute.pl/pl_pl [5] http://www.timocom.pl/ [10.11.2015]. [6] http://www.trans.eu/pl/ [10.11.2015]. [7] Jurczak M., Giełda kontra giełda. Transport i Spedycja 2011, nr 4. [8] Kos B., Internetowe giełdy transportowe w działalności przedsiębiorstw TSL (Transport Spedycja Logistyka). [w:] G. rosa, A. Smalec (red.), Marketing przyszłości. Trendy. Strategie, Instrumenty, Przedsiębiorstwo i konsument w ewoluującym otoczeniu. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011. [9] Leończuk D. Giełdy transportowe i platformy przetargowe elektroniczne narzędzia wspomagające wybór przewoźnika w transporcie samochodowym. Gospodarka Materiałowa i Logistyka 2013, nr 10. [10] Lewandowska J., Giełdy transportowe. https://wyszukiwarka.efs.men.gov.pl/product/gieldytransportowe/attachment/744 [10.112015]. [11] Lewandowski P., Dziechciarz M., Wpływ giełd transportowych na sektor TSL. Logistyka 2011, nr 5. [12] Makowska M., Boguszewski R., Analiza danych zastanych zagadnienia wstępne. [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013. [13] Mieszaniec J., Ogrodnik R., Innowacyjne rozwiązania dla wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw w obszarze zarządzania transportem. [w:] R. Knosala (red.), Komputerowo zintegrowane zarządzanie. Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole 2010. [14] Niedzielski P. Łuczak A., E-business w transporcie, Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. Problemy Transportu i Logistyki 2003, nr 393. 15.Romanow P., Nowe technologie w branży logistyczno-spedycyjnej. Wydawnictwo Ecorys, Warszawa 2013. Logistyka 1/2016 172