Wybrane giełdy transportowe w Polsce

Transkrypt

1 Robert Kostek 1, Aleksandra Maziarczyk UTP w Bydgoszczy Logistyka - nauka 2 Wybrane giełdy transportowe w Polsce Obecnie za pośrednictwem Internetu realizowanych jest wiele transakcji i zawieranych umów; na przykład można zorganizować transport i zawrzeć umowę przewozu. Stronami internetowymi, na których zawiera się umowy przewozu, są giełdy transportowe. Są one bazami danych ładunków do przewiezienia oraz bazami danych wolnych przestrzeni ładunkowych. Uczestnicy giełd transportowych mają wgląd do ofert, negocjują warunki, a następnie zawierają transakcje. Z giełd internetowych codziennie korzysta wielu załadowców, spedytorów jak i przewoźników. Stały się one dla nich użytecznym narzędziem pracy. Poza zawieraniem umów przewozu, giełdy transportowe mogą także oferować dodatkowe usługi, takie jak ubezpieczenia. Idea giełd transportowych jest wiekowa. Morskie giełdy transportowe powstały dawno temu, na przykład The Baltic Exchange ma ponad dwustuletnią tradycję [1]. Jednak internetowe giełdy transportu drogowego są względnie nowym i dynamicznym zjawiskiem, a niewiele jest prac poświęconych tej tematyce [2, 3]. Na polskim rynku funkcjonuje ponad trzydzieści giełd transportowych. Ich sytuacja jest zmienna: jedne powstają inne wypadają z rynku. Można porównać, jakie giełdy opisywano 11 lat temu [4]. Osoby związane z transportem, pytane o giełdy transportowe, podają zazwyczaj dwie największe na polskim rynku, czyli TimoCom i Trans, funkcjonujące w powszechnej świadomości. Natomiast pozostałe giełdy nie są dostrzegane. Dlatego celem artykułu jest opisanie wybranych giełd transportowych, które funkcjonują w Polsce. Charakterystyki tych giełd dokonano na podstawie materiałów dostępnych w Internecie, jak i odpowiedzi na korespondencję prowadzoną z pracownikami. Rynek transportu drogowego można podzielić na segmenty według poniższych kryteriów: wielkość firm transportowych liczba samochodów wielkość załadowców liczba ofert wystawianych dziennie wiarygodność i wypłacalności podmiotów rynku wielkość ładunków całopojazdowe, częściowe rodzaj ładunków żywność, masowe, drobnica, ładunki niebezpieczne rodzaj środków transportu oczekiwany poziom bezpieczeństwa i ochrony uczestników oczekiwane usługi dodatkowe. Po analizie rynku wiadomo, do kogo skierowana jest oferta giełd i kto jest grupą docelową. Można znaleźć giełdy transportowe, które swoją ofertę kierują do wybranej grupy odbiorców, mają pomysł na świadczone usługi (na przykład gieldaprzeprowadzek.pl). Znaczna część giełd nie ma jednak wyraźnie sprecyzowanej grupy docelowej są one uniwersalne. W efekcie konkurują z największymi giełdami na rynku, co prowadzi je do marginalizacji. Giełdy transportowe W Polsce dostępne są następujące giełdy transportowe: Robert Kostek, UTP w Bydgoszczy 2 Aleksandra Maziarczyk, UTP w Bydgoszczy 5087

2 Jak widać, giełd transportowych jest wiele, dlatego zostaną opisane tylko te, które uznano za największe lub najciekawsze. Spośród mniejszych giełd wybrano te, które oferują usługi dla wybranego segmentu rynku, mają dopracowany program lub mogą stanowić konkurencje dla największych giełd. Espedytor Espedytor posiada bazy danych wolnych pojazdów i ładunków do przewiezienia, co jest podstawą funkcjonowanie giełdy transportowej. Ponadto umieszcza: wizytówki firm, informacje o utrudnieniach na drogach, fachowe artykuły i porady prawne. Te informacje są pomocne firmom transportowym w prowadzeniu działalności. Giełda ta wykorzystuje także okazje, aby zaprezentować oferty ubezpieczeń, kredytów, leasingu oraz wesprzeć obrót długami. Taka działalność, ułatwia firmom finansowym trafienie do odbiorców ich usług (marketing precyzyjny), ponadto może ona stać się także źródłem dodatkowego dochodu dla giełdy. Komunikacja z giełdą odbywa się przez specjalny program espedytorek. Giełda ta jest płatna. Autorom nie udało się ustalić, ile zleceń dziennie pojawia się na tej giełdzie [5]. Logipeo Giełda ta ma dobrze zaprojektowany interfejs i oprogramowanie, które można uznać za wzorcowe. Już na wstępnym etapie przeglądania oferty widać na mapie planowaną trasę, jej długość oraz szacowany czas przejazdu. Na rynku transakcji jednorazowych posiada moduł geolokalizacji ofert i wystukiwania najbliższych ofert. Giełda ta ma także rynek kontaktów platformę przetargową. Umożliwia 5088

3 ona planowanie tras w kółku. Ponadto giełda ta posiada wiele modułów takich jak: komunikator, faktury i płatności, dokumenty przewozowe, monitorowanie statusu zlecenia. W tym względzie, oprogramowanie to przypomina programy do wspomagania zarządzania i eksploatacji, co należy uznać za nowość. Prawdopodobnie ma to być system obejmujący całościowo pracę przedsiębiorstwa transportowego. Jest także dostępna wersja oprogramowania, na telefony komórkowe. Giełda ta jest płatna, autorzy nie posiadają jednak informacji na temat liczby zleceń [6]. Giełda przeprowadzek Giełda przeprowadzek jest dobrym przykładem, jak można swoją usługę zaoferować wybranej grupie docelowej znaleźć niszę rynkową. Przeprowadzki wiążą się z transportem mebli i sprzętów domowych które powinny być przewiezione bez uszkodzeń. Ten transport ma swoją specyfikę i wymagania. Portal ten posiada interfejs prosty w obsłudze, służący do umieszczania zleceń w formie przetargu. Znajdują się tam zlecenia od osób prywatnych oraz firm. Każde zlecenie ma określony czas realizacji, miejsce, zakres prac oraz inne parametry, potrzebne są do kalkulacji kosztu oferty. Witrynę odwiedza dziennie około osób, z których 90% wybiera ofertę zamieszczoną na giełdzie. Obszar działalności obejmuje Polskę, a specyfika branży wyróżnia tę giełdę spośród innych [7]. Teleroute Giełda transportowa Teleroute powstała w 1985 roku w Belgii i działa obecnie w 27 krajach Europy, a swoje oddziały posiada w 25 państwach. Jest notowana na giełdzie Euronext Amsterdam. Codziennie oferuje ładunków oraz wolnych pojazdów (w sumie ofert). Nowi uczestnicy przechodzą weryfikację: muszą oni działać na rynku, co najmniej, 6 miesięcy. Ponadto weryfikowane są: dane adresowe firmy, numer REGON oraz wybrane dokumenty. Użytkownicy otrzymują wskaźnik bezpieczeństwa (płatności, rzetelności) STAR, który jest zależny od ocen kontrahentów oraz stażu. W wybranych przypadkach giełda podejmuje się wywierania presji (mediacji) w celu uiszczenia zapłaty za transport. Oferuje także sprawdzenie wiarygodności finansowej partnerów biznesowych oraz ubezpieczenie na wypadek kradzieży ładunku [8]. Ponadto można dokonać płatności on-line. Pokazuje to ewolucję tej giełdy w kierunku instytucji finansowej, ubezpieczeniowej. Tak, jak przystało na dużą giełdę, posiada ona system wyszukiwania ładunków, obliczania kosztu tras, mapę i komunikator. Giełda publikuje dane statystyczne na temat sytuacji na rynku transportowym. Giełda jest płatna [9]. Trans Giełda Trans powstała w 2004 roku w Polsce, a posiada użytkowników w 18 krajach Europy, jednak oddziały ma w 5 państwach. Codziennie pojawia się na niej ofert. Bezpieczeństwo użytkowników giełdy jest ważnym elementem, dlatego nowi użytkownicy są weryfikowani na podstawie przesłanych dokumentów. W trakcie współpracy na giełdzie użytkownicy wystawiają sobie wzajemnie oceny i dodają komentarze. Kolejnymi narzędziami motywującymi płatników do terminowej zapłaty są: Indeks TransRisk, który jest wskaźnikiem wiarygodności, oraz opcja zgłoś dłużnika. Po zgłoszeniu dłużnika jego dane są publikowane na specjalnej liście, a dług może podlegać obrotowi. Poza tym TransInkasso może wspierać odzyskanie należności. Ostatecznie dłużnik jest blokowany i usuwany z giełdy transportowej. Zdaniem giełdy Trans, 83% długów transportowych jest odzyskiwana. Z drugiej strony, przewoźnicy mogą ubiegać się o certyfikat rzetelnego przewoźnika, który ułatwia pozyskiwanie ofert. Rynek transportowy na giełdzie jest podzielony na dwa główne segmenty: transakcje doraźne (Rysunek 1) i kontrakty okresowe platforma przetargowa. Dodatkowo użytkownicy mogą tworzyć własną grupę (małą giełdę) i dokonywać transakcji. 5089

4 Rys. 1. Wersja edukacyjna giełdy transportowej Trans Źródło: materiały własne Poza bazami wolnych ciężarówek i ładunków, giełda ta ma dodatkowe funkcje. Jedną z nich jest wyszukiwanie ładunku w pobliżu trasy powrotnej i w pobliżu wskazanej lokalizacji. Oferowana mapa ma także funkcje kalkulacji kosztów i wizualizacji trasy. Mapa została wzbogacona o moduł geolokalizacji pojazdów. Ponadto giełda posiada komunikator i wersję mobilną oprogramowania. Posiada także forum wymiany poglądów. Uruchomiony został też dodatek pozwalający na zgłaszanie nowych pomysłów i funkcji. Giełda ta jest innowacyjna, dostrzega społeczność osób związanych z transportem, której można zaproponować wiele usług dodatkowych, na przykład sprzedaż akcesoriów. Ponadto Trans dostarcza wersję edukacyjną giełdy, co pozwala na szkolenie przyszłej kadry (Rysunek 1). W efekcie absolwenci będą posiadać umiejętność posługiwania się tą giełdą [10]. TimoCom Firma TimoCom Soft und Hardware GmbH powstała w 1997 roku w Niemczech, natomiast obecnie działa w 44 państwach europejskich. Codziennie pojawia się na niej ofert, co pokazuje jej pozycję na tle innych giełd. Giełda ta dostrzega swoją funkcję jako, bezpośrednie kojarzenie załadowców z przewoźnikami, co pozwala im na uzyskanie lepszych cen poprzez eliminację pośredników. Giełda ta jest wykorzystywana przez polskich przewoźników do organizacji przewozów kabotażowych i przeniesienia działalności do innego państwa (Niemiec). Firmy ubiegające się o wejście na tą giełdę muszą działać na rynku co najmniej pół roku. Giełda sprawdza: zdolność kredytową (zadłużenie, wypłacalność), dokumenty (ubezpieczenie, licencje), reputację oraz opinie kontrahentów. Firmy weryfikowane są także pod kątem kapitałowo-osobowym, co ma zapobiec wprowadzeniu na giełdę przedsiębiorstw prowadzonych przez nieuczciwe osoby lub ich krewnych. Dzięki temu, mniej uczciwi kontrahenci, którzy wcześniej zmienili szyld, nie mają możliwości wejścia na giełdę. Około 70% firm pomyślnie przechodzi weryfikację. Z kolei firma, która nie płaci swoich zobowiązań, jest blokowana. Kluczowe w tym przypadku są sygnały od kontrahentów. Pozasądowe odzyskiwanie należności wspiera dział Inkaso obejmujący państwa, w których TimoCom jest obecna. W 2011 roku aż 88% wszystkich 5090

5 zgłoszonych przypadków niezapłaconych faktur zakończyło się odzyskaniem należności. Inne powody, które mogą doprowadzić do usunięcia z giełdy, to na przykład: powtarzające się skargi na niską jakość świadczonych przewozów, sfałszowanie dokumentów oraz upadłość firmy. Do organizowania transportu doraźnego wykorzystywany jest program TC Truck&Cargo. Użytkownik wprowadza dane ładunku i poszukuje właściwego pojazdu lub na odwrót. Zintegrowana z giełdą mapa pozwala zaplanować trasę i oszacować koszty przejazdu, łącznie z opłatami administracyjnymi za przejazd. Natomiast wprowadzenie profilu firmy transportowej, czyli informacji o firmie, takich jak: obsługiwane trasy, rodzaj działalności i tabor, pozwala na uczestnictwo w przetargach (TC ebid). Załadowcy charakteryzują rodzaj ładunku, rodzaj samochodu, trasę, czas kontaktu oraz częstotliwość kursowania. Wyżej wymienione informacje trafiają do firm transportowych dysponujących właściwymi samochodami i uprawnieniami. Podczas trwania przetargu żadna ze stron nie widzi wpływających ofert, dzięki czemu nie dochodzi do wojny cenowej. Strona ogłaszająca przetarg otrzymuje kompletne zestawienie ofert cenowych dopiero po zakończeniu przetargu. Dodatkowo prezentowane jest porównanie z dotychczasową ofertą. Ponadto dotychczasowa oferta trafia po zakończeniu przetargu do firm transportowych. Baza firm i profile firm mogą służyć do samodzielnego wyszukiwania kontrahentów i nawiązywania współpracy. TimoCom ma także opcje tworzenia wewnętrznych grup użytkowników. Oferty od zleceniodawców trafiają najpierw do zaufanej grupy przewoźników, a dopiero po pewnym czasie są upubliczniane. Z opcji tej korzystają zazwyczaj duzi załadowcy. Sytuację na rynku transportowym giełda ta charakteryzuje publikując stosunek ofert ładunków i wolnych pojazdów na wybranych trasach. W ten sposób można się zorientować, kto ma mocniejszą pozycję przetargową załadowca czy firma transportowa. Pozwala to elastycznie reagować firmom transportowym na zmieniające się tendencje i przenieść swą działalność na korzystniejsze trasy. Kolejnym narzędziem jest giełda powierzchni magazynowych (Rysunek 2). Każdy z użytkowników, który chce z niego skorzystać, podaje w wyszukiwarce swoje wymagania na przykład: rodzaj magazynu, sposób składowania, wielkość, temperaturę składowania, i w efekcie otrzymuje zestawienie dostępnych powierzchni magazynowych. Dzięki temu narzędziu można uniknąć pustych powierzchni magazynowych i zapewnić właściwe składowanie. Niewiele giełd posiada bazy magazynów, natomiast TimoCom posiada aż ofert. Giełda nie posiada niestety własnego komunikatora, lecz można ją skonfigurować ze Skype czy Gadu-Gadu. TimoCom dostarcza także wersję edukacyjną giełdy, co pozwala na szkolenie przyszłej kadry. Obecnie informacje o utrudnieniach na drogach można uzyskać korzystając z Infolinii TimoCom Assist. Giełda ta dostrzega potrzebę modernizacji oprogramowania, dlatego planuje wprowadzenie nowej mapy. Mapa będzie zawierać informacje o bieżących utrudnieniach na drogach (korkach) oraz geolokalizację pojazdów (Rysunek 3). Giełda, jako jedyna, wypełniła przesłaną ankietę, dlatego została opisana w sposób bardziej szczegółowy [11]. Rys. 2. Oferty powierzchni magazynowych [11]. 5091

6 Rys. 3. Nowa wersja mapy TimoCom z zaznaczonymi ciężarówkami [11]. Wtranset Giełda Wtranset powstała w 1996 roku w Hiszpanii jako firma rodzinna. Obecnie ma użytkowników w 23 krajach Europy i Ameryki Południowej. Jest ona liderem w Hiszpanii i Portugalii. Autorzy nie uzyskali informacji na temat liczby ofert, które pojawiają się na tej giełdzie. Tak, jak poprzednie giełdy, ma ona rynek doraźnych przewozów, kontraktów i możliwość tworzenia zamkniętej grupy użytkowników. Giełda posiada oferty ładunków całopojazdowych, częściowych i palet. Posiada także giełdę transportu naczep i samochodów. Jak widać, giełda skierowała swoją ofertę do wybranych grup docelowych. Posiada ona także giełdę magazynów. Nowi użytkownicy są weryfikowani przez agencję ratingową Coface. W 2010 roku firm ubiegało się o uczestnictwo, lecz tylko zostało przyjętych. Agencja sprawdza użytkowników także po przyjęciu. Jeśli firma uzyskała niską ocenę w trakcie przyjmowania, może pracować na giełdzie tylko jeśli posiada gwarancje bankowe. Podobnie, jak w przypadku innych giełd, użytkownicy wystawiają sobie opinie i informują o braku zapłaty. Dłużnicy są po pewnym czasie zawieszani i wykluczani z giełdy. Poufne informacje o naruszeniu regulaminu giełdy są dostarczane przez użytkowników. Dwa naruszenia regulaminu powodują stanowcze kroki giełdy. Dane firm usuniętych z giełdy są publikowane na czarnej liście. Z kolei firmy, które mają najkrótsze terminy płatności, są umieszczane na białej liście. Giełda podejmuje się mediacji w sprawach spornych pomiędzy jej użytkownikami. Oferuje także możliwość ubezpieczenia płatności na etapie zawierania transakcji (faktoring). Ciekawym rozwiązaniem jest automatyczne przeszukiwanie ofert i powiadamianie o ich zbieżności [12]. Podsumowanie Internetowe giełdy transportu drogowego są nowym zjawiskiem, które zmienia transport i spedycję. Obserwuje się małe firmy, które pozyskują zlecenia bezpośrednio z giełd transportowych. Może się nawet zdarzyć, że kierowca samodzielnie wyszukuje sobie zleceń. Ponadto, giełdy transportowe redukują drogę potrzebną na dojazd do ładunku i zmniejszają czas potrzebny na organizację transportu. W ten sposób 5092

7 zwiększają przewagę transportu samochodowego nad innymi gałęziami transportu. Taka elastyczność nie jest osiągalna na przykład w transporcie kolejowym. Giełdy transportowe niechętnie udzielają informacji na temat prowadzonej działalności, sposobu weryfikacji firm, obszaru działania. Ograniczają się one głównie do ogólnikowych stwierdzeń. Utrudnia to porównanie ich ofert i wybór właściwej giełdy. Problem ten dotyczy szczególnie przewoźników, dla których wybór ten jest kluczowy. To, co budzi wiele emocji wśród użytkowników giełd transportowych, to nieuczciwi załadowcy, którzy płacą po terminie albo nie płacą wcale. Natomiast załadowcy mogą spotkać się z próbami kradzieży ładunku oraz podszywaniem się pod firmy transportowe [13, 14, 15]. Dlatego niektóre giełdy ubezpieczają swoich użytkowników, zmniejszając ich straty. Innymi słowy, biorą na siebie część odpowiedzialności za nieuczciwych użytkowników i nieszczelny system, co jest logiczne i uczciwe. Są one bowiem w stanie ograniczyć ten proceder. Giełda, poza podstawową funkcją kojarzenia załadowców i przewoźników, może pełnić także dodatkowe funkcje: edukacyjne, forum wymiany poglądów, konsolidować środowisko związane z transportem. Może także oferować usługi dodatkowe, takie jak: ubezpieczenia, rozliczenia finansowe, leasing, sklep akcesoriów, reklama i wiele innych. Dodatkowa działalność może stanowić element przewagi konkurencyjnej. Problemem przewoźników jest znaczne rozdrobnienie giełd, co powoduje, że firma transportowa ma dostęp tylko do części ofert, które pojawiają się na terenie jakiegoś kraju, gdyż reszta jest wystawiona na pozostałych giełdach transportowych. Dlatego celowa jest współpraca pomiędzy giełdami, wymiana informacji i ich konsolidacja. Duże firmy transportowe stać na korzystanie z kilku giełd transportowych, natomiast dla małych firm takie rozwiązanie jest kosztowne. Dlatego wprowadzenie kolejnej giełdy na rynek jest zadaniem trudnym. Nowe giełdy powinny raczej adresować swoją ofertę do wybranego odbiorcy (na przykład: przewozy ADR, przewozy żywności, samochody o ładowności do 2.5t, przesyłki kurierskie). Streszczenie W Polsce dostępnych jest ponad 30 giełd transportowych, oferujących różny wachlarz usług. Natomiast większość osób związanych z transportem zna tylko dwie największe giełdy na rynku polskim, to znaczy TimoCom i Trans. Dlatego artykuł ten poświęcono przybliżeniu tematyki giełd transportowych. Wymieniono giełdy znane autorom, natomiast opisano tylko te, które są największe lub oferują ciekawe usługi. Summary SELECTED FREIGHT EXCHANGE IN POLAND This article presents selected internet freight exchanges, which are available in Poland. The internet freight exchanges are a relatively new phenomenon in road transportation, shipping and logistic, which changes market. Thus, there is a need to describe the internet freight exchanges, theirs functions, and offers. Literatura [1] [2] Jurczak M.: Giełda kontra giełda. Transport i Spedycja, nr 4, 2011, s

8 [3] Starkowski D., Bieńczak K., Zwierzycki W.: Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy kompendium wiedzy Przepisy w transporcie drogowym Tom IV. SYSTHERM D. Gazińska sp. J. Poznań [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15]