MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Ewa Urbańska-Sobczak Finansowanie działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z2.03 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005 0
Recenzenci: prof. zw. dr hab. Maria Gmytrasiewicz dr Roman Sobiecki Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Finansowanie działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z2.03 zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu Technik rachunkowości. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 1
SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie... 3 2. Wymagania wstępne... 5 3. Cele kształcenia... 6 4. Przykładowe scenariusze zajęć... 7 5. Ćwiczenia... 13 5.1. Zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstwa... 13 5.1.1. Ćwiczenia... 13 5.1.2. Sprawdzian postępów... 14 5.2. Źródła finansowania... 15 5.2.1. Ćwiczenia... 15 Ćwiczenie 1... 15 5.2.2. Sprawdzian postępów... 17 5.3. Zarządzanie należnościami, gotówką, zapasami i zobowiązaniami... 18 5.3.1. Ćwiczenia... 18 5.3.2. Sprawdzian postępów... 20 5.4. Wartość pieniądza w czasie... 21 5.4.1. Ćwiczenia... 21 5.4.2 Sprawdzian postępów... 26 5.5. Lokaty finansowe... 27 5.5.1 Ćwiczenia... 27 5.5.2 Sprawdzian postępów... 32 5.6. Kredytowanie działalności przedsiębiorstw... 33 5.6.1 Ćwiczenia... 33 5.6.2. Sprawdzian postępów... 39 5.7. Preliminowanie inwestycji... 40 5.7.1 Ćwiczenia... 40 5.7.2 Sprawdzian postępów... 42 5.8. Finansowanie obrotów z zagranicą... 43 5.8.1 Ćwiczenia... 43 5.8.2. Sprawdzian postępów... 45 6. Ewaluacja osiągnięć ucznia... 46 7. Literatura... 56 2
1. WPROWADZENIE Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik rachunkowości. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne, w których wskazano umiejętności, jakie powinien posiadać uczeń przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem, cele kształcenia, które wskazują, jakie umiejętności uczeń powinien opanować w procesie kształcenia danej jednostki modułowej, przykładowe scenariusze zajęć, ćwiczenia zawierające polecenie, sposób wykonania i wyposażenia stanowiska pracy, sprawdzian postępów - pozytywny wynik uzyskany przez ucznia umożliwia realizacje następnego tematu, w przypadku trudności należy go powtórzyć i wyjaśnić wątpliwości, ewaluacja osiągnięć ucznia, przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego, które należy przeprowadzić po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej, co pozwoli ocenić poziom ukształtowanych umiejętności w całej jednostce modułowej, literaturę, która umożliwi uczniowi pogłębienie wiedzy z zakresu jednostki modułowej. W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące zastosowania użytkowego programu komputerowego (arkusza kalkulacyjnego w programie Excel). Są to głównie bardzo istotne wskazówki praktyczne, które umożliwią uczniowi wykorzystanie komputera do złożonych obliczeń finansowych. Ćwiczenia zamieszczone w rozdziałach: Wartość pieniądza w czasie, Lokaty finansowe, Kredytowanie działalności przedsiębiorstw zostały tak opracowane by mógł je uczeń wykonać na komputerze, wykorzystując umiejętności ukształtowane na zajęciach z technologii informacyjnej i zdobywał nowe, tzn. by ciągle rozwijał się informatycznie. Zawsze ma możliwość skontrolowania wyniku obliczeń wykorzystując kalkulator. Sporządzone w programie arkusze uczeń może wykorzystywać wielokrotnie, testując różne sytuacje praktyczne. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych, projektów. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. 3
SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH 412[01].Z2 Organizacja i finansowanie działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z2.01 Prowadzenie polityki kadrowej przedsiębiorstwa 412[01].Z2.02 Organizowanie procesu gospodarczego przedsiębiorstwa 412[01].Z2.03 Finansowanie działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z2.03 Wykorzystywanie informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym 4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, rozróżniać i klasyfikować majątek przedsiębiorstwa, rozróżniać typy operacji gospodarczych, rozróżniać źródła zobowiązań, określać skutki niewykonania zobowiązania, obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne, obliczać i interpretować wskaźniki i miary statystyczne, poruszać się w oknach systemu Windows, wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach, sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach, stosować podstawowe dane dotyczące arkuszy kalkulacyjnych, formatować i redagować komórki arkusza, stosować zasady adresowania względnego i bezwzględnego komórek, efektywnie wykorzystywać podstawowe działania na komórkach, sporządzać tabele i wykresy z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego, stosować zasady tworzenia wydruków w arkuszu. 5
3. CELE KSZTAŁCENIA Po zrealizowaniu tej jednostki modułowej uczeń powinien umieć: określić podstawowe cele i instrumenty zarządzania finansami jednostki gospodarującej, scharakteryzować źródła finansowania aktywów, scharakteryzować strategie finansowania aktywów, dokonać wyboru sposobu finansowania działalności bieżącej, określić zasady zarządzania zasobami gotówkowymi, należnościami, zobowiązaniami oraz zapasami, wyjaśnić istotę kredytu handlowego, wyjaśnić istotę kredytu obrotowego w rachunku bieżącym, scharakteryzować kredyty bankowe według różnych kryteriów, ocenić opłacalność korzystania z różnych źródeł finansowania działalności, wyjaśnić istotę zmienności pieniądza w czasie, odróżnić pojęcie procentu i stopy procentowej, posłużyć się rachunkiem procentowym, odsetkowym i dyskontowym, obliczyć aktualną wartość przyszłej płatności przy udzielaniu i korzystaniu z kredytu handlowego, wypełnić druki wniosku kredytowego, przygotować dokumenty stanowiące załączniki wniosku kredytowego, skontrolować terminy spłaty zobowiązań oraz ściągania należności i roszczeń, określić finansowe i prawne skutki niedotrzymania terminów płatności, przeprowadzić negocjacje w sprawie przyśpieszenia wpływu należności i odroczenia terminu spłaty zobowiązań, obliczyć odsetki od niezapłaconych zobowiązań, określić skutki prawne niewykonywania zobowiązań, wypełnić weksel własny i trasowany, obliczyć dyskonto i redyskonto weksla, wyjaśnić istotę preliminowania inwestycji, określić metody oceniające efektywność zamierzeń inwestycyjnych, ocenić opłacalność inwestycji, obliczyć przyszłą wartość lokat stosując rachunek odsetkowy i dyskontowy, skorzystać z informacji, prospektów, ulotek przy wyborze form lokowania środków pieniężnych, skorzystać z ceduły giełdowej w zakresie funduszy inwestycyjnych i papierów wartościowych, rozróżnić sposoby ograniczania ryzyka kursowego dla przedsiębiorstwa, scharakteryzować formy rozliczeń finansowych w obrotach z zagranicą, zastosować złożone formuły w arkuszu kalkulacyjnym Excel do obliczeń: wartości obecnej i przyszłej lokaty i strumieni pieniądza, kwoty odsetek, realnej stopy procentowej, stopy dyskontowej; zastosować funkcje finansowe w arkuszu kalkulacyjnym Excel do obliczeń: stałej raty kredytu, wartości spłaty kapitału dla danej inwestycji przy założeniu okresowych i stałych rat i stałego oprocentowania oraz wartości spłaconych odsetek w podanym okresie przy założeniu okresowych, stałych płatności i stałej stopy procentowej, utworzyć zestawienia graficzne w arkuszu kalkulacyjnym Excel do sytuacji praktycznych. 6
4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Scenariusz zajęć nr 1 Temat: Źródła finansowania. Cele: Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: sklasyfikować rodzaje kapitałów z uwzględnieniem różnych kryteriów finansowania działalności przedsiębiorstwa, wyjaśnić różnice między finansowaniem wewnętrznym a finansowaniem zewnętrznym działalności przedsiębiorstwa, rozróżnić kapitały własne i obce, rozróżnić kapitały własne w przedsiębiorstwach o różnych formach organizacyjnoprawnych, określić istotę leasingu, scharakteryzować faktoring, scharakteryzować franchising scharakteryzować venture capital, określić wady i zalety finansowania obcego, ocenić opłacalności korzystania z różnych źródeł finansowania działalności, dokonać wyboru sposobu finansowania działalności przedsiębiorstwa. Metody nauczania uczenia się: miniwykład, pogadanka heurystyczna, metoda plakatowa, ćwiczenia praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, praca zespołowa. wykaz literatury jak punkcie 7 poradnika, foliogramy, instrukcje dla ucznia, arkusze papieru format A1 do prezentacji plakatowej, flamastry, luźne kartki, rzutnik. Czas trwania: 90 minut Przebieg zajęć: I. Sprawy organizacyjne. II. Podanie tematu zajęć i zapoznanie z celami kształcenia. III. Realizacja zadań dydaktycznych 1. Nauczyciel prezentuje na foliogramie Kryteria finansowania działalności przedsiębiorstwa i krótko je wyjaśnia. 7
2. Uczniowie pracują w zespołach roboczych i na podstawie literatury zawartej w punkcie 7 poradnika charakteryzują kapitały ze względu na trzy kryteria: pierwszy zespół - ze względu na dostęp do kapitału, drugi zespół - ze względu na czas wykorzystania i trzeci zespół - ze względu na źródło pochodzenia kapitału. Wyniki pracy zespołowej prezentuje lider grupy. 3. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie dotyczące zaklasyfikowania podanych przykładów kapitałów, występujących w przedsiębiorstwie B, do kapitałów własnych lub obcych. Efekty pracy indywidualnej porównują w zespole. Przykłady kapitałów w przedsiębiorstwie B Kapitał własny Kapitał obcy Zobowiązania wobec urzędu skarbowego Z wygospodarowanego zysku zakupiono nową maszynę Przedsiębiorstwo zakupiło materiały do produkcji na kredyt Przedsiębiorstwo sprzedało firmie faktoringowej wierzytelność Pozyskano nowy samochód w drodze leasingu Odbiorca dokonał przedpłaty na zakup 100 garniturów Odbiorca nabył garnitury i wystawił weksel płatny po 40 dniach 4. Na podstawie literatury zawartej w punkcie 7 poradnika uczniowie rozpoznają kapitały własne w różnych formach organizacyjno-prawnych przedsiębiorstwa. 5. Nauczyciel nawiązuje do form finansowania obcego i na foliogramie prezentuje jego formy, do których należą: kredyty bankowe, kredyty pozabankowe, obligacje, leasing, factoring, forfaiting, franchising i venture capital. 6. Uczniowie pracując w grupach charakteryzują jedną z form finansowania zwracając uwagę na wady i zalety, a efekty pracy przedstawiają w formie plakatowej. Pierwsza grupa - leasing, druga grupa - factoring, trzecia grupa - franchising, czwarta grupa - venture capital. Nauczyciel informuje, że kredyty bankowe i obligacje będą dokładnie charakteryzowane przy realizacji innych tematów w tej jednostce modułowej. 7. Uczniowie oceniają, która (które) z zaprezentowanych form finansowania obcego jest (są) najbardziej opłacalna (e) przy finansowaniu działalności bieżącej przedsiębiorstwa. 8. Podsumowanie uczniowie uzasadniają potrzebę korzystania z kapitałów obcych przez przedsiębiorstwa, uczniowie wskazują korzyści i wady finansowania obcego, ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. 8
Scenariusz zajęć nr 2 Temat: Weryfikacja usług finansowych banków komercyjnych z wykorzystaniem komputera. Czas: 180 minut Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykorzystania komputera do weryfikacji usług finansowych banków komercyjnych. Cele szczegółowe: Podstawowe Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć: - zaprezentować informacje o bankach i oferowanych przez nie usługach, - rozróżniać podstawowe rodzaje usług finansowych, - wyjaśnić pojęcia: kredyt bankowy, lokata bankowa, kredytodawca, kredytobiorca, rata kredytu, odsetki, kapitalizacja odsetek, stopa procentowa realna, stopa procentowa nominalna, kapitał, prowizja bankowa, zabezpieczenie kredytu, poręczyciel, - skorzystać z systemu operacyjnego Windows oraz z sieci komputerowej. Rozszerzające Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć: - sklasyfikować warunki kredytowe, lokacyjne, - zidentyfikować elementy stanowiące koszt kredytu, - zastosować formuły finansowe: odsetkowa, wartość przyszła, wartość obecna, - zastosować podstawowe funkcje finansowe w arkuszu Excel: - obliczyć wysokość rat za pomocą funkcji PMT, - obliczyć odsetki za pomocą funkcji PPMT, - obliczyć spłatę kredytu za pomocą funkcji IPMT, - przedstawić za pomocą wykresów spłatę kredytu oraz kształtowanie się podziału rat w spłatach i odsetkach, - wnioskować nt. struktury rat spłacanego kredytu na podstawie wykresów. Dopełniające Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć: - sformułować wnioski dotyczące ofert finansowych banków, - zanalizować, jakie czynniki i dlaczego mają wpływ na atrakcyjność oferty kredytowej i lokacyjnej, - porównać warunki lokacyjne banków (wysokość odsetek od lokat: jedno-, trzy-, sześciomiesięcznych i rocznych): - zastosować formułę odsetkową dla okresów kapitalizacji krótszych niż 1 rok, - zastosować właściwe formaty komórek, - zaprezentować (z wykorzystaniem komputera) usługi świadczone przez banki, - utworzyć podsumowania graficzne (wykresy, w tym niestandardowe). Metody kształcenia: pogadanka heurystyczna, ćwiczenia (w tym komputerowe), objaśnienie instruktaż, metoda plakatowa. 9
Formy organizacyjne pracy ucznia: praca zespołowa jednolita i zróżnicowana. 1. materiały przygotowane metodą projektów (prezentacje multimedialne, opracowania w teczkach), 2. arkusze kalkulacyjne w programie Excel (przygotowane przez nauczyciela), 3. rzutnik pisma, tablica magnetyczna, 4. 10 stanowisk komputerowych 5. drukarka, 6. luźne kartki, flamastry, arkusze papieru (format A0), 7. arkusze folii do drukowania, 8. arkusze obserwacji, 9. foliogramy ukazujące przebieg lekcji, 10. instrukcje dla ucznia. Przebieg zajęć 1. Sprawy organizacyjne 2. Wprowadzenie - Podanie tematu i sposobu jego realizacji. - Utworzenie zespołów roboczych. - Rozdanie zespołom Arkuszy obserwacji pracy zespołu (załącznik nr 1) i instrukcji dla ucznia. 3. Realizacja zadań dydaktycznych - Przedstawienie sytuacji i omówienie zadań do wykonania. - Prezentacje poszczególnych banków (krótkie uzasadnienie wyboru) przez poszczególne zespoły w postaci prezentacji multimedialnej w programie PowerPoint i z wykorzystaniem zebranych metodą projektów materiałów. - Klasyfikowanie ofert bankowych w zespołach na podstawie formularza (Instrukcja dla ucznia załącznik nr 2) i analizy oferty wybranych banków (na podstawie tabel roboczych przygotowanych przez poszczególne zespoły metodą projektów). - Tworzenie zbiorczej listy ofert finansowych banków komercyjnych metodą plakatową. - Definiowanie nowych pojęć ekonomicznych: stopa procentowa, kredyt, lokata, rata kredytu, odsetki, prowizje bankowe, opłata manipulacyjna itp. - Symulacje usług finansowych na komputerze: dla lokat terminowych - Obliczanie odsetek od lokaty przy wykorzystaniu kalkulatora oszczędnościowego ze strony internetowej http://biznes.onet.pl/banki/kalkulatory/oszczednosciowy.asp - Wprowadzanie danych i wykonywanie w arkuszu kalkulacyjnym obliczeń: odsetek, wartości przyszłej, wartości obecnej, stopy procentowej. - Porównanie warunków lokat terminowych ze wzglądu na czas kapitalizacji odsetek. - Interpretowanie wyników w postaci graficznej. Wydruk wyników na folii. dla kredytów bankowych - Obliczanie odsetek od kredytu przy wykorzystaniu kalkulatora kredytowego ze strony internetowej http://biznes.onet.pl/banki/kalkulatory/kredytowy.asp. - Wprowadzanie danych i wykonywanie w arkuszu kalkulacyjnym obliczeń: wysokości raty kredytu, spłaty kredytu, spłaty odsetek kredytu. - Interpretowanie wyników w postaci graficznej (wykres kredytu i wykres struktury rat). - Wydruk wyników na folii. - Prezentacje przez wybrany zespół wyników symulacji. - Porównanie kredytów oferowanych przez różne banki. - Prezentacja wyników. 10
- Analiza sformułowanych wniosków elementy stanowiące koszt kredytu. 4. Podsumowanie - Ocena wiedzy i umiejętności nabytych podczas zajęć. - Praca domowa. ZAŁĄCZNIK NR 1 ARKUSZ OBSERWACJI PRACY ZESPOŁU NR... UMIEJĘTNOŚCI Podstawowe P - stosowanie podstawowych pojęć ekonomicznych (zaliczony test na poziomie podstawowym) (3 5) - klasyfikowanie podstawowych rodzajów usług finansowych (na podstawie tabeli Oferty bankowe ) (3 6) - wyszukiwanie potrzebnych informacji z tabeli Oferty bankowe (0 2) - zastosowanie formuł w komórkach (suma, iloczyn, różnica) (0 2) - drukowanie dokumentów w sieci zestawień, wykresów (0 2) - stosowanie adresowania bezwzględnego w prostych formułach (0 2) - wyszukanie strony internetowej na podstawie adresu WWW i dokonywanie obliczeń z wykorzystaniem kalkulatora internetowego (0 2) Rozszerzające R - zastosowanie w arkuszu formuły odsetkowej i wartości przyszłej (0 2) - obliczenie wysokości rat za pomocą funkcji PMT (0 2) - obliczenie spłat kredytu i odsetek za pomocą funkcji PPMT i IPMT(0 2) - przedstawienie na wykresie struktury rat (0 2) Dopełniające D - sformułowanie wniosków dotyczących ofert finansowych banków, (0 2) - zestawienie i porównanie warunków kredytowych w różnych bankach (0 2) - obliczenie i porównanie wysokości odsetek od lokat 1-, 3-, 6-miesięcznych i rocznych (0 2) - tworzenie niestandardowych podsumowań graficznych (0 2) Źródło: opracowanie własne PUNKTY Wyniki: - ilość poprawnych odpowiedzi P... - ilość poprawnych odpowiedzi R+D... Ocena... Normy wymagań na stopnie szkolne: ocena normy wymagań ocena dopuszczająca co najmniej 15 pkt. za zadania z poziomu podstawowego ocena dostateczna co najmniej 17 pkt. za zadania z poziomu podstawowego ocena dobra co najmniej 17 pkt. za zadania z poziomu podstawowego i co najmniej 12 pkt. za zadania z poziomu ponad podstawowego ocena bardzo dobra co najmniej 17 pkt. za zadania z poziomu podstawowego i co najmniej 14 pkt. za zadania z poziomu ponadpodstawowego 11
ZAŁĄCZNIK NR 2 Oferty bankowe Rodzaj ofert bankowych Przykłady Oferty depozytowe............... Oferty kredytowe............... Inne oferty............... Źródło: opracowanie własne PUNKTACJA Za 5 prawidłowych odpowiedzi w każdej z kategorii Za 4 prawidłowe odpowiedzi w każdej z kategorii Uwaga! Pomoce dydaktyczne: teczka tematyczna zasoby Internetu (http://biznes.onet.pl/banki). 2 pkt. 1 pkt. 12
5. ĆWICZENIA 5.1. Zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstwa 5.1.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Porównaj strategię umiarkowaną i dynamiczną finansowania działalności przedsiębiorstwa. Która strategia jest korzystniejsza dla przedsiębiorstwa? Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz wskazać dostępne dla uczniów źródła informacji. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zgromadzić literaturę do wykonania ćwiczenia, 3) ustalić charakterystyczne cechy strategii umiarkowanej i dynamicznej, 4) porównać cechy strategii umiarkowanej z dynamiczną, 5) zapisać w tabeli różnice i podobieństwa strategii wynikające z porównania cech arkusz ćwiczeniowy nr 1, 6) porównać uzyskane wyniki w grupie, 7) odpowiedzieć na pytanie, która strategia jest korzystniejsza dla przedsiębiorstwa? ćwiczenia indywidualne, dyskusja dydaktyczna. literatura z rozdziału 7, arkusz ćwiczeniowy nr 1. Arkusz ćwiczeniowy nr 1 Strategia umiarkowana Źródło: opracowanie własne Różnice Podobieństwa Strategia dynamiczna Ćwiczenie 2 Posługiwanie się pojęciami dotyczącymi zasad gospodarki finansowej przedsiębiorstwa. 13
Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz wskazać dostępne dla uczniów źródła informacji. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zgromadzić literaturę do wykonania ćwiczenia, 3) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy nr 2 załączony tekst, 4) zaprezentować efekty swojej pracy. ćwiczenia indywidualne literatura z rozdziału 7, arkusz ćwiczeniowy nr 2. Arkusz ćwiczeniowy nr 2 Działalność przedsiębiorstwa oparta jest na ciągłym przepływie pieniądza. Finanse przedsiębiorstwa związane są z i. środków pieniężnych. Realizacja określonych celów przedsiębiorstwa w głównej mierze zależy od zarządzania finansami przedsiębiorstwa. Polegają one na. oraz lokowaniu ich w składnikach majątkowych. Głównym celem zarządzania finansami jest dążenie do., który może być osiągnięty poprzez. i. Z procesem zarządzania finansami związane jest ryzyko finansowe, które jest tym większe im Aby przedsiębiorstwo nie zbankrutowało ryzyko finansowe powinno osiągnąć poziom tzw... Narzędziami zarządzania finansami są. i. Osobą odpowiedzialną za właściwie podjęte decyzje finansowe w dużym przedsiębiorstwie jest. Strategia finansowa to zespół określonych zasad, którymi kieruje się przedsiębiorstwo przy określaniu. oraz.. w celu maksymalizacji zysku. 5.1.2. Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) zdefiniować pojęcia: finansów? zarządzania finansami? strategii finansowania działalności przedsiębiorstwa? 2) określić podstawowe cele zarządzania finansami? 3) określić instrumenty zarządzania finansami? 4) scharakteryzować strategie finansowania działalności przedsiębiorstwa? 5) porównać strategie finansowania działalności przedsiębiorstwa? 6) wymienić zasady uwzględniane przy kształtowaniu struktury kapitału? Tak Nie 14
5.2. Źródła finansowania 5.2.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zaklasyfikuj kapitały występujące w przedsiębiorstwie B do kapitałów własnych lub obcych. Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz wskazać dostępne dla uczniów źródła informacji. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zapoznać się z przykładami kapitałów w przedsiębiorstwie B, 2) zaklasyfikować podane przykłady kapitałów do kapitałów własnych lub obcych stawiając znak X w odpowiedniej kolumnie arkusz ćwiczeniowy nr 3, 3) sprawdzić poprawność rozwiązania w grupie. ćwiczenia indywidualne i grupowe. literatura z rozdziału 7, arkusz ćwiczeniowy nr 3. Arkusz ćwiczeniowy nr 3 Przykłady kapitałów w przedsiębiorstwie B Zobowiązania wobec urzędu skarbowego Z wygospodarowanego zysku zakupiono nową maszynę Przedsiębiorstwo zakupiło materiały do produkcji na kredyt Przedsiębiorstwo sprzedało firmie faktoringowej wierzytelność Pozyskano nowy samochód w drodze leasingu Odbiorca dokonał przedpłaty na zakup 100 garniturów Odbiorca nabył garnitury i wystawił weksel płatny po 40 dniach Źródło: opracowanie własne Kapitał własny Kapitał obcy Ćwiczenie 2 Oceń, która forma finansowania zakupu maszyny do produkcji będzie bardziej opłacalna dla przedsiębiorstwa: czy kredyt inwestycyjny czy leasing? Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz wskazać dostępne dla uczniów źródła informacji. 15
Sposób wykonania ćwiczenia 1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje o kredycie inwestycyjnym i leasingu, 2) porównać wady i zalety obu form finansowania zakupu maszyny do produkcji, 3) przedstawić ocenę opłacalności kredytu inwestycyjnego i leasingu, wykorzystując przykładowy wykaz rat kredytowych i leasingowych, 4) dokonać wyboru korzystniejszego sposobu finansowania zakupu maszyny do produkcji, 5) zweryfikować ocenę opłacalności w grupie. ćwiczenia praktyczne, pokaz z objaśnieniem, dyskusja dydaktyczna. literatura z rozdziału 7, przykładowy wykaz rat kredytowych od kredytu inwestycyjnego i rat leasingowych, kalkulator. Ćwiczenie 3 Oblicz, ile zarobi firma faktoringowa na transakcji i jaką kwotę otrzyma przedsiębiorstwo E? Przedsiębiorstwo E zawarło umowę z firmą faktoringową o sprzedaż wierzytelności na kwotę 30 000 zł. Na podstawie umowy opłaty wynoszą: odsetki od kwoty wierzytelności 12%, prowizja za obsługę wierzytelności 5% od kwoty wierzytelności. Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres oraz sposób wykonania. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) obliczyć odsetki od kwoty wierzytelności, 3) obliczyć wysokość prowizji za obsługę wierzytelności, 4) odliczyć ile zarobi na tej transakcji firma faktoringowa?, 5) obliczyć kwotę, którą otrzyma przedsiębiorstwo E. 6) zaprezentować efekty swojej pracy. ćwiczenia indywidualne, dyskusja dydaktyczna. kalkulator, literatura z rozdziału 7. 16
5.2.2. Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: 1) scharakteryzować rodzaje kapitałów z uwzględnieniem różnych kryteriów finansowania majątku przedsiębiorstwa, 2) wyjaśnić różnice między finansowaniem wewnętrznym a finansowaniem zewnętrznym działalności przedsiębiorstwa, 3) rozróżnić kapitały własne od obcych, 4) rozróżnić kapitały własne w przedsiębiorstwach o rożnych formach organizacyjno-prawnych, 5) wymienić źródła finansowania obcego, 6) określić istotę leasingu, 7) scharakteryzować factoring, 8) scharakteryzować franchising, 9) scharakteryzować forfaiting, 10) ocenić opłacalność korzystania z różnych źródeł finansowania działalności, 11) dokonać wyboru sposobu finansowania działalności przedsiębiorstwa. Tak Nie 17
5.3. Zarządzanie należnościami, gotówką, zapasami i zobowiązaniami 5.3.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz oszczędności wynikające ze skrócenia cyklu rotacji zapasami w przedsiębiorstwie produkcyjnym Z i ustal ich wpływ na bieżącą płynność finansową przedsiębiorstwa na podstawie danych: przeciętny stan zapasów wynosi 9 000 zł, wartość sprzedaży 90 000 zł, ilość dni w okresie badanym 30, w następnym miesiącu skrócono cykl rotacji o 1 dzień. Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz dostępne dla uczniów źródła informacji. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia, 2) zapisać wzór, według którego obliczy szybkość krążenia zapasów w przedsiębiorstwie, 3) obliczyć ile dni potrzebuje przedsiębiorstwo na jeden cykl obrotu zapasami, 4) zapisać wzór, według którego obliczy przeciętny stan zapasów po skróceniu cyklu rotacji, 5) obliczyć przeciętny stan zapasów po skróceniu cyklu rotacji, 6) zapisać wzór, według którego obliczy oszczędności wynikające ze skrócenia cyklu rotacji, 7) obliczyć oszczędności wynikające ze skrócenia cyklu rotacji zapasami, 8) odpowiedzieć na pytanie, dotyczące wpływu skrócenia cyklu obrotu zapasami na bieżącą płynność w przedsiębiorstwie Z, 9) porównać wyniki obliczeń w grupie. ćwiczenia indywidualne i grupowe, pokaz z objaśnieniem, dyskusja dydaktyczna. kalkulator, literatura z rozdziału 7. Ćwiczenie 2 Oblicz optimum dostawy, gdy przedsiębiorstwo sprzedaje rocznie 2 000 sztuk produktów, koszt jednego zamówienia wynosi 900 zł, cena zakupu produktu 70 zł, a roczny koszt utrzymania zapasu wynosi 10% ceny zakupu. Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz wskazać dostępne dla uczniów źródła informacji. 18
Sposób wykonania ćwiczenia 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) zapisać wzór, według którego obliczy optimum dostawy, 3) obliczyć optimum dostawy, 4) odpowiedzieć na pytanie, ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo złoży zamówienia?, 5) zaprezentować efekty swojej pracy ćwiczenia indywidualne, dyskusja dydaktyczna. kalkulator, literatura zgodna z punktem 7 poradnika. Ćwiczenie 3 Oblicz, jakie korzyści osiągnie przedsiębiorstwo W z tytułu skonta, udzielonego przez dostawcę A wiedząc, że przedsiębiorstwo A udzieliło swojemu odbiorcy W kredytu kupieckiego na 40 dni. Jeżeli zapłata nastąpi przed upływem 10 dni to przedsiębiorstwo A zaproponowało odbiorcy skonto w wysokości 3%. Roczna stopa oprocentowania depozytu bankowego wynosi 11%. Wskazówki do realizacji: sposób wykonania oraz wskazać dostępne dla uczniów źródła informacji. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zapisać wzór, według którego obliczy roczną stopę oprocentowania kredytu kupieckiego przy zastosowaniu skonta, 2) obliczyć roczną stopę oprocentowania kredytu kupieckiego przy zastosowaniu skonta, 3) porównać roczną stopę oprocentowania kredytu kupieckiego przy zastosowaniu skonta z roczną stopą oprocentowania depozytu bankowego, 4) ocenić opłacalność oferty przedstawionej przedsiębiorstwu W, 5) ocenić korzyści przedsiębiorstwa A z tytułu zastosowania skonta, 6) zapisać wnioski. ćwiczenia indywidualne, pokaz z objaśnieniem, dyskusja dydaktyczna. kalkulator, literatura z rozdziału 7. 19
5.3.2. Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: zdefiniować pojęcia: 1) należności, zapasów, 2) określić podstawowe zasady zarządzania należnościami, 3) określić zasady zarządzania zapasami, 4) określić zasady zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie, 5) obliczyć optimum dostawy, 6) określić istotę zarządzania zobowiązaniami w przedsiębiorstwie, 7) określić skutki prawne niewykonania zobowiązań, 8) obliczyć wskaźniki rotacji zapasów i określić ich wpływ na bieżącą płynność finansową przedsiębiorstwa, 9) scharakteryzować wskaźniki służące do oceny stanu należności w przedsiębiorstwie, 10) obliczyć korzyści z tytułu skonta. Tak Nie 20
5.4. Wartość pieniądza w czasie 5.4.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <pieniądz_1> w skoroszycie <bank> wartość przyszłą dla kwoty = 300,00 zł, stopa procentowa = 12% w skali roku, czas trwania lokaty = 8 miesięcy. Wskazówki do realizacji: zaprezentować sposób wykonania w programie. Sposób wykonania ćwiczenia 1) obliczyć za pomocą formuły = 12%/12 oprocentowanie w skali miesiąca, 2) obliczyć za pomocą formuły = B3*(1+B5)^B7 wartość przyszłą w arkuszu, korzystając ze wzoru: liczba okresów Wartość przyszła = wartość obecna*(1 + stopa procentowa) 3) uzupełnić arkusz wg wzoru (rys.5.4.1.1). Rys. 5.4.1.1. Wartość przyszła do ćwiczenia 1. Źródło: opracowanie własne pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne kalkulator, komputer z programem Excel. Ćwiczenie 2 Oblicz przyszłą wartość kwoty 10 000,00 zł za 2 lata, jeżeli stopa procentowa w skali roku wynosi 14%. Wskazówki do realizacji: zaprezentować sposób wykonania w programie. 21
Sposób wykonania ćwiczenia 1) dokonać obliczeń wykorzystując kalkulator na podstawie wzoru na wartość przeszłą (patrz ćwiczenie 1), 2) skontrolować obliczenia w arkuszu <pieniądz_1> w skoroszycie <bank>. pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne kalkulator, komputer z programem Excel. Ćwiczenie 3 Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <pieniądz_2> w skoroszycie <bank> wartość strumieni pieniądza na koniec trzeciego roku, które wpłyną do przedsiębiorstwa za jeden rok, za dwa lata i za trzy lata odpowiednio w wysokościach 2 000,00 zł, 2 300,00 zł i 2 600,00 zł przy oprocentowaniu rocznym 10%. Wskazówki do realizacji: zaprezentować sposób wykonania w programie. Sposób wykonania ćwiczenia 1) zastosować do obliczeń wzór na wartość przyszłą strumieni pieniężnych postaci: n 1 FV SV (1 + = i= 0 i i r) gdzie: FV wartość przyszła strumieni pieniężnych, SV i wartość poszczególnych kwot w momencie ich otrzymania (strumień), r stopa procentowa (stopa kapitalizacji), n- liczba okresów (kapitalizacji), i zmienna sterującą. 2) uzupełnić arkusz w następujący sposób: - w komórkach: B2, B3, B4 wstawić wartości strumieni w kolejnych latach, - w komórce B3 wstawić wartość kapitału początkowego lokaty, - w komórce B6 wstawić stopę procentową, - w komórce B8 wstawić liczbę okresów, - w komórce B10 wstawić formułę =B2*(1+B6)^2 +B3*(1+B6)^1+B4*(1+B6)^0, wynikającą ze wzoru na wartość przyszłą strumieni pieniężnych. Uzupełniony arkusz przedstawia rys.5.4.1.2. 22