Strategia Rozwoju Gminy Tarczyn

Strategia Rozwoju Gminy Tarczyn opracowana przez: PPUH BaSz przy współpracy Urzędu Gminy Tarczyn Tarczyn 2001

SPIS TREŚCI Spis treści str. 2 Założenia i cel opracowania Strategii Rozwoju Gminy str. 4 I. Gmina Tarczyn str. 6 1.1. Historia gminy Tarczyn str. 7 1.2. Informacje ogólne o gminie str. 7 1.3. Położenie i środowisko przyrodnicze gminy str. 7 1.4. Samorząd Gminy str. 8 1.5. Działalność samorządu gminy w latach 1990-2000 str. 11 II. Diagnoza stanu sfery społecznej str. 26 2.1. Ludność str. 26 2.2. Oświata str. 32 2.3. Służba zdrowia str. 35 2.4. Mieszkalnictwo str. 37 2.5. Kultura str. 39 2.6. Opieka społeczna str. 43 2.7. Bezpieczeństwo publiczne str. 45 2.8. Sport, turystyka, rekreacja str. 48 2.9. Aktywność społeczna str. 48 III. Diagnoza stanu infrastruktury technicznej str. 49 3.1. Zaopatrzenie w wodę str. 49 3.2. Kanalizacja str. 54 3.3. Sieć gazownicza str. 59 3.4. Zaopatrzenie w ciepło str. 61 3.5. Energetyka str. 62 3.6. Gospodarka odpadami str. 65 3.7. Komunikacja str. 65 3.8. Telefonizacja str. 70 IV. Diagnoza stanu sfery gospodarczej str. 73 4.1. Przemysł str. 73 4.2. Rolnictwo i leśnictwo str. 73 4.3. Aktywność gospodarcza mieszkańców gminy str. 82 4.3.1. Handel str. 84 4.3.2. Usługi str. 85 4.3.3. Gastronomia str. 85 4.4. Banki str. 85 4.5. Struktura zatrudnienia str. 86 2

V. Diagnoza stanu środowiska str. 89 5.1. Ochrona powietrza str. 89 5.2. Ochrona wód str. 90 5.3. Ochrona przyrody str. 92 5.4. Eksploatacja złóż kopalin str. 91 VI. Raport z Sesji Planowania Strategicznego str. 92 6.1. Geneza i zakres Raportu z Sesji Planowania Strategicznego str. 92 6.2. Geneza i zakres Raportu z Młodzieżowej Sesji Planowania Strategicznego str. 103 VII. Analiza zasobów gminy str. 113 VIII. Misja oraz cele strategiczne i cele operacyjne Gminy str. 116 IX. Optymalne kierunki rozwoju gminy str. 137 9.1. Sfera społeczna str. 137 9.2. Infrastruktura techniczna str. 138 9.3. Sfera gospodarcza str. 138 9.4. Ekologia str. 139 X. Harmonogramy realizacyjne najważniejszych zadań str. 140 XI. Zestawienie oczekiwanych efektów długofalowych realizacji strategii str. 164 CZĘŚĆ II Plan zadań Gminy Tarczyn do roku 2017 3

ZAŁOŻENIA I CEL OPRACOWANIA STRATEGII ROZWOJU GMINY Rozpoczynając proces planowania strategicznego w gminie musimy odpowiedzieć sobie na pytanie co rozumiemy przez planowanie strategiczne i dlaczego jest ono gminie potrzebne. Większość gmin posiada plany rozwojowe w poszczególnych dziedzinach życia społecznego, jednak kolejność i zakres ich wdrażania zależy zwykle od nacisków różnych grup czy możliwości pozyskania środków na określony typ zadań. Ponieważ praktycznie każdy samorząd ma w swoim budżecie za mało środków w stosunku do potrzeb, zachodzi więc konieczność określenia priorytetów w taki sposób, aby osiągnąć możliwie najlepszą efektywność wydatkowanych środków. Proces planowania strategicznego należy rozpoczęć od dokładnej analizy stanu gminy w podstawowych sferach życia społecznego. Wnioski z przeprowadzonej diagnozy powinny stanowić punkt wyjścia do określenia mocnych i słabych stron gminy a następnie zdefiniowania wynikających z nich szans i zagrożeń. Można w ten sposób wyznaczyć obszary priorytetowe oparte na mocnych stronach gminy i dla tych obszarów określić strategiczne cele i zadania. Proces ten powinien mieć charakter ciągły - niezbędny jest bieżący monitoring i ocena wdrażania planów strategicznych. Pozwala to na wprowadzanie we właściwym czasie korekt i poprawek w programach realizacyjnych. Ważnym aspektem planowania strategicznego jest możliwie szeroka konsultacja społeczna planowanych rozwiązań. Im większa grupa mieszkańców gminy jest zaangażowana w proces planowania, tym łatwiej w przyszłości wprowadzać w życie wnioski wynikające ze strategii. Ponadto doświadczenie i znajomość problemów gminy stanowi najcenniejsze źródło informacji o lokalnych potrzebach i dążeniach. 4

5

I GMINA TARCZYN 1.1. Historia Gminy Tarczyn Pierwsze wzmianki o wsi Tarczyn i znajdującym się tam kościele parafialnym pochodzą z XII wieku. W wieku XIII Tarczyn był jedną z siedzib książąt mazowieckich, o czym może świadczyć dokument wystawiony przez księcia czerskiego Konrada II w 1284 roku. W roku 1355 książę Kazimierz I nadał osadzie prawa miejskie (magdeburskie). W wiekach późniejszych Tarczyn stanowił uposażenie proboszcza kapituły warszawskiej. W roku 1490 i 1506 odbyły się tu zjazdy szlachty mazowieckiej. W XVI wieku utworzone zostało województwo mazowieckie, składające się z 10 ziem i 26 powiatów. Ziemia warszawska obejmowała 3 powiaty warszawski, błoński i tarczyński. Taki podział administracyjny funkcjonował do rozbiorów. W wieku XIX nastąpił znaczący rozwój gospodarczy miasta, związany m.in. z przebudową i unowocześnieniem traktu z Warszawy do Grójca. Ukaz carski z 1865 roku pozbawił Tarczyn praw miejskich. I i II wojna światowa przyniosły Tarczynowi znaczne straty, zarówno dotyczące liczby mieszkańców, jak i zabudowy. Po 1945 roku pełnił funkcję lokalnego ośrodka handlowo-usługowego, obecnie jest siedzibą Władz Gminy. 1.2. Informacje ogólne o gminie Gmina Tarczyn położona jest w południowej części województwa mazowieckiego, w powiecie grójeckim. Graniczy z gminami: Żabia Wola (powiat grodziski), Nadarzyn (powiat pruszkowski), Lesznowola, Piaseczno, Prażmów (powiat piaseczyński) oraz Pniewy i Grójec (powiat grójecki). Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 7 Warszawa Kraków oraz dwutorowa 6

linia kolejowa Skierniewice - Łuków. Gmina podzielona jest na 36 sołectw i liczy 9977 mieszkańców (stan na dzień 01.01. 2001). Powierzchnia ogólna gminy wynosi 11415 ha, z czego 74,7% stanowią użytki rolne a 16,6% lasy. Znaczną powierzchnię użytków rolnych (19,7%) stanowią sady gmina klasyfikowana jest jako rolniczo-sadownicza. 49% gruntów ornych to ziemie klasy III i IV, 51% ziemie klas V VI. W gminie znajdują się 4 szkoły podstawowe (w Tarczynie, Pracach Małych, Pamiątce i Suchostrudze), gimnazjum w Tarczynie i dwa przedszkola (Tarczyn, Jeziorzany). Ośrodek Zdrowia, Ośrodek Pomocy Społecznej, Dom Kultury, Biblioteka i Komisariat Policji zlokalizowane są w Tarczynie. 1.3. Położenie i środowisko przyrodnicze gminy Gmina Tarczyn położona jest na pograniczu Równiny Łowicko Błońskiej, Równiny Warszawskiej i Wysoczyzny Rawskiej. Przez centrum gminy przepływa rzeka Tarczynka (zasilająca położone na południe od Tarczyna stawy rybne), wschodnią granicę stanowi rzeka Jeziorka. Lasy tworzące trzy kompleksy znajdują się w sołectwach Prace Duże, Księżak oraz przy granicy gminy Pniewy. Na terenie gminy występują znaczne zasoby jurajskich wód podziemnych. Średnie roczne opady atmosferyczne wahają się w granicach od 450 do 600 mm. Średnia roczna temperatura wynosi około +8 0 C, długość okresu wegetacyjnego wynosi około 210 dni. Część obszaru gminy należy do Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. 7

1.4. Samorząd Gminy W wyniku wyborów samorządowych do Rady Gminy kadencji 1998 2002 weszły następujące osoby: 1. Zbigniew Bąkowski 2. Stanisław Bęczkowski 3. Mieczysław Brodniewicz 4. Jan Cyngot Przewodniczący Rady Gminy 5. Jerzy Dębski 6. Ryszard Domański 7. Danuta Dziembowska 8. Mirosław Faliszewski 9. Dariusz Galicz 10. Jerzy Malewski 11. Stanisław Małczyński 12. Ewa Michalczak 13. Marek Młynarczyk 14. Krzysztof Olczak 15. Zofia Perzyna 16. Bogdan Pałka 17. Jolanta Rutka Z-ca Przewodniczącego Rady Gminy 18. Ryszard Surała 19. Barbara Węgrowska 20. Hanna Wołkiewicz 8

Zarząd Gminy Tarczyn 1. Danuta Dziembowska Wójt Gminy Przewodnicząca Zarządu Gminy 2. Zbigniew Bąkowski Z-ca Wójta Z-ca Przewodniczącego Zarządu 3. Barbara Węgrowska Członek Zarządu 4. Jerzy Malewski Członek Zarządu 5. Krzysztof Olczak Członek Zarządu 6. Ryszard Domański Członek Zarządu Komisja Budżetu i Finansów 1. Jan Cyngot Przewodniczący Komisji 2. Bogdan Pałka 3. Krzysztof Olczak 4. Jolanta Rutka 5. Ryszard Surała 6. Dariusz Galicz 7. Hanna Wołkiewicz 8. Zbigniew Bąkowski Komisja Rozwoju, Rolnictwa i Planowania Przestrzennego 1. Stanisław Małczyński Przewodniczący Komisji 2. Dariusz Galicz 3. Marek Młynarczyk 4. Jerzy Dębski 5. Zbigniew Bąkowski 6. Ryszard Domański 7. Krzysztof Olczak 8. Barbara Węgrowska 9. Zofia Perzyna 9

Komisja Opieki Socjalnej i Zdrowia 1. Bogdan Pałka Przewodniczący Komisji 2. Jolanta Rutka 3. Danuta Dziembowska 4. Jerzy Malewski 5. Mieczysław Brodniewicz 6. Ryszard Domański 7. Ryszard Surała 8. Mirosław Faliszewski 9. Marek Młynarczyk Komisja Oświaty i Kultury 1. Ewa Michalczak Przewodnicząca Komisji 2. Hanna Wołkiewicz 3. Stanisław Bęczkowski 4. Jan Cyngot 5. Jerzy Dębski 6. Danuta Dziembowska 7. Mirosław Faliszewski 8. Ryszard Ozimek 9. Barbara Węgrowska Komisja Rewizyjna 1. Stanisław Bęczkowski Przewodniczący Komisji 2. Zofia Perzyna 3. Stanisław Małczyński 4. Mieczysław Brodniewicz 5. Ryszard Surała 10

1.5. Działalność samorządu gminy w latach 1990 2000 Na potrzeby niniejszego opracowania działalność samorządu gminy Tarczyn zostanie przedstawiona przez prezentację realizacji budżetów gminy oraz głównych inwestycji w latach 1990 2000. Wykonanie dochodów budżetu Gminy Tarczyn wg ważniejszych źródeł: DOCHODY L.P Źródła pochodzenia 1990 % 1. Środki otrzymane z budżetu 1689,1 0,13 centralnego 2. Środki otrzymane z budżetu 375591,9 28,36 wojewódzkiego 3. Dochody z majątku gminy 10485,4 0,79 4. Podatki i opłaty 936669,1 70,72 RAZEM 1324435,5 100 W roku 1991 zmieniła się klasyfikacja budżetowa. Dochody wg nowej klasyfikacji zamieszczono w poniższych tabelach. L.P Źródła pochodzenia 1991 % 1992 % 1993 % 1. Subwencja ogólna z budżetu 91712,4 5,39 504874,6 21,34 888399,2 26,80 2. Dotacja celowa na zadania 26850,6 1,58 95638,8 4,04 144470,2 4,36 zlecone 3. Dotacja na dofinansowanie 365149,4 21,46 96375,5 4,07 0 0,00 własnych zadań bieżących 4. Dotacja na dofinansowanie 0 0,00 0 0,00 50000 1,51 inwestycji 5. Dochody z majątku gminy 40843,3 2,40 101372,7 4,28 111456,7 3,36 6. Podatki i opłaty 1176644,1 69,17 1567534 66,26 2120259,5 63,97 RAZEM 1701199,8 100 2365795,6 100 3314585,6 100 11

Struktura dochod ów budżetu 16000000 14000000 Podatki i opłaty 12000000 Dochody z majątku gminy 10000000 zł 8000000 Dotacja na dofinansowanie inwestycji 6000000 Dotacja na dofinansowanie własnych zadań bieżących 4000000 Dotacja celowa na zadania zlecone 2000000 Subwencja ogólna z budżetu 0 2001 plan 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 12

L.P Źródła pochodzenia 1994 % 1995 % 1996 % 1. Subwencja ogólna z budżetu 1255250,7 25,88 1568339 23,00 2193178 26,92 2. Dotacja celowa na zadania zlecone 3. Dotacja na dofinansowanie własnych zadań bieżących 366085,5 7,55 374172 5,49 385316 4,73 0 0,00 15016 0,22 174427 2,14 4. Dotacja na dofinansowanie 164600 3,39 520000 7,63 110000 1,35 inwestycji 5. Dochody z majątku gminy 111678,1 2,30 228677 3,35 461755 5,67 6. Podatki i opłaty 2952392,4 60,87 4111625 60,31 4823206 59,20 RAZEM 4850006,7 100 6817829 100 8147882 100 L.P Źródła pochodzenia 1997 % 1998 % 1999 % 1. Subwencja ogólna z budżetu 2707725 25,02 3359230 27,62 3862715 27,66 2. Dotacja celowa na zadania zlecone 3. Dotacja na dofinansowanie własnych zadań bieżących 632570 5,84 667760 5,49 640611 4,59 74565 0,69 76107 0,63 72068 0,52 4. Dotacja na dofinansowanie 150000 1,39 110000 0,90 0 0,00 inwestycji 5. Dochody z majątku gminy 513495 4,74 814053 6,69 1316559 9,43 6. Podatki i opłaty 6746038 62,32 7135598 58,67 8071827 57,81 RAZEM 10824393 100 12162748 100 13963780 100 L.P Źródła pochodzenia 2000 % 2001 plan % 1. Subwencja ogólna z budżetu 4345712 32,11 4260027 31,60 2. Dotacja celowa na zadania zlecone 3. Dotacja na dofinansowanie własnych zadań bieżących 511591 3,78 467188 3,47 220439 1,63 54460 0,40 4. Dotacja na dofinansowanie 0 0,00 80000 0,59 inwestycji 5. Dochody z majątku gminy 1069285 7,90 1028500 7,63 6. Podatki i opłaty 7387372 54,58 7590885 56,31 RAZEM 13534399 100 13481060 100 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 13

Powiat (średnia) Tarczyn 14 Udział dochodów własnych w dochodach ogółem 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 % 30,0 20,0 10,0 0,0 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Powiat (średnia) Tarczyn 15 w przeliczeniu na 1 mieszkańca u Dochód budżet 1600,0 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 zł 600,0 400,0 200,0 0,0 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

WYDATKI 1990 Dział kwota %budżet inwestycje % Rolnictwo 9194,8 1,09 Leśnictwo 1107,7 0,13 Transport 0 0,00 Łączność 0 0,00 Handel wewnętrzny Gospodarka komunalna Gospodarka mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i wychowanie 0 0,00 51126,6 6,04 1487 0,18 334918,8 39,58 Kultura i sztuka 0 0,00 Ochrona zdrowia 3799,1 0,45 Opieka społeczna 21259,5 2,51 Finanse 600 0,07 Różna działalność 20 0,00 99371,5 11,74 Administracja państwowa i samorządowa Różne rozliczenia 1714,8 0,20 321530,9 38,00 321530,9 100 Inwestycje i remonty kapitalne Razem 846130,7 100 321530,9 38,00 Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z budżetu roku 1990: - budowa ul. Warszawskiej w Tarczynie - budowa drogi Jeziorzany Świętochów - budowa chodników w Tarczynie - budowa targowiska - remont mostu we wsi Komorniki - budowa wodociągów w Tarczynie (zadanie I) - remonty kapitalne budynków OSP w Tarczynie, Suchodole i Kotorydzu 16

1991 1992 Dział kwota %budżet inwestycje % kwota %budżet inwestycje % Rolnictwo 24986,9 1,77 9377,9 0,45 Leśnictwo 264,9 0,02 0 0,00 Transport 0 0,00 0 0,00 Łączność 0 0,00 0 0,00 Handel 0 0,00 0 0,00 wewnętrzny Gospodarka komunalna Gospodarka mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i wychowanie 540686,9 38,35 270000 49,94 769086,9 36,93 402674,1 52,36 20546 1,46 44739,8 2,15 571553,2 40,54 830778,8 39,89 Kultura i sztuka 28000 1,99 32500 1,56 Ochrona zdrowia 0 0,00 7000 0,34 Opieka społeczna 51869,1 3,68 76053,4 3,65 Kultura fizyczna i 0 0,00 0 0,00 sport Różna działalność 801,5 0,06 8800 0,42 Administracja 171134,7 12,14 304492,1 14,62 państwowa i samorządowa Bezpieczeństwo publiczne 0 0,00 0 0,00 Różne rozliczenia 0 0,00 0 0,00 Urzędy 0 0,00 0 0,00 naczelnych organów władz kontroli i sądownictwa Razem 1409843,2 100 270000 19,15 2082828,9 100 402674,1 19,33 Główne inwestycje i z akupy inwestycyjne finansowane z budże tu roku 1991: - budowa wodociągów w Tarczynie ( zadanie I i II) - budowa zbiornika wieżowego w Tarczynie Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z budżetu roku 1992: - budowa drogi we wsi Kawęczyn - wykup terenów pod inwestycje gminne - budowa wodociągów w Tarczynie (zadanie II) - budowa zbiornika wieżowego w Tarczynie (kontynuacja) 17

Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem 25000000 20000000 zł 15000000 10000000 inwestycje pozostałe wydatki 5000000 0 2001-plan 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w dziale rolnictwo 1600000 1400000 1200000 1000000 800000 600000 inwestycje pozostałe wydatki 400000 200000 0 2001-plan 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 199 3 1992 1991 1993 1994 18

Dział kwota % budżet inwestyc je % kwota % budżet inwestycje % Rolnictwo 9300 0,28 368039,5 7,48 357100 97,03 Leśnictwo 0 0,00 0 0,00 Transport 0 0,00 0 0,00 Łączność 0 0,00 0 0,00 Handel 0 0,00 0 0,00 wewnętrzny Gospodarka komunalna rka mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i wychowanie 1374629,2 40,86 716420 52,12 1459042,9 29,66 744000 50,99 Gospoda 90185 2,68 78019,6 1,59 1219711,9 36,26 1730103,5 35,16 154000 Kultura i sztuk a 58500 1,74 99135 2,01 Ochrona zdrowia 13526 0,40 21086,2 0,43 Opieka społec zna 141039,1 4,19 339430,6 6,90 Kultura fizyczna i 0 0,00 0 0,00 sport Różna działalność 2942,2 0,09 0 0,00 454155 13,50 612690,1 12,45 Administracja państwowa i samorządowa Bezpieczeństw publiczne o 0 0,00 212500 4,32 Różne rozliczenia 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Urzędy naczelnych organów wład z kontroli i sądownictwa Razem 3363988,4 100 716420 21,30 4920047,4 100 1255100 25,51 Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z budżetu roku 1993: - budowa wodociągu we wsi Kotorydz i Tarczyn - budowa drogi we wsi Many - wykup terenów pod budowę szkoły, osiedla mieszkaniowego, oczyszczalni ścieków - opracowanie dokumentacji technicznej na budowę wodociągów, kanalizacji, budynku Policji, sali gimnastycznej przy szkole w Pamiątce - zakup samochodu Nysa Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z budżetu roku 1994: - budowa budynku Policji - budowa sali gimnastycznej przy szkole w Pamiątce - budowa infrastruktury osiedla Ustronie II - budowa drogi we wsi Many i ul. Skośnej w Tarczynie - zakup materiałów na budowę kanalizacji i przepompowni ścieków - budowa wodociągów: Kotorydz Tarczyn, Tarczyn II 1995 1996 8,90 19

Dział kwota %budżet inwestycje % kwota %budżet inwestycje % Rolnictwo 643926 9,77 630000 97,84 395025 5,13 374102 94,70 Leśnictwo 0 0,00 0 0,00 Transport 291000 4,41 291000 100,00 90056 1,17 90056 100,00 Łączność 0 0,00 0 0,00 Handel 0 0,00 0 0,00 wewnętrzny Gospodarka komunalna Gospodarka mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i wychowanie 1635767 24,81 599800 36,67 2267240 29,45 1061280 46,81 81229 1,23 105488 1,37 2536789 38,47 364000 14,35 2847148 36,98 216110 7,59 Kultura i sztuka 152999 2,32 193400 2,51 Ochrona zdrowia 16772 0,25 41250 0,54 Opieka społeczna 360546 5,47 10000 2,77 482374 6,27 Kultura fizyczna i 4076 0,06 9732 0,13 sport Różna działalność 0 0,00 8867 0,12 Administracja 833329 12,64 1154143 14,99 państwowa i samorządowa Bezpieczeństwo publiczne 35000 0,53 35000 100,00 103134 1,34 103134 100,00 Różne rozliczenia 2199 0,03 0 0,00 Urzędy 0 0,00 851 0,01 naczelnych org. władz kontr. i sąd. Razem 6593632 100 1929800 29,27 7698708 100 1844682 23,96 Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z b udżetu roku 1995: - budowa wodociągów: Grzędy Wola Przypkowska, Kotorydz, ul. Błońska, Józefowice, Ruda - budow a dróg: Jeziorzany Świętochów, Leśna Polana Prace Duże, Tarczyn- Janówek - budowa sali gimnastycznej przy szkole w Pamiątce (kontynuacja) - budowa przepompowni i kanalizacji ( kontynuacja) - budowa budynku Policji (kontynuacja) - zakup komputerów Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finan sowane z budżetu rok u 1996: - budowa budynku Policji (kontynuacja) - - budowa sali gimnastycznej przy szkole w Pamiątce (kontynuacja) budowa wodociągów w Tarczynie (ul. Ogrodowa, oś. Ustronie), Tarczyn-Kotorydz - modernizacj a drogi Re mbertów Cieśle - budowa kanalizacji Tarczyn III - budowa chodnika p rzy ul. Grójeckiej w Tarczynie - budowa przepompowni - opracowanie projektu drogi Pr ace Duże Racibory 20

Udział wy datków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w dziale gospodatka komunalna zł 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 inwestycje pozostałe wydatki 2001-plan 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w dziale oświata zł 12000000 10000000 8000000 6000000 4000000 2000000 inwestycje pozost ałe wydatki 0 2001-plan 2000 1999 199 8 1997 1996 1995 1994 199 3 199 2 1991 1997 1998 21

Dział kwota % budżet inwestycje % kwota % budżet inwestycje % Rolnictwo 1422609 13,74 1405726 98,81 1220274 10,38 1210274 99,18 Leśnictwo 0 0,00 0 0,00 Transport 403000 3,89 403000 100,00 710310 6,04 50000 7,04 Łączność 0 0,00 0 0,00 Handel wewnętrzny Gospodarka komunalna rka mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i wychowanie Kultura i sztuk 0 0,00 0 0,00 2007681 19,39 628624 31,31 2122107 18,05 721826 34,01 Gospoda 215175 2,08 111500 51,82 154056 1,31 5450 3,54 3293925 31,82 86100 2,61 4598582 39,11 615941 13,39 a 230000 2,22 284000 2,42 Ochrona zdrowia 41006 0,40 40796 0,35 Opieka społec zna 646967 6,25 27830 4,30 706820 6,01 Kultura fizyczna i 15958 0,15 17405 0,15 sport Różna działalność 3635 0,04 1000 0,01 1542443 14,90 1885025 16,03 32169 1,71 Administracja państwowa i samorządowa Bezpieczeństw publiczne o 497220 4,80 497220 100,00 0 0,00 Różne rozliczenia 0 0,00 0 0,00 33306 0,32 16611 0,14 Urzędy naczelnych organów wład z kontroli i sądownictwa Razem 10352925 100 3160000 30,52 11756986 100 2635660 22,42 Główne inwestycje i zak upy inwestycyjne finan sowane z budżetu roku 1997: - budowa budynku Policji - budowa wodociągów: Józefowice, Ruda, Prace Mał e, Marylka, Tarczyn, Tarczyn Kotorydz, Przypki, Księż ak - budowa sieci kanalizacyjnej z przykanalikami w Tarczynie - budowa ul. Oszkiela w Tarczynie - zakup samochodu Sta r dla OSP w Tarczynie i Polonez Caro dla GOPS Główne i nwestycje i zakupy inwestycyjne finan sowane z budżetu roku 1998: - budowa wodociągów we wsi Komorniki, Ruda, Prace Małe, Gładków, Tarczyn, Przypki, Księżak, Józefowice, Marylka, Kotorydz, Korzeniówka - budowa sieci kanalizacyjnej z przykanalikami w Tarczynie - budowa drogi we wsi Many - budowa sali gimnastycznej przy szkole w Suchostrudze - budowa kotłowni przy szkole w Pamiątce - projekt budowy szkoły w Ta rczynie - - zakup sprzętu dla OSP komputeryzacja Urzędu Gminy 1999 2000 22

Dział kwota % budżet inwestycje % kwota %budżet inwestycje % Rolnictwo 881730 6,86 875811 99,33 668677 4,25 666231 99,63 Leśnictwo 0 0,00 0 0,00 Transport 263210 2,05 262 0,10 768839 4,88 0,00 Łączność 0 0,00 0 0,00 Handel 0 0,00 0 0,00 wewnętrzny Gospodarka komunalna 3599113 28,02 1955358 54,33 2108687 13,39 266308 12,63 Gospodarka 460749 3,59 9760 2,12 476941 3,03 22998 4,82 mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i 4665730 wychowanie 36,32 164932 3,53 8471321 53,81 3122296 36,86 Kultura i sztuka 296600 2,31 331108 2,10 Ochrona zdrowia 47158 0,37 151308 0,96 4965 3,28 Opieka społec zna 730374 5,69 597024 3,79 Kultura fizycz sport na i 13217 0,10 7953 0,05 Różna działaln ość 500 0,00 7126 0,05 Administracja 1884418 14,67 57792 3,07 2129650 13,53 28113 1,32 państwowa i samorządowa Bezpieczeństwo publiczne 500 0,00 7000 0,04 6000 85,71 Różne rozliczenia 0 0,00 0 0,00 2635 0,02 17843 0,11 Urzędy nacz. organów władz kontroli i sąd. Razem 12845934 100 3063915 23,85 15743477 100 4116911 26,15 Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z budżetu roku 1999: - budowa wodociągów we wsiach: Marylka, Korzeniówka, Prace Duże, Leśna Polana, Tarczyn ul. Postępu - wykonanie planu przebudowy wysypiska w Jeżewicach - udział w zakupie samochodu ciężarowego dla OSP w Tarczynie - budowa kanalizacji w ul. Niecałej w Tarczynie - opracowanie dokumentacji na budowę gimnazjum w Tarczynie - zakup sprzętu komputerowego - wykonanie auditu celowości dla TBS Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne finansowane z budżetu roku 2000: - budowa wodociągów we wsiach: Ruda, Kopana, Marylka, Korzeniówka, Prace Duże, Leśna Polana, Kotorydz - wykonanie oświetlenia ulicznego we wsiach: Suchodół, Jeżewce, Tarczyn, Pawłowice, Wylezin, Józefowice - zakup samochodu Star - wykup terenów pod inwestycje gminne - budowa gimnazjum w Tarczynie - zakup sprzętu komputerowego 2001 plan 23

Dział kwota %budżet inwestycje % Rolnictwo 835000 4,02 835000 100,00 Edukacyjna opieka wychowawcza Transport i łączność Handel wewnętrzny Gospodarka komunalna Gospodarka mieszkaniowa i niematerialne usługi komunalne Oświata i wychowanie 641180 3,08 594400 2,86 0 0,00 2675950 12,88 2257500 84,36 1716504 8,26 13000 0,76 10779541 51,86 5400000 50,09 Kultura l sztuka 364320 1,75 Ochrona zdrowia 125000 0,60 Opieka społeczna 540386 2,60 Kultura fizyczna i sport 18910 0,09 Różna działalność 0 0,00 2276159 10,95 16055 0,71 Administracja państwowa i samorządowa Bezpieczeństwo publiczne 165300 0,80 Różne rozliczenia 50000 0,24 1410 0,01 Urzędy naczelnych organów władz kontroli i sądownictwa Razem 20784060 100 8521555 41,00 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Główne inwestycje i zakupy inwestycyjne planowanie w budżecie roku 2001: - budowa wodociągu we wsi Kopana - modernizacja hydroforni w Pawłowicach - budowa gimnazjum w Tarczynie i hali sportowej - przebudowa wysypiska gminnego w Jeżewicach - kanalizacja (II etap), kanalizacja ul. Szarych Szeregów w Tarczynie - modernizacja oświetlenia ulicznego - zakup sprzętu komputerowego 24

Powiat (średnia) Tarczyn 25 Wydatki z budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca 1600,0 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 zł 600,0 400,0 200,0 0,0 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

II DIAGNOZA STANU SFERY SPOŁECZNEJ 2.1. Ludność Gmina Tarczyn (wg stanu na 31.12.2000 r.) liczy 9949 mieszkańców. Pod względem powierzchni ogólnej Tarczyn zajmuje 7 miejsce, a pod względem liczby mieszkańców 3 miejsce w powiecie (na 11 gmin). Porównanie gęstości zaludnienia daje gminie Tarczyn 3 miejsce (za gminami Grójec i Warka). Ruch naturalny ludności gminy w latach 1990 2000 przedstawia tabela: Rok Ogólna liczba ludności Zgony Zameldowania na pobyt stały Wymeldowania Urodzenia Małżeństwa 1990 9717 bd 143 bd 174 bd 1991 9911 bd 154 bd 156 bd 1992 9906 bd 139 bd 170 bd 1993 9882 bd 88 bd 155 bd 1994 9889 bd 131 bd 154 bd 1995 9869 127 106 128 140 80 1996 9908 101 154 149 133 62 1997 9898 94 88 116 117 62 1998 9938 90 149 128 112 78 1999 9974 91 139 115 97 116 2000 9949 109 122 120 90 106 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Liczba mieszkańców gminy podlega niewielkim wahaniom. W ostatnich latach można zaobserwować tendencję wzrostową (mimo systematycznego spadku liczby urodzeń), spowodowaną głównie zwiększeniem salda zameldowań na pobyt stały. Porównanie liczby mieszkańców oraz porównanie gęstości zaludnienia gmin w powiecie grójeckim przedstawiają wykresy: 26

Tarczyn 27 Liczba mieszkańców gmin powiatu grójeckiego 25000 20000 15000 10000 5000 0 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Powiat (średnia) Tarczyn 28 Gęstość zaludnienia w gminach powiatu grójeckiego 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 osób/km2 60,0 40,0 20,0 0,0 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Liczbę ludności w poszczególnych obwodach statystycznych (stan na 12.01.2001) przedstawia tabela: Lp. Obwód statystyczny Liczba mieszkańców 1. Borowiec 56 2. Bystrzanów 114 3. Cieśle 3 4. Grzędy 264 5. Marianka PGR Drozdy 68 6. Janówek RSP Duki 70 7. Gąski 65 8. Gładków 64 9. Janówek 264 10. Jeżewice 141 11. Jeżewice PGR 32 12. Jeziorzany 141 13. Jeziorzany MZPOW 393 14. Jeziorzany Os. Tarczynianka 502 15. Jeziorzany Hotel MZPOW 7 16. Julianów 8 17. Józefowice 154 18. Kawęczyn 128 19. Kopana 389 20. Komorniki 256 21. Korzeniówka 47 22. Kotorydz 488 23. PHRO Księżowola 215 24. Księżak 34 25. Marianka 177 26. Many 96 27. Marylka 99 28. Pawłowice 87 29. Pawłowice PHRO 241 30. Prace Duże 260 31. Prace Małe 162 32. Przypki 167 33. Nosy 79 34. Racibory 255 29

35. Ruda 169 36. Rembertów 256 37. Suchodół 289 38. Stefanówka 125 39. Suchostruga 50 40. Tarczyn PKP Stacja Kolejowa 16 41. Świętochów 137 42. Werdun 68 43. Wólka Jeżewska 28 44. Wylezin 93 45. Wola Przypkowska 220 46. Kol. Wola Przypkowska 52 47 Tarczyn 2948 RAZEM 9977 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Struktura wiekowa ludności w latach 1990 1999 Wiek 0-6 7-15 16-19 20-65 20-60 Pow.65 pow.60 Razem Płeć M K M K M K M K M K M K M+K 1990 532 508 774 726 285 288 2862 2552 353 837 4806 4911 9717 1991 514 511 795 732 315 293 2901 2608 377 865 4902 5009 9911 1992 503 499 779 725 324 305 2914 2616 372 869 4892 5014 9906 1993 481 501 770 714 340 309 2905 2604 379 879 4875 5007 9882 1994 465 488 778 687 345 331 2912 2626 382 875 4882 5007 9889 1995 473 477 748 676 354 335 2908 2649 388 861 4871 4998 9869 1996 456 452 742 681 341 324 2965 2688 389 870 4893 5015 9908 1997 435 427 730 674 328 330 2987 2706 403 878 4883 5015 9898 1998 432 406 715 657 329 330 2996 2752 423 898 4895 5043 9938 1999 405 391 681 657 341 317 3036 2799 448 899 4911 5063 9974 2000 399 364 654 639 346 318 3059 2818 450 902 4908 5041 9949 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Wskaźnik udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym do ludności w wieku produkcyjnym dane porównawcze dla roku 1999 dla gminy Tarczyn wynosił 70,9% (dla powiatu grójeckiego 68%, dla województwa mazowieckiego 66%. W 2000 roku wskaźnik ten przyjął dla gminy Tarczyn wartość 69,3% 30

Strukturę wiekową ludności gminy Tarczyn (stan na 31.12.2000 r.) przedstawia poniższy wykres: Struktura wiekowa ludności gminy powyżej 65 lat powyżej 60 lat od 20 do 65 lat od 20 do 60 lat Kobiety Mężczyźni od 16 do 19 lat od 7 do 15 lat od 0 do 6 lat 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 31

2. 2. Oświata Na terenie g miny Tarczyn funkcjo nują gminne placówki oświatowe: dwa przedszkola, 4 szkoły podstawowe (w Tarczynie, Pamiątce, Suchostrudze, Pracach Małych) oraz gimnazjum. W Tarczynie ma również swoją siedzibę Zespół Szkół Zawodowych podlegający Starostwu Powiatowemu w Grójcu. Liczbę uczniów w poszczególnych latach szkolnych przedstawia tabela: Rok szkolny SP SP SP SP Gimnazjum Tarczyn Pamiątka Prace Małe Suchostruga Tarczyn RAZEM 1990/91 905 300 109 72-1386 1991/92 907 291 96 70-1364 1992/93 886 284 92 69-1331 1993/94 903 290 79 76-1348 1994/95 868 288 80 71-1307 1995/96 857 261 74 68-1260 1996/97 837 271 77 73-1258 1997/98 831 290 74 66-1261 1998/99 809 272 77 67-1225 1999/00 671 252 73 56 156 1208 2000/01 567 214 63 55 296 1195 2001/02 564 179 70 79 441 1333 Liczbę uczniów w poszczególnych latach szkolnych przedstawia tabela: Rok Przedszkole Przedszkole Oddział Oddział Oddział szkolny nr 1 nr 2 Przedszkolny Przedszkolny Przedszkolny RAZEM Tarczyn Jeziorzany Pamiątka Prace Małe Suchostruga 1990/91 137 70 34 7 11 259 1991/92 133 81 35 14 b.d. 263 1992/93 130 85 22 6 12 255 1993/94 115 97 33 13 9 267 1994/ 95 123 104 29 10 b.d. 266 1995/96 119 99 31 13 11 273 1996/97 125 110 30 7 11 283 1997/98 125 99 26 12 9 271 1998/99 122 86 20 11 15 254 1999/00 123 79 25 12 7 246 2000/01 116 62 23 16 8 225 Na przestrzeni ostatnich 10 lat obserwuje się systematyczny spadek liczby dzieci w wieku szkolny m, będący efektem niżu demograficznego. 32

Kwalifikacje kadry pedagogicznej w l atach 1990 2001 przedstaw ia tab ela: Rok szkolny Liczba nauczycieli Poziom wykształcenia szkoły przedszkola razem mgr WZ SN SP SZ 1990/91 83 15 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 1991/92 77 15 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 1992/95 80 15 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 1993/94 82 15 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 1994/95 88 15 103 46 14 25 16 2 1995/96 88 15 103 48 13 23 17 2 1996/97 90 15 105 50 13 23 15 4 1997/98 96 16 112 51 12 30 14 5 1998/99 89 16 105 57 13 17 13 5 1999/00 112 16 128 82 17 12 14 3 2000/01 112 16 128 88 16 11 12 1 mgr wykształcenie wyższe magisterskie, WZ wyż sze zawodowe, SN Studium Nauczycielskie, SP średnie pedagogiczne, SZ średnie zawodowe Sys tematyczny wzrost liczby nauczycieli z wykształcen iem wyższ ym (magisterskim i zawodowym) oraz zmniejszanie się liczby nauczycieli z wykształceniem średnim wpływa ją na wzrost poziomu nauczania w szkołach gminnych. Kwalifikacje kadry pedagogicznej w Gminie Tarczyn (rok szkol ny 2000/2001) przedstawia tabela: Lp. Placówka oświatowa Liczba Liczba Wykształcenie uczniów nauczycieli mgr WZ SN SP SZ 1. SP Tarczyn 567 40 31 3 2 3 1 2. SP Pamiątka 214 20 14 1 3 2-3. SP Prace Małe + 63 + 16 10 + 1 9-1 1 - Oddział Przedszkolny 4. SP Suchostruga 55 13 6 5-2 - 5. Gimnazjum Tarczyn 296 29 25 3-1 - 6. Przedszkole Tarczyn 116 9 2 4 1 2-7. Przedszkole Jeziorzany 62 6 1-4 1 - RAZEM 1420 128 88 16 11 12 1 33

Baza lokalowa placówek oświatowych w gm inie przedstawia się następująco: Nazwa placówki Liczba sal dydaktycznych Liczba miejsc dydaktycznych Powierzchnia użytkowa w m 2 Sale gimnastyczne Powierzchnia dydaktyczna sali gimnastycznej w SP Tarczyn 13 380 1000 1 220 SP Pamiątka 12 330 2000 1 332 SP Prace Małe 6 120 460 1 53 SP 7 140 580 1 139 Suchostruga Gimnazjum Tarczyn 10 315 380 - - Przedszkole 4 120 700 1 48 Tarczyn Przedszkole Jeziorzany 3 90 758 1 63 m 2 34

2.3. Służ ba zdrowia W Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Tarczynie funkcjonują: - 2 gabinety lekarza ogólnego - 2 gabinety lekarza pediatry - 1 gabinet ginekologiczno-położniczy - 1 gabinet laryngologiczny (wyposażony w kabinę ciszy, audiometr) - 1 gabinet pielęgniarski (wyposażony w EKG, aparat AMBU, negatoskop, glukometry, aparat RR) - 1 punkt szczepień - 1 gabinet stomatologiczny - 1 gabinet fizykoterapii - Laboratorium - Sterylizatornia D ziałalność Gminnego Ośrodka Zdrowia w 2000 roku przedstawia tabela: Lp. Rodzaj usług medycznych w 2000 r. GOZ Tarczyn Ilość 1. Wizyty domowe dorośli 231 dzieci 152 2. Szczepienia 8980 3. Wizyty u noworodków do 1 r. ż. 452 4. Stomatologia - liczba przyjętych 2240 pacjentów - w tym wyleczenia 1940 - w tym usunięcia zębów 300 5. Porady w poradni K 1087 6. Porady w poradni D 2827 - w tym patronaże 198 7. Porady dla dorosłych 14875 - w tym domowe 231 8. Porady ogólne razem 18789 9. Laboratorium ogółem 13543 - w tym morfologia 2040 - w tym badanie moczu 1960 - w tym badanie poziomu 1740 cukru 10. Zabiegi 5594 - w tym iniekcje 3866 - inne zabiegi 1439 RR 3684 EKG 809 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 35

37

2.4. Mieszkalnictwo Dynamikę rozwoju budownictwa w gminie Tarczyn można przedstawić porównując liczby wydawanych w ostatnich latach przez Urząd Gminy pozwoleń na budowę. Ilość wydanych pozwoleń na budowę w latach 1991 2000 Budynki Budynki Budynki Budynki inwentarsko Budynki mieszkalne gospodarcze inwentarskie składowe letniskowe Lp. Rok Inwentarsko - gospodarcze l 1991 20 15 5 5 12 2 1992 33 14 2 9 6 3 1993 43 8-6 4 4 1994 40 11 1 3 4 5 1995 61 16-8 1 6 1996 58 16-6 - 7 1997 59 17 2 4-8 1998 79 24 1 6-9 1999 135 34-2 - 10 2000 103 21 1 4 - * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Systematyczne zwiększanie się liczby budynków mieszkalnych budowanych w latach 1991 2000 (przy braku wyraźnych tendencji wzrostowych w innych sektorach budownictwa) związane jest m.in. z funkcjonowaniem tzw. ulgi budowlanej oraz atrakcyjnym położeniem gminy (bezpośrednie sąsiedztwo aglomeracji warszawskiej). Wskaźnik liczby mieszkań na 1000 mieszkańców gminy jest wyższy niż średnia dla powiatu. Liczbę mieszkań w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w gminach powiatu grójeckiego przedstawia wykres: 38

Powiat (średnia) Tarczyn Pniewy 39 Ilość mieszkań na 1000 mieszkańców 330,0 320,0 310,0 300,0 290,0 280,0 270,0 260,0 250,0 240,0 Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

2.5. Kultura GMINNY OŚRODEK KULTURY Gminy Ośrodek Kultury mieści się w Tarczynie przy ul. Ks. Cz.Oszkiela 3. GOK współpracuje z placówkami oświatowymi przy organizacji imprez dla młodzieży, wydaje gazetę lokalną Wiadomości Tarczyńskie. Działają tu: koło teatralne 3 grupy 40 osób, koła muzyczne 2 grupy 35 osób, Klub Seniora 80 osób, 2 zespoły muzyczne 10 osób. Imprezy cykliczne, takie jak Dni Tarczyna, Żyj zdrowo-kolorowo, czy koncerty muzyki poważnej w Kościele Św. Mikołaja gromadzą znaczną liczbę mieszkańców gminy i gości. Podstawowe formy działalności w roku 2000 przedstawia poniższe zestawienie: Rok 2000 Ilość imprez Liczba widzów Imprezy artystyczne zorganizowane w placówce i poza placówką 9 2000 (własne zespoły) Imprezy artystyczne w wykonaniu zespołów zawodowych 21 5000 Występy amatorskie w wykonaniu zespołów artystycznych 2 400 z innych placówek Praca z dziećmi i młodzieżą 60 3000 Wystawy, plenery 4 2000 Działalność rekreacyjna i rozrywkowa (dyskoteki, konkursy, 22 5500 turnieje, wycieczki, festyny) Inne formy działalności (odczyty, kursy, spotkania) 9 400 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 40

GMINNA BIBLIOTEKA PUBLICZNA Gminna Biblioteka Publiczna mieści się w Tarczynie przy ul. Ks. Cz. Oszkiela. Posiada jedną filię, zlokalizowaną w Woli Przypkowskiej. W placówkach bibliotecznych pracują 3 osoby, łącznie 2 i ½ etatu. Podstawowe dane statystyczne, dotyczące pracy Gminnej Biblioteki Publicznej, przedstawia poniższe zestawienie. ROK 2000 Liczba czytelników 1517 Łączna liczba wypożyczeń 16087 Stan księgozbioru 18787 woluminów 204 kasety wideo Zakupione książki 513 w tym ze środków samorządowych z dotacji MKiDN 479 26 Budżet samorządowy na działalność biblioteki w tym na zakup książek 100556 9566 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 41

OBIEKTY ZABYTKOWE Obszary i obiekty wpisane do rejestru zabytków Starostwa Powiatu Grójeckiego: l.p. Lokalizacja Obiekt Właściciel Decyzja z Nr rejestru dnia 1 Komorniki Dwór i park 20.08.1990 1426/A/90 2 Kopana Dwór i park 17.07.1991 1490/A/91 3 Prace Duże Ruiny dworku i park Własność prywatna 4 Rembertów Kościół i dzwonnica 5 Tarczyn Zajazd Spółdzielnia Rolniczo- Handlowa w Tarczynie 6 Tarczyn Kościół Św. Parafia Rzymsko-Katolicka Mikołaja i w Tarczynie dzwonnica 7 Many Dwór i park, Własność prywatna oficyna dworska, zabudowania gospodarskie 8 Księżowola Park Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 14.11.1972 956/A/72 23.03.1962 1098/485 02.09.1957 1111/767 02.09.1957 1110/71 05.12.1990 1450/A/90 17.07.1991 1486 42

43

2.6. Opieka społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Rodzaj świadczenia Zasiłek stały Zasiłek okresowy Zasiłek celowy Ochrona macierzyństwa Renta Socjalna liczba Liczba liczba liczba liczba liczba liczba liczba liczba liczba osób, osób w osób, osób w osób, osób w osób, osób w osób, osób w Rok którym rodzinie którym rodzinie którym rodzinie którym rodzinie którym rodzinie wydano wydano wydano wydano wydano decyzję decyzję decyzję decyzję decyzję 1991 20 43 16 78 103 385 1992 20 43 36 160 169 649 1993 23 46 112 424 155 490 1994 39 89 128 534 123 367 78 334 1995 34 77 140 640 126 397 56 217 1996 34 84 105 460 60 323 10 49 16 51 1997 21 49 116 439 149 483 29 123 18 53 1998 15 35 110 442 92 355 13 54 19 62 1999 17 23 95 361 150 516 20 98 23 71 2000 22 46 37 128 148 487 17 65 25 77 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Środki finansowe na opiekę społeczną wg źródeł pochodzenia przedstawia tabela: Rok Zadania własne (kwota) Zadania zlecone (kwota) 1991 3120 48749 1992 14843 61211 1993 45679 95360 1994 57431 282000 1995 118550 241996 1996 173786 308588 1997 244340 402627 1998 290884 415936 1999 275819 454555 2000 236656 360368 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 44

Liczba osób objetych pomocą GOPS w latach 1991-2000 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 zasiłek stały zasiłek okresowy zasiłek celowy ochrona macierzyństwa renta socjalna 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 Środki na Opiekę Społeczną wg źródeł 800000 700000 600000 zł 500000 400000 300000 zadania zlecone zadania własne 200000 100000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 45

2.7. Bezpieczeństwo publiczne POLICJA Komisariat Policji w Tarczynie obsługuje dwie gminy: Tarczyn i Pniewy. Pracuje tu 19 funkcjonariuszy łącznie z komendantem. Środki transportu, będące w dyspozycji Komisariatu (4 Polonezy) są w znacznym stopniu wyeksploatowane. Środki łączności są w stanie do brym, mankamentem jest zbyt mała ilość linii telefonicznych, utrudniająca bieżące połączenia oraz uniemożliwiająca korzystanie z internetu (Komisariat posiada 1 komputer podarowany prz ez Urząd Gminy). Optymalny stan kadrowy Komisariatu określany jest na 25 etatów umożliwi to całodobową, pełn ą obsługę podległego terenu. Konieczna jest modernizacja (wymiana na nowe) 9 letnich radiowozów oraz zwiększenie limitów paliwowych. Statystykę najczęściej występujących na terenie gminy Tarczyn przestępstw przedstawia zestawienie: L.p. Kategoria przestępstwa 1999 2000 l Rozboje i gwałty 4 10 2 Kradzieże 29 53 3 Włamania 80 76 4 Bójki i pobicia 11 5 5 Pożary 7 5 6 Wypadki drogowe 17 5 7 Znęcania 6 6 8 Niealimentacja 7 5 9 Groźby karalne 9 9 10 Nieumyślna śmierć 7 18 11 Inne wydarzenia 43 49 Razem 220 247 * wg danych Komisariatu Policji w Tarczynie 46

47

OCHOTNICZE STRAŻE POŻARNE Na terenie gminy Tarczyn działają trzy jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych. Wyposażenie jednostek w sprzęt ratowniczo-gaśniczy przedstawia poniższa tabela: Miejscowość OSP Tarczyn Suchodół Kotorydz * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Rodzaj sprzętu 2 samochody gaśnicze, 1 samochód ratownictwa drogowego radiotelefony - 4 szt., agregat prądotwórczy 2 szt., piły spalinowe 4 szt., motopompy pływające 2 szt. 2 samochody gaśnicze agregat prądotwórczy motopompa pływająca radiotelefony 2 szt. Piła spalinowa 1 szt. 2 samochody gaśnicze piła spalinowa Statystykę działalności jednostek OSP w latach 1992-1999 przedstawia zestawienie: Rok Ilość Rodzaj pożaru zdarzeń 1995 121 Lasy, zabudowania gospodarcze 1996 138 Lasy, zabudowania gospodarcze 1997 145 Lasy, zabudowania gospodarcze 1998 138 Lasy, zabudowania gospodarcze 1999 142 Lasy, zabudowania gospodarcze 2000 118 Lasy, zabudowania gospodarcze * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 48

2.8. Sport, turystyka, rekreacja W gminie Tarczyn działa klub sportowy Tarpan liczący 120 członków. Wiodącą działalnością klubu jest sekcja piłki nożnej licząca 50 zawodników (dwie drużyny w klasie B i C). Przy Szkołach Podstawowych w Tarczynie i Pamiątce oraz przy Gimnazjum w Tarczynie działają uczniowskie kluby sportowe. Na terenie gminy nie występują obszary o znaczących walorach turystycznorekreacyjnych tereny zalesione i położone w pobliżu rzek wymagają inwestycji zwiększających atrakcyjność turystyczną. Zabudowa letniskowa zlokalizowana jest głównie w okolicach Przypek i Prac Dużych. Wzdłuż drogi krajowej znajduje się kilka zakładów małej gastronomii, oraz 2 motele dysponujące około 30 miejscami noclegowymi. 2.9. Aktywność społeczna W gminie Tarczyn działa od 1996 roku Towarzystwo Przyjaciół Tarczyna. Liczy (wg stanu na rok 2001) 36 członków i zajmuje się głównie upowszechnianiem wiedzy o historii i walorach gminy. Frekwencja w wyborach samorządowych, parlamentarnych oraz prezydenckich w latach 1998 2001 przedstawia się następująco: Wybory Frekwencja (%) Samorządowe 1998 r. 46,2 Parlamentarne 2001 r. 40,0 Prezydenckie 2000 r. 56,6 49

III DIAGNOZA STANU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ 3.1. Zaopatrzenie w wodę Na terenie gminy Tarczyn funkcjonują cztery ujęcia, czerpiące wodę z czwartorzędowego poziomu wodonośnego, zaopatrujące w wodę około 65% ludności gminy. Wodociąg grupowy Suchodół posiada 2 studnie głębinowe, woda uzdatniana jest w 1 stacji. Wodociąg grupowy Tarczyn posiada 5 studni głębinowych, woda uzdatniana jest w 2 stacjach. Wodociąg grupowy Pawłowice posiada 2 studnie głębinowe. W 2001 roku oddano wodociąg Kopana. Własne ujęcia wody posiadają również niektóre zakłady, działające na terenie gminy. Podstawowe informacje o wodociągach w gminie przedstawia tabela: Nazwa Miejscowości Długość sieci Liczba gospodarstw i posesji Wodociągu zwodociągowane wodociąg. w km posiadających przyłącza WZ 1 Suchodół WZ 2 Tarczyn WZ 3 Pawłowice Kopana Suchodół Marianka Jeżewice (płn. część) 17,5 165 Tarczyn Janówek Przypki Wola Przypkowska Grzędy Kotorydz Nosy Księżowola Józefowice 84,5 1435 Komorniki Ruda Prace Małe Prace Duże Marylka Gładków Korzeniówka Pawłowice Kawęczyn 3 20 Kopana, 10,2 113 część Stefanówki 0 g ó ł e m 115,2 1733 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 50

51

Przyrost długości sieci wodociągowej i liczby przyłączy w latach 1990 2000 przedstawia poniższe zestawienie: rok Długość sieci wodociągowej Liczba przyłączy 1990 17,5 150 1991 17,5 150 1992 17,5 150 1993 27,5 211 1994 42,5 361 1995 52 591 1996 62 911 1997 73 1152 1998 83 1291 1999 104 1613 2000 105 1620 Wskaźniki długości sieci wodociągowej na 1 km 2 powierzchni oraz sieci wodociągowej na 1000 mieszkańców dla gminy Tarczyn znacznie przewyższają średnią powiatową. Wyższe wskaźniki ma tylko miejsko-wiejska gmina Grójec. Porównanie wskaźników dotyczących sieci wodociągowych na terenie powiatu grójeckiego przedstawiają poniższe wykresy: 52

Powiat (średnia) Tarczyn 53 Długość sieci wodociągowej na km2 powierzchni gminy 2,50 2,00 1,50 km 1,00 0,50 0,00 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Powiat (średnia) Tarczyn 54 Długość sieci wodociągowej na 1000 mieszkańców 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 km/1000 mieszkańców 0,00 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

3.2. Kanalizacja Na terenie gminy Tarczyn funkcjonuje oczyszczalnia ścieków znajdująca się przy MZPOW Agros Fortuna, której właścicielami w 5/6 są te Zakłady, a w 1/6 gmina Tarczyn. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. wybudowana w 1992 r., o wydajności 7500 m 3 /db. Odbiera ona ścieki z MZPOW w ilości ok. 5000 m 3 /db w szczycie produkcyjnym, ze wsi Tarczyn w ilości ok. 770 m 3 /db oraz z punktu zlewnego w ilości ok. 100 m 3 /db, do którego ścieki dowożone są wozami asenizacyjnymi z terenu gminy. Ścieki wstępnie oczyszczane są w urządzeniach mechanicznych, jak kraty sita. płaskowniki, zbiorniki wstępnego oczyszczania o pojemności ok. 500 m 3 /db. Następnie ścieki doprowadzone są do zbiorników uśredniająco-napowietrzanych (2 zbiorniki po 65.000 m 3 ), komór czynnego osadu, pól filtracyjnych i napowietrzanych stawów fakultatywnych. Odbiornikiem ścieków są stawy rybne i rzeka Tarczynka. Oprócz oczyszczalni ścieków w Jeziorzanach na terenie gminy Tarczyn znajduje się: - mała oczyszczalnia ścieków typu BIOBLOK. o wydajności 40 m 3 /db w Pawłowicach. Obecnie ilość ścieków wynosi niecałe 20 m 3 /db. Istnieje więc możliwość podłączenia do tej oczyszczalni istniejących budynków mieszkalnych ze zbiornikami bezodpływowymi (szambami) wskazanymi przez SANEPID do likwidacji; 55

57

- mała oczyszczalnia ścieków typu BIOBLOK MU-200 o wydajności 60 m 3 /db w Tarczynie. której właścicielem jest Przedsiębiorstwo Produkcji Urządzeń Chłodniczych. Oczyszczalnia ta odbiera ścieki bytowogospodarcze z istniejących obok budynków, m.in. z Zakładu Produkcyjnego Płyt Warstwowych TARMONT-PANEL". Na terenie wsi Tarczyn istnieje sieć kanalizacji sanitarnej i rozpoczęto budowę sieci kanalizacji deszczowej z odprowadzeniem ścieków deszczowych do rzeki Tarczynki. Ścieki sanitarne odprowadzane są grawitacyjnie do przepompowni ścieków znajdującej się przy Zakładach MZPOW. W Tarczynie istnieje również przepompownia ścieków na ul. Komornickiej przy obwodnicy. Obecnie realizowana jest sieć kanalizacji sanitarnej i deszczowej (tzn. kanalizacja rozdzielcza) dla całej wsi Tarczyn. Przyrost długości sieci kanalizacyjnej i liczby przyłączy w latach 1997 2000 przedstawia poniższe zestawienie: rok Długość sieci kanalizacyjnej Liczba przyłączy 1997 1,3 0 1998 2,7 0 1999 4,5 130 2000 4,5 139 Porównanie wskaźników długości sieci kanalizacyjnej na km 2 powierzchni i na 1000 mieszkańców dla gmin powiatu grójeckiego przedstawiają poniższe wykresy: 58

Powiat (średnia) Tarczyn 59 Długość sieci kanalizacyjnej na km2 powierzchni gminy 0,30 0,25 0,20 0,15 km 0,10 0,05 0,00 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Powiat (średnia) Tarczyn 60 Długość sieci kanalizacyjnej na 1000 mieszkańców 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 km/1000 mieszkańców 0,00 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

3.3. Sieć gazownicza Teren gminy przecina z południa na północ gazociąg przesyłowy wysokiego ciśnienia o D n 300 na trasie Sękocin - Lubienia. Od tego gazociągu poprzez ZZU (zespół zaporowo upustowy) i SRP (stacja redukcyjno-pomiarowa) I-go stopnia w Kopanej zasilany jest gazociąg średniego ciśnienia o D n 300, którym dostarczany jest gaz dla gminy Tarczyn. We wsi Józefowice znajduje się stacja redukcyjno-pomiarowa (SRP), skąd zasilana jest w chwili obecnej gazem niskiego ciśnienia wieś Komorniki. We wsi Tarczyn przy ul. Stępkowskiego znajduje się punkt pomiarowy (PP). Przepustowość stacji redukcyjnych i gazociągu średniego ciśnienie D n 300 posiada duży zapas i pozwala na zgazyfikowanie gminy w 100 %. Długość dotychczas wykonanej sieci rozdzielczej wynosi: - we wsi Tarczyn ok. 14 522 mb; - w pozostałych wsiach gminy ok. 45 878 mb. Orientacyjna ilość przyłączy gazowych wynosi: - we wsi Tarczyn 374 przyłączy gazowych o długości około 8 122 mb, - w pozostałych wsiach gminy 693 przyłączy gazowych o długości około 19747 mb. Sieć gazowa znajduje się w ciągłej rozbudowie w miarę potrzeb gazyfikacji poszczególnych wsi. 61

63

3.4. Zaopatrzenie w ciepło Gospodarka cieplna na terenie gminy Tarczyn opiera się na kotłowniach lokalnych i indywidualnych źródłach ciepła, w większości przypadków opalanych paliwem stałym. Szacuje się, że tylko ok. 30% gospodarstw indywidualnych w gminie korzysta do ogrzewania pomieszczeń z gazu ziemnego, a w pozostałych 70% paliwem jest węgiel kamienny i koks. Największymi źródłami energii cieplnej są: kotłownia lokalna MZPOW Agros Fortuna z 3 kotłami o mocy cieplnej 10 MW każdy, opalanych miałem węglowym. Z kotłowni ciepło dostarczane jest lokalną siecią cieplną do budynków Zakładu i 6 budynków mieszkalnych wielorodzinnych Spółdzielni Lokatorsko-Własnościowej Tarczynianka": kotłownia lokalna Spółdzielni Mieszkaniowej Jedność" z 2 kotłami o mocy cieplnej 720 kw każdy. Ciepło doprowadzone jest lokalną siecią cieplną do 10 budynków mieszkalnych. Pozostałe źródła ciepła (ok. 20 kotłowni) o dużym rozproszeniu na terenie gminy są to kotłownie zakładów przemysłowych oraz budynków użyteczności publicznej o zasięgu lokalnym. Kotłownie te opalane są paliwem stałym (węgiel i koks) gazem ziemnym i gazem płynnym. Moc cieplna tych kotłowni wynosi w granicach 50 kw do 20 MW. Istniejące źródła ciepła zaspokajają potrzeby poszczególnych odbiorców, ich stan techniczny jest bardzo różny, a niska sprawność, wysoki poziom emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego czy wysokie koszty eksploatacji sprawiają, że nie są one zbyt ekonomiczne. 64

3.5. Energetyka Gmina Tarczyn zasilana jest energią elektryczną ze stacji energetycznej 110/15 kv Tarczyn" - za pośrednictwem napowietrznej sieci SN-15 kv, stacji transformatorowych 15/0,4 kv oraz sieci rozdzielczej nn - 380/220V. Stacja 110/15 kv zlokalizowana jest przy drodze,,e-7" Warszawa-Radom w odległości około 300 m od stacji kolejowej Tarczyn a zasilana jest przelotowo z linii magistralnej 110 kv relacji Pruszków - Piaseczno. Przez teren gminy przebiega tranzytem magistralna linia napowietrzna WN-110 kv w relacji Grójec - Piaseczno oraz tranzytowa krajowa linia napowietrzna WN-400 kv relacji Kozienice - Warszawa. W okresie perspektywicznym podstawowym źródłem zasilania gminy pozostaje stacja Tarczyn". Docelowo zasilanie gminy zostanie wzmocnione z przewidywanej stacji energetycznej 110/15 kv Szczaki". Stacja ta będzie zlokalizowana w południowo-zachodniej części miejscowości Złotokłos poza granicami gminy. Lokalizacja tych stacji umożliwia pełny rozwój gminy, a przepustowość jest wystarczająca dla zaspokojenia najbliższych potrzeb. Stan techniczny sieci SN-15 kv jest zadawalający, nie mniej jednak sieć ta dostosowana jest do obecnych potrzeb i nie może być wykorzystana dla odbiorców przewidywanych w planach zagospodarowania przestrzennego. Realizacja programu zagospodarowania przestrzennego spowoduje konieczność modernizacji i rozbudowy sieci SN-15kV i niskiego napięcia 380/220 V. Wytwórnia Słodyczy Van Melle Polska w Rembertowie posiada elektrownię wiatrową. Elektrownia nie posiada większego znaczenia dla systemu energetycznego gminy, stanowi natomiast przykład wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii również w celach reklamowych. 65

67

68

3.6. Gospodarka odpadami Gmina Tarczyn nie posiada obecnie działającego wysypiska odpadów komunalnych. Funkcjonujące do niedawna wysypisko we wsi Jeżewice zostało zamknięte i trwają tam jedynie prace zabezpieczające. Odpady komunalne zbierane są w poszczególnych miejscowościach do kontenerów WK-7. Ich ilość szacuje się na około 16000 m 3 /rok. Odpady przemysłowe z zakładów zlokalizowanych na terenie gminy Tarczyn 1962 t/rok. 3.7. Komunikacja Sieć komunikacyjną gminy Tarczyn tworzą: droga krajowa Warszawa Kraków, drogi wojewódzkie Tarczyn Łoś i Tarczyn Many, 9 odcinków dróg powiatowych (łącznie 55,9 km), oraz drogi gminne i lokalne (dojazdowe). Długość dróg, rodzaj i stan nawierzchni przedstawiają poniższe zestawienia. Długość i stan nawierzchni dróg w zależności od właściciela przedstawia tabela: Lp. Drogi Długość w km Nawierzchnia ulepszona nie ulepszona 1. Krajowe 2. Wojewódzkie 17,899 17,899 0 3. Powiatowe 55,807 55,807 0 4 Gminne 154,740 154,740 0 Ogółem * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Porównanie wskaźników długości dróg gminnych oraz utwardzonych dróg gminnych na km 2 powierzchni ogólnej dla powiatu grójeckiego przedstawiają wykresy: 69

Powiat (średnia) Tarczyn 71 Długość dróg gminnych na km2 powierzchni gminy 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 km/km2 powierzchni gminy 0,00 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Powiat (średnia) Tarczyn 72 Długość gminnych dróg utwardzonych (km) na km2 powierzchni gminy 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 km/km2 powierzchni gminy 0,00 Pniewy Jasieniec Goszczyn Chynów Błędów Belsk Duży Warka Nowe Miasto Mogielnica Grójec * Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000

Wykaz dróg gminnych l.p. nr drogi kierunek długość (km) nawierzchnia stan nawierzchni 1 Bystrzanów - Werdun 5,150 pospółka średni 2 Suchostruga - Jeżewice 6,680 pospółka średni 3 Suchodół Marianka Nosy 11,200 pospółka średni 4 Księżak Janówek 5,500 pospółka średni 5 Przypki Wola Przypkowska 11,000 pospółka średni 6 Kotorydz Marylka 23,300 pospółka średni Korzeniówka 7 Prace Duże Prace Małe Ruda 25,000 pospółka średni 8 Gąski Gładków Racibory 28,000 pospółka średni Wylezin -Stefanówka 9 Pawłowice Kopana Pamiątka 20,000 asfalt + pospółka średni 10 Komorniki Rembertów 18,500 pospółka średni Pamiątka RAZEM 154,740 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn Wykaz dróg powiatowych l.p. nr drogi kierunek długość (km) nawierzchnia stan nawierzchni 1 01364 Tarczyn (dawna droga Warszawa 2,026 asfalt dobry Kraków) 2 01363 Tarczyn Księżak 4,626 asfalt dobry 3 01362 Suchodół Bystrzanów 7,208 asfalt + pospółka średni 4 01361 Tarczyn Jeziorzany Suchodół 8,616 asfalt + pospółka średni 5 01358 Gąski Prace Duże 3,132 pospółka średni 6 01357 Stefanówka Racibory 4,802 asfalt dobry 7 01356 Prace Małe Kopana 10,275 asfalt dobry 8 01353 Kotorydz Grzędy Janówek 7,621 asfalt dobry 9 01341 Stefanówka - Rembertów 7,501 asfalt dobry RAZEM 55,867 * wg danych Urzędu Gminy Tarczyn 73

75