Program Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych

Program Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych

Zestaw do treningu funkcji wykonawczych Zestaw do treningu funkcji wykonawczych składa się z: - urządzenia projekcyjno-śledzącego (podłogi interaktywnej) - Programu Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych (25 ćwiczeń/zadań w formie gier o stopniowanym poziomie trudności) - pomocy dydaktycznych 5 plansz z graficznymi podpowiedziami (ręka, oko, usta, plan, lupa) 4 chustki / opaski w kolorach: żółtym, niebieskim, zielonym i czerwonym drewniane patyki do zadania Patyki - narzędzi do diagnozy i monitorowania

Obsługa urządzenia przy pomocy pilota: Skierować pilota na urządzenie i nacisnąć klawisz Po rozgrzaniu się projektora na podłodze pojawi się menu główne z wyborem gier. Ikony gier są domyślnie zasłonięte numerami. W celu odsłonięcia ikon należy nacisnąć klawisz MODE Wybrać grę przy pomocy strzałek (klawisze 3, 4, 5, 6) i wcisnąć klawisz 7 OK. 4. Pojawi się menu gry z wyborem wariantu gry. 5. Wybrać wariant przy pomocy strzałek w lewo i w prawo (klawisze 4 i 5) i wcisnąć klawisz 7 OK. 6. Aby przerwać grę i wyjść do menu gry należy nacisnąć klawisz 8. 7. Aby wyjść z gry do menu głównego należy nacisnąć klawisz 9. 8. Aby wyłączyć urządzenie należy nacisnąć klawisz 1 na pilocie. Chłodzenie projektora będzie działać jeszcze przez kilkadziesiąt sekund nie należy w tym czasie odłączać zasilania urządzenia. W trakcie gry można skorzystać z dwóch trybów pauzy. Pierwsza pauza wstrzymuje grę (w celu np.: wspólnego przeanalizowania jej zasad) włączana jest klawiszem 6 (strzałka w dół). Druga pauza wstrzymuje grę i zasłania ją obrazem nocnego nieba. Można ją wykorzystać w celu odwrócenia uwagi dzieci od gry i zakończenia zajęć. Włączana jest klawiszem 3 (strzałka w górę). Klawisze 10 i 11 służą do regulacji głośności. Działanie urządzenia 4. 6. 8. 10. MODE OK 5. 7. 9. 1 Po włączeniu pilotem wybranej gry dalsze sterowanie odbywa się za pomocą poruszania się po wyświetlanym obrazie. Gry zaprojektowane są w sposób umożliwiający intuicyjne odkrycie ich zasad. Odkrywanie zasad gry jest częścią procesu stymulowania rozwoju funkcji wykonawczych. Urządzenie najlepiej użytkować w częściowo lub całkowicie zaciemnionym pomieszczeniu w celu uzyskania dobrej jakości obrazu i prawidłowego śledzenia ruchu. Zaleca się, by podłoże, na które rzucany jest obraz, było białe. 1

Program Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych O programie Program Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych to atrakcyjna alternatywa dla tradycyjnych metod terapii i wspierania rozwoju dziecka. Program opracowany został w oparciu o nowatorską koncepcję pracy z dzieckiem opisaną jako Integracja Funkcji Wykonawczych 1, która koncentruje się na zasobach (w obrębie strefy najbliższego rozwoju) a nie na deficytach dziecka, w której nauczyciel/terapeuta nie uczy gotowych strategii, tylko stymuluje dziecko do poszukiwań własnych rozwiązań. Program stymulowania rozwoju umiejętności wykonawczych z wykorzystaniem podłogi interaktywnej (jako dużego bodźca motywującego) stwarza możliwość organizacji odpowiedniego środowiska, w którym dzieci we własnym tempie mogą samodzielnie odkrywać, stawiać sobie cele, planować, uczyć się na błędach, a przede wszystkim bawić się wspólnie z innymi, nakierowując swoje działania na określony cel, rozwijając kluczowe/ bazowe umiejętności, jakimi są funkcje wykonawcze 2. 1 Szkolenia z zakresu Integracji Funkcji Wykonawczych organizowane są przez Fundację Promyk Słońca. Więcej informacji na www.promykslonca.pl 2 Funkcje wykonawcze należy postrzegać jako kompetencje bazowe, związane z przebiegiem procesu uczenia się. Określa się je jako nadrzędny system odpowiedzialny za integrację oraz organizację przebiegu różnych, na ogół złożonych procesów poznawczych, dzięki którym zachowanie człowieka staje się planowe, celowe, świadome i wybiórcze, zaś jego reakcje elastyczne i kontrolowane. (K. Jodzio 2008) 2

Jakie umiejętności wykonawcze ćwiczymy? Podczas zajęć z wykorzystaniem programu rozwijane są takie umiejętności wykonawcze, jak: Hamowanie - zdolność do hamowania impulsywnych reakcji, wygaszania ich oraz segregowania docierających informacji, dzięki czemu zachowanie człowieka staje się wybiórcze. Utrzymywanie uwagi - zdolność koncentracji na zadaniu pomimo bodźców przeszkadzających; nierozpraszanie się. Rozpoczynanie zadań - zdolność do rozpoczynania działań bez zwłoki, sprawnie i w określonym czasie. Pamięć robocza - tymczasowe przechowywanie informacji w celu ich przetwarzania; zapamiętywanie wskazówek, etapów działań. Obejmuje również zdolność korzystania z wcześniejszych doświadczeń w celu wykorzystania ich w bieżącej sytuacji zadaniowej. Planowanie/ustalanie celów, priorytetów - wyznaczanie celów, planowanie kolejnych kroków; zdolność do ustalenia istotnych z punktu widzenia zadania informacji, określenia, na czym należy się skupić. Organizacja - systemy porządkujące informacje, materiały, przestrzeń i czas (zarządzanie czasem); organizowanie i monitorowanie działań. Elastyczność/giętkość poznawcza - umiejętność dostosowania własnych działań do określonej sytuacji, elastyczna adaptacja do wymagań środowiska; umiejętność postrzegania rzeczy z nowej perspektywy. Umiejętność korzystania z informacji zwrotnych - zmiana zachowania i działania, wynikająca z naszej reakcji na innych i innych na nas; celem informacji zwrotnej jest dostarczenie wiedzy na temat zachowania i działania odbiorcy. Metapoznanie - zdolność uświadamiania sobie własnych emocji, formułowania uogólnień na temat siebie i świata, rozumienia swoich procesów myślowych; umiejętność patrzenia na siebie z perspektywy. 3

Adresaci Edukacja - dzieci od 3 do 6 roku życia - uczniowie wczesnoszkolni ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Terapia - dzieci zaburzeniami rozwoju poznawczego - dzieci z zaburzeniami koncentracji i uwagi - dzieci z zaburzeniami zachowania, nadpobudliwością - dzieci ze spektrum autyzmu - dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim i umiarkowanym Program Stymulowania Funkcji Wykonawczych to doskonała propozycja dla przedszkoli, szkół, poradni psychologiczno-pedagogicznych, ośrodków edukacyjno-rehabilitacyjnych, placówek realizujących WWR. W placówkach tych trening funkcji wykonawczych może być realizowany w ramach zajęć: - edukacyjnych stymulujących rozwój dziecka a także - terapeutycznych - korekcyjno-kompensacyjnych - rewalidacyjnych Program ma wartość terapeutyczną. Opracowane są narzędzia diagnostyczne i arkusze do monitorowania efektów terapii, z których korzysta uprawniony terapeuta 1. 1 Narzędzia diagnostyczne i arkusze do monitorowania otrzymują osoby, które ukończyły kurs z zakresu Integracji Funkcji Wykonawczych. 4

Założenia programu (zgodne z metodą Integracji Funkcji Wykonawczych) Zajęcia z wykorzystaniem programu powinny odbywać się w grupach (optymalnie 3-4 osobowych); w przypadku zajęć indywidualnych (dziecko nauczyciel/ terapeuta) nie ma możliwości pełnego wykorzystania założeń metody Integracji Funkcji Wykonawczych. Realizacja zadań uzależniona jest od elementów zewnętrznych/pomocy dydaktycznych (kolorowych chustek/opasek, patyków, graficznych podpowiedzi) stymulujących dziecko do kontroli i monitorowania własnych działań oraz dostosowywania ich do informacji płynących ze środowiska. Wszystkie proponowane w ramach programu ćwiczenia/zadania zakładają współpracę uczestników zajęć, którzy współdziałają ze sobą według odkrytej zasady, rozwijając kompetencje społeczne oraz samoregulację w zakresie emocji. Rusztowanie â Organizacja myślenia problemowego Program opiera się na organizacji myślenia problemowego, ściśle powiązanego z funkcjami wykonawczymi. Jego celem jest wyposażenie dziecka w RUSZTOWANIE, na którym będzie mogło budować swój własny sukces rozumiany jako samodzielne radzenie sobie w różnego rodzaju sytuacjach problemowych: edukacyjnych, społecznych, a nawet codziennych czynnościach. Na początku zajęć każde dziecko losuje jeden z kolorów (chustki lub opaski). Na początku każdego zadania dzieci muszą odkryć zasadę, określić cel, krok po kroku ustalić sposób realizacji zadania/strategię. Nauczyciel/terapeuta nie podaje poleceń ani gotowych rozwiązań, jest osobą wspierającą. Poprzez zadawanie pytań stymuluje dziecko do budowania własnych strategii. 5

Podczas zajęć dzieci, korzystając z graficznych podpowiedzi, uczą się porządkować i organizować własny proces myślowy, nadając swemu działaniu intencjonalny charakter zorientowany na cel. Graficzne podpowiedzi zawarte są na planszach dołączonych do programu: Stań. Zatrzymaj się Przyjrzyj się uważnie Powiedz, co widzisz Ustal plan krok po kroku Jeśli Ci nie wychodzi, przyjrzyj się jeszcze raz 6

Istotnym elementem metody Integracji Funkcji Wykonawczych jest język, za pomocą którego dziecko porządkuje odbierane z zewnątrz bodźce np. wzrokowe (mówi, co tu jest ważne, na co musi zwracać uwagę w pierwszej kolejności), planuje, co zrobi i jak to zrobi (krok po kroku); udziela sobie wskazówek podczas rozwiązywania zadań, czasami w sposób werbalny hamuje impulsywne reakcje. Dziecko cały czas monitoruje realizowane wspólnie zadanie, np. sprawdzając zdobyte punkty. Wreszcie - planuje mowę, tak by była zrozumiała dla innych. Program tworzy przestrzeń do naturalnego, samodzielnego eksperymentowania. Umożliwia trening oparty na doświadczeniach oraz grę z regułami (ręka, oko, plan), która wymaga od dziecka samoregulacji oraz hamowania impulsywnych, niekontrolowanych zachowań. Trenowane umiejętności dają dziecku bazę na przyszłość, która pozwoli mu odnaleźć się w każdej sytuacji problemowej w życiu, przekierować myślenie na szukanie rozwiązań a nie na problem sam w sobie. W wyniku zaproponowanego modelu pracy dziecko staje się coraz bardziej samodzielne, w coraz większym stopniu wpływa na swoje działania, zaczyna być refleksyjne, wie, czego chce i jakie są jego odczucia. W świadomy sposób zaczyna korzystać z wyćwiczonych podczas programu podpowiedzi (ręka, oko, usta, plan, lupa) i w większym stopniu kontroluje podejmowane działania. 7

Ćwiczenia / zadania do treningu funkcji wykonawczych Program zawiera zestaw 25 ćwiczeń/zadań do treningu funkcji wykonawczych o stopniowanym poziomie trudności. Funkcji wykonawczych nie da się rozwijać w izolacji, gdyż każda sytuacja problemowa w kontekście społecznym, edukacyjnym, zawodowym czy choćby nawet codziennych czynności wymaga od nas integracji wielu umiejętności wykonawczych. Program odzwierciedla tę integrację. Funkcje wykonawcze Ikona Rodzaj zadania Utrzymywanie uwagi Hamowanie Pamięć robocza Giętkość poznawcza Planowanie i organizacja Piłka Kolory Karuzela Zjadacz kulek Magik Cyfry oznaczają poziomy trudności poszczególnych zadań, na których ćwiczone są określone umiejętności wykonawcze: poziom pierwszy poziom drugi poziom trzeci 8. poziom ósmy 8

Funkcje wykonawcze Ikona Rodzaj zadania Utrzymywanie uwagi Hamowanie Pamięć robocza Giętkość poznawcza Planowanie i organizacja Rybka Krasnal Ptaszek Statek kosmiczny Łakomczuch Funkcje wykonawcze Ikona Rodzaj zadania Utrzymywanie uwagi Hamowanie Pamięć robocza Giętkość poznawcza Planowanie i organizacja 3 karty ZOO Świetlik Żarówki Pędzel 9

Funkcje wykonawcze Ikona Rodzaj zadania Utrzymywanie uwagi Hamowanie Pamięć robocza Giętkość poznawcza Planowanie i organizacja Bystre oko Fragment Układanka Patyki... 8.... 8.... 8. Szeregowanie Funkcje wykonawcze Ikona Rodzaj zadania Utrzymywanie uwagi Hamowanie Pamięć robocza Giętkość poznawcza Planowanie i organizacja Pszczoła Badacz Robot Ubranie Kolejność 10

Efekty pracy z dzieckiem - rozwój poznawczy - rozwój kompetencji szkolnych, takich jak: - porządkowanie, systematyzowanie wiedzy - ustalanie celów, priorytetów - elastyczne myślenie - odporność na dystraktory (nierozpraszanie się) - stosowanie różnych strategii działania i uczenia się - poprawa koncentracji i uwagi - doskonalenie pamięci - usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych - rozwój umiejętności społecznych, pracy w zespole - umiejętność w zakresie regulacji emocji i sposobu ich wyrażania - motywacja wewnętrzna Praca z wykorzystaniem programu pozwala podtrzymywać naturalną ciekawość świata, nie hamuje naturalnej potrzeby ruchu, wspiera rozwój kompetencji społecznych oraz inspiruje do samodzielnego odkrywania świata i siebie. Jak pokazują najnowsze badania z dziedziny neuropsychologii, wyniki szkolne dziecka, a następnie jego sukcesy życiowe i zawodowe zależą od poziomu rozwoju funkcji wykonawczych. Funkcje wykonawcze są kluczowe dla rozwoju poznawczego, społecznego i psychicznego. Rozwój funkcji wykonawczych ma większe znaczenie dla gotowości szkolnej niż iloraz inteligencji czy poziom umiejętności matematycznych i czytania. 11

Dlaczego zajęcia z wykorzystaniem programu są tak lubiane przez dzieci? Trening funkcji wykonawczych z wykorzystaniem Programu Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych ma formułę zabawy, odkrywania tajemnicy (zagadki), dlatego jest dla dziecka bardzo atrakcyjny. Program wykorzystuje trzy naturalne w funkcjonowaniu małego dziecka elementy: - motywację silnym bodźcem motywacyjnym jest wykorzystanie podłogi interaktywnej, ciekawych gier multimedialnych oraz zabawa na niby (dialog z tajemniczym Panem Zagadką), - aktywność własną dziecka inicjatywa zamierzone działanie, - wspólną zabawę (aspekt społeczny). 12

Integracja Funkcji Wykonawczych Szkolenie dla nauczycieli / terapeutów (zakończone certyfikatem z zakresu terapii metodą Integracji Funkcji Wykonawczych). Podczas szkolenia uczestnicy poznają Program Stymulowania Rozwoju Funkcji Wykonawczych nowatorską koncepcję pracy z dzieckiem wykorzystującą nowoczesne narzędzie edukacyjno-terapeutyczne (podłogę multimedialną). Szkolenie odbywa się głównie w formie warsztatów. W części teoretycznej omawiane są podstawy naukowe metody Integracji Funkcji Wykonawczych. W części praktycznej uczestnicy uczą się, jak prowadzić zajęcia edukacyjno-terapeutyczne zgodnie z założeniami programu, poznają pomoce dydaktyczne oraz narzędzia do diagnozy i monitorowania przebiegu terapii. Liczba godzin: 22 (3 dni) Adresaci: nauczyciele edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, psycholodzy, pedagodzy, terapeuci; specjaliści pracujący w ośrodkach rehabilitacyjnych, poradniach psychologicznopedagogicznych, placówkach WWR, studenci psychologii, pedagogiki i kierunków pokrewnych. Więcej informacji: Fundacja Promyk Słońca, ul. Swobodna 8a, Wrocław www.promykslonca.pl szkolenia@promykslonca.pl

Pracownia Testów Diagnostycznych i Pomocy Terapeutycznych biuro@pracowniatestow.edu.pl tel. 603 411 935 www.pracowniatestow.edu.pl