WARUNEK WYTRZYMAŁOŚCIOWY NA ŚCINANIE Rzeczywise napężenia syczne napężenia dpuszczalneg k, czyli: w pzekju ścinanym S nie mgą być większe d gdzie: (1) S napężenia syczne pzy ścinaniu [Pa], siła ścinająca [N], S ple pwiezchni pzekju ścinaneg [m 2 ], napężenia dpuszczalne pzy ścinaniu [Pa]. Napężenia dpuszczalne na ścinanie są mniejsze d napężeń dpuszczalnych na zciąganie = (0,5 0,8)k, najczęściej pzyjmuje się k 0,65k. P pzekszałceniu wyażenia S k zymujemy: S (2) pzy czym S keśla największą siłę ścinającą, kóą mże jeszcze bezpiecznie pzenieść zważany pzekój ścinany S. ssując wzó ścinaneg. S S (3) keślamy najmniejsze bezpieczne ple pzekju elemenu Należy pdkeślić, że na wyzymałść elemenu wpływa ylk waść liczbwa pla pzekju S, nie wpływa namias kszał pzekju. Pdsawwymi pzykładami elemenów ścinanych są płączenia niwe, spawane, swzniwe (paswane ciasn) i wpuswe. Płączenia niwe Rys. 1. Typwe pzykłady płączeń niwych: a) zakładkwe, b) nakładkwe jednsnne, c) nakładkwe dwusnne (symeyczne) Obliczenia płączeń niwych. Niy bliczamy z dwóch waunków wyzymałściwych: na ścinanie k n (lubk ) (4) 2 d m n 4
gdzie: na naciski pwiezchniwe p k n gd (5) siła zewnęzna (bciążenie płączenia niweg), d śednica wu niweg (niu zakueg), g gubść blachy (dla niów jedncięych gubść blachy cieńszej, a dla dwucięych zazwyczaj gubszej, śdkwej, pnieważ łączna gubść nakładek jes większa), m liczba ścinanych pzekjów w jednym nicie, n liczba niów, kóe należy ściąć, aby złączyć płączenie (w płączeniach zakładkwych wszyskie niy, namias w płączeniach nakładkwych niy łączące jeden z pasów z nakładkami), k n umwne dpuszczalne napężenia ścinające (nące) dla niów zamykanych na gąc, k dpuszczalny nacisk pwiezchniwy między pwiezchnią bczną niu i ściankami wu. We wzze 5 ilczyn gd pzyjmujemy jak ple pwiezchni nacisku na ściankę wu. Dpuszczalne naciski pwiezchniwe na ścianki wów pzyjmuje się w nasępujący spsób k (2 4) k n, najczęściej k 2,5k n. Pzy bliczaniu niów salwych niwanych na zimn ( d 8mm ) waść napężeń dpuszczalnych dczyujemy z ablic, namias dpuszczalne naciski pwiezchniwe k 2,5. Dla niów zamykanych na gąc (d = 10 36 mm) pzyjmujemy d = d + 1 mm, a dla niów zamykanych na zimn ( d 8mm ) d d. Długść l znu niu usalana jes na pdsawie zależnści l = l 1 + l, w kóej l 1 łączna gubść części łącznych, l naddaek na spęczanie niu w wze i na uwzenie zakuwki. Oienacyjne pzyjmujemy l = (1,3 1,8)d. Elemeny niwane (blachy, kszałwniki) bliczamy najczęściej z waunku wyzymałściweg na zciąganie uwzględniając słabienie zpaywaneg pzekju pzez wy niwe: (6) k lub k b g n1 g d S n1 gd gdzie: b szekść płaskwnika (pasa blachy), g gubść blachy lub kszałwnika, S ple pzekju kszałwnika, n 1 liczba niów w jednym zędzie bliczaneg pzekju blachy (kszałwnika), k dpuszczalne napężenia zciągające (dczyywane z ablic). 2
Zaem bliczenia wyzymałściwe płączenia niweg wymagają spawdzenia zech nasępujących waunków: 1 wyzymałści niów na ścinanie, 2 nacisków jednskwych między niami a pwiezchnią wów, 3 wyzymałści na zewanie elemenów łącznych między niami. Z pzedsawinych pwyżej zech waunków zeci z nich zawsze wymaga spawdzenia, gdyż waunkuje n dbanie dpwiedniej szekści łącznych elemenów (blach). Namias z dwóch pzsałych wykzysuje się zwykle ylk jeden, dający większą pewnść płączenia. Szwy niwe nakładkwe jednsnne i zakładkwe, a więc zawieające niy ścinane w jednej płaszczyźnie blicza się ylk na ścinanie z waunku piewszeg. Namias szwy niwe nakładkwe dwusnne, zawieające niy ścinane w dwóch płaszczyznach, blicza się na ścinanie, gdy ssunek śednicy niu d gubści blachy jes mniejszy niż 1,6 (d/g < 1,6), w dwnym wypadku niy blicza się na dcisk z waunku dugieg. Rys. 2. Płączenie niwe zakładkwe Rys. 3. Płączenie niwe nakładkwe jednsnne Rys. 4. Płączenie niwe nakładkwe dwusnne Pjekwanie zmieszczenia niów w płączeniu pzepwadza się pzyjmując nasępujące paamey: g n = 0,65g, min = 2,2d ( pdziałka szwu) daneg zędu, a = (2...3)d, e 1 = (1,2...2)d, e = (1,5...2)d. 3
Pzykład 1. W płączeniu swzniwym, pzedsawinym na pniższym ysunku, zasswan swzeń śednicy d = 14 mm wyknany ze sali 20H. Obliczyć jaką maksymalną siłą mżna bciążyć płączenie. Pzykład 2. Tulejka śednicy d = 30 mm jes bciążna siłą = 40 kn w aki spsób, kóy pzedsawiny zsał na pniższym ysunku. Obliczyć minimalną wyskść kłnieza ej ulejki pzyjmując, że zsała na wyknana ze sali S5. Pzykład 3. Obliczyć nacisk sempla 1 wykjnika pzy dziukwaniu wu śednicy 40 mm w blaszce salwej 2 gubści 5 mm, jeżeli ganica wyzymałści na ścinanie R = 380 MPa. Dbać akże nminalny nacisk pasy mimśdwej, na kóej będzie się dbywać en pces. 4
Pzykład 4. Obliczyć wyskść h łba śuby pzedsawinej na pniższym ysunku, kóa musi wyzymać bciążenie zciągające = 80 000 N, jeżeli wiadm, że k = 80 MPa i = 50 MPa. Pzykład 5. Jaką śednicę pwinien mieć swzeń salwy pzedsawiny na pniższym ysunku, jeżeli działa na nieg siła = 150 000 N, a dpuszczalne napężenie na ścinanie maeiału swznia wynsi = 40 MPa? Pzykład 6. Obliczyć liczbę niów jedncięych łączących dwa płaskwniki gubści g = 10 mm, jeżeli wiadm, że napężenie dpuszczalne na zciąganie k = 120 MPa, napężenie dpuszczalne na ścinanie (maeiału niów) = 120 MPa az dpuszczalny nacisk pwiezchniwy (na ścianki wu) k = 2400 MPa, namias siła pzenszna pzez płączenie = 45 000 N. 5
Tab. 1 Oienacyjne własnści wyzymałściwe niekóych gaunków sali: R m i R e według PN az PN-EN (w nawiasach) az napężenia dpuszczalne bliczne z zasswaniem współczynników bezpieczeńswa dla daneg dzaju maeiału R m min R e min A Napężenia Maeiał Oznaczenie sali dpuszczalne [MPa] [MPa] [MPa] [%] k k g k s sal niespwa knsukcyjna gólneg pzeznaczenia S0S (S185) S3S(S235) S5 (E295) S7 (E360) 320 380 500 700 200 240 300 370 30 25 19 10 100 120 145 175 120 145 170 210 65 75 90 115 sal niespwa d uwadzania pwiezchniweg i ulepszania cieplneg 15 (C15E, C15R) 25(C25E, C25R) 35(C35E, C35R) 55(C55E, C55R) 380 460 540 650 230 280 320 380 25 23 20 13 115 140 155 185 140 170 185 225 75 90 100 120 sal spwa knsukcyjna. Sal d nawęglania Sal spwa knsukcyjna. Sal d ulepszania cieplneg i hawania pwiezchniweg 20H (20C4) 780 640 22 325 390 210 50H 1100 950 10 450 545 290 Uwaga: k k c k s k 0,8k c 6
WYMIARY TEORETYCZNE GWINTÓW METRYCZNYCH WEDŁUG PN/M-02013 7