dr Magdalena Gieras Kompetencje psychospołeczne kierowców i managerów w transporcie międzynarodowym
KOMPETENCJE KIEROWCÓW 2
Kompetencje Kompetencja (łac. competentia) najogólniej oznacza: uprawnienia do działania, odpowiedzialność za pewien zakres pracy lub relacji z ludźmi i środowiskiem, rezultat procesu uczenia się, zdolność do określonych obszarów zadań. W unijnym kontekście edukacji i spójności społecznej kompetencje definiowane są jako połączenie: wiedzy, umiejętności, postaw odpowiednich do sytuacji. 3
Kompetencje społeczne Kompetencje społeczne należą do grupy siedmiu uznanych przez deklarację lizbońską jako kluczowe dla obywateli państw członkowskich, które z kolei zobowiązały się do jej rozwijania poprzez swój system edukacji i wsparcia społecznego. Ogólnie definiuje się je jako: obejmujące te formy zachowań, które jednostka musi opanować, aby sprawnie, konstruktywnie uczestniczyć w życiu społecznym i potrafić rozwiązać ewentualny konflikt. Są one niezbędne do owocnej interakcji z jednostkami, jak i w ramach grupy zarówno w sferze publicznej, jak i prywatnej. 4
Kompetencja społeczna to zawsze czyjś osąd, co do tego, czy zachowanie danej osoby w konkretnej sytuacji jest konstruktywne czy też nie. Źródło: McFall, R. M. (1982). A review and reformulation of the concept of social skills. Behavioral Assessment, 4, 1-33. 5
Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe i społeczne WIEDZA Rozumienie reguł postępowania i źródeł rytuałów przyjmowanych w różnych społecznościach Znajomość pojęć: jednostka, grupa, społeczeństwo, kultura. Rozumienie wymiaru wielokulturowości. UMIEJĘTNOŚCI Konstruktywne porozumiewanie się w różnych sytuacjach społecznych: tolerowanie odmiennych zachowań, współodpowiedzialność. Wzbudzanie zaufania i empatii. Wyrażanie frustracji bez agresji, przemocy czy samodestruktywnych zachowań. Oddzielanie pracy od życia osobistego. Nieprzenoszenie konfliktu zawodowego. Rozróżnianie tożsamości narodowych w interakcjach wielokulturowych, łączenie różnic w poglądach z tradycjami i konstruktywne wnoszenie własnych perspektyw do danej kultury. Negocjowanie. Znajomość zasad dbania o zdrowie i higienę osobistą C5. 6
Złożoność i zależność różnych czynników, wpływających bezpośrednio i pośrednio na bezpieczne funkcjonowanie kierowcy w ruchu drogowym Źródło: Karney J.E. Człowiek i praca. Wybrane zagadnienia z psychologii i pedagogiki pracy. Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1998 7
Możliwości Wiedza Sprawność psychiczna Zachowanie Środowisko drogowe (ruch, droga, pojazdy) Umiejętności Motywacja Wprawa Postawy Stan aktualny Realizacja oczekiwań Warunki jazdy 8
Czynniki wpływające na sprawność psychiczną kierowcy Źródło: Bąk J. Opracowanie składowych systemu działań antywypadkowych z dostosowaniem do dominujących w Polsce czynników wypadkogennych subczynniki, sprawność psychiczna kierowcy. W: Kryteria oceny poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce oraz projekt efektywnego systemu działań antywypadkowych. Projekt badawczy nr 9 S 60 407604 p.01, ITS, Warszawa 1995 materiał niepublikowany 9
Sprawność psychiczna kierowcy Czynniki wpływające bezpośrednio Właściwości psychofizjologiczne emocje odporność na stres (poziom neurotyczności) percepcja (wzrok, słuch) czas reakcji pamięć Funkcje intelektualne Sytuacja aktualna Czynniki wpływające pośrednio wiek płeć wykształcenie temperament doświadczenie i umiejętności potrzeby postawy oczekiwania lęk rozdrażnienie niepewność zaskoczenie nuda poglądy na bezpieczeństwo w ruchu drogowym 10
11
KOMPETENCJE MANAGERÓW 12
Jak sprawić, aby pracownik robił ochoczo to, co robić musi; by tego, co robić musi - nie robił tylko dlatego, że musi; by w robieniu tego, co musi, znalazł upodobanie i dzięki temu prace swą usprawnił wielokrotnie, okazując hojność w oddaniu się jej? por. T. Kotarbiński. 13
Kształtowanie kultury bezpieczeństwa PRACOWNIK Kształtowanie kultury bezpieczeństwa ZACHOWANIE PRZEŁOŻONYCH ŚRODOWISKO PRACY 14
Składniki determinujące zachowanie pracownika w przedsiębiorstwie ZACHOWANIE PRACOWNIKA W PRZEDSIĘBIORSTWIE Typowe wzorce zachowań wynikające z naturalnych predyspozycji człowieka Socjoi psychopatogenny charakter otoczenia, w którym przebywa pracownik Specyfika firmy oraz charakter wykonywanej pracy i ich zgodność z psychologicznymi skłonnościami pracownika Źródło: Laszczak M., (1999): Patologie w organizacji, Kraków, WPSB
Co kształtuje zachowanie? WARTOŚĆ POSTAWA ZACHOWANIE
Czym jest postawa? KOMPONENT POZNAWCZY KOMPONENT EMOCJONALNY KOMPONENT MOTYWACYJNY
Etapy procesu działania człowieka ODBIÓR INFORMACJI PODEJMOWANIE DECYZJI WYKONANIE Etapy sprawnego zachowania kierowcy TRAFNA OCENA SAMEGO SIEBIE I SYTUACJI DROGOWEJ PODEJMOWANIE WŁAŚCIWYCH DECYZJI SPRAWNE WYKONANIE MANEWRÓW 18
Co zrobić, aby pracownik nie działał na szkodę firmy? 19
Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego wskazuje na to, że jednostka może dokonywać czynów przestępczych ponieważ jej więzi z porządkiem konformistycznym zostały w jakiś sposób zerwane. Komponentami więzi jednostki ze społeczeństwem według T. Hirschiego są: przywiązanie, zaangażowanie, zaabsorbowanie, przekonanie. 20
Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego Przywiązanie - oznacza emocjonalne związki jednostki z jej otoczeniem, którym są rodzina, przyjaciele, sąsiedzi czy też koledzy z pracy. Istota przywiązania polega na tym, że ludzie wrażliwi na opinie wyrażane przez otoczenie, licząc się z negatywnymi rekcjami na fakty naruszania norm, przyjmują postawę konformistyczną. Jednostka silnie przywiązana do swego otoczenia czuje moralny obowiązek przestrzegania norm przez to otoczenie uznawanych. Gdy jednostkę przestaną obchodzić opinie i reakcje innych ludzi może się ona angażować w zachowania dewiacyjne. 21
Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego Zaangażowanie - przestrzeganie norm spowodowane jest groźbą utraty prestiżu, pozycji zawodowej czy choćby ośmieszenia. Jednostki mające mało do stracenia (o niskim statusie) bardziej narażone będą na naruszanie norm społecznych. Zatem ważnymi czynnikami powodującymi zachowania konformistyczne będą aspiracje i ambicje osób. 22
Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego Zaabsorbowanie - jednostka zbyt dużo czasu poświęcając na działalność konformistyczną nie myśli (z braku czasu) o czynach dewiacyjnych. Zaabsorbowanie jest niejako pochodną zaangażowania, ponieważ jednostki zaabsorbowane działalnością konformistyczną nie mają czasu na zachowania patologiczne. 23
Teoria kontroli społecznej Travisa Hirschiego Przekonanie - jednostka wewnętrznie jest przekonana o konieczności przestrzegania norm społecznych. Jeżeli przekonanie jednostki o konieczności przestrzegania norm społecznych jest małe, to bardziej jest prawdopodobne, że będzie je ona naruszała, przez co zwiększa się prawdopodobieństwo zachowania dewiacyjnego. 24
D z i ę k u j ę z a u w a g ę dr Magdalena Gieras Career & Business Consulting Center ul. Szkolna 8 c, 05-870 Błonie NIP 725-149-13-41 REGON 141182061 tel. +48 604 137 086 Poznań, 8 maja 2013 http://www.career-business.pl biuro@career-business.pl http://www.dobrycoach.com.pl m.gieras@dobrycoach.com.pl