MATERIAŁY SZKOLENIOWE Seminarium z zakresu muzyki i tańca śląskiego, przygotowujące do Konkursu Tańca Śląskiego TROJAK Zebranie i opracowanie tańców - Opracowanie muzyczne - Skład i opracowanie graficzne - Jerzy Stasica Wojciech Sąkól Adrian Mikłasz Gabriel Czapla KATOWICE 2015
WSTĘP Seminarium z zakresu muzyki i tańca śląskiego zostały zorganizowane w celu przygotowania nauczycieli wychowania fizycznego i instruktorów tańca do VI Ogólnopolskiego Konkursu Tańca Śląskiego. Materiały seminaryjne zawierają kilkanaście tańców śląskich gdzie podana jest jedna melodia (zapis nutowy) do każdego tańca ale wiele wersji opisujących wykonanie ruchowe. Bardzo często ten sam taniec tańczony w różnych miejscowościach na Śląsku posiadał inny schemat ruchowy a melodia różniła się czasami tylko kilkoma nutami. Dla potrzeb konkursu przyjęliśmy tylko jedną melodię. Jednym z celów działalności zespołów pieśni i tańca, zespołów regionalnych jest rozwijanie ruchu estradowego w celu prezentacji tańców ludowych czy narodowych na scenie. Naszym celem jest nie tylko prezentacja, ale głównie rozpowszechnianie tańców naszego regionu wśród dzieci i młodzieży w taki sposób aby stały się one tańcami użytkowymi, tańczonymi powszechnie na zabawach. Drogą do osiągnięcia tego celu ma być konkurs tańca, seminaria dostarczające nauczycielom wychowania fizycznego i instruktorom tańca materiały dydaktyczne. Jedną z naszych propozycji jest tańczenie tańców regionalnych w strojach współczesnych. Dlatego na konkursie tańca będzie obwiązywał strój wizytowy. Kolejną propozycją jest ogólna dostępność muzyki (obecnie można ją pobrać bezpłatnie na stronie ZPiT Silesianie www.silesianie.pl). Chcąc aby taniec naszego regiony stał się bardziej atrakcyjny dla dzieci i młodzieży przedstawiamy różne wersje wykonawcze, które powinny urozmaicić dany taniec. Jednocześnie pragniemy uchronić od zapomnienia tańce regionalne, które są dziedzictwem kulturowym naszego regionu przekazanym nam przez naszych przodków. Mamy nadzieje dotrzeć do szerokiego kręgu nauczycieli, szczególnie do nauczycieli wychowania fizycznego oraz instruktorów tańca prowadzących zespoły taneczne. Poprzez te kręgi chcemy dotrzeć do dzieci, młodzieży, dorosłych i na nowo zainteresować ich tańcami z naszego regionu. Mamy nadzieję, że zajęcia seminaryjne oraz otrzymane materiały pozwolą inaczej spojrzeć na taniec ludowy i będą one dla państwa inspiracją do tworzenia własnych rozwiązani; połączeń schematów ruchowych poszczególnych tańców. Zebrane opisy tańców pochodzę głównie z publikacji Jana Taciny Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk z książki Janiny Marcinkowej, Krystyny Sobczyńskiej Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska, oraz z książki Jerzego Drozda Dożynki cieszyńskie. Na zakończenie pozwolę sobie na cytat z książki Janiny Marcinkowej: Trojaka i dziś jeszcze tańczą na Śląsku na zabawach. Powtarzają I część jednakowo lub z małymi zmianami; w II części natomiast przy każdym kolejnym powtórzeniu stosują coraz inną odmianę. Jerzy Stasica 1
OBJAŚNIENIA 1. Krok dosuwany na raz - krok jedną nogą na i - dosunięcie drugiej nogi 2. Podskok nożycowy; szkrobok na raz - wysunięcie z niskiego podskoku jednej nogi do przodu drugiej do tyłu. Ciężar ciała na obu nogach. na i - zatrzymanie ruchu. Można go wykonać także wysuwając jedną nogę do przodu opierając przednią część stopy o podłogę, a ciężar ciała pozostaje na drugiej nodze. 3. Krok chodzony na raz - krok jedną nogą na dwa - krok drugą nogą 4. Krok z podskokiem na raz - krok w przód z przeniesieniem ciężaru ciała na dwa - niski podskok na tej nodze. Druga noga niska uniesiona nad podłogę. Na dwa, i to samo co na raz, i ale drugą nogą. Krok z podskokiem może być wykonany z obrotem lub bez obrotu. 5. Zmiana kroku na raz - krok jedną nogą na i - dosunięcie drugiej nogi na dwa - krok tą samą nogą, co na raz Jeżeli wykonujemy kroki w bok to powstaje boczna zmiana kroku 6. Polka Jest to zmiana kroku wykonywana jedną i drugą nogą. Takt 1- na raz, i, dwa - zmiana kroku jedną nogą Takt 2- na raz, i, dwa - zmiana kroku drugą nogą Można wykonywać polkę bez obrotu, lub w obrocie. Przy polce w obrocie na każdy takt wykonujemy półobrót. 7. Szłapok Przestępowanie w obrotach z nogi na nogę. na raz - krok w bok i półobrotu na tej nodze (druga noga uniesiona nad podłogą na dwa - krok w bok drugą nogą i półobrót na tej nodze. 8. Waloszek; walczyk; walc Takt 1- na raz - krok większy na dwa-trzy - dwa kroki mniejsze Takt 2- to samo co w takcie 1 ale drugą nogą 2
9. Chwyt zwykły (trzymanie zamknięte) Tancerz obejmuje tancerkę prawą ręką od tyłu w pasie, na którą tancerka kładzie swoją lewą rękę. Lewa ręka tancerza i prawa tancerki złączone dłońmi są uniesione w bok ch chłopak dz dziewczyna ln lewa noga pn prawa noga Objaśnienia do nut: 1. I część tańca 2. II część tańca 3
OWCZAREK Owczarzyczek nasz, wygnoł owce wczas. A jo za nim za śniodanim, a łon poszedł w las. Kole lasa szła, tabaka niosła. Jaki taki dej tabaki óna nie dała. 4
Metrum 2/4 (dwudzielne) Taniec dwuczęściowy Wersja I (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska ) Wzajemnie klaskanie w ręce (odmiany: odmienny sposób klaskania, włączenie dodatkowego ruchu pomiędzy klaśnięciami) Ustawienie: naprzeciwko siebie, Trzymanie: bez trzymania Takt 1- na raz dotknięcie dłońmi swoich ud (lekkie ugięcie kolan) na dwa dotknięcie palcami klatki piersiowej (prostujemy kolana) Takt 2- na raz wzajemnie klaśnięcie dłoni prawa z lewą na dwa zatrzymanie ruchu Takt 3 tak jak takt 1 Takt 4 tak jak takt, 2 ale przeciwne dłonie (lewa-prawa) Takt 5 tak jak takt 1 Takt 6- wzajemne klaśnięcie dłoni na raz prawa-prawa na dwa lewa-lewa Takt 7 tak jak takt 1 Takt 8- na raz wzajemne klaśnięcie prawa-lewa, lewa-prawa na dwa zatrzymanie ruchu I Polka (lub walc w konkursie nie wykorzystywany) Trzymanie: zamknięte. Partner ujmuje partnerkę prawą ręką z tyłu w pasie. Partnerka lewą dłoń opiera na prawym barku partnera. Lewa ręka partnera i prawa ręka partnerki złączone dłońmi, uniesione w bok poniżej barków. Takt 9-24 polka np. w parze po półobrotu w prawo lub lewo, ch krok polki na podskoku do przodu dz obroty krokiem polki na podskoku pod złączonymi prawymi dłońmi Wersja II (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska ) Takt 1 dwoma krokami obrót ( szłapok ) ch w lewo, dz w prawo Takt 2 ukłon, ręce nisko w bok, ch pochyla głowę i barki, dz dodatkowo zgina kolana Takt 3-4 - tak jak takt 1-2 Takt 5- na raz dotknięcie ud na dwa klaśnięcie we własne dłonie Takt 6- klaśnięcie wzajemne w dłonie na raz prawa-prawa na dwa lewa-lewa Takt 7 tak jak takt 6 Takt 8- klaśnięcie wzajemne w dłonie na raz prawa-prawa na dwa zatrzymanie ruchu I Polka 5
Wersja III (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk) Takt 1- na raz dotknięcie palcami obu rąk własnego czoła na dwa dotknięcie palcami obu rąk klatki piersiowej Takt 2 raz opuszczenie rąk i ukłon Takt 3-4 tak jak takt 1-2 Takt 5 wzajemnie klaśnięcie w dłonie na raz prawa-prawa na dwa lewa-lewa Takt 6-8 tak jak takt 5 I Polka Wersja IV (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk) Takt 1- na raz - dotknięcie ud na dwa zetknięcie własnych dłoni Takt 2- na raz dotknięcie dłoni partnera na dwa zatrzymanie ruchu Takt 3-4 tak jak takt 1-2 Takt 5 tak jak takt 1 Takt 6- na raz prawa-prawa na dwa lewa-lewa Takt 7-8 tak jak takt 1-2 I Polka Wersja V (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk) Takt 1 dotykamy palcami prawych nóg podłogi na raz przed sobą na dwa za sobą Takt 2- na raz przed sobą na dwa łączymy nogi i zatrzymanie ruchu Takt 3- na raz dotknięcie ud dłońmi na dwa dotknięcie własnych dłoni Takt 4- na raz dotknięcie wzajemnie prawa-prawa na dwa dotknięcie wzajemnie lewa-lewa Takt 5-7 tak jak takt 1-3 Takt 8 dotknięcie wzajemnie dłoni I Polka 6
ZWODZONY Nie chcę cię, nie chcę cię, nie chcę cię znać. Chodź do mnie, chodź do mnie rączki mi dać. Prawej mi dać, lewej mi dać, i już się na mnie nie gniewać. 7
Metrum ¾ Taniec dwuczęściowy Wersja I (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska ) Ustawienie: obok siebie twarzami w kierunku tańca Takt 1-4- ch i dz rozchodzą się na zewnątrz (od siebie) wykonując rękami wewnętrznymi dla pary (ch prawa, dz lewą) gesty wyrażające odpychanie się (druga ręka na biodrze) Takt 1- na raz krok boczny, ch w lewo, dz w prawo na dwa dosunięcie drugiej nogi na trzy zatrzymanie ruchu Takt 2-3 tak jak takt 1 Takt 4- na raz zwracają się do siebie przodem (1/4 obrotu), ch w prawo, dz w lewo na dwa-trzy zatrzymanie ruchu (ręce opuszczone) Takt 5-8 ch i dz zbliżają się do siebie wykonując prawymi rękami gest wyrażający przywoływania (druga ręka na biodrze) Gesty rąk przywoływanie ch lewą ręką (wskazujący palec) dz prawą ręką (wskazujący palec) Takt 5- na raz ch krok lewą nogą do dz, dz krok prawa nogą do ch na dwa dosunięcie drugiej nogi (bez przeniesienia ciężaru) na trzy zatrzymanie ruchu Takt 6-7 tak jak takt 5 Takt 8 ukłon ch i dz stoją twarzami do siebie I Takt 1- na raz ch i dz podają prawe ręce (lewe na biodrze, dłonie otwarte) i wykonują krok w bok, ch w prawo (prawą nogą) dz w lewo (lewą nogą) na dwa-trzy drugą nogą (ch lewą dz prawą) unoszą ukosem w przód, krzyżując przed noga postawną, złączone ręce wykonują ruch wahadłowy w kierunku ruchu nóg Takt 2 tak jak takt 1 ale w drugą stronę ( na raz krok w bok ch nogą lewą, dz nogą prawą) Takt 3-4 tak jak takt 1-2, następuje zmiana rąk (podajemy sobie lewe ręce) Takt 5-8 walczyk w miejscu, na raz zmiana trzymania na zamknięte, pod koniec taktu 8 opuszczają ręce wzdłuż tułowia Takt 9-16 tak jak 1-8 Wersja II (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk ) Takt 1-8 tak jak poprzednio (rozchodzą się i zbliżają się do siebie) I Takt 1-4 podają prawe ręce i wysuwają je, takt 1 w prawo, 2 w lewo, 3 w prawo, 4 w lewo Takt 5-8 kładą obie ręce na barkach partnera, tańczą walczyka 8
Wersja III (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk ) Ustawieni: stoją naprzeciwko siebie, twarzą do siebie. krok trójmiarowy: na raz krok do przodu, na dwa dostawienie nogi, na trzy zatrzymanie ruchu Takt 1-2 krokiem trójmiarowym zamiana miejsc, ch idzie na miejsce dziewczyny (prawą nogą), dz idzie na miejsce ch (lewą nogą) Takt 3-4 wykonujemy krokiem trójmiarowym obrót w miejscu Takt 5-8 tak jak takt 1-4, wracamy na swoje miejsca I Walczyk Wersja IV (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk) Tak jak I część wersji II I Ustawienie: Trzymanie: para zwrócona twarzami w kierunku tańca, trzymają się rękami wewnętrznymi dla pary lub nie trzymamają się Takt 1-2 6 krokami do przodu Takt 3-4 6 krokami obrót (kółeczko), ch w lewo, dz w prawo Takt 5-8 tak jak tak 1-4 9
KOWOL, KOWOLIK 10
Taniec dwuczęściowy Metrum 2/4 (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 91 ) Naśladowanie pracy kowala. Ustawienie naprzeciw siebie. Tancerz klęczy na prawym kolanie. Lewa ręka pięścią oparta o kolana lewej nogi. Prawa ręka swobodnie opuszczona. Tancerka stoi naprzeciw tancerza i rękami ujmuje fartuch. Takt 1- tancerz naśladuje ruchami ręki pracę kowala bijącego młotem na raz szerokim ruchem unosi w górę zaciśniętą w pięść prawą ręką na dwa opuszcza rękę i uderza zwiniętą w pięść prawa dłonią w lewą rękę oparta na lewym kolanie. Ruch jest mocny, zdecydowanie, dynamiczny, akcentowany ruchowo w najwyższym punkcie uniesienia ręki i w chwili opuszczania na lewą dłoń. Tancerka- na raz robi krok prawą nogą w stronę tancerza, z jednoczesnym uniesieniem obydwiema rękami fartucha w przód. Lewa noga pozostaje w tyle oparta podłodze, na dwa przenosi ciężar ciała na lewą nogę w tył, oraz opuszcza ręce z fartuchem. Prawa noga oparta palcami na podłodze. Takt 2-16 w każdym takcie powtarzają ruchy opisane dla taktu 1. Tancerz często urozmaica ruchy uderzenia młotem. Czasem zmienia rytm, uderzając pięścią w pięść dwa razy w jednym takcie (na każdą ćwierćnutę), czasem uderza w lewe kolano raz prawą, raz lewą pięścią. Tancerka nie zawsze przenosi ciężar ciała z jednej nogi na drugą, lecz stojąc w miejscu na obydwu nogach wykonuje tylko ruchy unoszenia i opuszczania fartucha, którym naśladuje rozdmuchiwanie ognia. I Polka Takt 1-16 tancerz szybko wstaje. Tańczący ujmują się parami w ujęcie zamknięte i tańczą polkę wirową naokoło Sali, w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Obroty wykonują w prawo lub lewo. KOWOLIK Ustawienie: naprzeciw siebie (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 88 ) Trzymanie: za prawe ręce lub bez trzymania. podskok nożycowy (szkrobok) na raz wysunięcie z podskoku jednej nogi do przodu a druga zostaje w tyle na dwa zmiana nóg noga z przodu do tyłu, nogę z tył wysunąć do przodu Takt 1- na raz - wysunięcie prawej nogi do przodu lewej do tyłu na dwa zatrzymanie ruchu Takt 2 tak jak tak 1 zmiana nóg Takt 3- na raz wysunięcie prawych nóg na dwa wysunięcie lewych nóg Takt 4 tak jak takt 1 I Polka 11
ZAJĄCZEK (inna nazwa Drybek) Zajączek, zajączek, przez kapusteczkę chciał mi zbiec, ucieka co siły ten nieboraczek, a ja go hyc, hyc, ucieka co siły, ucieka co siły, hyc, hyc, a ja go hyc. 12
Metrum: Ustawienie: Trzymanie: ¾ Tancerz i tancerka stoją naprzeciwko siebie, tancerz lewym bokiem do środka koła, tancerka prawym Ręce swobodnie opuszczone Taniec dwuczęściowy Wersja I (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 103) Takt 1-8. Tancerka ucieka przed partnerem, wykonując krok walca w obrotach w każdym takcie trzema krokami wykonuje półobrót w prawo. Ręce unosi nisko w bok lub opiera na biodrach. Tancerz podąża za partnerką krokiem walca w przód, rozpoczyna lewą nogą. Na początku każdego taktu, wyciągając daleko ukosem w przód ręce, klaszcze zamaszyście w dłonie, wychyla przy tym tułów w jednym takcie w lewo w drugim w prawo. Na koniec taktu 8 oboje zatrzymują się naprzeciw siebie. I Takt 9. Tancerka i tancerz opierają sobie nawzajem ręce na barkach względnie biorą się za ręce i wykonują jeden skok szkroboka. na raz nagły, mały przeskok na prawą nogę z równoczesnym wysunięciem w przód lewej nogi. Ciężar ciała oparty na prawej nodze, lekko zgiętej w kolanie, lewa stopa palcami dotyka podłogi na dwa-trzy pauza. Takt 10. Ponownie jeden przeskok - szkroboka: na raz przeskok na lewą nogę, która zostaje cofnięta w tył i wysunięcie prawej nogi w przód, na dwa, trzy pauza. Takt 11. Tańczący wykonują trzy razy krok szkroboka. na raz przeskok na prawą nogę, wysunięcie w przód lewej na dwa - przeskok na lewą nogę, wysunięcie w przód prawej, na trzy przeskok na prawą nogę, wysunięcie w przód lewej. Takt 12. Ponownie trzy skoki szkroboka, rozpoczynając od przeskoku na lewą nogę analogicznie do taktu 11. Takt 13-20. Dwukrotne powtórzenie ruchów opisanych dla taktów 9-12 Takt 21-23. To samo co w taktach 9-11. Takt 24. na raz i wytrzymanie pozy do końca taktu. Wersja II (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 103) W taktach 1-8 tancerz podąża za tancerką również innym krokiem. W każdym takcie na raz robi dość długi krok (rodzaj wypadu) w przód na zmianę raz prawą, raz lewą nogą, na dwa, trzy dostawia drugą nogę, nie przenosząc na nią ciężaru ciała. W taktach 9-24 tańczący urozmaicają sobie nieraz obrotami i tupnięciami, np. w takcie 15 i 16 tancerka i tancerz zwalniając ujęcie rąk wykonują każde oddzielnie dwa obroty w prawo; kroki z obrotem wykonują w rytmie ćwierćnut. Taki sam obrót wykonują również w takcie 23, natomiast w takcie 24 tupnięcie na raz i zatrzymanie ruchu do końca taktu. 13
Wersja III (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 118) Tancerka tańczy walca w obrocie przed tancerzem, który krokiem wolnym, przypadającym na pierwszą miarę każdego taktu muzycznego, postępuje za nią równocześnie klaszcząc w dłonie. I Tancerka i tancerz opierają sobie nawzajem ręce na barkach Takt 1- na raz - podskok nożycowy, noga lewa do przodu na dwa-trzy - zatrzymanie ruchu Takt 2- na raz - podskok nożycowy, noga prawa do przodu na dwa-trzy - zatrzymanie ruchu Takt 3-4- sześć podskoków nożycowych Takt 5-6- tak jak takt 1-2 Takt 7- składają ręce na biodrach na raz -skłon w lewo na dwa- trzy - zatrzymanie ruchu Takt 8- na raz - skłon w prawo na dwa- trzy - zatrzymanie ruchu i wyprostowanie się Takt 9-14 tak jak takt 1-6 Takt 15- na raz - skłon w lewo na dwa- trzy zatrzymanie ruchu Takt 16- na raz - wyprostowanie się na dwa-trzy - zatrzymanie ruchy Wersja IV (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 119) W parze tancerka opiera obie ręce na biodrach, a tancerz tylko lewą, opuszczając prawą w dół. Pary ustawiają się na obwodzie koła, tancerze zwróceni są twarzami do siebie. Dziewczęta robią cztery obroty w tył (w lewo), chłopcy posuwają się za nimi, wykonując cztery zwykłe kroki i wabiąc je palcem prawej ręki (4 takty). Następnie cztery takty tańczą jak poprzednio z tą różnicą, że dziewczęta zmieniają kierunek obrotów (w prawo). Na pierwszą ćwierćnutę w takcie 9 pary zatrzymują się, wysuwają lewą nogę do przodu i składając sobie nawzajem ręce na barkach. W 10 takcie tancerze zmieniają lekkim podskokiem położenie nóg, tak że do przodu wysunięta jest prawa noga. W takcie 11 i 12 zmiany nóg należy wykonać trzykrotnie, w 16 zaś tancerze zsuwają stopy i opuszczają ramiona. Podczas wykonywania podskoków tancerze posuwają się po obwodzie koła. Wersja V (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 119) Ustawienie: Tańczy jedna para, zwróceni są twarzami w I kierunku tańca Trzymanie: Tancerz ujmuję tancerkę jak przy chwycie zwykłym drugą rękę składają na biodrach Takt 1- na raz krok do przodu na dwa dosunięcie drugiej nogi na trzy wspięcie na palcach i obniżenie Takt 2-4- tak jak takt 1 Takt 5-8 tak jak takt 1-4 ale kroki wykonujemy w tył I 14
Stoją twarzami do siebie i trzymają się za ręce: prawa-lewa, lewa prawa. Takt 1- na raz - podskok nożycowy (szkrobok - prawe nogi wysuwamy do przodu) na dwa trzy wytrzymanie ruchu Takt 2- powtarzamy takt 1 ale wysuwamy lewe nogi Takt 3- na raz - podskok nożycowy (wysuwamy pn do przodu) na dwa - podskok nożycowy (wysuwamy ln do przodu) na trzy - podskok nożycowy (wysuwamy pn do przodu) Takt 4- tak jak takt 3 (wysuwamy nogę l.p.l.) Takt 5-6- tak jak takt 1-2 Takt 7 tak jak takt 3 Takt 8- na raz - zeskok na dwie nogi (nogi złączone) na dwa - zatrzymanie ruchu Przy następnych powtórzeniach całości (część I i II), w części I tańczono w parach walca. 15
GOŁĄBEK Spod z pieca gołąbek, rozbił se żołądek, cóż ci to gołąbku, sztyry dziurki w żołądku? Spod z pieca gołąbek, rozbił se żołądek, spod z pieca nie gruchnył, zjod kasze nie dmuchnył. 16
Metrum 2/4 ( w II części występuje także ¾) Ustawienie: naprzeciw siebie, Trzymanie: podajemy prawe dłonie na wysokości pasa, lewe oparte na biodrze Taniec dwuczęściowy Wersja I (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 81 ) Takt 1- na raz przeskok z przeniesieniem prawych nóg w przód, lewych do tyłu (ciężar równomiernie rozłożony), można wysunąć prawą nogę do przodu i dotykać tylko palcami podłogi (cały ciężar ciała pozostaje na nodze lewej) na dwa zmiana nóg wykonana niskim przeskokiem Takt 2-3 skoki do pozycji coraz szerszego rozkroku na raz mały rozkrok na i większy rozkrok na dwa jeszcze większy rozkrok (pozwalający jednak na wykonanie następnego ruchu) Takt 3 tak jak takt 1 Takt 4 odwrotnie niż w takcie 2 na raz szeroki rozkrok na i mniejszy rozkrok na dwa złączone stopy Takt 5-8 tak jak takt 1-4 Cześć II (krok z podskokiem) Takt 9-16 (tempo żywsze) tancerze unoszą złączone prawe dłonie ch podaje dz palec wskazujący prawej ręki nad głowę dz, wykonują krok z podskokiem, ch idzie za dz, która wykonuje obroty pod ręką wokół własnej osi w prawo, przy powtórce melodii w lewo Wersja II (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 89) Ustawienie: Trzymanie: tancerze stoją naprzeciwko siebie, trzymanie: ręce na biodrach Tancerka stoi nieruchomo Takt 1- na raz tancerz wykonuje podskok przekładając (krzyżując) pn przed ln na dwa z podskoku powrót do pozycji wyjściowej Takt 2- trzy podskoki na palcach nóg do rozkroku: na raz małego na i większego na dwa największego Takt 3-4 tak jak tak 1-2, ale krzyżujemy nogę lewą przed prawą I Polka 17
Wersja III (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 45) Trzymanie: prawa lewa, lewa prawa (zamknięte) Takt 1- na raz podskok nożycowy (np. prawe nogi do przodu) na dwa podskok nożycowy zmiana nóg Takt 2- na raz wykonując podskok przechodzimy do rozkroku na dwa z rozkroku przez podskok łączymy nogi I Polka Wersja 4 (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 45) Trzymanie: prawa-prawa Takt 1- na raz podskok nożycowy (np. wysunięcie pn do przodu) na dwa - podskok nożycowy (np. wysunięcie ln do przodu) Takt 2- trzy podskoki na palcach nóg do rozkroku: na raz małego na i większego na dwa - największego I Polka 18
WALOSZEK (walczyk) 19
Metrum ¾ (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 71-72 ) Ustawienie: Trzymanie: tancerz z tancerka ustawieni bokiem do środka koła (tancerz lewym a tancerka prawym ramieniem) zamknięte zwykłe Partner i partnerka w ujęciu zamkniętym wirują na zmianę w prawo lub w lewo naokoło sali, w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. W każdym takcie wykonują pół obrotu. Wirowanie urozmaicają krokami w miejscu, z częścią obrotu o 1/8 w prawo lub w lewo. Kroki w miejscu stosują zwłaszcza przed zmianą kierunku wirowania. Takt 1- na raz tancerz wykonuje dość długi krok w przód prawą nogą oraz część obrotu w prawo na prawej nodze. Tancerka krok w tył lewą noga oraz część obrotu w prawo na tej nodze. na dwa krok ukosem w bok w kierunku tańca tancerz lewą noga tancerka prawą z częścią obrotu w prawo. na trzy dostawienie prawej nogi do lewej (dziewczyna lewej do prawej) z uzupełnieniem do półobrotu, który para wykonuje w czasie pierwszego taktu. Takt 2 analogicznie do taktu 1 tancerz zaczyna lewą nogą w tył, tancerka prawa w przód, wykonują drugie pół obrotu w prawo, przesuwając się po linii koła w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Tańczą przeważnie na całych stopach, w czasie obracania się na podeszwie unoszą się na przednią część stopy. Obroty w lewo przebiegają w ten sam sposób. 20
GROŻONY 21
Metrum 2/4 Taniec dwuczęściowy Wersja I (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 93) Poleczka ( w ostatnim takcie ustawienie twarzami do siebie) I (tempo wolniejsze niż w I części ), motywy pantomimiczne przedstawiające przekomarzanie się (grożenie, klaskanie, akcenty) ustawienie twarzami do siebie, ręce na biodrach Ustawienie: twarzami do siebie, ręce na biodrach Takt 1 zatrzymanie ruchu Takt 2 ch i dz wykonują trzy akcenty nogami w rytmie, dwie ósemki, ćwierćnuta na raz akcent (ósemka) na i akcent (ósemka) na dwa akcent (ćwierćnuta) Takt 3 tak jak takt 1, zatrzymanie ruchu Takt 4 klaszczą w swoje dłonie w rytmie, dwie ósemki, ćwierćnuta Takt 5 grożą sobie nawzajem wskazującym palcem prawej ręki w rytmie, dwie ósemki, ćwierćnuta Takt 6 tak jak takt 5, ale grożą lewą ręką Takt 7-8 4 krokami szłapoka wykonują oddzielnie, pełny obrót, ch w lewo z lewej nogi, dz w prawo z prawej nogi Takt 9-12 tak jak takt 5-8 Wersja II (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska ) Polka lub krok z podskokiem I Ustawienie: ch. i dz obok siebie, twarzami w kierunku tańca, (motywy pantomimiczne) Trzymanie: wewnętrznymi rękami Tempo wolne Takt 1 krok dosuwany na raz krok do przodu, ch ln, dz pn na i dosunięcie drugiej nogi na dwa krok do przodu, ch ln, dz pn na i dosunięcie drugiej nogi Takt 2 ręce na biodra, trzy akcenty (dwie ósemki, ćwierćnuta), zwracamy głowy do siebie na i powrót do trzymania Takt 3 tak jak takt 1 Takt 4 zwracają się do siebie twarzami i 3 klaśnięcia (dwie ósemki, ćwierćnuta) Takt 5 ch grozi dz palcem wskazującym prawej ręki, dz obserwuje go Takt 6 tak jak takt 5, ale zmiana ról Takt 7 podajemy prawe ręce, dwoma krokami, dz wykonuje obrót w miejscu w prawo pod złączonymi prawymi rękami, pod koniec taktu rozłączamy ręce 22
Takt 8 stoimy twarzami do siebie i wykonujemy 3 akcenty (dwie ósemki, ćwierćnuta) Wersja 3 (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 45) Polka I Ustawienie: Trzymanie: obok siebie, twarzami w kierunku tańca, wewnętrznymi rękami, opuszczone w dół, Takt 1-2 kroki do przodu, ch ln, dz pn Takt 2 zwrot twarzami do siebie i 3 akcenty nogami Takt 3 tak jak takt 1 Takt 4 zwrot twarzami do siebie i 3 razy klaszczą w dłonie Takt 5 ch grozi dz prawą ręką (3 razy), dz ręce na biodra i odwraca twarz lub ją zasłania Takt 6 ch grozi dz (3 razy) lewą ręką Takt 7 ch podaje palec wskazujący prawej ręki, dz ujmuje go prawą ręką, podnosi nad swoją głowę i wykonuje obrót w prawo Takt 8 zwrot twarzami do siebie i 3 akcenty nogami 23
MAZURKA GOLESZOWSKA 24
Metrum ¾ Ustawienie: twarzami do kierunku tańca Trzymanie: chwyt zwykły (trzymanie zamknięte) Wersja I (Jerzy Drozd Dożynki cieszyńskie st. 48) Wykonawcy trzymają się jak przy walcu. Pary ustawiają się na obwodzie koła twarzą do kierunku tańca. Taniec składa się z jednej figury wykonywanej w ciągu czterech taktów powtarzającej się w ciągu całego tańca. Takt 1 partnerzy rozpoczynają nogami zewnętrznymi (tancerz lewą, tancerka prawą). Na pierwszą ćwiartkę muzyki przypada krok naprzód nogami zewnętrznymi (krok akcentowany). Na drugą ćwiartkę - krok naprzód nogami wewnętrznymi. Na trzecią ćwiartkę podskok na nogach wewnętrznych, przy czym zewnętrzne nogi są lekko ugięte w kolanie i uniesione w górę do przodu. Takt 2 w każdej ćwiartce mieści się jeden krok, przy czym pierwszy wykonywany jest nogami zewnętrznymi. Tancerz wykonuje trzy kroki w miejscu, a tancerka ćwierć obrotu w lewo. Pod koniec taktu drugiego para zwrócona jest twarzą do środka koła. Takt 3 podobny do taktu pierwszego, z tym, że wykonawcy cofają się: na raz krok wewnętrznymi nogami w tył, na dwa krok zewnętrznymi nogami w tył, na trzy podskok w miejscu na nogach zewnętrznych, natomiast nogi wewnętrzne uniesiona są do tyłu. Takt 4 trzy kroki w miejscu, w czasie których partnerka zwraca się znowu w kierunku tańca. Każdy następny czterotakt jest powtórzeniem wyżej opisanej figury. 25
POLKA 26
Metrum 2/4 (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 69-70 ) Para w ujęciu zamkniętym wiruje wokół wspólnej osi na zmianę w prawo lub lewo, przesuwając się po linii koła w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Polkę tańczy się równo, mocno wirując, bez przechylenia tułowia w prawo lub w lewo, bez dodatkowych ruchów złączonymi rękami. Tancerz i tancerka w ujęciu zamkniętym stoją na linii koła. Tancerz zwrócony jest tyłem do środka koła, tancerka naprzeciw niego. Takt 1- na raz tancerz lewą, tancerka prawą nogą wykonują krok w bok z częścią obrotu w prawo, na i - tańczący dostawiają drugą nogę, z dalszą częścią obrotu w prawo, na dwa ponownie krok tancerz lewą, tancerka prawą nogą, tym krokiem uzupełniają pół obrotu. W końcu taktu 1 tancerka zwrócona jest tyłem do środka koła, tancerz przodem. Takt 2 Tańczący wykonują dalsze pół obrotu w ten sam sposób, zaczynając przeciwnymi nogami. Przy zmianie kierunku wirowania stosuje się w ciągu jednego taktu kroki w miejscu bez obrotu, lub na raz krok akcentowany i zatrzymanie do końca taktu. W repertuarze śląskich tańców spotyka się czasami polkę z podrygiwaniem, polega ona na dodatkowym zginaniu nóg w kolanach i bardziej elastycznym stawianiu stóp. Indywidualne różnicowanie sposobu tańczenia jest bardzo rozpowszechnione. 27
OD BUCZKU DO BUCZKU 28
Metrum ¾ (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 76 ) Ustawienie: Trzymanie: tancerz zwrócony lewym ramieniem do środka koła a tancerka prawym. bez trzymania Takt 1- tancerz na raz krok w przód prawą nogą postawioną na całą stopę na dwa dostawienie lewej nogi do prawej z jednoczesnym wspięciem na przednią część obu stóp na trzy opadnięcie na całe stopy Tancerka krok walca z lewej nogi do tyłu w obrocie Takt 2 tak jak takt 1 ale tancerz zaczyna lewą nogą a tancerka prawą Takt 3-8 tak jak takt 1-2 Cześć II Takt 9- na raz tancerz i tancerka robią krok w bok w kierunku środka koła, tancerz lewą, tancerka prawą nogą. Równocześnie podają sobie obie ręce i w ciągu całego taktu na raz, dwa, trzy wykonują płynny, wahadłowy ruch złączonymi rękami w kierunku środka koła. Takt 10 ruch symetryczny do poprzedniego, czyli krok i ruch wahadłowy rąk w kierunku odwrotnym na zewnątrz koła. Tancerz i tancerka prowadzą ręce dołem, unosząc je mniej więcej na wysokość ramion. Takt 11-12 tak jak takt 9-10 Takt 13-15 tancerz i tancerka dziewięcioma krokami w rytmie ćwierćnut krążą dokoła wspólnej osi w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Złączone ręce szeroko rozkładają w bok. Takt 16 stojąc na złączonych stopach, tancerz i tancerka rozłączają ręce, po czym wykonują wzajemny ukłon głową i górną częścią tułowia, unoszą przy tym ręce w bok, poniżej barków. Takt 17-24 tak jak takt 9-16 Uwaga: w pierwszym ośmiotakcie (takt 1-8) nie zawsze tancerka wykonuje cały czas oddzielne obroty. Czasem para w ujęciu otwartym posuwa się po obwodzie koła, najpierw tancerka wykonuje 2 obroty w prawo przed partnerem, tancerz podąża za nią, następne 4 takty idą razem po linii koła, w ustawieniu obok siebie w ujęciu otwartym. Na zakończenie ośmiotaktu tancerka po linii łuku przechodzi do ustawienia naprzeciw partnera. 29
PUSZCZANY 30
Metrum: 2/4 Wersja I (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 63) Ustawienie: Trzymanie: Tancerz i tancerka stoją obok siebie ustawieni twarzami w I kierunku tańca bez trzymania Takt 1 boczny krok dostawny ( od siebie na zewnątrz pary) na raz tancerz lewą nogą w bok tancerka prawą nogą w bok na i dostawienie drugiej nogi na dwa tak jak na raz i Takt 2 - boczny krok dostawny ( od siebie na zewnątrz pary) na raz tancerz lewą nogą w bok tancerka prawą nogą w bok na i dostawienie drugiej nogi na dwa tak jak na raz na i dosunięcie drugiej nogi bez przeniesienia ciężaru Takt 3-4 - tak jak takt 1-2 ale zmienia się ruch wykonywany do siebie - do wewnątrz pary Takt 5-8 - polka przy chwycie zwykłym Na początku para mogła iść krokiem chodu w I kierunku tańca. Wersja II (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 64) Ustawienie: Trzymanie: Tancerz i tancerka stoją obok siebie ustawieni twarzami w I kierunku tańca bez trzymania Takt 1 boczna zmiana kroku, od siebie na raz tancerz lewą nogą w bok tancerka prawą nogą w bok na i dostawienie drugiej nogi na dwa tak jak na raz na i dosunięcie drugiej nogi bez przeniesienia ciężaru Takt 2 boczna zmiana kroku tak jak w takcie 1 ale do siebie (tancerz zaczyna prawą nogą, tancerka lewą nogą) Takt 3-4 - polka w parze w obrocie przy chwycie zwykłym Wersja III (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 64) Ustawienie: Trzymanie: Tancerka przed tancerzem zwróceni twarzami w I kierunku tańca Trzymają się za podniesione ręce: prawa z prawą, lewa z lewą Takt 1 - boczna zmiana kroku w lewo Takt 2 boczna zmiana kroku w prawo Takt 3-4 rozłączamy lewe ręce a prawą podnosimy nad głowę dziewczyny, tancerka wykonuje pełny obrót przed tancerzem 31
Wersja IV (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 64) Ustawienie: Trzymanie: Tancerka i tancerz stoją obok siebie zwróceni twarzami w I kierunku tańca Prawa ręka tancerza z lewą ręką tancerki Wersja V Takt1 boczna zmiana kroku w lewo Takt 2 boczna zmiana kroku w prawo Takt 3-4 polka w parze w obrocie przy chwycie zwykłym Ustawienie: Trzymanie: Tancerz i tancerka stoją obok siebie zwróceni twarzami w I kierunku tańca, Bez trzymania Takt 1 boczna zmiana kroku od siebie Takt 2 boczna zmiana kroku do siebie Takt 3-4 polka w parze w obrocie przy chwycie zwykłym Boczna zmiana kroku wykonywana w jednym takcie Takt 1 - na raz odstawienie lewej nogi w bok na i dosunięcie prawej nogi z przeniesieniem ciężaru ciała na prawą nogę na dwa odstawienie lewej nogi w bok na i dosunięcie prawej nogi bez przeniesienia ciężaru Takt 2 tak jak takt 1 ale z powrotem (zaczyna prawa noga) 32
TROJAK 33
Metrum: - ¾ I - 2/4 Ustawienie: Tancerz w środku pomiędzy tancerkami Trzymanie: Tancerz trzyma za ręce tancerki unosząc je do przodu. Ręce zewnętrzne tancerek na biodrach lub uniesione skośnie w bok. Mogą także założyć ręce pod łokieć tancerza. Taniec dwuczęściowy ( część I wolna, część II szybka) Wersja I (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 132-135) Takt 1. na raz krok w przód prawą nogą na całą stopę ze zgięciem kolana na dwa uniesienie wyprostowanej lewej nogi ukosem w prawo przed prawą nogą, równoczesne wspięcie na palce prawej nogi. Ruch płynny, miękki, zharmonizowany i łączący się z krokiem uprzednio (na raz ) wykonanym, na trzy miękkie opadnięcie na całą stopę prawej nogi, lewa noga pozostaje uniesiona. Przy uniesieniu nogi tułów nieznacznie pochyla się w lewą stronę co w przebiegu tańca powoduje falisty ruch postaci Takt 2. Podobnie jak w takcie 1, lecz symetrycznie. Rozpoczyna krok lewą nogą, prawa zostaje uniesiona ukosem w lewo w bok. Takt 3-16. Te same kroki powtarzają się do końca melodii. Kroki z unoszenie nóg mogą być wykonane z przesuwaniem się tańczących nie tylko w przód, lecz także w bok lub w tył. W takcie 8-16 tańczący zamiast uniesienia nogi ukosem w bok dostawiają ja do nogi obciążonej i opadając na całe stopy wykonują ukłon (chłopcy pochylają głowę i barki, dziewczęta zginają kolana). Po ukłonie może nastąpić zmiana kierunku. Np. Takt 1-7 trojka posuwa się w przód; takt 8 ukłon; takt 9-15 kroki w tył; takt 16 ukłon. Inna możliwość: takt 1-7 kroki w bok; takt 8 ukłon; takt -9-15 kroki przód; takt 16 ukłon. Przy powtórzeniu I części tańca, która nastąpi po przetańczeniu części II jako druga figura, w taktach 9-15 trójki posuwają się w tył. Tańczący zarówno kroki w przód, jak i w tył wykonują zawsze trochę ukosem w bok. Jeśli prawą nogą w prawo w bok, przy kroku lewą nogą w lewo w bok. I Melodia trojaka w tempie żywym jest parafrazą pierwszej części, w zmienionym metrum na 2/4. W tej części tańca trójki wykonują różne figury taneczne, najbardziej jednak rozpowszechnione jest krążenie tancerza raz z jedną raz z drugą partnerką, w ujęciu pod łokcie (haczyk), krokiem biegu. Takt 1-4. na raz - pierwszego taktu, tancerz klaszcze w dłonie, wykonując przy tym krok z częścią obrotu w stronę partnerki z prawej strony, ta również klaszcze w dłonie, robi krok z częścią obrotu w stronę partnera. Następnie ujmują się pod prawe łokcie i robią dwa okrążenia wokół wspólnej osi krokiem biegu w rytmie ósemek lub ćwierćnut. Krok w rytmie ósemek jest odpowiednio drobniejszy nogę stawia się na przedniej części stopy. Ręce zewnętrzne swobodnie uniesione w bok lub w górę. Jeśli krążenie przebiega w rytmie ćwierćnut, to tancerz i tancerka przedramię uniesionej w górę ręki zginają i prostują (również w rytmie ćwierćnut) ruchem wahadłowym do środka i na zewnątrz. Druga tancerka w tym czasie obraca się w lewo w miejscu, krokami biegu w rytmie ćwierćnut. Starsze kobiety przeważnie stoją w miejscu, czekając na swoją kolej krążenia z partnerem. Takt 5-8. Tancerz i partnerka z lewej strony wykonują dwa okrążenia, w ujęciu pod lewe łokcie (przebieg okrążenia jak w opisie poprzedniego czterotaktu) 34
na raz taktu 5 oboje klaszczą w dłonie. Tancerka z prawej strony stoi bez ruchu lub obraca się w prawo w miejscu Takt 9-16. Powtórzenie ruchów opisanych dla taktów 1-8 Wersja II (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 132-135) Ustawienie: Trójka tańczących podaje sobie wewnętrzne ręce. Takt 1- na raz - wykonują posuwisty krok w przód tancerz lewą nogą, tancerki prawą ze zgięciem kolana, na dwa dosuwają drugą nogę, bez przeniesienia na nią ciężaru ciała, prostując kolano nogi obciążonej na trzy zatrzymanie ruchu. Takt 2- Posuwisty krok w przód tancerz prawą nogą, tancerki lewą i dosunięcie drugiej nogi. Takt 3- na raz - tancerki wykonują krok w przód prawą nogą na całą stopę, na dwa-trzy unoszą lewą nogę ukosem przed prawą ruchem ciągłym, trwającym półnutę Tancerz- na raz wykonuje krok lewą nogą na całą stopę. na dwa-trzy unosi prawą nogę ukosem przed lewą, zwracając się przy tym w stronę partnerki po lewej stronie. Takt 4 wykonany symetrycznie tancerz unosi lewą nogę i zwraca się w stronę partnerki po prawej stronie. Takt 5-16. Trzykrotne powtórzenie ruchów opisanych dla taktów 1-4, z ewentualną zmianą kierunku posuwania się. I Takt 1-4. Tancerz krąży z partnerką z prawej strony w ujęciu pod prawe łokcie, stosując krok biegu w rytmie ósemek lub ćwierćnut. Druga partnerka w tym czasie okrąża parę krokiem biegu w rytmie ósemek, posuwając się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Takt 5-8. Tancerz krąży z partnerką z lewej strony w ujęciu pod lewe łokcie. Tancerka z prawej strony obiega w tym czasie krążącą parę, posuwając się w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Takt 9-16. To samo co w taktach 1-8. Wersja III (Janina Marcinkowa, Krystyna Sobczyńska Pieśni Taniec i Obrzędy Górnego Śląska str. 135-137) tak jak w Wersji I lub w Wersji II I Takt 1-2. Tancerz i dwie tancerki trzymają się za ręce. Tancerka z prawej strony biegnie krokami biegu w rytmie ósemek przed chłopcem, przebiega z lewej strony pod bramką utworzoną przez uniesione ręce chłopca i dziewczyny, okrąża tancerza od tyłu i wraca na swoje miejsce. Tancerz pociągnięty przez obiegającą go partnerkę, obraca się w lewo w miejscu pod swoją ręką. Tancerka z lewej strony chłopca w tym czasie stoi w miejscu lub obraca się w prawo naokoło swej osi pod uniesioną swoją prawą ręką i lewą partnera. Takt 3-4. Tancerza okrąża partnerka z lewej strony powtarzając symetrycznie kolejne ruchy opisane dla taktów 1-2 Następna możliwość równie powszechnie znana jak poprzednie; tancerz trzymając za ręce obydwie tancerki stoi w miejscu, wykonuje przytupy w takcie 3 i 4. Tancerki obiegają tancerza naokoło w następujący sposób: 35
Takt 1-2. Tancerz i obydwie tancerki unoszą w górę złączone ręce. Obie tancerki biegną po linii łuku przed chłopcem, zbliżając się do siebie. Mijają się w ten sposób, że tancerka z prawej strony przebiega pod lewą ręką chłopca i prawą drugiej jego partnerki. W ciągu dwóch taktów ośmioma krokami w rytmie ósemek zataczają półkole przed chłopcem, przy tym zmieniają miejsce. Tancerz kieruje partnerkami krzyżuje ręce nad swoją głową, prowadzi w górze prawą rękę pod lewą. Takt 3-4. Tancerz silnie zgina kolana i w każdym takcie wykonuje po trzy przytupy w miejscu w rytmie dwie ósemki i ćwierćnuta. Prowadząc partnerki poza sobą lewą rękę przenosi pod prawą. Partnerki biegną w rytmie ósemek i mijają się za plecami chłopca, następnie wracają na swoje miejsca. Takt 5-8. Tancerki powtarzają krążenie wokół partnera. Teraz druga tancerka (ta, która zaczyna krążenie w takcie 5 z lewej strony partnera) przebiega pod złączonymi rękami prawą tancerza i lewą ręką drugiej partnerki. W takcie 8 obydwie tancerki wracają na swoje miejsca. Takt 9-16. Powtórzenie taktów 5-8 Tancerki biegnąc pochylają się trochę w przód. Tancerz złączone ręce przenosi po liniach kolistych, swobodnie manipulując rękami tak, aby ułatwić tancerkom obieganie i nie dopuścić do zderzenia. Trojaka i dziś jeszcze tańczą na Śląsku na zabawach. Powtarzają I część jednakowo lub z małymi zmianami, w II natomiast przy każdym kolejnym powtórzeniu stosują inną odmianę. Wersja IV (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 124-127) Takt 1-2. Krokiem sześciomiarowym postępują do przodu, zamiast kroku chodzonego stosują także następujący krok: Takt 1- na raz krok do przodu lewą nogą na dwa dosunięcie prawej nogi na trzy krok do przodu lewą nogą Takt 2- to samo drugą nogą: prawa, lewa, prawa I Tancerz unosząc rękę (tańczący nadal się trzymają) tworzy bramkę, pod którą wprowadza jedną z partnerek i obraca się. Następnie wykonuje to samo w przeciwną stronę, zmieniając role tancerek. Odbywa się to w czterotaktach muzycznych. Obroty te wykonuje się początkowo niezbyt szybko, a potem coraz szybciej Wersja V (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 125) (metrum ¾ ) Takt 1- na raz - krok lewą nogą na dwa - położenie prawej nogi przodem przed lewą na trzy - zatrzymanie ruchu. Takt 2- to samo w przeciwną stronę nogą prawą Takt 3-16- tak jak takty 1-2. I (metrum 2/4) Przy haczykowym chwycie ramion wykonujemy obroty, krążenie wokół wspólnej osi dla pary: Takt 1-4- z tancerką z lewej strony w prawo ( II kierunek tańca) Takt 5-8- z tancerką z prawej strony w lewo (I kierunek tańca) I (inna odmiana) Takt 1-2- tancerz wykonuje 4 kroki do tyłu 36
tancerka wykonuje 4 kroki do przodu Takt 3-3 przytupy w miejscu ( raz i dwa ) Takt 4- tak jak takt 3 Takt 5-8 tak jak takt 1-4 ale wracamy do trójki. Wersja VI (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 126) (metrum ¾) Takt 1- na raz - przełożenie prawych nóg przed lewymi na dwa-trzy)- zatrzymanie ruchu Takt 2- na raz- powrót prawych nóg obciążenie ich Na dwa-trzy - zatrzymanie ruchu Takt 3-4- tak jak takt 1-2 ale prawymi nogami I (metrum 2/4) Takt 1-8. Na pierwszą miarę rytmiczną wszyscy klaszczą w dłonie, a środkowy tancerz klęka na jednym kolanie. Całość wykonuje się w ośmiu taktach muzyki. W czterech taktach obiega klęczącego tancerza najpierw tancerka prawa, w następnych czterech taktach tancerka lewa. Klęczący tancerz podaje lewą rękę prawej tancerce do chwytu w górze w celu utworzenia bramki. Krokiem bieganym półmiarowym obie tancerki przechodzą przodem, przy czym tancerka nieuchwycona przechodzi pod bramką. W drugim czterotakcie klęczący tancerz podaje prawą rękę lewej partnerce do chwytu w górze, aby utworzyć bramkę. Przechodzi pod nią druga tancerka. Wersja VII (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str. 126) (metrum ¾) Krokiem zwykłym postępują do przodu. I (metrum 2/4) Tancerki trzymają tancerza za palec wskazujący. Uchwycone i uniesione wzwyż ręce tworzą bramki. Tancerki co dwa takty, przechodząc na przemian pod bramkami przeciwnymi, okrążają tancerza. Rozpoczyna tancerka prawa, a następnie lewa. I (inna odmiana) Co dwa takty wykonują obroty przy haczykowym chwycie ramion z dwiema tancerkami na przemian. Wersja VIII (Jan Tacina Śląskie tańce ludowe tom III Górny Śląsk str..127) Stojąc w miejscu, wymachują uchwyconymi rękami. Tylko tancerz przestępuje rytmicznie z nogi na nogę I Wykonuje się obroty przy haczykowym chwycie ramion raz z tancerką prawą, drugi raz z tancerką lewą, na zmianę. Przy obrotach posuwają się nieco do przodu, aby nie stać ciągle w tym samym miejsc 37
Spis treści WSTĘP... 1 OBJAŚNIENIA... 2 OWCZAREK... 4 ZWODZONY... 7 KOWOL, KOWOLIK... 10 ZAJĄCZEK (inna nazwa Drybek)... 12 GOŁĄBEK... 16 WALOSZEK (walczyk)... 19 GROŻONY... 21 MAZURKA GOLESZOWSKA... 24 POLKA... 26 OD BUCZKU DO BUCZKU... 28 PUSZCZANY... 30 TROJAK... 33 38
INFORMACJĘ DOTYCZĄCE WYDARZEŃ KULTURALNO-NAUKOWYCH ORGANIZOWANYCH PRZEZ ZESPÓŁ PIEŚNI I TAŃCA SILESIANIE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W KATOWICACH W DNIACH 6-22.11.2015 r. Po raz kolejny Zespół Pieśni i Tańca Silesianie Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach będzie organizował następujące wydarzenia kulturalno-naukowe: 1. VI Ogólnopolski Konkursu Tańca Śląskiego TROJAK 2015 (20.11.2015 r.) 2. II Ogólnopolski Turniej Tańców Polskich w Katowicach Śląski Diament 2015 (20-22.11.2015 r.) 3. II Ogólnopolska Konferencja Biznes w kulturze-kultura w biznesie (06.11.2015 r.) VI Ogólnopolski Konkursu Tańca Śląskiego TROJAK 2015, Zespół Pieśni i Tańca Silesianie Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach od 2010 roku jest organizatorem Konkursu Tańca Śląskiego w formie towarzyskiej TROJAK. To autorskie i innowacyjne wydarzenie ma na celu popularyzację dziedzictwa kulturowego regionu Śląska, rozbudzanie ambicji i potrzeby tańca, wzmacnianie więzi rodzinnych, jak również stwarzanie dzieciom, młodzieży oraz osobom dorosłym możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu. Jest to pierwsze tego typu muzyczno-taneczne przedsięwzięcie podejmowane na śląskiej ziemi. Konkurs adresowany jest zarówno do uczniów szkół z regionu Śląska, tancerzy zespołów folklorystycznych, jak i niezależnych par oraz trójek tanecznych z całej Polski. W ramach projektu TROJAK odbywają się również seminaria naukowe i warsztaty dla nauczycieli wychowania fizycznego oraz instruktorów tańca, podczas których mają możliwość poznania techniki wykonawczej tańców śląskich oraz innych zabaw muzycznych charakterystycznych dla regionu śląskiego. II Ogólnopolski Turniej Tańców Polskich w Katowicach Śląski Diament 2015, W polskim nieprofesjonalnym ruchu artystycznym pojawiło się w 1994 roku nowe zjawisko. Jest nim organizacja imprez o formule konkursu, na których pary taneczne prezentują swoje umiejętności w tańcach polskich. Nowa forma tańca znalazła akceptację wśród dzieci, młodzieży i dorosłych, o czym świadczy ich liczny udział w dotychczas organizowanych konkursach. Przedmiotem rywalizacji są te tańce polskie, które w przeszłości stały się popularne na terenie całego kraju i były chętnie tańczone przez różne warstwy społeczne, przez co zyskały nazwę polskich tańców narodowych. Założone cele: - popularyzacja polskich tańców narodowych oraz rozbudzanie ambicji i potrzeby ich tańczenia. - wzmacnianie więzi rodzinnych oraz stwarzanie dzieciom, młodzieży i dorosłym możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu. - pielęgnowanie tradycji polskiej i ochrona dziedzictwa kulturowego. Profilaktyka przed uzależnieniem dzieci i młodzieży. II Ogólnopolska Konferencja Biznes w kulturze-kultura w biznesie pod tegorocznym tytułem Jednostki państwowe i samorządowe w finansowaniu kultury. II Ogólnopolska Konferencja ma na celu ukazanie aktualnych problemów funkcjonowania jednostek kultury, w kontekście uwarunkowań turbulentnego otoczenia, w którym coraz 39
mniejszą uwagę skupia się wokół upowszechniania i propagowania kultury w społeczeństwie. Tematem przewodnim konferencji będzie z jednej strony poszukiwanie sposobów radzenia sobie z trudnościami w prowadzeniu biznesu w jednostkach kulturalnych, jak i potrzebą promowania kultury w prowadzeniu biznesu. Podstaw dla dalszego rozwoju jednostek kulturalnych poszukiwać będziemy w następujących obszarach: Zarządzania finansami jednostek kultury Zarządzania i marketingu w jednostkach kultury Współpracy i relacji z otoczeniem Zarządzania zasobami ludzkimi Zarządzania projektami kulturalnymi W trakcie konferencji zaprezentowane zostaną nowoczesne narzędzia biznesowe zarówno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym. Tym samym, celem konferencji jest stworzenie platformy wymiany doświadczeń pomiędzy uczestnikami, reprezentującymi zarówno środowisko akademickie, jak i praktyków życia gospodarczego i kulturalnego. Przy tej okazji chcieliśmy serdecznie zaprosić do udziału w panelach seminaryjnych przedstawicieli Wydziału Kultury Urzędu Miasta Katowice. Zespół Pieśni i Tańca Silesianie Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, ul. 1 Maja 50, 40-287 Katowice, Tel/fax +48 32 257 72 38, e-mail: biuro@silesianie.pl, www.silesianie.pl, www.ue.katowice.pl/silesianie. ORGANIZATORZY i WSPÓŁORGANIZATORZY: 40