WARTOŚĆ PSZCZELARSKA I OWOCOWANIE 11 NOWYCH ODMIAN MALIN (RUBUS IDAEUS L.)

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXIII 1989 WARTOŚĆ PSZCZELARSKA I OWOCOWANIE 11 NOWYCH ODMIAN MALIN (RUBUS IDAEUS L.) K a z i m i e r a S z k l a n o w s k a, M a ł g o r z a t a B o ż e k Zakład Botaniki Akademii Rolniczej w Lublinie Justyna Zakład Sadownictwa Wieniarska Aademii Rolniczej w Lublinie Streszczenie W latach 1986-1987 badano obfitość kwitnienia, nektarawania i pylenia, a także oblot przez owady zapylające i plonowanie 11 nowych odmian malin. Do porównań wzięto dobrą produkcyjną odmianę Malling Promise. Krzewy doświadczalne posadzono wiosną 1985 roku na glebie pylasto-gliniastej w okolicy Lublina. Stwierdzono duże różnice między odmianami pod względem każdej z badanych cech. We wstępnym okresie owocowania plantacji odmiana przyjęta za standardową wytwarzała 3.7-5.0 mln kwiatów na 1 ha i wydawała z tej powierzchni 1,5-5,8 ton owoców oraz 39-41 kg cukrów w nektarze i 5-7 kg pyłku. Z nowych malin doświadczalnych dorównywał jej tylko skierniewicki Klon P-70. Pozostałe odmiany (Barnaulska. Chilcotin. Iwanowska. Matsqui, Meeker, Nootka, Nowokitajewska, Rakieta. Wisłucha. Wołżanka) charakteryzowały się w różnym stopniu niższymi wartościami anal izowanvch cech. w dalszym etapie trwających badań, poza Klonem P-70. uwzględniono tylko 3 odmiany radzieckie (Barnaulska, Iwanowska, Rakieta) i 2 kanadyjskie (Meeker, Nootka), WSTĘP Praca niniejsza jest kontynuacją badań wartości pszczelarskiej i plonowania malin, rozpoczętych przez autorki w roku 1980 (S z k l a- ai o w s k a, W i e n i a r s k a 1985). Obecnie głównym założeniem jej jest ocena obfitości kwitnienia, nektarowania, wydajności pyłkowej oraz zagęszczenia owadów na kwiatach i owocowania nowo wyhodowanych jedenastu odmian, będących aktualnie w doświadczeniach. W tym celu konieczne było przeprowadzenie obserwacji porównawczych z jedną z bardziej rozpowszechnionych w Polsce produkcyjnych odmian. Przy sposobności sprawdzono w jakim stopniu dorodność owoców może zależeć od liczby słupków w kwiatach malin. 77

MATERIAŁ I METODYKA Badano 11 nowych odmian malin, z których sześć pochodzi ze Zwią-,ku Rad~ieckiego (Barnaulska, Iwanowska. Nowokitajswska, Raki8ta, Wisłucha, Wołżanka), cztery z Kanady (Chilcotin, Matsqui, Meeker, Nootka) i jeden klon z Polski, wyselekcjonowany w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach i wstępnie oznaczony P-70. Do analiz porównawczych jako standardową wytypowano popularną u nas w uprawie, dobrą angielską odmianę - Mailling Promise, chociaż na terenie doświadczalnym znadują się jeszcze cztery inne, wcześniej już badane (S z k l a n o w s k a, W i e n i a r s k a 1985). Doświadczenie założono wiosną 1985 roku, na glebie zaliczanej do lekkich glin pylastych, w Rejonowym Zakładzie Doświadczalnym Lublin-Felin. Zastosowano metodę bloków losowych w 4 powtórzeniach. Podstawowe poletko stanowił rząd malin złożony z 10 krzewów, rosnących w odstępach 50 cm, a odległość między rzędami wynosiła 2,5 m. Pielęgnacja i ochrona roślin prowadzona była według naj nowszych zaleceń. W 1986 roku jesienią pozostawiono na każdym poletku po 50 pędów do owocowania w roku następnym. Obserwacje i pomiary prowadzono zgodnie z harmonogramem badań porównawczo-odmianowych przyjętym przez Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Dotyczyły one oceny wzrostu i zdrowotności pędów, odporności ich na mróz, pory zakwitania i długości okresu kwitnienia, jakości owoców i wysokości plonowania oraz wartości pszczelarskiej, a głównie atrakcyjności kwiatów dla owadów zapylających. Metody zastosowane w badaniach są opisane szczegółowo w pracach wcześniejszych (War a- k o m s k a 1972, J a b ł o ń s k i i S zk l a n o w s k a 1979, S z k l a n o w- s k a 1985). -' WARUNKI METEOROLOGICZNE Pogoda w latach 1986-1987 charakteryzowała się dużym zrozmcowaniern, Zima 1985/1986, pierwsza po założeniu plantacji, była łagodna, wiosna ciepła i słoneczna, ale niezbyt bogata w opady. Więcej deszczu spadło w lipcu i sierpniu. Zima 1986/1987 była natomiast wyjątkowo mroźna. W styczniu na terenie doświadczalnym notowano spadki temperatury przekraczające -30 C, a przy drugim nawrocie mrozów w marcu do -25 C. Niskie temperatury spowodowały uszkodzenia 25-' 60% pędów malin. Ochroną przed całkowitym wymarznięciem malin była pokrywa śnieżna sięgająca 50 cm. Dobrej wegetacji roślin nie sprzyjała również chłodna i bezdeszczowa wiosna 1987 roku. Susza, natomiast, która wystąpiła w czerwcu i lipcu, była dodatkową przyczyną obumierania także tych częściowo uszkodzonych przez mróz pędów, Dojrzewanie owoców malin w drugim roku badań przebiegało przy, wyjątkowo korzystnych warunkach pogody. V8

/ n_~~ _ '\ "/~ h 80 'C mm 60 30 2S 40 20 1S 20 10 S. r insolotion 1986.. ~ hum % 80 Ihl 60 ~ rainfoltsjmml I~tmax / 1.0 20 1987 hum t rnox / ~ \ / ~ '\ 28 3~ 9 11 13 15 VI r=u ~ '\ Klon P 7Q / ~==----" Wisłucho r= ~ \. Iwonowska / ~ '\ Nowokiłojewska / ~ '\ Rokieta / ~ "Chilcotin / ~ \. Mołsqui / mm ~ Noołko ił.lb&'ł&'łq ~" Me e k e r VI 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 2 VII M. Promise r=- ~ --~ Wołżonko / ~ '\. Barnaulska / ~ '\ / ~ """'\ / ~ " / ~ \. / ~-ID \ / ~ " / ~ " / ~ \. / ~ \ / ~ \ 'l ~ Ryc. 1. Pora i długość kwitnienia badanych odmian malin na tle niektórych czynników pogody Period and the length of blooming of raspberry cultivars influenced by some meteorologtcal factors

WYNIKI KWITNIENIE MALIN Pora kwitnienia. Okres kwitnienia malin w roku 1986 trwał od 20. V. do 14. VI., a w roku 1987 - od 12. VI. do 2. VII (ryc. 1). Tę dużą stosunkowo rozbieżność pory kwitnienia malin w latach spowodowały oczywiście warunki pogody. Ostra zima i chłodna sucha wiosna w drugim roku badań opóźniły bardzo kwitnienie. Niewątpliwie odmienne warunki meteorologiczne zadecydowały też o zróżnicowaniu kolejności zakwitania poszczególnych odmian. Przy opóźnionej wegetacji w roku 1987 wszystkie odmiany zakwitały bardziej jednocześnie niż w trzeciej dekadzie maja, czyli przy normalnej u nas porze zakwitania tego gatunku. W stosunku do odmiany M. Promise, którą przyjęto jako standardową, kolejność zakwitania w obu latach była jednak na ogół podobna. O dzień wcześniej lub równocześnie z M. Promise zakwitała Wołżanka i Barnaulska, o 1-3 dni później - Nowokitajewska i Klon P-'70, a do tygodnia później pozostałe odmiany. Obfitość kwitnienia. Wysokość pędów badanych odmian malin wahała się od 1,4 do 1,9 m (tab. 1). Liczba wytwarzanych kwiatostanów i kwiatów na pędzie i na jednostce powierzchni nie zależała jednak od wiel- Tabela 1 Obfitość kwitnienia badanych odmian malin (we wstępnym okresie ich owocowania) Abundance of blooming on investigated raspberry cultivars (in the first fruiting period) Odmiana Cultivar Wysokość pędów w cm Hight of plants in cm Średnia liczba kwiatów Average number of flowers na jednym pędzie w mln na I ha per one cane in piece in mln per I ha 1986 I 1987 1986 I 1987 M. Promise 161.8 132 156 5.0 3.7 Wołżanka 168.7 115 112 4.4 2.0 BarnauIska 184.1 90 127 3.4 2.1 Klon P-70 152.4 145 266 5.5 5.9 Nowokitajewska 142.3 81 138 3.1 2.3 Wisłucha 145.9 125 94 4.8 2.0 Iwanowska 151.8 105 143 4.0 2.5 Rakieta 155.1 86 135 3.2 2.1 Chilcotin 145.4 68 101 2.6 1.0 Matsqui 137.3 70 118 2.7 1.1 Nootka 148.0 96 135 3.6 2.0 Meeker 188.8 77 121 2.9 1.6 średnio Averagę 156.8 99.2 137.2 3.8 2.4 10

kości pędów. Na uwagę zasługuje obficie kwitnący w obu latach badań,klon P-70. Słabsze kwitnienie malin w drugim roku owocowania plantacji, niż w pierwszym, było spowodowane znacznym przemarznięciem pędów podczas ostrej zimy. Szczególnie silnym spadkim obfitości kwitnienia zareagowały na ostrą zimę takie odmiany jak Chilcotin, Matsqui, Meeker oraz Wisłucha i Wołżanka. NEKT AROW ANIE I WYDAJNOSC PYŁKOW MALIN Obfitość nektarowania i wydajność cukrowa. Średnia ilość cukrów wydzielana przez jeden kwiat maliny była w roku 1987 blisko 30% większa niż w roku 1986 (tab. 2). Zdecydowały o tym prawdopodobnie lepsze warunki pogody przy opóźnionym kwitnieniu krzewów w drugim roku badań. Pewien wpływ na obfitsze nektarowa nie malin w 1987 ro-,ku mogła mieć też mniejsza liczba kwiatów na większości pędów, dzięki czemu na poszczególny kwiat przypadało niewątpliwie więcej asymilatów. Wśród badanych malin najobfitszym nektarowaniem wyróżniła się Iwanowska (średnio około 12,0 mg cukrów z 1 kwiatu), a najsłabszym Wisłucha (średnio około 5,5 mg z 1 kwiatu). Z innych odmian Nootka Tabela 2 Nektarowanie i wydajność cukrowa badanych odmian malin w pierwszym i drugim roku kwitnienia plantacji Nectar secretion and sugars yield of raspberry cultivars in the first and the second year of flowering plantation Odmiana Cultivar IloŚĆcukrów z l % cukrów Wyda'ność cukrów kwiatu w mg w nektarze w kg z l ha Sugars eontent from Percent of sugars Sugars amount one flower in mg in nectar In kg/ha 1986 I 1987 1986 I 1987 1986 I 1987 M. Promise 8,22 10,30 46,9 66,6 41,0 38,5 Wołżanka 4,91 12,56 57,5 67,1 21,6 24,8 Barnaulska 7,57 14,66 46,6 69,6 25,8 31,3 Klon P-70 6,98 9,93 46,5 59,9 38,5 56,9 Nowokitajewska 6,04 8,33 42,7 70,0 18,6 19,3 Wisłucha 5,84 5,25 48,5 71,7 27,8 10,0 Iwanowska 1\,14 12,81 44,8 71,6 44,4 32,3 Rakieta 8,98 8,16 45,4 67,7 28,8 16,6 Chilcotin 8,74 10,40 50,4 65,9 22,6 10,9 Matsqui 7,86 6,72 49,1 70,6 10,5 7,6 Nootka 9,26 10,15 45,2 69,8 29,3 20,0 Meeker 8,91 11,93 42,8 63,4 25,8 18,4 średnio Average 7,79 10,10 46,4 67,8 27,9 23,9 6 - Pszczelnicze zeszyty naukowe 81

i Chilcotin dorównywały, a Meeker i Barnaulska nawet w drugim roku nieco przewyższały standardową Malling Promise ilością cukrów wydzielanych przez poszczególne kwiaty. Pozostałe odmiany wydzielały pr~~~iqtni~ po 7-8 mg eukrów 2 jqdm~gokwiatu. Wydajność cukrów z jednostki powierzchni zależy też od liczby wytworzonej na niej kwiatów. Dlatego obficie kwitnący Klon P-70 wykazał przeciętnie najwyższą wydajność cukrów (39-57 kg z 1 ha), chociaż poszczególne jego kwiaty nieco słabiej nektarowały od odmiany standardowej. Ogólnie niska jak na maliny wydajność cukrów (średnie 24_28 kg z 1 ha) wynika z małej liczby kwiatów na jednostce powierzchni, ponieważ rok 1986 był pierwszym okresem kwitnienia krzewów, a sezon wegetacyjny 1987 roku wypadł po ostrej zimie. Tabela 3 Liczba pręcików w kwiecie, niektóre cechy jakościowe pyłku oraz wydajność pyłkowa badanych odmian malin (średnie z lat 1986-1987) Number of the anthers, some qualitative characteris of pollen and yield pollen of raspberry cultivars (average from the years 1986-1987) Masa pyłku w mg Wydajność Liczba pręci- Quantity of pollen Zdolność pyłkowa ków w jed- in mg Żywotność kiełkowania w kg z 1 ha Odmiana nym kwiecie pyłku w % pyłku w % Pollen yie1d Cultivar Polleu Number of ze 100 z 10 kw. Germination in kg/ha anthers in pylników viability from 10 capacity of one flower from 100 in /~ flowers pollen in % anthers 198611987 M. Promise 82,4 12,9 1,57 97,6 82,5 7,0 4,9 Wołżanka 80,6 13,0 1,61 97,6 73,0 5,7 2,4 Barnaulska 76,4 11,7 1,53 96,2 68,8 4,4 2,2 Klon P-70 80,4 13,2 1,53 97,6 63,0 7,7 7,1 Nowokitajewska 76,8 9,2 1,20 79,6 74,7 3,7 2,0 Wisłucha 60,7 5,9 0,88 83,8 66,7 3,4 0,8 Iwanowska 87,9 12,6 1,43 93,9 79,2 5,6 2'9 Rakieta 76,8 16,3 2,12 05,8 63,5 5,8 3, l Chilcotin 77.2 7,3 0,95 70,6 53,0 2,0 0,7 Matsqui 73,2 6,3 0,89 65,1 59,4 1,6 0,7 Nootka 90,7 10,0 1,10 73,7 70,7 4,0 1,4 Meeker 69,9 9,9 1,42 70,1 48,0 3,2 1,3 Average średnio 77.7 10,7 1,35 85, l 66,9 I 4,5 Obfitość pylenia i zdolność kiełkowania pyłku. W kwiecie standardowej odmiany M. Promise znajdowały się średnio 82 pylniki (tab. 3). Więcej pylników stwierdzono tylko w kwiatach odmiany Nootka (91) i Iwanowska (88). Wołżanka i Klon P-70 miały blisko tyle pylników w kwiecie co M. Promise (po około 80), natomiast pozostałe odmiany mniej. 82

Masa pyłku w kwiecie była bardzo rozna i nie wykazała proporcjonalności do liczby pylników. W 100 pylnikach odmiany Rakieta stwierdzono np. 2,12 mg pyłku, a w 100 pylnikach Wisłuchy tylko 0,88 mg. Bardzo zasobnymi w pyłek pylnikami cechuje się Klon P-70. Przy dużej liczbie wytwarzanych kwiatów wykazał on największą wydajność pyłkową, przekraczającą 7 kg pyłku z 1 ha. Charakteryzujące się bardzo wysoką żywotnością ziarna pyłkowe tego Klonu (P-70) wykazują jednak średnią zdolność kiełkowania (63010), podobną jak inne odmiany. Zdecydowanie najwyższą zdolnością kiełkowania ponad 82010, cechuje się pyłek standardowej odmiany M. Promise. Obfitość nektarowania i pylenia kwiatów malin w zależności od położenia ich w kwiatostanie. Kwiaty rodzaju Rubus L. w nasadzie często Ryc. 2. Pcd maliny (odmiany Nootka) z kolejnymi rzędami odgałęzień w kwiatostanie The cane of raspberry (cv. Nootka) with successive r ami f ict ions in inflorescence 6' 83

co ~ Odmiana Cultivar M.Promise Wołżanka Barnaulska Klon P 70 ----- Nowokitojewska Wistucha Iwanowska Rakieta Chilcotin 20 40 50 80 100 liczbo-number ------;.-----+----+ ~-+-~>--~~~ '2 <; 'o 1b ~O mg 2') 40 60 BO 100 lic:zba - Number ~---+----- -ł-----+ --+----+ ---,---------,------,-----1 2 4 6 B 10 12 16 ~B mg t::: -:- ;:- ;:- ::- :-:-..-- -------------... 1--------- H : ~-----... ---- ~.-:-.:-:-:::.::-.:-:-.::-.::-:.-:-: - -- 1--------.... M:Jtsqui :'::::, ::::::c::::--- F~:~:~::: -- :~~~;:~:c:c- I Srednio I s E --1 k--average [ A P ~------ ----. :-:-..--::-:-.::-.-- II 1--------- 1--------- ~... _.. _ ---'--~._---.J Ryc. 3. Liczba pręcików w jednym kwiecie (A) oraz masa cukrów (S - mg z 1 kwiatu) i pyłku (P - mg z 10 kwiatów) w zależności od położenia kwiatów w kwiatostanie (I, II, III rząd) Number Ol antbers in one flower (A) and amount of sugar (S - mg from 1 flower) and amount of pollen (P - mg from 10 flowers) in dependence to the location (I, II, III) in successive flowers in inflorescence 1lI 20 1.,0 50 80 liczbo -Number --t-----+---+ I 6 B 10 12 14 mg E-~-~~~'~-~...,. t=i=~~.~~_c.c.c ~~--... 1-----------....., 1------ ~. I I

drobno ulistnione, tworzą skąpokwiatową wierzchotkę wieloramienną. W zależności od odmiany malin kwiatostan ten różni się wyglądem i liczbą rozgałęzień. Zwłaszcza w szczytowej partii pędu może Gin być wybitnie wiechowaty lub szeroko rozpierzchły. Natomiast w dolnej części krzewu rozgałęzienia kwiatostanu stają się bardziej regularne, ale coraz mniej kompletne. Na ogół badane odmiany malin wytwarzały wierzchotki 1-3-kwiatowe (ryc. 2). Kwiaty rozkwitające jako drugie w kwiatostanie (II rzędu) większości odmian malin wydzielały najwięcej cukrów (ryc. 3). Kwiaty rozkwitające jako ostatnie (III rzędu) prawie dorównywały obfitością nektarowania kwiatom II rzędu, zaś kwiaty I rzędu (rozkwitając jako pierwsze) nektarowały nieco słabiej. Poszczególne odmiany wykazywały jednak dużą zmienność pod tym względem. Dla jednych, jak Chilcotin, M. Promise, Nowokitajewska i Wisłucha, ilości wydzielanych cukrów w kwiatach później rozkwitających były coraz wyższe, dla odmiany Meeker - coraz niższe, a dla pozostałych układały się różnie. Tę dużą zmienność można tłumaczyć jedynie tym, że proces wydzielania nektaru jest zależł'ly od wielu czynników, a zwłaszcza od pogody. Bardziej stała jest cecha obfitości pylenia kwiatów. Ogólnie biorąc w miarę późniejszego rozkwitania kwiatów w kwiatostanie, masa dostarczanego przez nie pyłku była mniejsza. Prawidłowość tę można obserwować prawie u wszystkich badanych odmian malin. Jest to zrozumiałe ponieważ kwiaty później rozkwitające, a zwłaszcza ostatnie, odznaczają się mniejszą liczbą pręcików i także nieco mniejszymi pylnikami. OBLOT MALIN PRZEZ OWADY ZAPYLAJĄCE Owadami odwiedzającymi kwiaty malin były głównie pszczoły miodne, które stanowiły 92-99% entomofauny zapylającej. Poza pszczołami spotykano na malinach głównie trzmiele i rzadko pszczoły samotnice. Intensywność oblotu malin przez pszczoły mierzono południowym zagęszczeniem ich na kwiatach. Średnia liczba jednocześnie pracujących zbieraczek, w przeliczeniu na 1 ha plantacji, wynosiła w roku 1986-17,1 tys., przy wahaniach między odmianami od 8 do 26 tys., a w roku 1987-7,3 tys., przy wahaniach między odmianami od 5 do 13 tys. (tab. 4). Intensywność oblotu rośliny przez pszczoły jest zwykle proporcjonalna do wielkości dostarczanego przez nią pożytku, tj. ilości nektaru i pyłku. Takiej prawidłowości można się również dopatrzeć na badanych malinach, pomimo sporej różnicy między latami i odmianami. OWOCOWANIE MALIN Liczba słupków w kwiecie, 'Od której m.in. zależy wielkość owocu malin, była po ostrej zimie w 1987 r. nieco mniejsza niż w roku 1986 (tab. 5). Wyjątek pod tym względem stanowiła odmiana M. Promise 85

Tabela 4 Srednie zagęszczenie pszczół w godzinach południowych okresu pełni kwitnienia badanych odmian malin AVf:lfdg(! density of honey bees foraging at noon during full flowering perioq on investigated raspberry cujtivars Liczba pszczół Liczba pszczół w tys. na 1 ha w tys. na 1 ha Odmiana Number of bees Odmiana Number of bees Cultivar in thous.fha Cultivar in thous.fha 1986 I 1987 1986 I 1987 M. Promise 11,3 9,6 Iwanowska 26,3 10,6 Wołżanka 11,0 7,0 Rakieta 14,7 6,1 Barnaulska 15,0 6,7 Chilcottn 26,3 5,2 Klon P-70 17,2 13,0 Matsqui 23,0 4,8 Nowokitajewska 7,5 5,0 Nootka 26,0 7,2 Wisłucha 7,7 4,2 Meeker 18,8 7,7 Średnia w latach badań -- Averaga in the years 1986--1987 17,1 7,3 Tabelą 5 Dorodność owoców i plonowanie badanych odmian malin w pierwszym i drugim roku owocowania Shapeliness of fruits and yield of raspberry cultivars in the first and seconó fruiting years Odmiana Cultivar % pestkowców Liczba słupków w stos. do liczby Masa jednego Plon owoców w w 1 kwiecie słupków owocu w g tonach z 1 ha Number of pistils Number of dru- Weight of one Fruit crop in in one flower pes from 100 fruit in g ton s per ha pistils 1986 I 1987 1986 I 1987 1986 I 1987 1986 l 1987 M. Promise 90 100 97,8 85,0 2,7 3,9 1,5 5,8 Wołżanka 88 78 73,9 91,0 1,9 2,4 1,8 2,3 Barnaulska 90 84 70,0 85,7 2,1 2,3 1,1 3,1 Klon P-70 84 79 94,1 100,0 2,4 3,1 1,3 5,9 Nowokitajewska 81 80 77,8 85,0 2,4 2,4 1,0 4,2 Wisłucha 81 66 59,3 84,9 1,8 2,4 1,1 2,1 Iwanowska 89 78 93,3 97,4 2,6 3,5 0,8 4,2 Rakieta 95 88 72,6 96,4 2,5 3,5 0,9 2,6 Chilcotin 84 86 97,6 84,9 2,2 3,6 0,9 1,7 Matsqui 69 73 100,0 97,3 1,9 3,1 1,0 1,3 Nootka 81 69 98,8 97,1 2,8 3,5 1,4 2,4 Meeker 78 75 96,2 96,0 2,4 4,1 1,1 3,4 średnio Average 84,2 79,7\ 85,5 91,0 I 2,37 3,75 I 1,14 2,21 86

oraz Chilcotin i Matsqui. Procent wykształconych pestkowców w stosunku do liczby słupków był natomiast w roku 1987 nieco większy niż niż w roku poprzednim. To przede wszystkim zadecydowało o większej masie poszczególnych owoców, czyli o ich dorodności i także o plonie, Na wysokość plonu owoców duży wpływ mają m. in. warunki pogody podczas zbioru. Dlatego to w drugim roku doświadczenia, kiedy po o- strej zimie maliny wytworzyły znacznie mniej kwiatów, to jednak dzięki słonecznej pogodzie w czasie zbiorów, ogólny plon był prawie dwukrotnie wyższy jak w roku 1986. Spośród nowych badanych malin jedynie wyhodowany w Skierniewicach Klon P-70 dorównywał standardowej odmianie M. Promise. Pozostałe odmiany owocowały słabiej, a niektóre jak Matsqui, Chilcotin oraz Wisłucha, Rakieta i Nootka - bardzo słabo. DYSKUSJA Przedstawione w pracy wyniki stanowią wstępną ocenę nowych odmian malin. W zasadzie nie odbiegają one w istotny sposób od wcześniej zebranych danych dla innych odmian (S z k l a n o w s k a, W i e- n i a r s k a 1985) i nie prowadzą do odmiennych wniosków. Ostra zima 1986/87 z jednej strony utrudniała badania, ale z drugiej przyczyniła się do surowszej oceny poszczególnych odmian. Dlatego dane, które pozwalają wysoko ocenić pod względem pszczelarskim i produkcyjnym nowy skierniewicki Klon P-70, należy uznać za bardziej miarodajne niż uzyskano by je w warunkach przeciętnych. WNIOSKI W wyniku wstępnych badań stwierdzono, że spośród 11 nowych odmian malin zdecydowanie naj obfitszym kwitnieniem oraz największą wydajnością cukrową i pyłkową, a także plonami owoców wyróżnia się wyhodowany w Skierniewicach Klon P-70, który dorównuje lub nawet przewyższa standardową odmianę MaIling Promise. Pozostałe nowe odmiany okazały się słabsze pod względem badanych cech od odmiany standardowej. Wydaje się, że do dalszych prób poza wymienionym Klonem P-70 można polecać jedynie 3 odmiany radzieckie (Barnaulska, Iwanowska, Rakieta) i dwie kanadyjskie (Meeker i Notka). LITERATURA.J a b ł o ń s k i B., S z k l a n o w s k a K., 1979: Pszczelno Zesz. Nauk. (23): 105-114 Szklanowska K., Wieniarska J., 1985: Pszczelno Zesz. Nauk. (29): 231-251. War a k o m s k a Z., 1972: Pszczelno Zesz. Nauk. (16): 63-90. 87

BEEKEEPING VALUE AND FRUIT CROP OF ELEVEN NEW RASPBERRY CULTIVARS (RUBUS IDAEUS L.) K a z i m i e r a S z k l a n o w s k a, M a ł g o r z a t a B o ż e k, Justyna Wieniarska Summary In the years 1986-1987 the abudance of bloorning, nectar secretion, yield of pollen, intensivity of visiting by pollinating insects and fruit crop of eleven new raspberry cultivars were investigated. Malling Promise as standard cultivar were taken only for comparison. The experimental shrubs were planted dur ing the spring in year 1985 in the Lublin region. It was stated much differences between the cultivars with the view to each feature studied. The standard cultivar M. Promise produced 3,7-5,0 mln flowers from 1 ha al1d 1,5--.5,8, tons of fruits on ha also 39-41 kg ha of sugar in nectar and 5-7 kg ha of pollen in the first and the second year of fruiting of plantation. From new cultivars only Klon P-70 was equal to standard. Other cultivars as Barnaulska, Chilcotin, Iwanowska, Matsqui, Meeker, Nootka, Nowokitajewska, Rakieta, Wisłucha, Wołżanka were characteried by lower values of each studied feature. For the future observations and investigations only 3 sovietie cultivars (Barnaulska, Iwanowska, Rakieta) and 2 canadian cultivars (Meeker, Nootka) can be recomended.