Pylenie i cechy py³ku dwóch gatunków kamasji (Camassia Lindl.) (Hyacinthaceae) BEATA URAW

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Pylenie i cechy py³ku dwóch gatunków kamasji (Camassia Lindl.) (Hyacinthaceae) BEATA URAW"

Julia Kujawa
8 lat temu
Przeglądów:

1 ACTA AGROBOTANICA Vol. 59, z s Pylenie i cechy py³ku dwóch gatunków kamasji (Camassia Lindl.) (Hyacinthaceae) BEATA URAW Katedra Botaniki, Pracownia Biologii Roœlin Ogrodniczych, Akademia Rolnicza w Lublinie, ul. Akademicka 15, Lublin Department of Botany, Agricultural University of Lublin, ul. Akademicka 15, Lublin, Poland Pollen production and characteristics of pollen grains in two species of Camassia Lindl. (Hyacinthaceae) (Otrzymano: )) S u m m a r y In the years the study was carried out in the area of UMCS Botanical Garden in Lublin. Plants of Camassia cusickii S.Wats. and Camassia leichtlinii (Bak.) S.Wats. bloomed in May. During a day peak, of flowering occurred at h. All anthers shed pollen simultaneously, just after tepals were expanded. Ten flowers produce mg of pollen. The pollen viability ranged from 58 to 92%. The length of longitudinal equatorial axis (E) in Camassia Lindl. pollen grains reached 57,7 µm. Key words: pollen production, pollen characters, Camassia Lindl. WSTÊP Kamasja (Camassia Lindl.) z rodziny hiacyntowatych (Hyacinthaceae) reprezentowana jest we florze Ameryki Pó³nocnej przez 16 gatunków i podgatunków jak równie wiele odmian, wystêpuj¹cych w ich obrêbie (USDA, NRCS, 2004). Cebule wszystkich gatunków s¹ jadalne i stanowi³y kiedyœ znacz¹cy udzia³ w diecie indiañskich plemion pó³nocno-zachodniej Ameryki (Œ w i d z i ñska, 1998). Ze wzglêdu na piêkne bia³e (Camassia leichtlinii) lub niebieskie (C. cusickii, C. scilloides, C. quamasch) kwiaty kamasja zosta³a rozpowszechniona w Europie jako bylina ozdobna uprawiana na rabatach oraz na kwiat ciêty (Osvald, 1992). W ostatnich latach równie w ofercie polskich firm ogrodniczych znajduje siê materia³ siewny tej roœliny

Akademicka 15, 20 950 Lublin Department of Botany, Agricultural University of Lublin, ul.

2 100 Beata uraw w grupie ozdobnych bylin cebulowych zalecanych do jesiennego sadzenia. Atrakcyjne, du e kwiaty kamasji stanowi¹ Ÿród³o po ytku nektarowego i py³kowego dla pszczo³y miodnej, która szczególnie chêtnie odwiedza gatunki Camassia cusickii i C. scilloides (Howes, 1979). Celem badañ by³o okreœlenie masy py³ku dostarczanego owadom przez kwiaty dwóch gatunków z rodzaju Camassia Lindl. oraz poznanie ywotnoœci i morfologii sporomorf ze szczególnym uwzglêdnieniem ich wielkoœci. MATERIA I METODY Badaniami prowadzonymi w latach na terenie Ogrodu Botanicznego UMCS w Lublinie objêto dwa gatunki kamasji: Camassia cusickii S. Wats. i Camassia leichtlinii (Bak.) S. Wats.), rosn¹ce na glebie gliniastej pochodzenia lessowego, o ph=6-7. Porê i d³ugoœæ kwitnienia ustalono na podstawie obserwacji faz kwitnienia. Dzienn¹ dynamikê rozkwitania kwiatów oraz oblot przez pszczo³ê miodn¹ zbadano w 1999 roku. W czasie 3 pogodnych dni w pe³ni kwitnienia roœlin, co godzinê liczono nowo rozkwit³e p¹ki i notowano liczbê pszczó³ pracuj¹cych na poletku o pow. 1m 2. Wyniki wyra ono procentowo, przyjmuj¹c za 100% ca³kowit¹ liczbê otwartych w ci¹gu dnia kwiatów i analogicznie zaobserwowanych pszczó³. Masê py³ku dostarczanego przez kwiaty kamasji oznaczono metod¹ Szklanowskiej (Szklanowska i Pluta, 1984; Szklanowska, 1995), pobieraj¹c dla ka dego gatunku rokrocznie 4 próby po 100 prêcików. Procent ziarn ywotnych oznaczono w preparatach z acetokarminem, a pomiary wielkoœci ziarn py³ku wykonano w pó³trwa³ych preparatach glicero elatynowych. W po³o eniu biegunowym mierzono d³ugoœæ osi równikowej pod³u nej (E), a w po³o eniu równikowym poprzecznym sprawdzano d³ugoœæ osi równikowej poprzecznej (E') i biegunowej (P). Nastêpnie wyliczono wspó³czynniki kszta³tu (P/E, E/E'). Wyniki przedstawiono tabelarycznie zamieszczaj¹c odpowiednie œrednie. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie wykorzystuj¹c analizê wariancji, a istotnoœæ ró nic pomiêdzy latami i gatunkami oceniano na podstawie testu Duncana przy poziomie istotnoœci a=0,05. WYNIKI W warunkach Lublina okres kwitnienia badanych gatunków kamasji wynosi³ œrednio 25 dni. Rokrocznie roœliny kwit³y w terminie od 10(12) maja do 5(7) czerwca. Kwiatostan typu grono liczy³ od 30 (C. cusickii) do 45 (C. leichtlinii) kwiatów. P¹ki kamasji rozkwita³y w godzinach popo³udniowych (ryc. 1). W drugim dniu ycia kwiatu ju o godz listki okwiatu wiêd³y i do wieczora okwiat zasycha³. Pylenie rozpoczyna³o siê tu po rozchyleniu siê listków okwiatu i trwa³o przez oko³o godzinê. Nektar wydzielany przez septalne nektarniki zlokalizowane w zal¹ ni trójkrotnego s³upka nagromadza³ siê stopniowo i po godzinie od otwarcia kwiatów

Celem badañ by³o okreœlenie masy py³ku dostarczanego owadom przez kwiaty dwóch gatunków z rodzaju Camassia Lindl.

6 104 Beata uraw Okaza³o siê, e badane gatunki kamasji nie dorównywa³y wydajnoœci¹ py³kow¹ cebulicy syberyjskiej i jej bia³ej odmiany dostarczaj¹cym mg py³ku ze 100 prêcików ( uraw, 2000b). Masa py³ku oznaczona ze 100 prêcików Camassia leichtlinii (17,75 mg) by³a natomiast zbli ona do uzyskanej z kwiatów cebulicy dwulistnej ( u - r a w, 2000b), a oko³o siedmiokrotnie wiêksza od masy py³ku szafirka (Szklanows k a i in., 1997; uraw, 2000a). Wydajnoœæ py³kowa z kwiatostanu kamasji (œrednio 44,18 mg) okaza³a siê dziesiêciokrotnie wiêksza w porównaniu z kwiatostanami cebulicy dostarczaj¹cymi 4,8-6,6 mg py³ku ( uraw, 2000b). D³ugoœæ osi równikowej pod³u nej, bêd¹cej jednoczeœnie najwiêkszym wymiarem ziarn py³ku kamasji w przedziale 47,5-72,5 µm (œrednio dla obu gatunków wynosi³a 57,7 µm), pozwoli³a zaliczyæ je wed³ug klasyfikacji Erdtmana (1956) do ziarn du ych ( µm). By³y one dwukrotnie wiêksze od py³ku szafirka (23-32,2 µm) ( uraw, 2000a). WNIOSKI 1. W warunkach klimatycznych Lublina badane gatunki kamasji kwit³y g³ównie w maju. 2. Kwiaty rozkwita³y po po³udniu, miêdzy godzin¹ a i y³y tylko jeden dzieñ. 3. Pszczo³y miodne pobieraj¹ce nektar i py³ek pojawia³y siê w godzinach , a ich oblot skorelowany by³ z dzienn¹ dynamik¹ rozkwitania kwiatów. 4. Sto prêcików kamasji dostarcza³o od 17,7 mg (C. leichtlinii) do 21,3 mg (C. cusickii) py³ku, a w przeliczeniu na 10 kwiatów wydajnoœæ py³kowa wynosi³a od 10,6 mg (C. leichtlinii) do 12,7 mg (C. cusickii). Kwiatostan licz¹cy od 30 (C. cusickii) do 45 (C. leichtlinii) kwiatów dostarcza³ od 38,6 mg (C. cusickii) do 92 mg (C. leichtlinii) py³ku. 5. Ziarna py³ku charakteryzowa³y siê wysok¹ ywotnoœci¹ w granicach od 58% (C. leichtlinii) do 92% (C. cusickii). Wielkoœæ ich na podstawie d³ugoœci osi równikowej waha³a siê od 47,5 µm do 72,5 µm i œrednio dla obu gatunków wynosi³a 57,7 µm. Przybiera³y kszta³t sp³aszczony (P/E=0,63) i bocznie zwê ony (E/E =1,62). LITERATURA Erdtman G., Morfologia pylcy i sistiematika rastienij. I Pokrytosiemiennyje. Izdatielstvo Innostrannoj Litieratury, Moskva. Howes F. N., Plants and Beekeeping. Faber and Faber. London & Boston. Osvald Z., Leksykon roœlin cebulowych. Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa. Szklanowska K., Pollen flows of crowfoot family (Ranunculaceae L.) from some natural plants communities. In: Changes in fauna of wild bees in Europe. Pedagogical Univ. Bydgoszcz: Szklanowska K., Pluta S., Wydajnoœæ py³kowa sadu wiœniowego odmian Kerezer, Nefris, utówka. Pszczeln. Zesz. Nauk. 28:

py³ku szafirka (Szklanows k a i in., 1997; uraw, 2000a).

7 Pylenie i cechy py³ku dwóch gatunków kamasji (Camassia Lindl.) (Hyacinthaceae) 105 Szklanowska K., uraw B., Jaworska A., Po ytek py³kowy wybranych roœlin z rodziny liliowatych (Liliaceae Juss.). Mat XXXIV Nauk. Konf. Pszczel., Pu³awy marca: Œwidziñska M., (red.) Wielka Encyklopedia Przyrody. Roœliny kwiatowe. Tom 2, Wyd. Muza S.A., Warszawa. USDA, NRCS., The PLANTS Database, Version 3,5 ( National Plant Data Center, Baton Rouge, LA USA. uraw B., 2000a. Kwitnienie i po ytek py³kowy przedstawicieli z rodzaju Muscari Mill. Mat. VIII Ogólnopol. Zjazdu Nauk. Hodowla Roœlin Ogrodniczych u progu XXI wieku, AR Lublin: uraw B., 2000b. Kwitnienie i wartoœæ po ytkowa cebulicy (Scilla L.). Pszczeln. Zesz. Nauk., 44, XXXVII Nauk. Konf. Pszczel., Pu³awy 8 9 marca: Streszczenie Badania prowadzono w latach na terenie Ogrodu Botanicznego UMCS w Lublinie. Kwitnienie badanych gatunków kamasji (Camassia cusickii S. Wats. i Camassia leichtlinii (Bak.) S. Wats.) trwa³o od 10 maja do 5 czerwca. W ci¹gu dnia wszystkie kwiaty rozkwita³y jednoczeœnie, oko³o godziny 17 i y³y nieca³¹ dobê. Z rozkwitaniem kwiatów skorelowany by³ ich oblot przez zbieraczki pszczo³y miodnej. Z 10 kwiatów badanych gatunków uzyskano od 10,6 mg (C. leichtlinii) do 12,7 mg (C. cusickii) py³ku, którego ywotnoœæ wynosi³a od 58% do 92%. Ziarna py³ku kamasji s¹ sp³aszczone i zwê one, a d³ugoœæ osi równikowej, bêd¹cej najwiêkszym wymiarem ziarn w przypadku obydwu gatunków, wynosi³a 57,7 µm.

The PLANTS Database, Version 3,5 (http://plants.usda.gov). National Plant Data Center, Baton Rouge, LA 70874 4490 USA. uraw B., 2000a.

Podobne dokumenty

Biologia kwitnienia i obfitość pylenia Anemone japonica Houtt. = Anemone x hybrida hort. BOŻENA DENISOW, MAŁGORZATA BOŻEK

ACTA AGROBOTANICA Vol. 59, z. 1 2006 s. 139 146 Biologia kwitnienia i obfitość pylenia Anemone japonica Houtt. = Anemone x hybrida hort. BOŻENA DENISOW, MAŁGORZATA BOŻEK Katedra Botaniki, Pracownia Biologii