Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Jak rozbudzać kreatywność dziecka dr Sabina Zalewska Akademia Ekonomiczna w Katowicach 12 października 2009 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
dr Sabina Zalewska Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Tym co inspiruje pracę geniusza nie są nowe pomysły, lecz raczej obsesja, że wyjaśnienie nie jest wystarczające
Kreatywność (postawa twórcza; od łac. creatus czyli twórczy) - proces umysłowy pociągający za sobą powstawanie nowych idei, koncepcji, lub nowych skojarzeń, powiązań z istniejącymi już ideami i koncepcjami. Myślenie kreatywne, to myślenie prowadzące do uzyskania oryginalnych i stosownych rozwiązań. Alternatywna, bardziej codzienna definicja kreatywności mówi, że jest to po prostu zdolność tworzenia czegoś nowego.
Intuicyjnie proste zjawisko kreatywności, w rzeczywistości jest procesem bardzo złożonym. Badania objęły kreatywność w życiu codziennym, kreatywność wyjątkową, wybitną a nawet kreatywność sztuczną. W przeciwieństwie do wielu innych zjawisk, w nauce nie ma jednej uniwersalnej, autorytatywnej definicji kreatywności. Podobnie w psychologii nie istnieją żadne standardowe techniki pomiaru kreatywności. W literaturze psychologicznej można znaleźć ponad 60 różnych definicji kreatywności.
Istnieje wiele testów badających różne aspekty kreatywności: psychologiczne, behawioralne, neuropsychologiczne, filozoficzne, ekonomiczne, historyczne, prowadzone z perspektywy psychologii społecznej i biznesu. Nierzadko jednostki kreatywne na tyle odróżniają się w tłumie, że żadne testy nie są nam potrzebne do zauważenia tych predyspozycji. Zdarza się jednak, że nie miały one okazji się ujawnić. Pomóc w tym może stymulacja myślenia twórczego.
Dość często kreatywność utożsamiana jest z myśleniem lateralnym. Pojęcie to wprowadził Edward de Bono i definiuje je jako nowe spojrzenie na sytuację, dostrzeżenie nowych możliwości, przeformułowanie problemu dające szansę rozwiązania go nowymi metodami. Jest to gotowość do pozbycia się schematów w postrzeganiu i rozumieniu świata, zdolność patrzenia na problem z różnych stron.
Myślenie takie dotyczy tworzenia nowych pomysłów, łączenia już istniejących, postrzegania świata na nowo. Myślenie to wobec danego problemu poszukuje wszystkich możliwych rozwiązań. Jest ono bardziej czułe na oryginalność, zdolne do ujmowania związków pomiędzy faktami pozornie od siebie oddalonymi, gotowe nawet do wytwarzania nowych form metodą prób i błędów przez eksperymentalne i błądzenie. W dużej mierze rodzaj myślenia zależy od rodzaju sytuacji problemowej. W sytuacjach niejasnych, wieloznacznych nasze myślenie częściej ma charakter dywergencyjny. Natomiast problemy dobrze określone, jasno postawione uruchamiają częściej myślenie konwergencyjne.
płynność, giętkość, oryginalność, przekształcanie, twórcze rozwiązywanie problemów, integrowanie (treningiem może być stosowanie mnemotechnik oparte są one na kojarzeniu), tworzenie sieci (mapy problemu, które można przedstawiać w formie map myśli), budowanie zależności.
Dzięki lateralnemu podejściu można świadomie poszukiwać nowych, alternatywnych rozwiązań, np. za pomocą myślenia twórczego. Określenie to jest czasem stosowane wymiennie z myśleniem dywergencyjnym. Wynik tego myślenia jest nowy i wzbogaca dotychczasową wiedzę. W zakres twórczego myślenia wchodzi wiele operacji umysłowych. Zostały one sklasyfikowane m. in. przez Edwarda Nęckę i określone mianem zdolności.
Myślenie kreatywne zakłada odejście od szablonowego sposobu myślenia i wbrew pozorom ma mało wspólnego z inteligencją. Człowiek myślący w ten sposób potrafi dostosować się do każdej sytuacji. Bez wątpienia przyszłość należy do ludzi, którzy potrafią działać i myśleć twórczo. Oto zestaw ćwiczeń, które pomogą ci rozwinąć kreatywność. Ćwiczenie 1 - co by było gdyby? Ułóż listę pytań i zastanów się, co bo było gdyby: - drzewa rosły do góry nogami - nie było komputerów - żarówki świeciły na czarno Ćwiczenie ma na celu rozwinięcie abstrakcyjnego poziomu myślenia (przydatne np. podczas nauki fizyki).
Ćwiczenie 2 - nowe potrawy Zastanów się nad nietypowymi połączeniami potraw, np. lody z czosnkiem, krem czekoladowy z musztardą. Ćwiczenie 3 - co można zrobić z... Polega na wymyśleniu jak największej liczby zastosowań dla przedmiotów, np.: gazety, szklanki, mydelniczki, śrubokręta. Ćwiczenie 4 - co zrobić z Wybierz się na spacer do parku lub lasu. Pozbieraj kasztany, liście, żołędzie, kwiaty, gałęzie itd. Zastanów się, jak możesz je wykorzystać.
rozwijaj zainteresowania dzieci w atmosferze zabawy, poszerzaj ich horyzonty w sposób atrakcyjny dla dzieci, dawaj im różnorodne zadania do realizacji (najlepiej w formie zabawy), kiedy kupujesz zabawki, postaraj się wybierać te rozwijające wyobraźnię (wymagające chwili zastanowienia, o różnych możliwościach zastosowania itp.), daj dzieciom dużą swobodę podczas zabawy, zachęcaj dzieci do wyrażania odmiennego zdania, stawiaj pytania i zachęcajcie do stawiania pytań,
nie zabijaj pomysłów, nie oceniaj pomysłów, pozwól aby dziecko samo z czasem przekonało się o ich trafności, oryginalności, skuteczności itp., zachęcaj do tworzenia nowych pomysłów i wdrażania ich, nagradzaj kreatywność i podejmowanie ryzyka, poddaj dziecku pomysł założenia Księgi Pomysłów, nie myśl za dziecko, bądź przykładem dla swojego dziecka.
Dziecko wydaje się mniej kreatywne niż inne? Może nie umiecie odpowiednio na nie spojrzeć lub jeszcze nie odkryliście jego uzdolnień?
Jeśli dajecie dziecku zabawkę, której jeszcze nie widziało, nie pokazujcie od razu, jak ma się nią bawić. Niech samo wymyśli, co można z nią zrobić.
Jeśli chcecie, by dziecko rozwijało twórcze myślenie, zadawajcie mu nietypowe pytania, np.: jak dużo smaków ma zupa? Co może się kryć w tym pudełku pod szafą? Jak pachnie róża? Pamiętajcie przy tym, by nie zbywać dziecka byle czym, kiedy ono pyta was. Przecież robi to, by się dowiedzieć.
Gotowe obrazy podsuwane przez telewizję nie pobudzają wyobraźni. Czytane bajeczki owszem. To niby oczywiste, a wciąż tak trudno znaleźć dziecko, któremu ktoś czyta 20 minut dziennie.
Dziecko potrzebuje wsparcia, żeby zaczęło twórczo się bawić. Chwalony maluch będzie chciał wymyślić coś jeszcze. Nie krytykujcie, jeśli nie podoba się wam to, co dziecko robi.
Jeśli dziecko zbiera jakieś drobiazgi, np. kamienie, papierki, kapsle - pozwalaj na to. Nie przeszkadzaj mu. Jeżeli maluch chce robić w domu zupełnie coś innego niż pozostałe dzieci, to bardzo dobrze. Gdy pociecha wykazuje inicjatywę, np. w organizowaniu zabaw lub w dziecięcych konkursach, zawsze zasługuje na pochwałę. Pozwalaj dziecku rozmawiać ze starszymi, jeśli ma na to ochotę. Na szczególną pochwałę zasługuje malec, który robi coś, co sprawia mu trudność.
Zajęcia dodatkowe: Ile? Kiedy? Jakie? Za ile? Czy warto?
Plastyka: zestawy farb (akwarele, plakatówki), zestawy dla małych rzeźbiarzy, plastelina, modelina, ciastolina, papier kolorowy, w tym samoprzylepny, bezpieczne, plastikowe nożyczki, kredki: zwykłe, pastelowe, świecowe, mazaki.
Muzyka: instrumenty muzyczne, zabawkowe: małe pianina, gitary, bębenki, cymbałki. Płyty z rytmiczną muzyką dla dzieci i nagranymi dźwiękami przyrody. Część dzieci równie chętnie słucha muzyki poważnej.
Matematyka (w tym wyobraźnia przestrzenna, pamięć): gry planszowe: okręty, warcaby, puzzle, klocki, memo, scrabble dla dzieci, rummikub.
Ogólna edukacja: encyklopedie i atlasy dla dzieci, serie zawierające odpowiedzi na trudne pytania z różnych dziedzin (przyroda, człowiek, kosmos), np. "Ciekawe dlaczego", "Odpowiedzi na kłopotliwe pytania zadawane przez dzieci".
Nigdy tego jeszcze nie robiliśmy, to nie może działać. Może to ładnie wygląda na papierze, ale w rzeczywistości... Co pomyślą inni nauczyciele? To jest zbyt nowatorskie. Może wrócimy do tego przy innej okazji. Nie mamy dość siły przebicia. Nie stać nas na to. Mamy w tej chwili zbyt dużo innej pracy. Prześpijmy się z tym, co nagle, to po diable.
Jakoś to do tej pory funkcjonowało, prawda? A w ogóle kto to wymyślił? Bądźmy realistami, to się u nas nie sprawdzi. To nie nasza sprawa, nie odpowiadamy za to. To nie należy do naszych obowiązków. To oznacza więcej pracy. To na pewno wymyślił jakiś mądrala z uniwersytetu, a tu jest samo życie. Zawsze sobie radziliśmy i bez tych nowości. Nikt mnie nie będzie uczył, co mam robić (jak mam pracować).
Niektórzy widzą rzeczy takie jakim są i pytają dlaczego. Ja śnię o rzeczach, których nigdy nie było i pytam - dlaczego nie? George Bernard Shaw
Anna Geddes - fotograf
Dziękuję za uwagę!